Podsumowanie spotkania w ramach projektu Zmniejszenie presji turystycznej na siedliska i gatunki na obszarze PLC Tatry

Transkrypt

1 Joanna Fidelus Podsumowanie spotkania w ramach projektu Zmniejszenie presji turystycznej na siedliska i gatunki na obszarze PLC Tatry W dniach X 2012 r. w Zakopanem odbyło się spotkanie zespołu doradczego utworzonego w ramach projektu pt. Zmniejszenie presji turystycznej na siedliska i gatunki na obszarze PLC Tatry. W spotkaniu wzięli udział m.in.: prof. Kazimierz Krzemień kierownik Zakładu Geomorfologii w Instytucie Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego (IGiGP UJ);prof. Stefan Skibazałożyciel i wieloletni kierownik Zakładu Gleboznawstwa i Geografii Gleb w IGiGP UJ; dr Wojciech Szymański asystent w Zakładzie Gleboznawstwa i Geografii Gleb w IGiGP UJ; mgr Joanna Fidelus doktorantka w Zakładzie Geomorfologii IGiGP UJ; dr Ryszard Prędki kierownik Działu Udostępniania do Zwiedzania Bieszczadzkiego Parku Narodowego; Dyrektor Tatrzańskiego Parku Narodowego (TPN) dr inż. Paweł Skawiński oraz pracownicy różnych działów TPN jak również pracownicy terenowi TPN. Prof. dr hab. Kazimierz Krzemień kierownik Zakładu Geomorfologii w Instytucie Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Profesor Kazimierz Krzemień prowadzi liczne badania dotyczące zarówno przekształceń środowiska geograficznego gór wysokich w tym piętrowości rzeźby i procesów morfogenetycznych oraz wpływu działalności człowieka na rzeźbę w obszarach górskich. ProfesorKrzemień prowadzi również badania dotyczącemorfologicznej działalności rzek. Profesor Kazimierz Krzemień prowadzi badaniam.in. w Tatrach, w Gorganach i Czarnohorze, w Alpach Włoskich, w górach Atlas w Maroku jak również w masywie Monts Dore we Francji. Profesor Kazimierz Krzemień jest kierownikiem projektów badawczych w Polsce i uczestnikiem projektów międzynarodowych. Prof. dr hab. Stefan Skiba założyciel i wieloletni kierownik Zakładu Gleboznawstwa i Geografii Gleb w Instytucie Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Profesor Stefan Skiba prowadzi badania dotyczące genezy, ewolucji oraz naturalnych i antropogenicznych przekształceń gleb obszarów górskich m.in. w Tatrach, Bieszczadach, Czarnohorze, masywie Mt. Dore we Francji oraz w górach Atlas w Maroku. Profesor Skiba jest kierownikiem zespołu eksperckiego prowadzącego od kilku lat badania monitoringowe dotyczące pokrywy glebowej i szaty roślinnej rejonu Kasprowego Wierchu. Zespół ten prowadzi również prace rekultywacyjne ścieżek turystycznych na Kasprowym Wierchu oraz w jego najbliższym otoczeniu. Dr Wojciech Szymański asystent w Zakładzie Gleboznawstwa i Geografii Gleb w Instytucie Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Doktor Szymański prowadzi liczne badania nad pokrywą glebową obszarów górskich, wyżynnych oraz polarnych. Badania naukowe doktora Szymańskiego dotyczą genezy i ewolucji gleb Karpat (Pogórza Karpackie, Beskidy, Tatry, Czarnohora), obszarów lessowych oraz Spitsbergenu. Doktor Szymański jest członkiem zespołu eksperckiego prowadzącego od kilku lat monitoring pokrywy glebowej i szaty roślinnej w rejonie Kasprowego Wierchu pod kierownictwem Profesora Skiby. 1

2 Dr Ryszard Prędki kierownik Działu Udostępniania do Zwiedzania Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Dr Ryszard Prędki prowadzi liczne badania dotyczące wpływ ruchu turystycznego na pokrywę glebową w obrębie pieszych szlaków turystycznych Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Zajmuje się również monitorowaniem ruchu turystycznego (dynamika zwiedzania, oddziaływanie na otoczenie przyrodnicze) w obszarach górskich ze szczególnym uwzględnieniem Bieszczad. Dr Prędki jest koordynatorem wielu projektów związanych z technicznym zabezpieczeniem szlaków pieszych przed antropopresją i budową małej infrastruktury drewnianej w Bieszczadach Wysokich. Jest współautorem map gleb parków narodowych: Bieszczadzkiego i Magurskiego. Mgr Joanna Fidelus doktorantka w Zakładzie Geomorfologii w Instytucie Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mgr Fidelus prowadziła badania do pracy magisterskiej dotyczące wpływy ruchu turystycznego na przekształcenia rzeźby w otoczeniu hali Gąsienicowej i Kondratowej. Obecnie przeprowadziła badania do rozprawy doktorskiej na temat Wpływu ruchu turystycznego na współczesny rozwój rzeźby Tatr Zachodnich na skłonie północnym i południowym. Mgr Joanna Fidelus zrealizowała również projekt badawczy na temat Naturalnych i antropogenicznych przekształceń rzeźby w Tatrach Zachodnich. W pierwszym dniu spotkania członkowie zespołu udali się w teren na Czerwone Wierchy aby zaobserwować stopień przekształceń rzeźby na stokach w otoczeniu ścieżek turystycznych objętych projektem. Ponadto w trakcie pobytu w terenie prof. Stefan Skiba zaprezentował jedną z metod ograniczenia erozji na stokach w obrębie ścieżek turystycznych. Prof. StefanSkiba zaprezentował uczestnikom spotkania siatki jutowe stosowane na Kasprowym Wierchu w ramach eksperymentu terenowego. Eksperyment ten prowadzony jestod kilku lat przez zespół naukowców z Zakładu Gleboznawstwa i Geografii Gleb IGiGP UJ pod przewodnictwem prof. Skiby. W drugim dniu odbyła się dyskusja,w siedzibie TPN,na temat możliwości rekultywacji stoków w masywie Czerwonych Wierchów. Problem w masywie Czerwonych Wierchów dotyczy kilku zasadniczych zagadnień: 1. Znaczne przekształcenia rzeźby na stokach w otoczeniu ścieżek, duży udział form erozyjnych m.in. rozcięć erozyjnych, nisz niwacyjnych, nisz deflacyjnych, nisz krioniwalnychnp. Czerwony Grzbiet 2. Sukcesywne wydeptywanie przez turystów roślinności i pokrywy glebowej w otoczeniu ścieżek szczególnie w obrębie przełęczy i stref szczytowych np. Przełęcz Wyżnia Kondracka, Kopa Kondracka, Małołączniak, Małołąckie Siodło. 3. Tworzenie licznych ścieżek alternatywnych i skrótów wynikiem czego jest znaczne rozczłonkowywanie stoków oraz inicjowanie i przyspieszanie aktywności procesów morfogenetycznych np. w obrębie ścieżki prowadzącej z Kopy Kondrackiej w kierunku Małołączniaka oraz przy zejściu z Małołączniaka w kierunku Ciemniaka. 2

3 4. Znaczna dyspersja ruchu turystycznego co związane jest z przebiegiem analizowanych ścieżek w części grzbietowej gdzie występują liczne punkty widokowe. 5. Wydeptywanie rzadkich gatunków roślin Przykłady metod przeciwerozyjnych przedstawionych na spotkaniu w ramach projektu Zmniejszenie presji turystycznej na siedliska i gatunki na obszarze PLC Tatry: W trakcie dyskusji na temat metod możliwych do zastosowania w celu ograniczenia negatywnych skutków pieszego ruchu turystycznego prof. Stefan Skiba oraz prof. Kazimierz Krzemień przedstawili metody stosowane w masywie Monts Dore we Francji. Zdegradowane stoki w obrębie ścieżek i nartostrad w masywie Monts Dore posypywane są ciętą słomą, obsiewane trawą, a następnie przykrywane są siatkami z włókien naturalnych i sztucznych co znacznie ogranicza erozję powierzchniową na stokach. Skuteczność tych metod potwierdził prof. Kazimierza Krzemienia, który prowadzi badania w masywie Monts Dore od 1985 r. Siatki z włókien naturalnych tj. maty jutowe zaprezentował na Kasprowym Wierchu prof. Stefan Skiba. Maty te są biodegradowalne, nieszkodliwe dla środowiska, a czas ich rozkładu w warunkach tatrzańskich to ok. 10 lat. Stosowanie mat jutowych w celu ograniczenia erozji na stokach jest nową metodą dotychczas nie stosowana w Tatrach. Jednak na podstawie doświadczeń przekazanych przez prof. Kazimierza Krzemienia i prof. Stefana Skibę metoda ta może znacznie ograniczyć negatywne skutki związane z oddziaływaniem turystycznym i oddziaływaniem procesów naturalnych.w ramach dyskusji na temat stosowania siatek z włókien naturalnych, na stokach tatrzańskich rozważano również stosowaniepod maty jutowe materii organicznej z diasporami roślin pobranych zestoków położonych w sąsiedztwie zdegradowanych ścieżek w celu ustabilizowania powierzchni i szybszego wkroczenialokalnej roślinności. Ponadto podkreślono, że stosowanie mat jutowych w otoczeniu ścieżek wymaga odpowiedniej informacji dla turystów o zakazie schodzenia ze szlaków w związku z regeneracją pokryw na stoku np. w postaci niskich tabliczek informacyjnych (Fot. 2). Podczas dyskusji zwrócono uwagę, iż duże przekształcenia rzeźby w obrębie analizowanych ścieżek wynikają z znacznym stopniu z nieodpowiedniego przebiegu ścieżki na stoku. Największe przekształcenia rzeźby w masywie Czerwonych Wierchów występują na stokach gdzie ścieżki biegną zgodnie ze spadkiem podłużnym stoku. 3

4 Fot. 1. Ścieżka prowadząca na Kopę Kondracką, o szerokości > 20 m. Fot. 2. Propozycja zabudowy stoku wg autorki w obrębie ścieżki prowadzącej na Kopę Kondracką: a utworzenie zabudowy sztucznej,z lokalnych głazów, w obrębie ścieżki głównej o szerokości dochodzącej do 3 m ze względu na znaczne natężenie ruchu turystycznego, b siatka z włókien naturalnych w obrębie stref z wydeptaną roślinności i przekształconą pokrywą glebową pozwalająca na regenerację pokrywy roślinnej; c tabliczki informujące o zakazie schodzenia ze ścieżki w związku z regeneracją pokryw na stoku; d belki przeciwdziałające postępującej erozji i wpływające na ukierunkowanie wód opadowych i roztopowych spływających po stoku; e belki na ścieżce alternatywnej ułożone w poprzek ścieżki ograniczające dalsze oddziaływanie turystów na powierzchnię stoku. 4

5 Jednym z ważniejszych zadań w ograniczeniu nadmiernej dyspersji ruchu turystycznego jest dostosowanie szerokości ścieżek do wielkości ruchu turystycznego oraz odpowiednie zastosowanie wygodnej dla turystów nawierzchni w obrębie ścieżki. W odcinkach ścieżek szczególnie uczęszczanych jak np. ścieżka prowadząca na Kopę Kondracką od Przełęczy Kondrackiej szerokość ścieżki powinna wynosić nie mniej niż 2-3 m (Fot. 1, 2).Szczególnie wygodna nawierzchnia ścieżki to niskie, szerokie schody ograniczone belkami drewnianymi oraz wypełnione lokalnymi okruchami skalnymilub nawierzchnia z dobrze ułożonych lokalnych głazów. Jednak ważną kwestią jest dostępność, w piętrze alpejskim i subalpejskim, lokalnego materiału skalnego który może zostać wykorzystany w ramach utworzenia nawierzchni ścieżki. Zwrócono również uwagę, iż w analizowanym obszarze występują odcinki ścieżek, w obrębie których występuje nawierzchnia naturalna, w obrębie której brak jest znacznych przekształceń jednak duża dyspersja ruchu turystycznego sprzyja poszerzaniu strefy bez trwałej roślinności. W takich odcinkach należałoby wyznaczyć zasięg ścieżki głównej za pomocą fladr ściąganych na okres zimowy. W miejscach postoju szczególnie na przełęczach występowanie dużej liczby ścieżek alternatywnych może wynikać z występowania licznych punktów widokowych. W związku z tym poruszana została również kwestia wyznaczenia dodatkowych ścieżek w obrębie szlaku głównego, które wskazywałyby miejsca o dużych walorach widokowych i zagospodarowania dodatkowych stref zatrzymań turystów. Wyznaczenie takich dodatkowych szlaków pozwoliłoby ograniczyć tworzenie licznych nielegalnych ścieżek. W analizowanym obszarze występuje również duży udział skrótów i nielegalnych ścieżek szczególnie w obrębie Kopy Kondrackiej. Rozważano ich likwidację poprzez ustawienie fladr i drewnianych potykaczy. W związku z występowaniem w analizowanym obszarze głębokich rozcięć erozyjnych dochodzących do 1 m rozważano również kwestię ograniczenia rozwoju tych form poprzez ich zasypanie lokalnym materiałem skalnym. W ramach dyskusji poruszano również kwestię bieżącego nadzorowania nawierzchni ścieżek np. polegającego na usuwaniu drobnych okruchów skalnych z sztucznej nawierzchni ścieżki. Występowanie drobnych okruchów w obrębie głazów wyznaczających przebieg ścieżki głównej może wpływać na zmniejszenie komfortu w przemieszczaniu się turystów, 5

6 przez co dochodzi do tworzenia nowych alternatywnych ścieżek, równoległych do ścieżki głównej. Ponadto w ramach kontrolowania ścieżek należałoby również sukcesywnie czyścić rynny służące do odpowiedniego ukierunkowania odpływu wód opadowych i roztopowych. Dodatkowo zwrócono również uwagę na zróżnicowanie okresów w ciągu roku szczególnie podatnych na przekształcenia rzeźby na stokach powyżej górnej granicy lasu gdzie zlokalizowana jest większość analizowanych ścieżek. Największe przekształcenia występują w okresie roztopów. W okresie tym pokrywy na stokach są w największym niestabilne ze względu na znaczne przepojenie wodami roztopowymi i dużą aktywność lodu włóknistego. W okresie tym oddziaływanie turystów na podłoże w szczególny sposób wpływa na sukcesywne rozrywanie pokryw i przemieszczanie całych pakietów darniowych. Dlatego też zwrócono uwagę na możliwość wprowadzenia czasowych ograniczeń i zakazów wejść turystów na szczególnie narażone na przekształcenia odcinki stoków w obrębie ścieżek. W celu ograniczenia nadmiernej degradacji pokryw na stokach w obrębie ścieżek ważnym jest aby ograniczyć dyspersję ruchu turystycznego w celach właściwego zastosowania zabiegów rekultywacyjnych. 6