Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata

Transkrypt

1

2

3 Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata "Rozwój jest tym, co czynią jednostki i grupy społeczne, a nie tym, co jest robione dla nich" Busko Zdrój Grudzień

4 Spis treści Wstęp... 3 I. CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA... 4 I.1. Strategia jako instrument kreowania polityki rozwoju... 4 I.1.1. Proces konstruowania dokumentu strategii... 4 I.1.2 Struktura dokumentu... 6 I.2. Raport diagnostyczny o stanie społeczno-gospodarczym. Wnioski z analizy sytuacji społeczno-gospodarczej I.2.1 Uwarunkowania przestrzenno-środowiskowe... 6 I.2.2 Uwarunkowania społeczno-gospodarcze... 7 II. CZĘŚĆ PROGRAMUJĄCO-STRATEGICZNA... 9 II.1. Analiza obszarów problemowych... 9 II.1.1 Analiza SWOT... 9 II.1.2 Drzewo problemów II.1.3 Drzewo celów II.2. Kierunki rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój II.2.1 Wizja i misja rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój II.2.2 Cele szczegółowe i działania priorytetowe II.2.3 Przykładowe zadania w ramach poszczególnych działań priorytetowych II.3. Powiązania Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój z innymi dokumentami strategicznymi na szczeblu krajowym i regionalnym oraz założenia UE we wspieraniu rozwoju regionalnego II.4. Źródła finansowania zadań zaplanowanych do realizacji w ramach strategii oraz harmonogram ich realizacji II.5. Ocena wpływu realizacji Strategii na środowisko III.CZĘŚĆ WDROŻENIOWA...56 III.1.Ewaluacja i monitoring Strategii na lata III.2.Wskaźniki realizacji Strategii Spis tabel i załączników

5 Wstęp Zarządzanie gminą związane jest z podejmowaniem szeregu działań i decyzji ważnych dla lokalnej społeczności. Aby efektywnie zarządzać gminą potrzebny jest wieloletni plan, który będzie wskazywać kierunki rozwoju danej jednostki. Głównym celem tworzenia dokumentu strategicznego, jakim jest Strategia Rozwoju, jest zdiagnozowanie priorytetowych kierunków rozwoju zmierzających do rozwoju społeczno-gospodarczego. Strategia Rozwoju Gminy to długookresowy plan działania, określający strategiczne cele rozwoju Gminy i zawierający takie kierunki oraz priorytety działania, które są niezbędne do realizacji przyjętych założeń. Opracowanie Strategii Rozwoju pozwala na określenie najbardziej efektywnych działań mogących zapewnić dynamiczny rozwój całego obszaru, stworzenie dogodnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości oraz powstawanie nowych inicjatyw społecznych. Istotną cechą Strategii jest budowa wizerunku gminy. Wizerunek stanowi bowiem wizytówkę jednostki oraz jest źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych, inwestorów i społeczności lokalnej o długoterminowych uwarunkowaniach rozwoju przyjętych przez Gminę oraz o sposobach rozwiązywania pojawiających się problemów. Za sprawą dokumentu strategicznego dana jednostka terytorialna może efektywnie wykorzystać własne zasoby, w tym zasoby finansowe, rzeczowe czy społeczne, oraz określić sposoby przeciwdziałania pojawiającym się zagrożeniom. Niniejszy dokument zawiera informacje dotyczące kierunków rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój oraz działań związanych z ich realizacją na lata Horyzont czasowy, jakim objęta jest strategia, związany jest z nową perspektywą finansową Unii Europejskiej, a więc lata Aby móc w pełni wykorzystać szanse, jakie dają środki unijne, należy podjąć odpowiednie działania. W tym celu opracowano Strategię, jako podstawowy dokument zawierający priorytetowe kierunki rozwoju gminy obejmujący przyszły okres programowania unijnego. 3

6 I. CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA I.1. Strategia jako instrument kreowania polityki rozwoju Niniejszy dokument Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój stanowi odpowiedź samorządu gminnego na zmiany społeczno-gospodarcze wymagające nowego spojrzenia na posiadane aspiracje, zasoby i perspektywy rozwoju Gminy. W Strategii zaprezentowana została Wizja Gminy 2025, Misja oraz Cele główne i szczegółowe przewidziane do realizacji w wymienionym okresie jej obowiązywania. Wyróżniono również działania priorytetowe, które należy podjąć, aby osiągnąć wyznaczone cele. Strategia Gminy Busko-Zdrój jest dokumentem otwartym, co oznacza, iż w miarę upływu czasu oraz podejmowanych działań w niej zawartych, możliwa jest jej aktualizacja, w tym również kreowanie nowych działań, oraz korekta tych, które zostały sformułowane na etapie jej tworzenia - aby w jak najlepszy sposób dostosować się do zmieniającego się otoczenia. I.1.1. Proces konstruowania dokumentu strategii Proces prac nad Strategią był okazją do dialogu przedstawicieli różnych środowisk nad stanem obecnym, ale przede wszystkim nad przyszłością Buska Zdroju. Dzięki prowadzonym dyskusją uzyskano odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące przyszłego rozwoju, takie jak: dokąd zmierzamy? co chcemy oraz w jaki sposób chcemy to osiągnąć? Dało to możliwość skonstruowania dokumentu, który w swoim założeniu ma służyć całej społeczności Miasta i Gminy Busko Zdrój. Proces prac związanych z opracowaniem Strategii Rozwoju rozpoczęto w czerwcu, a zakończono w grudniu 2014 roku procesem konsultacji społecznych dokumentu Prognoza Oddziaływania na środowisko Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój, która stanowi załącznik do Strategii. Prace nad Strategią były koordynowane przez Zespół ds. Strategii powołany r. przez Burmistrza Miasta i Gminy Busko Zdrój. W skład Zespołu weszło 24 członków. Prace nad Strategią zainaugurowano konferencją, w której wzięli udział przedstawiciele Rady Miejskiej oraz Urzędu Miasta i Gminy, przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe oraz mieszkańcy. Prace nad dokumentem Strategii opierały się na wykorzystaniu szeregu wzajemnie uzupełniających się metod prac analitycznych i partycypacyjnych, spośród których wymienić należy: 4

7 analizę danych zastanych, badania społeczne wśród mieszkańców Gminy, badania społeczne wśród turystów, analizy strategiczne, spotkania warsztatowe Zespołu ds. Strategii Rozwoju, spotkania warsztatowe z przedstawicielami instytucji oraz przedsiębiorstwami z branży turystycznej, przedsiębiorcami i organizacjami pozarządowymi oraz młodzieżą mieszkającą na terenie gminy. Strategia powstała w oparciu o dokument Diagnoza Strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata , w którym przedstawiono sytuację społeczno-gospodarczą gminy, a także na podstawie wniosków zgłoszonych podczas konsultacji społecznych i warsztatów z różnymi podmiotami środowiska lokalnego. Po zebraniu i przeanalizowaniu wszystkich danych opracowano dokument Strategii, który został udostępniony wszystkim zainteresowanym za pośrednictwem strony internetowej Urzędu Miasta i Gminy. Do głównych materiałów źródłowych, stanowiących materiał analityczny i podstawę do opracowania Strategii, wraz z Załącznikami należą: dane Głównego Urzędu Statystycznego, wnioski z ankiet przeprowadzonych podczas wywiadów grupowych oraz uzyskanych drogą elektroniczną na skrzynkę mailową Urzędu Miasta i Gminy, wnioski zebrane na podstawie dostarczonych przez różne podmioty fiszek projektowych, wnioski zgłaszane podczas wywiadów grupowych, dane Urzędu Miasta i Gminy. W wyniku prac nad Strategią Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata opracowano: Diagnozę Strategiczną na potrzeby opracowania Strategii, Ewaluację dotychczas obowiązującej Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój do roku 2015 oraz Raport z badania opinii mieszkańców oraz turystów Miasta i Gminy Busko Zdrójstanowiące załączniki do Strategii. 5

8 I.1.2 Struktura dokumentu Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata składa się z 3 zasadniczych części odpowiadających logice procesu strategicznego: pierwsza jest częścią wprowadzającą, druga częścią programująco-strategiczną, zaś trzecia wdrożeniową. Główne przesłanki procesu powstawania Strategii ujęto w części pierwszej: przebieg procesu tworzenia strategii, wykorzystane metody oraz powody, które skutkowały podjęciem decyzji o przystąpieniu do prac. W drugiej części, najważniejszej z punktu planowania strategicznego, wskazano problemy oraz kierunki ich rozwiązania. Przedstawione zostały cele szczegółowe i działania priorytetowe odpowiadające przyjętej misji rozwoju gminy. Zwieńczeniem dokumentu jest część trzecia, w której zostało ujęte wdrażanie i monitorowanie Strategii wraz z zestawieniem wskaźników służących do oceny strategii, procedur i odpowiedzialności. I.2. Raport diagnostyczny o stanie społeczno-gospodarczym. Wnioski z analizy sytuacji społeczno-gospodarczej. Szczegółowa diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej Miasta i Gminy Busko Zdrój została przedstawiona w dokumencie Diagnoza Strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata W diagnozie przedstawiono uwarunkowania społeczne, gospodarcze, przestrzenne, środowiskowe i kulturowe. Porównano wybrane dziedziny rozwoju do średniej krajowej, wojewódzkiej oraz do wybranych jednostek samorządu terytorialnego z obszaru województwa świętokrzyskiego. Poniżej przedstawione zostały wnioski z wybranych dziedzin społecznych i gospodarczych. I.2.1 Uwarunkowania przestrzenno-środowiskowe Gmina Busko Zdrój położona jest w południowej części województwa świętokrzyskiego, w krainie zwanej Ponidziem. Oddalona jest 50 km na południe od Kielc i 80 km na północ od Krakowa, leży przy drodze krajowej Warszawa Kielce Tarnów Rzeszów Przemyśl. W skład Gminy wchodzi 47 sołectw, zaś terytorium gminy obejmuje obszar o powierzchni 235,88 km 2, w tym miasto Busko Zdrój leży na terenie 12,28 km 2. 6

9 Wysokie walory krajobrazowe obszaru Miasta i Gminy Busko Zdrój są jednym z atutów, które przyciągają corocznie rzesze turystów i kuracjuszy z kraju i z zagranicy. Na terenie Gminy Busko Zdrój występują obiekty przyrodnicze (10), które posiadają wyjątkowe walory krajobrazowe i przyrodnicze, a także stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków (9). Niewątpliwie jednak największym walorem przyrodniczym gminy jest bogaty zasób wód mineralnych i borowiny wykorzystywany w przyrodolecznictwie. Woda siarczkowa zalicza się do bardzo rzadko spotykanych wód leczniczych, jej właściwości stawiają Busko Zdrój w rzędzie unikalnych uzdrowisk w Europie. Funkcja uzdrowiskowa gminy rozwija się również dzięki korzystnemu mikroklimatowi oraz czystemu środowisku. Busko Zdrój posiada liczne zabytki ruchome i nieruchome zlokalizowane na terenie Gminy Busko Zdrój wpisane do rejestru zabytków (30). W gminie organizowane są liczne imprezy kulturalne o ponadregionalnej rozpoznawalności. Z Buskiem Zdrój związana jest duża liczba znanych osób ze sfery kulturalno-artystycznej, choć często nie są one z nią utożsamiane. Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego liczone na jednego mieszkańca plasują się poniżej średniej dla województwa, jak i dla kraju. Potencjał dziedzictwa kulturowego, jaki posiada gmina, jest niewykorzystywany, i nie wpływa na atrakcyjność turystyczną regionu. I.2.2 Uwarunkowania społeczno-gospodarcze Działalność gospodarcza skupia się głównie w mieście Busko Zdrój (ośrodek sanatoryjno-wypoczynkowy), zaś sołectwa stanowią obszary typowo rolnicze. Prawie 50% terenów gminy to grunty orne. Odnotowuje się spadek nowo powstających jednostek gospodarczych, liczba ta jest znacznie niższa od średniej dla kraju i województwa świętokrzyskiego. Gospodarka regionu opiera się głównie o małe i średnie przedsiębiorstwa prywatne. W promieniu 50 kilometrów od Buska Zdroju brak jest większych zakładów przemysłowych, co zdecydowanie wpływa na ekologiczny charakter regionu i sprzyja rozwojowi funkcji uzdrowiskowej. Sektor uzdrowiskowy jest głównym motorem rozwoju gminy, z roku na rok ma miejsce wzrost liczby kuracjuszy. W skali kraju liczba udzielonych noclegów w sektorze uzdrowiskowym wynosi 4,68%. Od roku 2010 następuje spadek liczby ludności, ma miejsce depopulacja społeczeństwa, która wynika ze starzejącego się społeczeństwa i rosnącego ujemnego przyrostu naturalnego. Stopa bezrobocia jest niższa od stopy dla województwa i w kraju, jednak odnotowuje się rosnące bezrobocie w grupie ludności w wieku produkcyjnym. 7

10 Na przestrzeni lat zarówno dochody jak i wydatki ogółem gminy rosły. Pomimo rosnących wydatków brak jest deficytu w budżecie gminy (2013 r.). Problemem jest wielkość dochodów i wydatków w przeliczeniu na jednego mieszkańca, nadal są one niższe od średniej krajowej i wojewódzkiej. Wielkość dochodów własnych w dochodach ogółem stanowiła. 53,06 (w 2013 r.), co daje 1,5 % za średnią kraju i ponad 10% powyżej średniej dla województwa. Na obszarze gminy znajdują się 3 placówki publicznej opieki przedszkolnej oraz 4 placówki niepubliczne. Łącznie na terenie gminy znajduje się 12 szkół. Odnotowany jest spadek liczby przestępstw z jednoczesnym spadkiem liczby wykrytych przestępstw, system monitoringu wizyjnego składa się z 6 kamer, z czego tylko 3 są sprawne. Zasoby mieszkalne na terenie gminy systematycznie rosną, powierzchnia użytkowa mieszkania w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi 26,2m 2. Większość mieszkań w mieście Busko Zdrój jest wyposażona w instalacje, w tym: 99,4% w instalację wodociągową, 98% w łazienkę, a 95,90% w centralne ogrzewanie. Wartości te są nieco niższe na obszarze wiejskim gminy (odpowiednio: 87,8%, 79,2%, 75,2%). Mieszkania w mieście wyposażone są dodatkowo w instalację sieciową gazową w 91,7%. Na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój znajduje się 148,981 km dróg publicznych lokalnych, z czego 111,764 km zlokalizowane są na terenie wiejskim, a 37,217 km na terenie Miasta [stan na XII.2013r.]. 8

11 II. CZĘŚĆ PROGRAMUJĄCO-STRATEGICZNA II.1. Analiza obszarów problemowych II.1.1 Analiza SWOT Analiza SWOT jest to jedna z najpopularniejszych i najskuteczniejszych metod analitycznych wykorzystywanych we wszystkich obszarach planowania strategicznego. Jej nazwa pochodzi od akronimów angielskich słów Strenghts (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse) i Threats (zagrożenia). Polega ona na zidentyfikowaniu wymienionych wyżej czterech grup czynników, dzięki czemu można je odpowiednio wykorzystać w procesie zaplanowanego rozwoju lub zniwelować skutki ich negatywnego wpływu. Dzięki tej metodzie można również pogrupować czynniki na pozytywne (mocne strony i szanse) oraz negatywne (słabe strony i zagrożenia). Często dzieli się je również na czynniki wewnętrzne (opisujące mocne i słabe strony danej jednostki) oraz czynniki zewnętrzne (czyli szanse i zagrożenia wynikające z jej mikro- i makrootoczenia). Czynniki wewnętrzne (mocne i słabe strony) są zależne m.in. od władz lokalnych i lokalnej społeczności, natomiast czynniki zewnętrzne (szanse i zagrożenia) należące do otoczenia bliższego i dalszego są niezależne od władz danej jednostki, a także jej mieszkańców. Tabela 1 Schemat analizy SWOT S Strengths Silne strony, atuty, zalety W Weaknesses Słabe strony, słabości, wady O Opportunities Szanse, możliwości, okazje T Threats Zagrożenia, trudności Źródło: Opracowanie własne ZASOBY OTOCZENIE Poniższa analiza SWOT została przeprowadzona dla Miasta i Gminy Busko Zdrój, jako część Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata Obejmuje ona główne elementy mające wpływ na rozwój regionu. Analizy dokonano w oparciu o dostępne dane uzyskane podczas prac nad Strategią, w tym dane Urzędu Miasta i Gminy Busko Zdrój, dane GUS, informacji zebranych podczas warsztatów grupowych, przeprowadzonych badań ankietowych, a także na podstawie obserwacji własnych. 9

12 Tabela 2 Analiza SWOT Miasta i Gminy Busko Zdrój ANALIZA SWOT MOCNE STRONY SŁABE STRONY 1. Czyste środowisko, walory przyrodnicze i krajobrazowe mikroklimat sprzyjający funkcji uzdrowiskowej. 2. Doświadczenie UMiG oraz różnych podmiotów z terenu gminy w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych. 3. Nowoczesna oczyszczalnia ścieków komunalnych. 4. Obiekty dziedzictwa kulturowego na terenie gminy, jak i w jej otoczeniu. 5. Potencjał gospodarczy al. Adama Mickiewicza i terenów przyległych. 6. Rozwinięta sieć placówek opieki zdrowotnej. 7. Stopa bezrobocia niższa od średniej w Polsce i w województwie świętokrzyskim. 8. Ponadregionalne i rozpoznawalne wydarzenia kulturalne organizowane na terenie gminy. 9. Tradycje uzdrowiskowe od roku Wykwalifikowana kadra pracowników medycznych z długoletnim stażem pracy w uzdrowiskach. 11. Wysoka specjalizacja, rozpoznawalność i jakość świadczonych usług uzdrowiskowych. 12. Wysoki stopień zwodociągowania i skanalizowania gminy. 13. Zasoby naturalne wód leczniczych. 14. Różne formy partnerstw sektora społecznego, gospodarczego i publicznego na terenie gminy. 15. Atrakcyjność inwestycyjna miasta w obszarze przedsięwzięć prozdrowotnych. 16. Duża ilość kuracjuszy - rocznie korzystają 1. Słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna i okołoturystyczna. 2. Niedostosowana do potrzeb mieszkańców i turystów infrastruktura sportowa. 3. Zbyt mała liczba nowo powstających przedsiębiorstw. 4. Niedostosowana do wzrastającej liczby podmiotów uzdrowiskowych gospodarka wodno-ściekowa w zakresie wód pokąpielowych. 5. Słaba oferta możliwości skorzystania przez kuracjuszy z usług rekreacyjnych i rozrywkowych na terenie gminy. 6. Słabo rozwinięte powiązania gospodarcze, społeczne i przestrzenne części uzdrowiskowej z pozostałym obszarem miasta i gminy. 7. Słabo rozwinięty system wewnętrznej i zewnętrznej informacji turystycznej. 8. Słabe skomunikowanie publicznymi środkami transportu na obszarze miasta Busko-Zdrój oraz z miejscowościami z terenu gminy. 9. Słabe wykorzystanie technik informacyjno - komunikacyjnych (TIK) w instytucjach publicznych. 10. Mała ilość unikatowych obiektów lub budowli kształtujących wizerunek gminy. 11. Niedostosowany system organizacji oraz zbyt mała liczba miejsc parkingowych na terenie miasta. 12. Niedostateczna świadomość ekologiczna mieszkańców. 13. Niewystarczający system monitoringu miejsc publicznych na terenie miasta. 14. Słaby wizerunek turystyczny miasta 10

13 z około miliona osobo/noclegów na terenie gminy. SZANSE i gminy Busko Zdrój. 15. Niewystarczający obszar dystrybucji regionalnej wody mineralnej Buskowianka. ZAGROŻENIA 1. Moda i świadomość wśród ludzi potrzeby prowadzenia zdrowego trybu życia. 2. Wydłużająca się średnia długość życia oraz wzrost średniego wieku mieszkańców Polski i Europy. 3. Wskazanie turystyki zdrowotnej i prozdrowotnej jako inteligentnej specjalizacji regionu, a obszaru uzdrowiskowego jako obszaru strategicznej interwencji w opracowanym na lata RPOWŚ. 4. Opłacalność wykorzystania zielonej energii jako sposobu na ograniczanie niskiej emisji. 5. Rosnące zainteresowanie ekologicznymi, naturalnymi i regionalnymi produktami. Źródło: Opracowanie własne 1. Odkrycie złóż wód siarczkowych w innych rejonach Polski i ich wykorzystanie do celów leczniczych. 2. Utrata statusu gminy uzdrowiskowej ze względu na niespełnienie wymagań środowiskowych. 3. Depopulacja mieszkańców regionu. 4. Zmiana sposobu finansowania lecznictwa uzdrowiskowego w Polsce. WNIOSKI: Analizując wyżej zaprezentowane mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia Miasta i Gminy Busko Zdrój, możemy wyłonić te, które w największym stopniu oddziałują bądź mogą oddziaływać na gminę. Słabe strony oraz zagrożenia powinny być pokonywane przez mocne strony oraz szanse rozwoju, które posiada Busko Zdrój. Poniżej pogrupowane zostały w punktach słabe strony i równoważące je strony mocne, a także przykłady w jaki sposób można wykorzystać szanse, aby zniwelować istniejące problemy i przezwyciężyć zagrożenia. 1. Czyste środowisko, walory przyrodnicze i krajobrazowe posiadane przez gminę Busko Zdrój jeśli zostaną dobrze wykorzystane powinny przyczyniać się do wzrostu liczby turystów. Jednak dodatkowo niezbędne jest wykreowanie rozpoznawalnego produktu turystycznego Busko Zdrój oraz rozwój bazy rekreacyjnej i turystycznej. 2. Rosnące zainteresowanie aktywnym spędzaniem czasu wolnego na świeżym powietrzu, oraz prowadzeniem zdrowego trybu życia, wskazuje na potrzebę inwestycji 11

14 w zakresie infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, które będą skierowane zarówno do mieszkańców, jak i turystów. Warto poszerzyć ofertę bezpiecznych ścieżek rowerowych oraz szlaków pieszych. Należy zadbać o to, aby kuracjusze, którzy w dużym stopniu wpływają na wysokość dochodów gminy, mieli możliwość spędzenia czasu wolnego w atrakcyjny sposób poza granicami Parku Zdrojowego. 3. Znajdujące się na terenie gminy, jak i w jej otoczeniu, obiekty dziedzictwa kulturowego nie tworzą unikatowej oferty turystycznej wyróżniającej Busko Zdrój. W połączeniu ze słabo rozwiniętym systemem wewnętrznej i zewnętrznej informacji turystycznej oraz niewystarczającą komunikacją publiczną miasto jest mało atrakcyjnie turystycznie. 4. Gmina Busko Zdrój posiada wiele walorów, które sprawiają, że ma ona ugruntowaną pozycję jako gmina uzdrowiskowa w Polsce. Na uwagę zasługuje wysoka specjalizacja, rozpoznawalność i jakość świadczonych usług uzdrowiskowych, zasoby naturalne wód leczniczych, mikroklimat sprzyjający funkcji uzdrowiskowej czy posiadanie wykwalifikowanej kadry pracowników medycznych z długoletnim stażem pracy w uzdrowiskach. Należy jednak pamiętać o pojawiających sie zagrożeniach, wynikających z poszukiwania złóż wód siarczkowych w innych rejonach Polski. W związku z tym niezbędny jest stały rozwój oferowanych usług oraz poprawa ich jakości. 5. Rosnący popyt na usługi uzdrowiskowe, jak i szeroko pojęte usługi SPA i Wellness, powoduje większe zainteresowanie i chęć inwestowania w lecznictwo uzdrowiskowe przez inne gminy, które również posiadają unikatowe walory naturalne. Gminy te upatrują swojej szansy rozwoju poprzez oferowanie kompleksowych usług w zakresie przyrodolecznictwa. Busko-Zdrój ze swoją bogatą tradycją uzdrowiskową oraz wysokospecjalistycznymi usługami uzdrowiskowymi będzie w stanie konkurować z nowo powstającymi uzdrowiskami, jednak nieposzerzenie oferowanych usług ukierunkowanych na Klienta indywidualnego, może spowodować w przyszłości spadek ruchu turystycznego ukierunkowanego na sektor uzdrowiskowy. 6. Gmina Busko Zdrój powinna wykorzystać szansę na rozwój, jaką dają fundusze unijne. Możliwość uzyskania dofinansowania z Unii Europejskiej na realizację nowych projektów oraz istnienie różnych form partnerstw sektora społeczno-gospodarczego, jeśli zostaną wykorzystane odpowiednio na rozbudowę infrastruktury turystycznej, powinny przynieść wymierne korzyści w postaci większej liczby turystów, a tym samym zwiększonych wpływów z podatku do budżetu gminy. 12

15 7. Duże znaczenie dla rozwoju Busko Zdrój ma fakt wskazania turystyki zdrowotnej i prozdrowotnej jako inteligentnej specjalizacji województwa świętokrzyskiego, a obszaru uzdrowiskowego jako obszaru strategicznej interwencji w opracowanym na lata RPOWŚ. Powstała szansa na realizację unikatowych projektów, które przyczynią się do stworzenia przez gminę Busko-Zdrój kompleksowej oraz zróżnicowanej oferty turystycznej oraz uzdrowiskowej, skierowanej przede wszystkim do osób indywidualnych, zainteresowanych profilaktyką prozdrowotną. Biorąc pod uwagę popyt na usługi typu Wellness i SPA oraz chęć dorównania głównym ośrodkom uzdrowiskowym w Polsce, należy uatrakcyjnić i zwiększyć zakres oferty np. poprzez uruchomienie basenów termalnych, pijalni wód, czy tężni. 8. Atrakcyjność inwestycyjna miasta w obszarze przedsięwzięć prozdrowotnych powinna odzwierciedlać się w liczbie nowo powstających przedsiębiorstw. Sytuacja taka nie ma jednak miejsca. Spadająca liczba nowo powstających przedsiębiorstw sugeruje spadek przedsiębiorczości wśród mieszkańców gminy oraz małą ilość nowych inwestorów zewnętrznych na jej terenie. Wydaje się zatem istotne, z punktu pobudzenia aktywności gospodarczej mieszkańców gminy, utworzenie Inkubatora przedsiębiorczości, którego zadaniem byłoby zachęcanie młodych osób do prowadzenia własnej firmy i wspieranie jej w początkowym okresie działalności. 9. Ograniczenie rozwoju przedsiębiorczości spowodowane jest również statusem uzdrowiskowym gminy, który nie pozwala na prowadzenie działalności negatywnie wpływającej na środowisko naturalne. Rozwiązaniem w tej sytuacji jest jednoznaczne wspieranie kierunków związanych z działalnością prozdrowotną, zdrowotną oraz turystyczną: usług noclegowych, gastronomicznych i rekreacyjnych. 10. Dużym zagrożeniem dla rozwoju gminy jest utrata statusu gminy uzdrowiskowej ze względu na niespełnienie wymagań środowiskowych. Wysoka jakość środowiska przyrodniczego jest niewątpliwie ważnym czynnikiem determinującym wybór Buska Zdroju jako celu leczenia wielu kuracjuszy, należy zatem dbać o to, aby stan ten nie ulegał pogorszeniu. Poprawę jakości środowiska naturalnego można osiągnąć przede wszystkim poprzez inwestycje w zakresie zmniejszania zapotrzebowania na energię, ograniczania strat energii, a także poprzez zastosowanie odnawialnych źródeł energii. 11. Pomimo posiadania nowoczesnej oczyszczalni ścieków komunalnych oraz wysokiego skanalizowania i zwodociągowania gminy, istnieje znaczący problem w zakresie gospodarki wodno-ściekowej mogący mieć negatywne skutki dla rozwoju gminy, a mianowicie system 13

16 odprowadzania wód pokąpielowych. Należy wykorzystać szansę jaką daje nowe programowanie Unii Europejskiej na lata na rozwiązanie tego problemu, poprzez budowę nowej, bądź dostosowanie parametrów istniejącej oczyszczalni ścieków do zwiększającej się liczby podmiotów uzdrowiskowych. 12. Elementem dającym duże możliwości w zakresie promocji Buska Zdroju na arenie międzynarodowej są liczne festiwale kulturalne, których wieloletnia tradycja powinna być w dalszym ciągu kontynuowana, z jednoczesnym wprowadzaniem do oferty kulturalnej nowych imprez, które mogłyby odbywać się nie tylko w okresie letnim, ale również zimą. Dzięki tego typu działaniom Busko Zdrój mogłoby stworzyć ofertę kulturalną przyciągającą turystów przez cały rok kalendarzowy. 13. Posiadanie przez Busko Zdrój własnej wody mineralnej Buskowianki powinno być jednym z głównych elementów promocji Buska-Zdroju oraz budowania jego wizerunku na zewnątrz. Buskowianka powinna być dostępna w każdym obiekcie noclegowym oraz w każdym sklepie w Busku Zdroju, a w trakcie wydarzeń kulturalnych powinna być dostępna dla ich uczestników. Dystrybucja regionalnej wody Buskowianka powinna mieć miejsce w skali całego kraju. 14. Starzejące się społeczeństwo to problem nie tylko Buska Zdroju, ale również województwa, jak i kraju. Gmina posiada atrakcyjne warunki do zaoferowania osobom starszym w zakresie czasowego lub stałego zamieszkania na jej terenie. 15. Ważne z punktu widzenia rozwoju gminy jest inwestowanie w rozwój oraz upowszechnianie technologii informacyjno - komunikacyjnych. TIK jest obecnie dziedziną, która przenika przez wszystkie sfery życia społecznego i gospodarczego. Dzięki nowej perspektywie finansowej będzie możliwość zwiększenia zastosowania TIK w instytucjach publicznych. 16. Z punktu widzenia mieszkańców oraz turystów istotna jest dostępność miejsc parkingowych w mieście. Wzrost liczby kuracjuszy i turystów, jaki ma miejsce i nastąpi w najbliższych latach, musi przełożyć się na większą liczbę miejsc parkingowych. 17. Ważnym elementem dla mieszkańców jest dbanie o ich bezpieczeństwo, dlatego warto zainwestować w kompleksowy system kamer monitoringu, które nie tylko będą mogły poprawić skuteczność w ustaleniu sprawcy zdarzenia, ale będą też zapobiegać ich powstawaniu i wpłyną pozytywnie na poczucie bezpieczeństwa. 14

17 18. Niedostateczna świadomość ekologiczna mieszkańców może stanowić poważny problem dla gminy w przyszłości, ze względu na zależność usług uzdrowiskowych od stanu środowiska naturalnego. Koncepcja kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem myśleć globalnie działać lokalnie powinna mieć miejsce już wśród najmłodszych mieszkańców gminy. Najprostszym sposobem na upowszechnianie tej wiedzy jest organizacja zajęć dodatkowych dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i średnich. Zajęcia takie można realizować jako projekty miękkie finansowane z funduszy unijnych. 19. Problemem, z punktu widzenia kuracjuszy, jest słabe powiązanie gospodarcze, społeczne i przestrzenne części uzdrowiskowej z centrum miasta. Niewykorzystany jest potencjał gospodarczy al. Mickiewicza łączącej część zdrojową miasta z jego centrum. Ważna dla rozwoju jest integracja tych dwóch obszarów oraz poprawa dostępności komunikacyjnej z części uzdrowiskowej na pozostałe obszary gminy. 15

18 II.1.2 Drzewo problemów Słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna i około turystyczna. Brak świadomości mieszkańców co do możliwości rozwoju jakie daje status miejscowości uzdrowiskowej. Słaba oferta usług rekreacyjno -rozrywkowych. Słabo rozwinięty system wewnętrznej i zewnętrznej informacji turystycznej. Główne przyczyny Słabo rozwinięte powiązanie gospodarcze, społeczne i przestrzenne części uzdrowiskowej z pozostałym obszarem oraz niewystarczająca aktywność społeczna i gospodarcza mieszkańców w zakresie dostosowania oferty usług dostępnych na terenie gminy do potrzeb kuracjuszy, turystów i mieszkańców. Problem kluczowy Niewystarczający udział prywatnych kuracjuszy. Zbyt mała liczba nowopowstających przedsiębiorstw świadczących usługi uzdrowiskowe i turystyczne. Depopulacja mieszkańców regionu. Główne skutki Brak turystów przyjeżdżających do Buska Zdroju w celach nieleczniczych. Niskie wpływy do budżetu gminy z tytułu podatku dochodowego. 16

19 II.1.3 Drzewo celów Wykreowanie klimatu przedsiębiorczości sprzyjającego aktywności lokalnej. Połączenie funkcji uzdrowiskowej gminy z funkcją turystyczną. Dostosowanie usług publicznych do potrzeb mieszkańców i przedsiębiorców. Wykreowanie klimatu przyjaznego osiedlaniu się. Główne środki Gmina Busko-Zdrój uzdrowiskiem atrakcyjnym turystycznie, z wysokospecjalistycznymi usługami zdrowotnymi i prozdrowotnymi, zintegrowanym dążeniem do zaspokajania potrzeb mieszkańców, ochroną dziedzictwa kultury i środowiska naturalnego oraz dbałością o tradycję przyrodolecznictwa. Wizja 2025 Wzrost rozpoznawalności Buska Zdroju jako gminy uzdrowiskowej na mapie Europy. Wzrost liczby turystów i kuracjuszy. Wzrost zaangażowania mieszkańców w rozwój regionu. Wzrost liczby miejsc pracy. Główne efekty 17

20 II.2. Kierunki rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój Zdefiniowanie problemów regionu Buska Zdroju pozwoliło na zaproponowanie strategicznych kierunków działań. Określono Wizję 2025, Misję oraz dwa cele główne wokół których ustalone zostały cele strategiczne, a następnie działania priorytetowe. Obszary priorytetowe będą służyć realizacji wyznaczonych celów, do których powinny dążyć władze gminy oraz wszyscy zainteresowani jej rozwojem. Realizacja zaplanowanych działań pozwoli na realizację misji gminy oraz jej trwały wzrost gospodarczy. II.2.1 Wizja i misja rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój Misja i wizja regionu to nie tylko określenie kierunków rozwoju, ale także wyraz aspiracji mieszkańców. Bez misji i wizji decyzje zarządcze bywają przypadkowe, a codzienna praca sprowadza się do mniej lub bardziej mechanicznego realizowania procedur. Wizja organizacji to wyobrażenie o jej przyszłym kształcie, a także wytyczenie dróg jej osiągnięcia, natomiast misja określa główny kierunek rozwoju, którego osiągnięcie odbywa się za pomocą realizacji celów strategicznych. W wyniku przeprowadzonych analiz, oraz na podstawie zebranych informacji, sformułowano wizję, misję, dwa cele główne oraz pięć celów strategicznych. Do celów strategicznych zostały przyporządkowane działania priorytetowe, które wyznaczają obszary, w ramach których będą realizowane zadania. Wizja, misja oraz cele główne przedstawione zostały na schemacie nr 1. Cele szczegółowe wraz z działaniami priorytetowymi oraz zadaniami im przyporządkowanymi, zostały w taki sposób dobrane, aby Miasto Busko Zdrój było motorem rozwoju dla całej gminy, a co za tym idzie również dla obszarów wiejskich. Jeżeli ośrodek centralny będzie rozwijał się w szybkim tempie, będzie tym samym zapewniał odpowiednie standardy życia nie tylko dla mieszkańców miasta, ale również pozostałego obszaru gminy. Ośrodek centralny będzie źródłem miejsc pracy. Busko Zdrój powinno swoimi działaniami dążyć do bycia miastem inteligentnym, a więc ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i centrum życiowych interesów swoich mieszkańców. Busko Zdrój powinno wdrażać nowoczesne technologie i ekologiczne rozwiązania, a także w sprawny sposób wykorzystać lokalizację oraz posiadane zasoby, które mają przyciągnąć innowacyjnych przedsiębiorców, bogatych turystów, oraz atrakcyjne wydarzenia. Busko Zdrój ma być miastem i gminą w której chce się żyć. W osiągnięciu zamierzonych celów mają pomóc 18

21 zaplanowane do realizacji na terenie gminy zadania. Zadanie te powinny przede wszystkim uwzględniać czynnik innowacyjności. Schemat 1 Wizja, misja i cele główne Miasta i Gminy Busko Zdrój WIZJA 2025 Gmina Busko Zdrój uzdrowiskiem atrakcyjnym turystycznie, z wysokospecjalistycznymi usługami zdrowotnymi i prozdrowotnymi, zintegrowanym dążeniem do zaspokajania potrzeb mieszkańców, ochroną dziedzictwa kultury i środowiska naturalnego oraz dbałością o tradycję przyrodolecznictwa. MISJA Tworzenie możliwości do aktywności społecznej i gospodarczej dla rozwoju funkcji uzdrowiskowej i turystycznej gminy Busko Zdrój, przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego i kulturowego, zapewnia wysoką jakości życia mieszkańców. CEL 1 Gmina Busko Zdrój liderem turystyki zdrowotnej. CEL 2 Busko Zdrój gminą możliwości - zaspokajającą potrzeby społeczne i gospodarcze. 19

22 II.2.2 Cele szczegółowe i działania priorytetowe MISJA Tworzenie możliwości do aktywności społecznej i gospodarczej dla rozwoju funkcji uzdrowiskowej i turystycznej gminy Busko Zdrój, przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego i kulturowego, zapewnia wysoką jakości życia mieszkańców. 1. Gmina Busko Zdrój liderem turystyki zdrowotnej. 2. Busko Zdrój gminą możliwości - zaspokajającą potrzeby społeczne i gospodarcze. 1.1: Busko Zdrój jako gmina uzdrowiskowa marką rozpoznawalną na mapie Europy. 1.2: Rozwój turystyki opartej na zasobach środowiska naturalnego. 1.3: Wykorzystanie potencjału kulturowego regionu. 2.1 Wzrost przedsiębiorczości i aktywności społecznej. 2.2 Wzrost atrakcyjności warunków do zamieszkania Efektywne wykorzystanie surowców naturalnych do rozwoju przyrodolecznictwa Ochrona środowiska naturalnego i ograniczenie emisji zanieczyszczeń Rozwój usług zdrowotnych i prozdrowotnych opartych na nowych technologiach i innowacyjnych metodach w zakresie rehabilitacji i odnowy biologicznej Tworzenie infrastruktury rekreacyjnej wykorzystującej zasoby środowiska naturalnego Organizacja przemysłu turystycznego opartego na funkcji uzdrowiskowej gminy Organizowanie prestiżowych przedsięwzięć kulturalnych i artystycznych o różnym profilu i zasięgu Aktywizacja i integracja społeczności lokalnej wokół dziedzictwa kulturowego regionu Wspieranie inicjatyw i partnerstw na rzecz aktywizacji społecznej i gospodarczej regionu Tworzenie warunków do rozwoju aktywności gospodarczej Rozwój sektora ekonomii społecznej Tworzenie możliwości dla młodych i aktywnych Zwiększanie dostępności oraz podnoszenie jakości oferowanych usług publicznych Rozwój usług zaspokajających potrzeby wyższego rzędu Kształtowanie estetycznej i funkcjonalnej przestrzeni publicznej Organizacja systemu kształcenia i szkoleń w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych. 20

23 Głównym zadaniem, jakie stoi przed władzami samorządowymi, jest ukształtowanie takiego wizerunku gminy, który będzie atrakcyjny dla rozwoju gospodarczego, zamieszkania, spędzania czasu wolego oraz rozwoju turystyki i rekreacji w powiązaniu z funkcją uzdrowiskową gminy. Wpłynie to na większą integrację mieszkańców z miejscem zamieszkania i budowę społeczeństwa obywatelskiego. Wyznaczenie priorytetów pozwoli lokalnym władzom, a także innym instytucjom odpowiedzialnym za rozwój gminy, odpowiednio skoordynować zaplanowane do realizacji zadania. W realizacji różnego rodzaju projektów ma pomóc opracowana strategia rozwoju miasta i gminy, która zawiera harmonogram przyszłych zadań. Mają one przyczynić się do osiągnięcia przez gminę stawianych sobie celów szczegółowych, a przez nie celów głównych oraz Wizji Gmina Busko Zdrój liderem turystyki zdrowotnej. Busko Zdrój jest gminą uzdrowiskową o ponadregionalnej rozpoznawalności, wyróżniającą się zasobami przyrodniczymi o wysokiej wartości oraz potencjale kulturowym. Szansą dalszego rozwoju gminy jest utrzymanie statusu uzdrowiska, a także podnoszenie standardu oferowanych usług w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego, rehabilitacji oraz rozwój turystyki uzdrowiskowej. Równolegle ze sferą uzdrowiskową powinna rozwijać się turystyka oparta na walorach przyrodniczych oraz kulturowych, bazująca na funkcji uzdrowiskowej Buska Zdroju. Wskazane zostały trzy cele szczegółowe, które będą kreować wizerunek gminy Busko-Zdrój jako lidera turystyki zdrowotnej. Cel szczegółowy 1.1 Busko Zdrój jako gmina uzdrowiskowa marką rozpoznawalną na mapie Europy. Tworzenie wizerunku rozpoznawalnego na rynku europejskim jest jednym z kluczowych celów do osiągnięcia w ciągu najbliższych 10 lat, na które opracowana została strategia. Cel ten będzie realizowany poprzez cztery działania priorytetowe Efektywne wykorzystanie surowców naturalnych do rozwoju przyrodolecznictwa. Busko Zdrój swoją wysoką pozycję w sferze uzdrowiskowej utrzymuje od kilkunastu lat, m.in. dzięki posiadanym złożom wód mineralnych oraz borowiny. Głównym surowcem, który wpływa na wysoką pozycję Buska Zdroju jako gminy uzdrowiskowej jest woda siarczkowa, zaliczana do bardzo rzadko spotykanych wód leczniczych. Jej właściwości stawiają Busko Zdrój w rzędzie unikalnych uzdrowisk w całej 21

24 Europie. Istotne jest zrównoważone wykorzystanie posiadanych zasobów naturalnych do rozwoju przyrodolecznictwa, będącego podstawą rozwoju usług zdrowotnych i prozdrowotnych Ochrona środowiska naturalnego i ograniczenie emisji zanieczyszczeń. Środowisko przyrodnicze jest istotnym walorem gminy Busko Zdrój. Walor ten wymaga działań zarówno w kierunku jego zachowania jak i ochrony. Jednocześnie konieczne są prace umożliwiające mieszkańcom korzystanie w większym stopniu z tych walorów poprzez odpowiednie i niekolidujące z wymogami ochrony środowiska urządzenie obszarów przyrodniczych na obszarze gminy. Ochrona środowiska naturalnego powinna polegać również na ograniczeniu emisji zanieczyszczeń. Dążenie do osiągnięcia wyższych standardów ochrony środowiska powinno być priorytetem w tej dziedzinie. Zastosowanie odnawialnych źródeł energii w obiektach użyteczności publicznej przyczyni się do redukcji emisji zanieczyszczeń Rozwój usług zdrowotnych i prozdrowotnych opartych na nowych technologiach i innowacyjnych metodach w zakresie rehabilitacji i odnowy biologicznej. Rosnący popyt na usługi uzdrowiskowe, jak i szeroko pojęte usługi SPA i Wellness, powoduje konieczność zwiększenia ilości świadczonych do tej pory usług oraz wspierania innowacyjnych metod w zakresie rehabilitacji i odnowy biologicznej z wykorzystaniem przyrodolecznictwa. Oferowane usługi rehabilitacyjne są główną dziedziną usług zdrowotnych świadczonych przez uzdrowiska w Busku Zdroju, dlatego konieczne jest ich wspieranie i rozwijanie. Należy tworzyć warunki do większego zaangażowania uczelni wyższych w procesy innowacyjne i w rezultacie stosowanie nowych metod w lecznictwie uzdrowiskowym. Niezbędne jest zatem zainicjowanie działań promujących innowacje oraz wdrażanie nowych technologii Organizacja systemu kształcenia i szkoleń w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych. Rozwój gminy Busko-Zdrój kreowany jest przede wszystkim poprzez jej status jako miejscowości uzdrowiskowej. Funkcja uzdrowiskowa gminy powinna być wspierana oraz rozwijana. Na uwagę zasługuje wysoka specjalizacja, rozpoznawalność i jakość świadczonych usług. Nowe technologie oraz metody leczenia wykorzystujące zasoby naturalne wymagają kształcenia nowego personelu na potrzeby lecznictwa uzdrowiskowego. Jakość i innowacyjność kształcenia mają współcześnie zasadnicze znaczenie dla rozwoju. 22

25 Dynamiczne zmiany w otoczeniu wymagają przystosowania systemów i metod edukacji. Ponadto rosnące zainteresowanie profilaktyką prozdrowotną powoduje napływ większej liczby kuracjuszy do Buska Zdroju. Aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom swoich klientów i oferować wysokospecjalistyczne usługi niezbędna jest wysokowykwalifikowana kadra medyczna. Kształcenie nowego personelu oraz szkolenia w zakresie nowych metod leczniczych są jednym z kluczowych zadań do realizacji w najbliższych latach. Należy wypracować zasady i formy współdziałania pomiędzy środowiskiem naukowym, uzdrowiskami a szkołami, szczególnie w sferze innowacji i transferu wiedzy. Cel szczegółowy 1.2 Rozwój turystyki opartej na zasobach środowiska naturalnego Tworzenie infrastruktury rekreacyjnej wykorzystującej zasoby środowiska naturalnego. Rosnące zainteresowanie aktywnym spędzaniem czasu wolnego na świeżym powietrzu oraz prowadzenie zdrowego trybu życia wskazuje na potrzebę inwestycji w zakresie infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, które to powinny być skierowane zarówno do mieszkańców, jak i turystów. Busko-Zdrój, przy posiadanych bogatych walorach przyrodniczych, ma odpowiedni potencjał do rozwoju sektora turystycznego. Ważnym dla rozwoju regionu i zwiększenia liczby turystów jest stworzenie odpowiedniej bazy technicznej na potrzeby usług turystycznych. Od poziomu atrakcyjności gminy w sferze sportu i turystyki zależy to, czy wykorzysta ona szanse związane z powyższymi atutami. Oferta turystyczna i rekreacyjna nadal jest zbyt mało atrakcyjna (zarówno dla wewnętrznych i zewnętrznych odbiorców), a także zbyt mało dostępna, aby zapewnić wysoką i trwałą renomę w sferze turystyki. Ważne jest przyciągnięcie większej liczby inwestorów, a zwłaszcza, co jest kluczowym zagadnieniem, spełnienie oczekiwań swoich mieszkańców. Należałoby dążyć do zaspokojenia potrzeb rekreacyjnych i kulturalnych mieszkańców, ich chęci do prowadzenia aktywnego stylu życia oraz tworzenia miejsc pracy związanych z realizacją usług turystycznych. Rozwój zaplecza sportowego i rekreacyjnego będzie podstawą do stworzenia wizerunku gminy turystycznej, a tym samym przyciągnięcia nowych turystów do Buska Zdroju Organizacja przemysłu turystycznego opartego na funkcji uzdrowiskowej gminy. Funkcja turystyczna gminy powinna rozwijać się obok funkcji uzdrowiskowej. Sektor turystyczny powinien bazować na potencjale jaki tworzy statut miejscowości uzdrowiskowej. Turystyka musi wykorzystywać uzdrowisko jako podstawę dla swojego rozwoju. Rozwój 23

26 różnego rodzaju działalności gospodarczych powinien opierać się na potencjale jaki tworzy sektor uzdrowiskowy. Cel szczegółowy 1.3 Wykorzystanie potencjału kulturowego regionu Organizowanie prestiżowych przedsięwzięć kulturalnych i artystycznych o różnym profilu i zasięgu. Busko Zdrój jest gminą wielu artystów. Należy wykorzystać ten potencjał tworząc unikatowy i rozpoznawalny na arenie międzynarodowej wizerunek miasta kultury. Organizowane liczne festiwale kulturalne już w tym momencie stanowią bazę dla dalszego rozwoju. Wieloletnia tradycja imprez kulturalnych powinna być kontynuowana oraz rozwijana. Wspierane powinny być kolejne przedsięwzięcia mające na celu promocję Buska-Zdroju. Busko Zdrój jest uzdrowiskiem, do którego przyjeżdżają rocznie dziesiątki tysięcy kuracjuszy, gmina powinna tętnić życiem przez cały rok kalendarzowy. Niewykorzystywane do tej pory w celach turystycznych obiekty dziedzictwa kulturowego powinny zostać wypromowane, aby wspólnie z unikatowymi festiwalami tworzyć rozpoznawalną ofertę turystyczną. Takie zadanie stanowi wyzwanie dla organów administracji oraz społeczności lokalnej na najbliższe lata Aktywizacja i integracja społeczności lokalnej wokół dziedzictwa kulturowego regionu. Ważnym elementem rozwoju jest promowanie demokracji lokalnej, odradzania się aktywności środowisk lokalnych, a także wspieranie działań takich społeczności. Inicjatywy lokalne powinny mieć wpływ na samoorganizację małych społeczności. Podejmowane w ten sposób działania mogą mieć charakter edukacyjny, wychowawczy, kulturalny, rekreacyjny czy też sportowy. Poprzez przekazywane treści należy zwiększać identyfikację z miejscem urodzenia, zamieszkania oraz środowiskiem lokalnym. Więzi powinny być oparte na świadomości i pielęgnowaniu wspólnego dziedzictwa kulturowego, poszanowaniu praw i tradycji oraz rozwijaniu postaw tolerancji. Na wysoką jakość kapitału społecznego wpływa kształcenie oraz współpraca. Kształtowanie regionalnej i lokalnej tożsamości to obowiązek wspólnego działania najważniejszych podmiotów funkcjonujących w sferze administracji, życia społecznego, gospodarczego, kulturalnego czy edukacyjnego. 24

27 2. Busko Zdrój gminą możliwości zaspokajającą potrzeby społeczne i gospodarcze. Cel szczegółowy 2.1 Wzrost przedsiębiorczości i aktywności społecznej Wspieranie inicjatyw i partnerstw na rzecz aktywizacji społecznej i gospodarczej regionu. Integracja społeczna jest podstawową składową w procesie kształtowania społeczeństwa obywatelskiego. Promowanie inicjatyw lokalnych tworzonych w postaci centrów aktywności lokalnej może mieć miejsce poprzez organizację czasu wolnego dla dzieci i młodzieży oraz ich rodzin. Celem takich spotkań jest integracja społeczna w lokalnym środowisku oraz kreowanie tożsamości lokalnej. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości powinno być realizowane poprzez zapewnienie dostępu do preferencyjnych warunków takich jak źródła kapitału, usługi doradcze czy szkoleniowe Tworzenie warunków do rozwoju aktywności gospodarczej. Niezbędne jest szersze wykorzystanie potencjału miejscowości uzdrowiskowej do tworzenia nowych działalności gospodarczych. Negatywne aspekty gospodarki przejawiające się poprzez niedostateczny poziom przedsiębiorczości (niska liczba podmiotów gospodarczych, niedobory źródeł finansowania dla mikro i małych firm) powinny spotkać się z aktywną polityką władz zmierzającą do ograniczania ich negatywnego oddziaływania na długofalowy rozwój gospodarczy. Konieczne jest wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw celem ożywienia gospodarczego regionu. Planuje się utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości, w którym będą świadczone usługi doradcze dla rozpoczynających działalność, a także różnego rodzaju szkolenia. Wspierane będą działania w zakresie innowacyjnej gospodarki oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych, a także szeroko pojęta działalność związana z sektorem uzdrowiskowym. Gmina Busko Zdrój powinna tworzyć wizerunek prozdrowotności, dlatego należy wspierać rozwój produktów ekologicznych i tradycyjnych. Warto zaznaczyć iż na terenie gminy już funkcjonują gospodarstwa ekologiczne, a więc istnieje potencjał dla dalszego rozwoju tej dziedziny działalności. Ponadto wsparciem powinny powinno zostać objęte nowoczesne rolnictwo oraz przetwórstwo spożywcze, mające duże znaczenie dla województwa świętokrzyskiego, o czym świadczy fakt wpisania tej dziedziny jako inteligentnej specjalizacji regionu. 25

28 2.1.3 Rozwój sektora ekonomii społecznej. Ekonomia społeczna odgrywa kluczową rolę w społecznym rozwoju lokalnym, oparta jest na wartościach takich jak: solidarność, partycypacja i samorządność. Ekonomia społeczna wykorzystując zasoby ludzkie działa komplementarnie do sektora prywatnego i publicznego, zapobiega wykluczeniu społecznemu oraz łagodzi napięcia społeczne. Wspomaga również proces budowania społeczeństwa obywatelskiego. Dzięki temu, iż przedsiębiorstwa społeczne mogą pełnić bardzo różnorodne funkcje, istnieje możliwości ich działania we wszystkich sektorach, a kluczowe znaczenie w ich funkcjonowaniu ma działanie na rzecz ludzi. Znaczenie ekonomii społecznej w dzisiejszych czasach jest ogromne, dlatego też ważne jest wspieranie tego sektora gospodarki, chociażby poprzez utworzenie Inkubatora Aktywności Społecznej Tworzenie możliwości dla młodych i aktywnych. Dla rozwoju gospodarczego i społecznego Miasta i Gminy Busko Zdrój, kluczowe znaczenie będzie miała jakość czynnika ludzkiego. Najmłodsi mieszkańcy gminy stanowią o jej przyszłości, dlatego ważne jest nakierowanie wsparcia na tą grupę społeczną. Ważna jest modernizacja istniejącej bazy edukacyjno kulturalnej oraz stworzenie lepszych warunków do edukacji młodzieży poprzez m.in. doskonalenia bazy sportowej szkół, zapewnianie odpowiedniej infrastruktury do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego, doposażenia w sprzęt dydaktyczny i naukowy. Z punktu widzenia młodzieży istotne jest zapewnienie dla nich miejsc do spędzania czasu wolnego oraz atrakcyjnych zajęć, w których mogli by brać udział i rozwijać swoje pasje. Promowanie inicjatyw lokalnych utworzonych np. w postaci centrów aktywności lokalnej umożliwi organizację czasu wolnego dla dzieci i młodzieży oraz ich rodzin, celem będzie integracja społeczna w lokalnym środowisku, a co za tym idzie kreowanie tożsamości lokalnej. Mogą to być działania edukacyjne, kulturalne i wychowawcze, czy też zajęcia rekreacyjne i sportowe. Istnieje potrzeba wyrównywania szans edukacyjnych oraz motywowanie do dalszego rozwoju i pracy na rzecz społeczności lokalnej poprzez wsparcie utalentowanych uczniów. Zagospodarowanie wolnego czasu młodzieży może odbywać się poprzez zajęcia sportowe, dokształcanie oraz rozwijanie zainteresowań. Dla rozwoju lokalnego zasadnicze znaczenie ma kształtowanie cech związanych z patriotyzmem lokalnym, tolerancją i integracją społeczną. Warto wprowadzić w szkołach zajęcia warsztatowe o tematyce regionalnej na poziomie gminy Busko Zdrój, aby już na początku swojej drogi życiowej byli zaangażowani w tworzenie tożsamości swojej 26

29 miejscowości i swojego regionu. Należy wspomagać rozwój intelektualny, fizyczny, psychiczny i duchowy uczniów. Dla młodzieży ważna jest możliwość znalezienia pracy po zakończeniu nauki szkolnej, dlatego istotne jest niwelowanie różnic w relacji edukacja a rynek pracy, co w rezultacie może przyczynić się do lepszego przystosowania absolwentów do ulegającej ciągłym zmianom sytuacji na rynku pracy. Cel szczegółowy 2.2 Wzrost atrakcyjności warunków do zamieszkania Zwiększanie dostępności oraz podnoszenie jakości oferowanych usług publicznych. Wysoki standard usług publicznych jest istotny dla każdego obecnego i przyszłego mieszkańca gminy. Obszar miejski gminy rozwija się szybciej oraz zapewnia lepsze warunki do życia niż obszar wiejski, dlatego ważne jest łagodzenie tych dysproporcji i tworzenie dobrych warunków życiowego startu dla dzieci i młodzieży. Wymaga to stałego podwyższania poziomu świadczonych przez gminę usług publicznych. Wysoki standard usług będzie nie tylko podnosił średni poziom życia mieszkańców, ale także wpływał na wizerunek gminy jako zharmonizowanego i spójnego środowiska społecznego. Panująca w gminie, jak i w województwie, tendencja starzejącego się społeczeństwa powoduje większy nacisk na świadczenie usług skierowanych do tej grupy osób. Władze lokalne muszą również zwrócić szczególną uwagę na stałą poprawę standardów funkcjonowania placówek publicznych związanych z warunkami startu życiowego dzieci i młodzieży (przedszkola, szkoły, profilaktyka zdrowotna, usługi kulturalne i sportowe). Ponadto wsparciem powinna być objęta grupa osób wykluczonych społecznie (mieszkania komunalne, pomoc społeczna, publiczna ochrona zdrowia). Władze gminy będą wdrażać działania mające na celu rozpoznanie oraz zaspokojenie potrzeb mieszkańców w zakresie działalności samorządu. Systematyczna poprawa jakości zarządzania i obsługi mieszkańców będzie odbywać się między innymi poprzez zastosowanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w życiu publicznym gminy. Ponadto systemy infrastruktury technicznej są istotnym czynnikiem zapewnienia odpowiednich warunków życia oraz zaspokojenia elementarnych potrzeb mieszkańców Rozwój usług zaspokajających potrzeby wyższego rzędu. Wsparcie rodziny i rozwój młodego pokolenia warunkują tworzenie się zdrowego społeczeństwa obywatelskiego. Konieczne jest przekazywanie zasad i norm zachowania do pełnienia określonych ról społecznych, wprowadzanie w świat wartości moralnych 27

30 i kulturowych. Najważniejszą potrzebą wyższego rzędu jest chęć rozwijania się przez całe życie, zaspokajania potrzeb kulturowych oraz odczuwania poczucia przynależności, możliwości wpływania na życie publiczne. Zadaniem władz lokalnych jest kreowanie odpowiednich warunków do rozwoju osobistego człowieka Kształtowanie estetycznej i funkcjonalnej przestrzeni publicznej. Choć w zagospodarowaniu przestrzeni miejskiej czynimy coraz większe postępy, ciągle jeszcze pozostaje wiele do zrobienia. Estetyczna i dobrze zagospodarowana przestrzeń miejska decyduje o konkurencyjności miasta i staje się jego swoistą wizytówką to właśnie takie miejsca zapadają na dłużej w pamięci. Przestrzeń powinna być funkcjonalna i dostosowana do potrzeb różnych grup społecznych, ze szczególnym nastawieniem na osoby starsze ze względu na starzejące się społeczeństwo oraz rodziny z dziećmi. Busko Zdrój ma być miastem przyjaznym osobom starszym. II.2.3 Przykładowe zadania w ramach poszczególnych działań priorytetowych Poniżej, w tabelach od 3-7, zaprezentowane zostały zadania do realizacji w ramach przyjętych celów szczegółowych. Tabela 3 Cel szczegółowy 1.1 Busko Zdrój jako gmina uzdrowiskowa marką rozpoznawalną na mapie Europy. Cel główny 1. Gmina Busko Zdrój liderem turystyki zdrowotnej Cel szczegółowy 1.1: Busko Zdrój jako gmina uzdrowiskowa marką rozpoznawalną na mapie Europy Działanie priorytetowe Efektywne wykorzystanie surowców naturalnych do rozwoju przyrodolecznictwa Zadania: Udokumentowanie wpływu wód mineralnych oraz borowiny na zdrowie człowieka ocena właściwości zasobów wodnych oraz złóż borowiny do celów leczniczych Wspieranie działań w zakresie zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych w przyrodolecznictwie Wdrożenie innowacyjnych metod ograniczających zużycie wód leczniczych. Działanie priorytetowe Ochrona środowiska naturalnego i ograniczenie niskiej emisji zanieczyszczeń Zadania: Rozbudowa i modernizacja systemu wodno-kanalizacyjnego, szczególnie w zakresie odprowadzania i unieszkodliwiania wód pokąpielowych powstających w obiektach uzdrowiskowych Wspieranie modernizacji lokalnych kotłowni oraz osiedlowych i zakładowych systemów grzewczych. 28

31 Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Dokonanie aktualizacji operatu uzdrowiskowego w części dotyczącej zagrożeń ekologicznych związanych z odprowadzaniem wód pokąpielowych Wprowadzenie niskoemisyjnego transportu miejskiego Wsparcie budowy południowej obwodnicy miasta Busko Zdrój Wsparcie rozbudowy drogi 73 element strategicznego połączenia Buska Zdroju z miastem Kielce Uporządkowanie systemu sieci kanalizacji deszczowej w obszarze strefy ochrony uzdrowiskowej A i B Wspieranie przedsięwzięć wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej na własne potrzeby. Działanie priorytetowe Rozwój usług zdrowotnych i prozdrowotnych opartych na nowych technologiach i innowacyjnych metodach w zakresie rehabilitacji i odnowy biologicznej Zadania: Wspieranie działań w zakresie innowacyjnych metod wykorzystania zasobów naturalnych w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych Stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych w tym usług rehabilitacyjnych i odnowy biologicznej Digitalizacja systemu obsługi pacjentów, w tym karty pacjenta w placówkach uzdrowiskowych. Działanie priorytetowe Organizacja systemu kształcenia i szkoleń w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych Zadania: Podnoszenie świadomości i wrażliwości ekologicznej, promowanie zdrowego trybu życia wśród mieszkańców gminy (m.in. poprzez kampanię informacyjnoedukacyjną) Utworzenie w Busku Zdroju oddziału szkoły wyższej o specjalnościach związanych z funkcją uzdrowiskową, np. rehabilitacji i balneologii. Tabela 4 Cel szczegółowy 1.2: Rozwój turystyki opartej na zasobach środowiska naturalnego. Cel główny 1. Gmina Busko Zdrój liderem turystyki zdrowotnej Cel szczegółowy 1.2: Rozwój turystyki opartej na zasobach środowiska naturalnego Działanie priorytetowe Tworzenie infrastruktury rekreacyjnej wykorzystującej zasoby środowiska naturalnego. Zadania: Utworzenie Parku rekreacji i wypoczynku na terenie Małpiego Gaju Renturyzacja cieku wodnego Maskalis oraz oczek wodnych w widłach Rowu od Buska, wykorzystanie ich do celów turystycznych Budowa tężni w strefie A obszaru ochrony uzdrowiskowej Budowa pijalni w strefie A obszaru ochrony uzdrowiskowej Tworzenie sieci tras rowerowych, ścieżek edukacyjnych i szlaków turystycznych 29

32 łączących obiekty sanatoryjne z obiektami o szczególnym charakterze zabytkowo - przyrodniczym Uruchomienie systemu rowerów miejskich Wykonanie odwiertu i budowa otwartych basenów termalnych Budowa otwartych basenów mineralnych Powstanie rodzinnego tematycznego Parku Edukacji i Rozrywki Parku Zdrowia. Działanie priorytetowe Organizacja przemysłu turystycznego opartego na funkcji uzdrowiskowej gminy Zadania: Adaptacja nieużytków miejskich (pustostanów) - na cele związane z obsługą kuracjuszy i turystów Zorganizowanie spójnego systemu parkowania w strefie A i B ochrony uzdrowiskowej Zmiana lokalizacji zakładu produkującego wodę źródlaną Buskowianka Organizowanie i prowadzenie szkoleń z zakresu obsługi ruchu turystycznego Budowa pola golfowego na terenie Gminy Budowanie oferty powiązanej z rozpoznawalnymi produktami turystycznymi regionu świętokrzyskiego Inicjowanie współpracy branży turystycznej i okołoturystycznej Wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnych w turystyce. Tabela 5 Cel szczegółowy 1.3: Wykorzystanie potencjału kulturowego regionu. Cel główny 1. Gmina Busko Zdrój liderem turystyki zdrowotnej Cel szczegółowy 1.3: Wykorzystanie potencjału kulturowego regionu Działanie priorytetowe Organizowanie prestiżowych przedsięwzięć kulturalnych i artystycznych o różnym profilu i zasięgu Zadania: Organizacja imprez artystycznych nawiązujących do tradycji uzdrowiskowej regionu Buska Zdroju Wzbogacenie repertuaru imprez kulturalnych, tak by stanowiły one wspólnie wizytówkę miasta Renowacja obiektów wartościach architektonicznych i o znaczeniu historycznym Utworzenie muzeum o ponadlokalnym zasięgu. 30

33 Działanie priorytetowe Aktywizacja i integracja społeczności lokalnej wokół dziedzictwa kulturowego regionu Zadania: Wspieranie inicjatyw lokalnych o charakterze kulturowym Wspieranie sektora społecznego w organizacji wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych na terenie Gminy Wdrożenie spójnego systemu oznakowania turystycznego Tworzenie warunków do rozwoju rekreacji i kultury na obszarach wiejskich. Tabela 6 Cel szczegółowy 2.1 Wzrost przedsiębiorczości i aktywności społecznej. Cel główny 2 Busko Zdrój gminą możliwości - zaspokajającą potrzeby społeczne i gospodarcze Cel szczegółowy 2.1 Wzrost przedsiębiorczości i aktywności społecznej Działanie priorytetowe Wspieranie inicjatyw i partnerstw na rzecz aktywizacji społecznej i gospodarczej regionu Zadania: Wspieranie organizacji prowadzących działalność turystyczną Wspieranie działań zmierzających do tworzenia partnerstw na rzecz aktywizacji gospodarczej Opracowanie i realizacja planu zmian funkcjonalnych i aktywizacji obszaru pomiędzy strefą A i B ochrony uzdrowiskowej Wspieranie organizacji prowadzących działalność rolniczą. Działanie priorytetowe Tworzenie warunków do rozwoju aktywności gospodarczej Zadania: Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości Wspieranie tworzenia produktów lokalnych i regionalnych, w tym spożywczych produktów ekologicznych i prozdrowotnych Organizacja regularnych spotkań między przedsiębiorcami, samorządem i organizacjami pozarządowymi budowanie partnerstwa trójsektorowego Tworzenie terenów inwestycyjnych Wspieranie działań na rzecz nowoczesnego rolnictwa i przetwórstwa spożywczego. Działanie priorytetowe Rozwój sektora ekonomii społecznej Zadania: Utworzenie Inkubatora Aktywności Społecznej Wspieranie działalności organizacji pozarządowych działających na rzecz społeczności lokalnej Organizacja spotkań między organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorcami oraz mieszkańcami w celu wymiany poglądów i tworzenia wspólnych pomysłów. Działanie priorytetowe Tworzenie możliwości dla młodych i aktywnych Zadania: Angażowanie młodzieży w życie publiczne Tworzenie oferty edukacyjnej dostosowanej do potrzeb rynku pracy Wspieranie młodzieżowych inicjatyw społecznych. 31

34 Wsparcie rozwoju młodych talentów Zapewnienie odpowiednich warunków do nauki i dalszego rozwoju. Tabela 7 Cel szczegółowy 2.2 Wzrost atrakcyjności warunków do zamieszkania. Cel główny 2 Busko Zdrój gminą możliwości - zaspokajającą potrzeby społeczne i gospodarcze Cel szczegółowy 2.2 Wzrost atrakcyjności warunków do zamieszkania Działanie priorytetowe Zwiększanie dostępności oraz podnoszenie jakości oferowanych usług publicznych Zadania: Zwiększenie zakresu monitoringu miejsc publicznych Przeprowadzenie remontów i modernizacji zasobów mieszkaniowych, dostosowanie do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych Utworzenie społecznego Domu Pomocy Dziennej dla osób starszych Utworzenie terenów inwestycyjnych pod budownictwo wielorodzinne dla osób starszych Powstanie parkingów osiedlowych Powstanie hospicjum Powstanie mieszkań socjalnych. Działanie priorytetowe Rozwój usług zaspokajających potrzeby wyższego rzędu Zadania: Tworzenie prozdrowotnej przestrzeni publicznej Organizowanie wydarzeń/szkoleń w zakresie edukacji ekologicznej, zdrowego trybu życia oraz technologii informacyjno komunikacyjnych Realizacja programów profilaktycznych Realizacja programów społecznych na rzecz osób wykluczonych społecznie oraz dotyczących włączenia społecznego. Działanie priorytetowe Kształtowanie estetycznej i funkcjonalnej przestrzeni publicznej Zadania: Utworzenie stanowiska ogrodnika miejskiego Likwidacja barier architektoniczno - urbanistycznych w mieście Opracowanie wytycznych w zakresie wizerunku elementów przestrzeni publicznej Stworzenie programu estetyzacji przestrzeni miejskiej. II.3. Powiązania Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój z innymi dokumentami strategicznymi na szczeblu krajowym i regionalnym oraz założenia UE we wspieraniu rozwoju regionalnego 32

35 W ramach strategii będą realizowane cele główne i szczegółowe wpisujące się w strategiczne dokumenty kraju i województwa. Wykaz dokumentów strategicznych zamieszczono w tabeli nr 8. Tabela 8 Wykaz dokumentów strategicznych 1. Lp. Program Misja/Cel/Priorytet/Działanie Strategia Europa 2020 Strategia Rozwoju Kraju 2020 Cel główny 1: Osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75%, wśród kobiet i mężczyzn w wieku lat, w tym poprzez zwiększenie zatrudnienia młodzieży, osób starszych i pracowników nisko wykwalifikowanych oraz skuteczniejszą integrację legalnych imigrantów. Cel główny 2: Poprawa warunków prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej, w szczególności z myślą o tym, aby łączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w tym sektorze osiągnął 3% PKB; ponadto Komisja Europejska opracuje wskaźnik odzwierciedlający efektywność działalności badawczo-rozwojowej i innowacyjnej. Cel główny 3: Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, w porównaniu z poziomami z 1990 r.; zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii; dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20%. Unia Europejska zdecydowana jest podjąć decyzję o osiągnięciu do 2020 r. 30-procentowej redukcji emisji w porównaniu z poziomami z 1990 r., o ile inne kraje rozwinięte zobowiążą się do porównywalnych redukcji emisji, a kraje rozwijające się wniosą wkład na miarę swoich zobowiązań i możliwości. Cel główny 4: Podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez dążenie do zmniejszenia odsetka osób zbyt wcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz poprzez zwiększenie do co najmniej 40% odsetka osób w wieku lat mających wykształcenie wyższe lub równoważne. Cel główny 5: Wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego co najmniej 20 mln obywateli. Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne państwo. Cel I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem. Cel I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela. I.3.2. Rozwój kapitału społecznego. Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka. Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki. II.2.4. Poprawa warunków ramowych dla prowadzenia działalności gospodarczej. Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki. II.3.2. Podwyższenie stopnia komercjalizacji badań. II.3.4. Zwiększenie wykorzystania rozwiązań innowacyjnych. Cel II.4. Rozwój kapitału ludzkiego. II.4.1. Zwiększanie aktywności zawodowej. II.4.2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego. Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych. II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych. Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami. II.6.4. Poprawa stanu środowiska. II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich. Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna. Cel III.1. Integracja społeczna. III.1.1. Zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Cel III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych. III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych. 1 Zapis założeń dokumentów przytoczono w niezmienionej formie 33

36 Koncepcja przestrzennego Zagospodarowani a Kraju 2030 Strategia Rozwoju Społeczno Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 Strategii Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do roku 2020 Strategia Rozwoju Powiatu Buskiego na lata Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów Regionalna integracja funkcjonalna, wspomaganie rozprzestrzeniania się procesów rozwojowych na obszary poza głównymi miastami oraz budowanie potencjału dla specjalizacji terytorialnej Wspomaganie rozwoju specjalizacji terytorialnej. Cel 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej Poprawa dostępności polskich miast i regionów Poprawa dostępności ośrodków subregionalnych oraz obszarów wiejskich Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski Zmniejszenie obciążenia środowiska powodowanego emisjami zanieczyszczeń do wód, atmosfery i gleby Zabezpieczenie cennych gospodarczo złóż kopalin i zwiększenie wykorzystania surowców wtórnych. Cel strategiczny 1: Oddziaływanie na poprawę jakości kapitału ludzkiego. Cel strategiczny 2: Budowanie społeczeństwa informacyjnego opartego na wiedzy. Cel strategiczny 3: Wspieranie gospodarki, wspieranie funkcjonowania MSP. Cel strategiczny 7: Konserwacja i wykorzystanie zasobów środowiska przyrodniczego oraz ochrona różnorodności biologicznej. Cel strategiczny 1: Koncentracja na poprawie infrastruktury regionalnej. 1.2 Poprawa infrastruktury społecznej i usług publicznych, czyli wzrost kapitału społecznego, wsparcie zatrudnienia i wyższa jakość życia w regionie Cel strategiczny 2: Koncentracja na kluczowych gałęziach i branżach dla rozwoju gospodarczego regionu. 2.4 Pakietyzacja i komercjalizacja produktu turystycznego czyli rynkowa gra zespołowa. 2.5 Specjalizacje przyszłości czyli rozwój branż, które zostaną zidentyfikowane jako rzeczywiście perspektywiczne. Cel strategiczny 3: Koncentracja na budowie kapitału ludzkiego i bazy dla innowacyjnej gospodarki. 3.1 Sprzyjanie kumulowaniu kapitału ludzkiego czyli zdrowi, kreatywni i wykształceni ludzie jako podstawa myślenia o pomyślnej przyszłości. 3.2 Usprawnianie i rozwój Regionalnego Systemu Innowacji, czyli potrzeba wzmocnienia istniejącego fundamentu dla przepływu i wykorzystania wiedzy. 3.3 Tworzenie sprzyjających warunków dla przedsiębiorczości, w tym przede wszystkim sektora MŚP, czyli dla podmiotów, które finalnie decydują o innowacyjności. Cel strategiczny 4: Koncentracja na zwiększeniu roli ośrodków miejskich w stymulowaniu rozwoju gospodarczego regionu. 4.2 Ośrodki miejskie jako subregionalne i lokalne bieguny wzrostu. Cel strategiczny 5: Koncentracja na rozwoju obszarów wiejskich. 5.1 Rozwój usług publicznych. Cel strategiczny 6. Koncentracja na ekologicznych aspektach rozwoju regionu. 6.1 Energia versus emisja, czyli próba rozwiązania dylematu, jak nie szkodzić jednocześnie środowisku i gospodarce. 6.4 Ochrona cennych zasobów przyrodniczych. Misja: Uzdrowiskowy, ekologiczny powiat buski bogaty w dziedzictwo kulturowe, dający zdrowie, sielski odpoczynek, zdrową żywność, otwarty na innowacyjność. Cel strategiczny 1: Optymalne wykorzystanie walorów uzdrowiskowych i przyrodniczo-krajobrazowych oraz dóbr kultury Koncentracja na tworzeniu warunków rozwoju turystyki, sportu i rekreacji 1.2. Koncentracja na ochronie i udostępnianiu dziedzictwa kulturowego 1.3. Zwiększenie dostępności oferty kulturalnej Cel strategiczny 3. Wzrost innowacyjności powiatu 3.1. Wspieranie działalności gospodarczej opartej o lokalne zasoby naturalne (wody 34

37 lecznicze, kopaliny, kruszywa naturalne, surowce ilaste, rzeki, stawy) 3.2. Poprawa infrastruktury regionalnej 3.3. Zrównoważony rozwój Cel strategiczny 4. Właściwe wykorzystanie kapitału ludzkiego 4.1. Tworzenie warunków do dalszego rozwoju szkolnictwa w oparciu o istniejącą infrastrukturę oraz aktualne i perspektywiczne prognozy demograficzne Wspieranie promocji zatrudnienia 4.3. Wspieranie działań na rzecz polityki społecznej 4.4. Wspieranie działań na rzecz zwiększenia ochrony i promocji zdrowia Źródło: Opracowanie własne na podstawie wskazanych w Tabeli nr 8 dokumentów strategicznych 35

38 II.4. Źródła finansowania zadań zaplanowanych do realizacji w ramach strategii oraz harmonogram ich realizacji. Działania zawarte w Strategii będą finansowanie przez różne podmioty. W tabeli 9 przedstawione zostały potencjalne źródła finansowania zadań zaplanowanych do realizacji w ramach opracowanej Strategii. Wskazano priorytety inwestycyjne (określone na okres programowania UE ) w ramach których można uzyskać wsparcie finansowe dla zawartych w strategii zadań. Tabela 9 Możliwość finansowania zadań wskazanych w Strategii. LP. Nazwa zadania Priorytet inwestycyjny / inne Udokumentowanie wpływu wód mineralnych oraz borowiny na zdrowie człowieka ocena właściwości zasobów wodnych oraz złóż borowiny do celów leczniczych. Wspieranie działań w zakresie zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych w przyrodolecznictwie. Prowadzenie badań i wdrożenie innowacyjnych metod ograniczających zużycie wód leczniczych. Priorytet inwestycyjny 1.2: Promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i innowacje, rozwijanie powiązań i synergii między przedsiębiorstwami, ośrodkami badawczo-rozwojowymi i sektorem szkolnictwa wyższego, w szczególności promowanie inwestycji w zakresie rozwoju produktów i usług, transferu technologii, innowacji społecznych, ekoinnowacji, zastosowań w dziedzinie usług publicznych, tworzenia sieci, pobudzania popytu, klastrów i otwartych innowacji poprzez inteligentną specjalizację, oraz wspieranie badań technologicznych i stosowanych, linii pilotażowych, działań w zakresie wczesnej walidacji produktów, zaawansowanych zdolności produkcyjnych i pierwszej produkcji, w szczególności w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających, oraz rozpowszechnianie technologii o ogólnym przeznaczeniu. W zależności od rodzaju działań. Priorytet inwestycyjny 1.2: Promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i innowacje, rozwijanie powiązań i synergii między przedsiębiorstwami, ośrodkami badawczo-rozwojowymi i sektorem szkolnictwa wyższego, w szczególności promowanie inwestycji w zakresie rozwoju produktów i usług, transferu technologii, innowacji społecznych, ekoinnowacji, zastosowań w dziedzinie usług publicznych, Program operacyjny / inne RPO WŚ PO Inteligentny Rozwój W zależności od rodzaju działań. RPO WŚ PO Inteligentny Rozwój

39 Rozbudowa i modernizacja systemu wodnokanalizacyjnego, szczególnie w zakresie odprowadzania i unieszkodliwiania wód pokąpielowych powstających w obiektach uzdrowiskowych. Wspieranie modernizacji lokalnych kotłowni oraz osiedlowych i zakładowych systemów grzewczych Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Dokonanie aktualizacji operatu uzdrowiskowego w części dotyczącej zagrożeń ekologicznych związanych z odprowadzaniem wód pokąpielowych Wprowadzenie niskoemisyjnego transportu miejskiego Wsparcie budowy południowej obwodnicy miasta Busko- Zdrój. tworzenia sieci, pobudzania popytu, klastrów i otwartych innowacji poprzez inteligentną specjalizację, oraz wspieranie badań technologicznych i stosowanych, linii pilotażowych, działań w zakresie wczesnej walidacji produktów, zaawansowanych zdolności produkcyjnych i pierwszej produkcji, w szczególności w dziedzinie kluczowych technologii wspomagających, oraz rozpowszechnianie technologii o ogólnym przeznaczeniu. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 4.3: Wspieranie efektywności energetycznej inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym. Priorytet inwestycyjny 4.3: Wspieranie efektywności energetycznej inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym. Środki własne / fundusz ochrony środowiska Priorytet inwestycyjny 4.5: Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu. Priorytet inwestycyjny 7.2: Zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi. RPO WŚ RPO WŚ PO Infrastruktura i Środowisko RPO WŚ PO Infrastruktura i Środowisko Inne RPO WŚ PO Infrastruktura i Środowisko PO Polska Wschodnia RPO WŚ PO Infrastruktura i Środowisko Wsparcie rozbudowy drogi 73 element strategicznego Priorytet inwestycyjny 7.2: Zwiększanie mobilności regionalnej RPO WŚ

40 połączenia Buska-Zdroju z miastem Kielce. poprzez łączenie węzłów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T, w tym z węzłami multimodalnymi. Uporządkowanie systemu sieci kanalizacji deszczowej w obszarze strefy ochrony uzdrowiskowej A i B. Wspieranie przedsięwzięć wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej na własne potrzeby. Wspieranie działań w zakresie innowacyjnych metod wykorzystania zasobów naturalnych w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych. Stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych w tym usług rehabilitacyjnych i odnowy biologicznej. Digitalizacja systemu obsługi pacjentów, w tym karty pacjenta w placówkach uzdrowiskowych. Podnoszenie świadomości i wrażliwości ekologicznej, promowanie zdrowego trybu życia wśród mieszkańców Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 4.2: Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach. Priorytet inwestycyjny 1.1: Udoskonalanie infrastruktury badań i innowacji i zwiększanie zdolności do osiągnięcia doskonałości w zakresie badań i innowacji oraz wspieranie ośrodków kompetencji, w szczególności tych, które leżą w interesie Europy. Priorytet inwestycyjny 9.1: Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych, oraz przejścia z usług instytucjonalnych na usługi na poziomie społeczności lokalnych. Priorytet inwestycyjny 8.2: Wspieranie wzrostu gospodarczego sprzyjającego zatrudnieniu poprzez rozwój potencjału endogenicznego jako elementu strategii terytorialnej dla określonych obszarów, w tym poprzez przekształcanie upadających regionów przemysłowych i zwiększenie dostępu do określonych zasobów naturalnych i kulturalnych oraz ich rozwój. Priorytet inwestycyjny 2.3: Wzmocnienie zastosowań TIK dla e-administracji, e-uczenia się, e-włączenia społecznego, e-kultury i e-zdrowia. PO Infrastruktura i Środowisko RPO WŚ RPO WŚ PO Infrastruktura i Środowisko RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ PO Inteligentny Rozwój PO Polska Cyfrowa Priorytet inwestycyjny 6.4: Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług RPO WŚ

41 gminy (m.in. poprzez kampanię informacyjno-edukacyjną). Utworzenie w Busku Zdroju oddziału szkoły wyższej o specjalnościach związanych z funkcją uzdrowiskową, np. rehabilitacji i balneologii. Utworzenie Parku rekreacji i wypoczynku na terenie Małpiego Gaju. Renturyzacja cieku wodnego Maskalis oraz oczek wodnych w widłach Rowu od Buska, wykorzystanie ich do celów turystycznych Budowa tężni w strefie A obszaru ochrony uzdrowiskowej Budowa pijalni w strefie A obszaru ochrony uzdrowiskowej. Tworzenie sieci tras rowerowych, ścieżek edukacyjnych i szlaków turystycznych łączących obiekty sanatoryjne z obiektami o szczególnym charakterze zabytkowo - przyrodniczym Uruchomienie systemu rowerów miejskich Wykonanie odwiertu i budowa otwartych basenów termalnych Budowa otwartych basenów mineralnych Powstanie rodzinnego tematycznego Parku Edukacji i Rozrywki Parku Zdrowia. ekosystemowych, także poprzez program "Natura 2000" i zieloną infrastrukturę. W zależności od rodzaju działań. Priorytet inwestycyjny 10.4: Inwestycje w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie poprzez rozwój infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 6.4: Ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, także poprzez program "Natura 2000" i zieloną infrastrukturę. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. PO Infrastruktura i Środowisko W zależności od rodzaju działań. RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ (PI6.3; PI4.4) PO Infrastruktura i Środowisko (PI6.4) RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ

42 Adaptacja nieużytków miejskich (pustostanów) - na cele związane z obsługą kuracjuszy i turystów. Zorganizowanie spójnego systemu parkowania w strefie A i B ochrony uzdrowiskowej. Zmiana lokalizacji zakładu produkującego wodę źródlaną Buskowianka. Organizowanie i prowadzenie szkoleń z zakresu obsługi ruchu turystycznego Budowa pola golfowego na terenie Gminy Budowanie oferty powiązanej z rozpoznawalnymi produktami turystycznymi regionu świętokrzyskiego. Inicjowanie współpracy branży turystycznej i okołoturystycznej. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 3.3: Wspieranie tworzenia i poszerzania zaawansowanych zdolności w zakresie rozwoju produktów i usług. / Środki własne Priorytet inwestycyjny 8.10: Aktywne i zdrowe starzenie się. Priorytet inwestycyjny 8.2: Wspieranie wzrostu gospodarczego sprzyjającego zatrudnieniu poprzez rozwój potencjału endogenicznego jako elementu strategii terytorialnej dla określonych obszarów, w tym poprzez przekształcanie upadających regionów przemysłowych i zwiększenie dostępu do określonych zasobów naturalnych i kulturalnych oraz ich rozwój. Priorytet inwestycyjny 3.3: Wspieranie tworzenia i poszerzania zaawansowanych zdolności w zakresie rozwoju produktów i usług. / Partnerstwo Publiczno-Prywatne W zależności od rodzaju działań. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich / w zależności od rodzaju działań. Priorytet inwestycyjny 3.4: Wspieranie zdolności MŚP do wzrostu na rynkach regionalnych, krajowych i międzynarodowych oraz do angażowania się w procesy innowacji. RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ / Inne RPO WŚ RPO WŚ / Inne W zależności od rodzaju działań. RPO WŚ / Inne Wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnych w turystyce. Organizacja imprez artystycznych nawiązujących do tradycji uzdrowiskowej i regionu Buska Zdroju. Priorytet inwestycyjny 2.3: Wzmocnienie zastosowań TIK dla e-administracji, e-uczenia się, e-włączenia społecznego, e-kultury i e-zdrowia. Priorytet inwestycyjny 3.4: Wspieranie zdolności MŚP do wzrostu na rynkach regionalnych, krajowych i międzynarodowych oraz do RPO WŚ RPO WŚ

43 Wzbogacenie repertuaru imprez kulturalnych, tak by stanowiły one wspólnie wizytówkę miasta. Renowacja obiektów wartościach architektonicznych i o znaczeniu historycznym Utworzenie muzeum o ponadlokalnym zasięgu Wspieranie inicjatyw lokalnych o charakterze kulturowym Wspieranie sektora społecznego w organizacji wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych na terenie Gminy Wdrożenie spójnego systemu oznakowania turystycznego Tworzenie warunków do rozwoju rekreacji i kultury na obszarach wiejskich. angażowania się w procesy innowacji. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 8.10: Aktywne i zdrowe starzenie się. Priorytet inwestycyjny 9.8: Wspieranie przedsiębiorczości społecznej i integracji zawodowej w przedsiębiorstwach społecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwiania dostępu do zatrudnienia. Priorytet inwestycyjny 8.2: Wspieranie wzrostu gospodarczego sprzyjającego zatrudnieniu poprzez rozwój potencjału endogenicznego jako elementu strategii terytorialnej dla określonych obszarów, w tym poprzez przekształcanie upadających regionów przemysłowych i zwiększenie dostępu do określonych zasobów naturalnych i kulturalnych oraz ich rozwój. Priorytet inwestycyjny 9.8: Wspieranie przedsiębiorczości społecznej i integracji zawodowej w przedsiębiorstwach społecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwiania dostępu do zatrudnienia. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 6.3: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Priorytet inwestycyjny 9.8: Wspieranie przedsiębiorczości społecznej i integracji zawodowej w przedsiębiorstwach społecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwiania dostępu do zatrudnienia. RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ (PI6.3; PI8.10; PI9.8) PO Wiedza, Edukacja, Rozwój (PI9.8) RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ

44 Wspieranie organizacji prowadzących działalność turystyczną. Wspieranie działań zmierzających do tworzenia partnerstw na rzecz aktywizacji gospodarczej. Opracowanie i realizacja planu zmian funkcjonalnych i aktywizacji obszaru strefy A i B ochrony uzdrowiskowej Wspieranie organizacji prowadzących działalność rolniczą. W zależności od rodzaju działania Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości Wspieranie tworzenia produktów lokalnych i regionalnych, w tym spożywczych produktów Priorytet inwestycyjny 9.8: Wspieranie przedsiębiorczości społecznej i integracji zawodowej w przedsiębiorstwach społecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwiania dostępu do zatrudnienia. Priorytet inwestycyjny 8.2: Wspieranie wzrostu gospodarczego sprzyjającego zatrudnieniu poprzez rozwój potencjału endogenicznego jako elementu strategii terytorialnej dla określonych obszarów, w tym poprzez przekształcanie upadających regionów przemysłowych i zwiększenie dostępu do określonych zasobów naturalnych i kulturalnych oraz ich rozwój. Priorytet inwestycyjny 8.2: Wspieranie wzrostu gospodarczego sprzyjającego zatrudnieniu poprzez rozwój potencjału endogenicznego jako elementu strategii terytorialnej dla określonych obszarów, w tym poprzez przekształcanie upadających regionów przemysłowych i zwiększenie dostępu do określonych zasobów naturalnych i kulturalnych oraz ich rozwój. Priorytet inwestycyjny 9.8: Wspieranie przedsiębiorczości społecznej i integracji zawodowej w przedsiębiorstwach społecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwienia dostępu do zatrudnienia. /w zależności od działań. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 3.1: Promowanie przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu nowych firm, w tym również poprzez inkubatory przedsiębiorczości. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. RPO WŚ (PI8.2; PI9.8) PO Wiedza, Edukacja, Rozwój (PI9.8) RPO WŚ RPO WŚ Program Rozwoju Obszarów Wiejskich RPO WŚ (PI3.1; PI9.2) PO Inteligentny Rozwój (PI3.1) Priorytet inwestycyjny 3.2: Opracowywanie i wdrażanie nowych modeli biznesowych dla MŚP, w szczególności w celu RPO WŚ

45 ekologicznych i prozdrowotnych. Organizacja regularnych spotkań między przedsiębiorcami, samorządem i organizacjami pozarządowymi budowanie partnerstwa trójsektorowego Tworzenie terenów inwestycyjnych Wspieranie działań na rzecz nowoczesnego rolnictwa i przetwórstwa spożywczego Utworzenie Inkubatora Aktywności Społecznej Wspieranie działalności organizacji pozarządowych działających na rzecz społeczności lokalnej. umiędzynarodowienia. Priorytet inwestycyjny 9.4: Aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych szans oraz aktywnego uczestnictwa i zwiększaniu szans na zatrudnienie. Priorytet inwestycyjny 8.2: Wspieranie wzrostu gospodarczego sprzyjającego zatrudnieniu poprzez rozwój potencjału endogenicznego jako elementu strategii terytorialnej dla określonych obszarów, w tym poprzez przekształcanie upadających regionów przemysłowych i zwiększenie dostępu do określonych zasobów naturalnych i kulturalnych oraz ich rozwój. Priorytet inwestycyjny 8.2: Wspieranie wzrostu gospodarczego sprzyjającego zatrudnieniu poprzez rozwój potencjału endogenicznego jako elementu strategii terytorialnej dla określonych obszarów, w tym poprzez przekształcanie upadających regionów przemysłowych i zwiększenie dostępu do określonych zasobów naturalnych i kulturalnych oraz ich rozwój. Priorytet inwestycyjny 3.1: Promowanie przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu nowych firm, w tym również poprzez inkubatory przedsiębiorczości. Priorytet inwestycyjny 3.1: Promowanie przedsiębiorczości, w szczególności poprzez ułatwianie gospodarczego wykorzystywania nowych pomysłów oraz sprzyjanie tworzeniu nowych firm, w tym również poprzez inkubatory przedsiębiorczości. Priorytet inwestycyjny 3.3: Wspieranie tworzenia i poszerzania zaawansowanych zdolności w zakresie rozwoju produktów i usług./ Producenci Rolno-Spożywczy Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 3.4: Wspieranie zdolności MŚP do wzrostu na rynkach regionalnych, krajowych i międzynarodowych oraz do angażowania się w procesy innowacji. (PI3.2; PI8.2; PI9.4) PO Inteligentny Rozwój (PI3.2) PO Wiedza, Edukacja, Rozwój (PI9.4) RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ Inne RPO WŚ RPO WŚ PO Inteligentny Rozwój

46 Organizacja spotkań między organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorcami oraz mieszkańcami w celu wymiany poglądów i tworzenia wspólnych pomysłów Angażowanie młodzieży w życie publiczne. Środki własne/inne Tworzenie oferty edukacyjnej dostosowanej do potrzeb rynku pracy Wspieranie młodzieżowych inicjatyw społecznych Wsparcie rozwoju młodych talentów Zapewnienie odpowiednich warunków do nauki i dalszego rozwoju Zwiększenie zakresu monitoringu miejsc publicznych Przeprowadzenie remontów i modernizacji zasobów mieszkaniowych, dostosowanie do potrzeb osób starszych i Priorytet inwestycyjny 9.4: Aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych szans oraz aktywnego uczestnictwa i zwiększaniu szans na zatrudnienie. Priorytet inwestycyjny 10.4: Inwestycje w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie poprzez rozwój infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej. Priorytet inwestycyjny 9.8: Wspieranie przedsiębiorczości społecznej i integracji zawodowej w przedsiębiorstwach społecznych oraz ekonomii społecznej i solidarnej w celu ułatwienia dostępu do zatrudnienia. / w zależności od rodzaju działań/ podmioty ES. W zależności od rodzaju działań. Priorytet inwestycyjny 8.6: Trwała integracja na rynku pracy ludzi młodych, w szczególności tych, którzy nie pracują, nie kształcą się ani nie szkolą, w tym ludzi młodych zagrożonych wykluczeniem społecznym i ludzi młodych wywodzących się ze środowisk marginalizowanych, także poprzez wdrażanie gwarancji dla młodzieży Priorytet inwestycyjny 10.1: Ograniczenie i zapobieganie przedwczesnemu kończeniu nauki szkolnej oraz zapewnianie równego dostępu do dobrej jakości wczesnej edukacji elementarnej oraz kształcenia podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego, z uwzględnieniem formalnych, nieformalnych i pozaformalnych ścieżek kształcenia umożliwiających ponowne podjęcie kształcenia i szkolenia./ W zależności od rodzaju działań. Priorytet inwestycyjny 10.4: Inwestycje w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie poprzez rozwój infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich RPO WŚ W zależności od rodzaju działań RPO WŚ RPO WŚ PO Wiedza, Edukacja, Rozwój PO Wiedza, Edukacja, Rozwój RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ W zależności od 44

47 niepełnosprawnych. i wiejskich. / W zależności od rodzaju działań. rodzaju działań Utworzenie społecznego Domu Pomocy Dziennej dla osób starszych. Utworzenie terenów inwestycyjnych pod budownictwo wielorodzinne dla osób starszych Powstanie parkingów osiedlowych Powstanie hospicjum Powstanie mieszkań socjalnych Tworzenie prozdrowotnej przestrzeni publicznej. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 9.1: Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych, oraz przejścia z usług instytucjonalnych na usługi na poziomie społeczności lokalnych. W zależności od rodzaju działań /środki własne/inne Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. Priorytet inwestycyjny 9.1: Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych, oraz przejścia z usług instytucjonalnych na usługi na poziomie społeczności lokalnych. Priorytet inwestycyjny 9.1: Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych, oraz przejścia z usług instytucjonalnych na usługi na poziomie społeczności lokalnych. Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich. RPO WŚ Środki własne Inne RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ RPO WŚ

48 Organizowanie wydarzeń/szkoleń w zakresie edukacji ekologicznej, zdrowego trybu życia oraz technologii informacyjno komunikacyjnych Realizacja programów profilaktycznych Realizacja programów społecznych na rzecz osób wykluczonych społecznie oraz dotyczących włączenia społecznego. Priorytet inwestycyjny 8.10: Aktywne i zdrowe starzenie się. Priorytet inwestycyjny 3.4: Wspieranie zdolności MŚP do wzrostu na rynkach regionalnych, krajowych i międzynarodowych oraz do angażowania się w procesy innowacji. Priorytet inwestycyjny 2.3: Wzmocnienie zastosowań TIK dla e-administracji, e-uczenia się, e-włączenia społecznego, e-kultury i e-zdrowia Priorytet inwestycyjny 9.1: Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych, oraz przejścia z usług instytucjonalnych na usługi na poziomie społeczności lokalnych. Priorytet inwestycyjny 8.10: Aktywne i zdrowe starzenie się. Priorytet inwestycyjny 9.1: Inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i społeczną, które przyczyniają się do rozwoju krajowego, regionalnego i lokalnego, zmniejszania nierówności w zakresie stanu zdrowia, promowanie włączenia społecznego poprzez lepszy dostęp do usług społecznych, kulturalnych i rekreacyjnych, oraz przejścia z usług instytucjonalnych na usługi na poziomie społeczności lokalnych. RPO WŚ (PI2.3; PI3.3; PI8.10) PO Inteligentny Rozwój (PI3.4) PO Polska Cyfrowa (PI2.3) RPO WŚ RPO WŚ Utworzenie stanowiska ogrodnika miejskiego. Środki własne / W zależności od rodzaju działań. W zależności od rodzaju działań RPO WŚ Priorytet inwestycyjny 9.2: Wspieranie rewitalizacji fizycznej, Likwidacja barier architektoniczno - urbanistycznych W zależności od gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich w mieście. rodzaju działań/ środki i wiejskich/w zależności od rodzaju działań. własne Opracowanie wytycznych w zakresie wizerunku W zależności od Środki własne / W zależności od rodzaju działań. elementów przestrzeni publicznej. rodzaju działań. Priorytet inwestycyjny 6.4: Ochrona i przywrócenie różnorodności RPO WŚ Stworzenie programu estetyzacji przestrzeni miejskiej. biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług PO Infrastruktura ekosystemowych, także poprzez program "Natura 2000" i zieloną i Środowisko infrastrukturę Źródło: Opracowanie własne na podstawie Projektów Programów Krajowych i Projektu 4.0 RPO Województwa Świętokrzyskiego na lata

49 Tabela 10 Harmonogram realizacji zadań zaplanowanych w Strategii. LP. Nazw zadania Udokumentowanie wpływu wód mineralnych oraz borowiny na zdrowie człowieka ocena właściwości zasobów wodnych oraz złóż borowiny do celów leczniczych. Wspieranie działań w zakresie zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych w przyrodolecznictwie. Prowadzenie badań i wdrożenie innowacyjnych metod ograniczających zużycie wód leczniczych. Rozbudowa i modernizacja systemu wodno-kanalizacyjnego, szczególnie w zakresie odprowadzania i unieszkodliwiania wód pokąpielowych powstających w obiektach uzdrowiskowych. Wspieranie modernizacji lokalnych kotłowni oraz osiedlowych i zakładowych systemów grzewczych Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Dokonanie aktualizacji operatu uzdrowiskowego w części dotyczącej zagrożeń ekologicznych związanych z odprowadzaniem wód pokąpielowych Wprowadzenie niskoemisyjnego transportu miejskiego Wsparcie budowy południowej obwodnicy miasta Busko-Zdrój Wsparcie rozbudowy drogi 73 element strategicznego połączenia Buska-Zdroju z miastem Kielce. Uporządkowanie systemu sieci kanalizacji deszczowej w obszarze strefy ochrony uzdrowiskowej A i B. Wspieranie przedsięwzięć wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej na własne potrzeby. Wspieranie działań w zakresie innowacyjnych metod wykorzystania zasobów naturalnych w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych. 47

50 Stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych w tym usług rehabilitacyjnych i odnowy biologicznej. Digitalizacja systemu obsługi pacjentów, w tym karty pacjenta w placówkach uzdrowiskowych. Podnoszenie świadomości i wrażliwości ekologicznej, promowanie zdrowego trybu życia wśród mieszkańców gminy (m.in. poprzez kampanię informacyjno-edukacyjną). Utworzenie w Busku-Zdroju oddziału szkoły wyższej o specjalnościach związanych z funkcją uzdrowiskową, np. rehabilitacji i balneologii. Utworzenie Parku rekreacji i wypoczynku na terenie Małpiego Gaju. Renturyzacja cieku wodnego Maskalis oraz oczek wodnych w widłach Rowu od Buska, wykorzystanie ich do celów turystycznych Budowa tężni w strefie A obszaru ochrony uzdrowiskowej Budowa pijalni w strefie A obszaru ochrony uzdrowiskowej Tworzenie sieci tras rowerowych, ścieżek edukacyjnych i szlaków turystycznych łączących obiekty sanatoryjne z obiektami o szczególnym charakterze zabytkowo - przyrodniczym Uruchomienie systemu rowerów miejskich Wykonanie odwiertu i budowa otwartych basenów termalnych Budowa otwartych basenów mineralnych Powstanie rodzinnego tematycznego Parku Edukacji i Rozrywki Parku Zdrowia. Adaptacja nieużytków miejskich (pustostanów) - na cele związane z obsługą kuracjuszy i turystów. Zorganizowanie spójnego systemu parkowania w strefie A i B ochrony uzdrowiskowej. 48

51 Zmiana lokalizacji zakładu produkującego wodę źródlaną Buskowianka. Organizowanie i prowadzenie szkoleń z zakresu obsługi ruchu turystycznego Budowa pola golfowego na terenie Gminy Budowanie oferty powiązanej z rozpoznawalnymi produktami turystycznymi regionu świętokrzyskiego Inicjowanie współpracy branży turystycznej i okołoturystycznej Wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnych w turystyce. Organizacja imprez artystycznych nawiązujących do tradycji uzdrowiskowej i regionu Buska -Zdroju. Wzbogacenie repertuaru imprez kulturalnych, tak by stanowiły one wspólnie wizytówkę miasta. Renowacja obiektów wartościach architektonicznych i o znaczeniu historycznym Utworzenie muzeum o ponadlokalnym zasięgu Wspieranie inicjatyw lokalnych o charakterze kulturowym Wspieranie sektora społecznego w organizacji wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych na terenie Gminy Wdrożenie spójnego systemu oznakowania turystycznego Tworzenie warunków do rozwoju rekreacji i kultury na obszarach wiejskich Wspieranie organizacji prowadzących działalność turystyczną Wspieranie działań zmierzających do tworzenia partnerstw na rzecz aktywizacji gospodarczej. Opracowanie i realizacja planu zmian funkcjonalnych i aktywizacji obszaru strefy A i B ochrony uzdrowiskowej Wspieranie organizacji prowadzących działalność rolniczą. 49

52 Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości Wspieranie tworzenia produktów lokalnych i regionalnych, w tym spożywczych produktów ekologicznych i prozdrowotnych. Organizacja regularnych spotkań między przedsiębiorcami, samorządem i organizacjami pozarządowymi budowanie partnerstwa trójsektorowego Tworzenie terenów inwestycyjnych Wspieranie działań na rzecz nowoczesnego rolnictwa i przetwórstwa spożywczego Utworzenie Inkubatora Aktywności Społecznej Wspieranie działalności organizacji pozarządowych działających na rzecz społeczności lokalnej. Organizacja spotkań między organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorcami oraz mieszkańcami w celu wymiany poglądów i tworzenia wspólnych pomysłów Angażowanie młodzieży w życie publiczne Tworzenie oferty edukacyjnej dostosowanej do potrzeb rynku pracy Wspieranie młodzieżowych inicjatyw społecznych Wsparcie rozwoju młodych talentów Zapewnienie odpowiednich warunków do nauki i dalszego rozwoju Zwiększenie zakresu monitoringu miejsc publicznych Przeprowadzenie remontów i modernizacji zasobów mieszkaniowych, dostosowanie do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych Utworzenie społecznego Domu Pomocy Dziennej dla osób starszych Utworzenie terenów inwestycyjnych pod budownictwo wielorodzinne dla osób starszych. 50

53 Powstanie parkingów osiedlowych Powstanie hospicjum Powstanie mieszkań socjalnych Tworzenie prozdrowotnej przestrzeni publicznej Organizowanie wydarzeń/szkoleń w zakresie edukacji ekologicznej, zdrowego trybu życia oraz technologii informacyjno - komunikacyjnych Realizacja programów profilaktycznych Realizacja programów społecznych na rzecz osób wykluczonych społecznie oraz dotyczących włączenia społecznego Utworzenie stanowiska ogrodnika miejskiego Likwidacja barier architektoniczno - urbanistycznych w mieście Opracowanie wytycznych w zakresie wizerunku elementów przestrzeni publicznej Stworzenie programu estetyzacji przestrzeni miejskiej. Źródło: Opracowanie własne. 51

54 II.5. Ocena wpływu realizacji Strategii na środowisko Miasto i Gminę Busko Zdrój, ze względu na swoje usytuowanie, należy zaliczyć do obszarów szczególnie atrakcyjnych pod względem ukształtowania terenu jak również walorów krajobrazowych. Całe terytorium gminy posiada status obszarów chronionych prawnie. Strategia swym zasięgiem obejmuje teren całej gminy, a więc również formy ochrony przyrody di których należą: 2 Parki Krajobrazowe (Szaniecki Park Krajobrazowy i Nadnidziański Park Krajobrazowy), 2 Rezerwaty Przyrody (Owczary i Skotniki Górne), 4 Obszary Chronionego Krajobrazu (Szaniecki, Nadnidziański, Chmielnicko Szydłowski i Solecko-Pacanowski), 7 pomników przyrody (Pomniki przyrody Topola biała (szara) - nr rej. 263, Sosna pospolita - nr rej. 748, Odsłonięcie geologiczne - nr rej.141, Odsłonięcie geologiczne - nr rej.142, Odsłonięcie geologiczne - nr rej.143, Dąb szypułkowy - nr rej.675 i Ryszard), 2 stanowiska dokumentacyjne (Zajęcza Góra i Odsłonięcie geologiczne), 1 użytek ekologiczny (Skaliste odsłonięte wzgórze "Ostra Góra"), 2 Obszary Natura 2000 (Ostoja Nidziańska i Ostoja Szaniecko Solecka). Przygotowanie i realizacja zadań omawianych w niniejszym dokumencie obligatoryjnie uwzględniać będzie obowiązujące przepisy prawne i respektować obowiązujące zakazy dla w/w form ochrony. Ze względu na klimat lokalny o walorach leczniczych gmina Busko Zdrój posiada status uzdrowiskowy. Wydzielone trzy strefy ochrony uzdrowiskowej A, B i C chronią teren o łącznej powierzchni ha w rozumieniu ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. z 2005r. Nr 167, poz z późn. zm.), oraz ustanowionej przez Burmistrza uchwały nr XIX/250/2012 Rady Miejskiej w Busku Zdroju z dnia 28 czerwca 2012 r. w sprawie ustanowienia Statutu Uzdrowiska Busko Zdrój. W ramach określenia czy w należyty sposób został uwzględniony interes środowiska przyrodniczego i kulturowego proponowanych działań w niniejszej Strategii Rozwoju Miast i Gminy Busko Zdrój na lata , dokonano wstępnej analizy a następnie przeprowadzono ocenę oddziaływania na środowisko. Przewiduje się, że w ramach projektu działania w większości oddziaływać będą pozytywnie, bądź neutralnie na analizowane aspekty. Tylko w pojedynczych przypadkach na etapie realizacji dostrzega się możliwość wystąpienia negatywnych skutków środowiskowych. Realizacja projektu w głównej mierze wpłynie pozytywnie na: lokalny krajobraz, ze względu na poprawę wizerunku miejscowości, 52

55 klimat i powietrze, ze względu na działania ograniczające emisję pyłów i zanieczyszczeń do atmosfery, mieszkańców, turystów i kuracjuszy ze względu na realizację szeregu działań przyczyniających się do wzrostu jakości ich życia, dobra materialne, ze względu na zagospodarowanie terenów na osiedlach i estetyzację przestrzeni, zabytki, ze względu na poprawę ich stanu technicznego i wizerunku. Należy zaznaczyć, iż na etapie sporządzania strategii nie jest możliwe dokonanie szczegółowej oceny oddziaływania na środowisko, ponieważ nie jest znana dokładna lokalizacja niektórych przedsięwzięć, jak również ich powierzchnia. Ocena ta nie zastępuje Prognozy oddziaływania na środowisko, której obowiązek przeprowadzenia dla m.in. skutków realizacji dokumentów strategicznych opracowanych przez organy administracyjne nakłada ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2013r. poz ze zm.). Prognoza oddziaływania na środowisko stanowi odrębny dokument, którego głównym celem jest analiza i ocena ewentualnych skutków środowiskowych związanych z wdrażaniem zadań Strategii. Zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w Prognozie oddziaływania na środowisko Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata został uzgodniony z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska (pismo z dnia 20 października 2014 r., Znak: WPN-II MK) oraz Świętokrzyskim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym (pismo z dnia 13 października 2014 r., Znak: SEV ). Sporządzoną Prognozę poddano ocenie przez właściwe organy oraz procesowi konsultacji społecznych. Zarówno Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska jak i Świętokrzyski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w pismach opiniujących nie wniósł zastrzeżeń oraz wyraził pozytywną opinię przedstawionych dokumentów (odpowiednio: pismo z dnia 03 grudnia 2014 r., znak: WPN-II MK, pismo z dnia 27 listopada 2014 r., znak: SEV ). W ramach konsultacji społecznych mieszkańcy Miasta i Gminy Busko Zdrój nie wnieśli uwag oraz nie przedstawili żadnych wniosków. Prognoza nie zastępuje Oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, która to będzie wymagana w przypadku realizacji przedsięwzięć w oparciu o Rozporządzenia Rady 53

56 Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213 poz. 1397), oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U poz. 817). Według ww. Rozporządzenia, żadne z działań ujętych w Strategii nie kwalifikuje się do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, jednak cześć z nich spełni kryteria przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, na co wpływ będzie miał charakter oraz skala przedsięwzięcia. Do wymienionej grupy zalicza się zadania inwestycyjne: budowa lub modernizacja oczyszczalni wód pokąpielowych, budowa odkrytych basenów termalnych, budowa tężni, wykonanie odwiertu, przygotowanie terenów inwestycyjnych, rozbudowa zakładu produkcyjnego Buskowianka Wełcz, termomodernizacja budynków użyteczności publicznej, budowa ciągów pieszo-jezdnych na terenach osiedli, budowa parkingów spółdzielczych, budowa ścieżek rowerowych, budowa południowej obwodnicy miasta Busko Zdrój. Powyższa kwalifikacja przedsięwzięć będzie możliwa do potwierdzenia dopiero po sporządzeniu projektów wykonawczych, ustaleniu lokalizacji, powierzchniowej skali oddziaływania przedsięwzięcia oraz rozwiązań projektowych. Znaczące grupy przedsięwzięć zawartych w Strategii tworzą inwestycje polegające głównie na zadaniach budowy lub rozbudowy obiektów, a także zabiegów modernizacyjno - remontowych. W trakcie realizacji tych grup przedsięwzięć ingerencja na środowisko będzie przede wszystkim na etapie ich realizacji, powodując przejściowe uciążliwości. Oddziaływania takie mają charakter odwracalny, chwilowy oraz występować mogą w relatywnie krótkim czasie. Znaczący wpływ na środowisko będzie odczuwalny podczas: emisji zanieczyszczeń, pochodzących ze spalania paliwa przez pojazdy mechaniczne w silnikach spalinowych w trakcie prac budowlanych i modernizacyjnych, 54

57 uciążliwości hałasowe, związane z wykonywaniem robót budowlanych, odpady powstające w trakcie wykonywania robót ziemnych i budowlanych. Pomimo negatywnych przejściowych uciążliwości po zakończeniu realizacji przedsięwzięć będzie widoczny efekt społeczny i ekologiczny. W wyniku przebudowy ciągów jezdnych nastąpi poprawa stanu nawierzchni, co będzie skutkować zwiększeniem bezpieczeństwa ruchu oraz skróceniem czasu dojazdu, jak również wpłynie na obniżenie poziomu hałasu. Podobne efekty będą zauważalne w przypadku budowy parkingów spółdzielczych. Ponadto zmniejszy się emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych wprowadzanych do powietrza przez pojazdy. Budowa nowych ciągów pieszych wpłynie pozytywnie na reakcje społeczeństwa, jednak będzie się wiązać z powstawaniem odpadów, głównie opakowaniowych. Wskazane więc zatem będzie zastosowanie środków zapobiegawczych w celu gromadzenia odpadów. Modernizacja sieci kanalizacyjnej po etapie budowy wniesie pozytywny efekt ekologiczny uszczelnienie połączeń i wymiana skorodowanych przewodów przyczyni się do ochrony środowiska gruntowo-wodnego na danym obszarze. Pozostałe działania zawarte w Strategii nie będą wpływały na środowisko. Prawidłowe wykonawstwo daje gwarancję pełnej ochrony środowiska gruntowego przed wpływami antropogenicznymi. Negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze, jak również krajobraz miejski, zaniknie po zakończeniu prac budowlanych i uporządkowaniu terenu. W przypadku występowania niekorzystnych oddziaływań na środowisko istnieje możliwość i konieczność minimalizacji oddziaływań inwestycji na środowisko. Są to m.in. następujące działania: właściwe kierowanie pracami, prace budowlane i modernizacyjne powinny być prowadzone wyłącznie w porze dziennej, maszynami oraz pojazdami o najlepszych parametrach akustycznych, aby jak najbardziej zmniejszyć uciążliwość hałasu, prawidłowe zabezpieczenie techniczne sprzętu i placu budowy, stosowanie odpowiednich technologii, materiałów i rozwiązań konstrukcyjnych, dotrzymywanie terminów wykonywania prac budowlanych, nadzór nad skutecznością i jakością realizacji, stosownie wysokiej klasy rozwiązań technicznych, oszczędzanie podczas budowy surowców takich jak: woda, piasek i energia, maskowanie elementów dysharmonijnych dla krajobrazu. 55

58 III.CZĘŚĆ WDROŻENIOWA III.1.Ewaluacja i monitoring Strategii na lata Warunkiem sprawnej oraz efektywnej realizacji Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój jest wdrożenie skutecznego systemu monitorowania i oceny tej strategii wraz z towarzyszącymi jej programami rozwoju. Monitoring ma na celu gromadzenie oraz analizę danych na temat przebiegu realizacji danego programu, która pozwala na wyłapywanie ewentualnych nieprawidłowości w jego realizacji i wprowadzaniu niezbędnych korekt umożliwiających osiągniecie wcześniejszych założeń. Ewaluacja natomiast ma za zadanie sprawdzenie czy w wyniku podejmowanych działań powstały spodziewane rezultaty oraz czy przełożyły się one na realizację wyznaczonych celów. Opracowanie systemu monitorowania i ewaluacji umożliwi gromadzenie bieżących danych dotyczących postępów we wdrażaniu oraz osiąganiu celów założonych w Strategii. Pozwoli na obserwację rezultatów prowadzonych działań, a w razie potrzeby na wprowadzenie niezbędnych aktualizacji oraz korekt. Zakres monitoringu i ewaluacji Strategii wyznaczają określone w niej cele szczegółowe, działania priorytetowe oraz zaplanowane przedsięwzięcia. Monitoring strategii prowadzony będzie w zakresie finansowym oraz rzeczowym. Zakres finansowy dotyczyć będzie monitorowania poprawności oraz efektywności wydawanych środków, natomiast zakres rzeczowy związany będzie z efektywnością podejmowanych działań oraz postępie we wdrażania Strategii. Ewaluacja Strategii będzie prowadzona w celu określenia rzeczywistych efektów zrealizowanych projektów i inwestycji w niej zapisanych, a jej ocena opierać się będzie na pięciu zasadniczych kryteriach: 1. Skuteczność pozwala określić czy zostały osiągnięte cele Strategii założone na etapie programowania. 2. Efektywność pozwala ocenić poziom ekonomiczności Strategii. 3. Użyteczność pozwala ocenić zgodności celów Strategii z faktycznymi problemami i potrzebami grupy docelowej. 4. Trafność obrazuje do jakiego stopnia cele Strategii odpowiadają potrzebom wskazanym do danego obszaru. 5. Trwałość pozwala określić na ile można się spodziewać, że pozytywne zmiany wywołane oddziaływaniem Strategii będą trwać po jej zakończeniu. 56

59 Ewaluacja działań zawartych w Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata zostanie podzielona na następujące części: ex-ante (przed realizacją Strategii) stanowiąca instrument ułatwiający podejmowanie spójnych decyzji; ocena ta została przeprowadzona przed opracowaniem niniejszej Strategii; on-going (na bieżąco) instrument obserwacji prowadzonej przez Zespół Strategiczny, który będzie przygotowywał sprawozdanie z realizacji Strategii, w co najmniej dwuletnich okresach. mid-term (w połowie okresu realizacji) służąca przede wszystkim jako instrument, w wyniku którego nastąpi aktualizacja Strategii; ex-post (na zakończenie Strategii) służąca ocenie zgodności i efektywności zrealizowanych działań w ramach Strategii z założeniami i celami przyjętymi w niniejszym dokumencie. Wprowadzenie systemu monitoringu oraz powiązanego z nim systemu ewaluacji pozwoli wyeliminować w dużym stopniu problem dezaktualizacji założeń i celów zawartych w Strategii wynikający ze zmieniających się warunków funkcjonowania podmiotów realizujących poszczególne projekty, zmian prawodawstwa oraz innych warunków i okoliczności mogących wpłynąć na zasadność podejmowanych działań. Oprócz modyfikacji poszczególnych elementów Strategii w trakcie jej realizacji możliwe będzie uwzględnienie nowych, dodatkowych działań (zadań), które będą wpisywać się w wyznaczone cele strategiczne i operacyjne. Za wdrożenie Strategii odpowiedzialny jest Burmistrz, natomiast za prowadzenie monitorowania i ewaluacji Zespół Strategiczny, powołany przez Burmistrza na etapie opracowania Strategii. Zespół składa się z 12 członków będących pracownikami Urzędu Miasta i Gminy Busko Zdrój oraz z 14 partnerów powołanych z sektora społecznego, gospodarczego i publicznego. Zespół Strategiczny będzie się zbierał co najmniej raz na dwa lata, a do jego zadań należeć będzie m.in.: przedstawienie wniosków z realizacji poszczególnych celów priorytetowych; monitorowanie oraz ocena wdrażania poszczególnych działań; sformułowanie wniosków i zaleceń odnośnie wprowadzenia usprawnień w kwestii wdrażania Strategii; opracowanie sprawozdań z posiedzeń. Przewodniczący Zespołu Strategicznego zobowiązany jest przedstawić Radzie Miejskiej sprawozdanie sporządzone przez Zespół Strategiczny. Rada Miejska analizować 57

60 będzie postępy w realizacji Strategii. Rada Miejska, jako instytucja kontrolna i uchwałodawcza, będzie mieć za zadanie: 1. akceptację sprawozdań z realizacji Strategii, w szczególności osiągnięcia celów i rezultatów; 2. analizowanie i zatwierdzanie wniosków o zmianę treści Strategii Rozwoju; 3. aktualizację Strategii Rozwoju; 4. uwzględnienie zadań zaplanowanych do realizacji przy przyjmowaniu budżetu gminy oraz wieloletnich planów inwestycyjnych lub innych dokumentów strategicznych o znaczeniu lokalnym. Informacje na temat stanu realizacji Strategii będą przekazywana mieszkańcom gminy, jak również wszystkim zainteresowanym za pośrednictwem strony internetowej Urzędu Miasta i Gminy Busko Zdrój, a także podczas spotkań z różnymi grupami społecznymi, w tym mieszkańcami, przedsiębiorcami, stowarzyszeniami itp. Monitorowanie przebiegu rozwoju społeczno-gospodarczego oraz zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy powinno być procesem ciągłym. Sporządzany raport powinien wskazywać na zachodzące przeobrażenia i tendencje rozwoju, oraz umożliwiać dokonywanie oceny stopnia realizacji zapisanych celów. W kolejnym rozdziale przedstawiono zestaw podstawowych wskaźników monitorowania realizacji strategii oraz rozwoju gminy. 58

61 III.2.Wskaźniki realizacji Strategii W celu skutecznej ewaluacji Strategii niezbędne są dane umożliwiające przeprowadzenie oceny, m.in. porównania stanu przed i po realizacji Strategii. W tym celu wskazano szereg wskaźników porównujących sytuację w Busku Zdroju ze średnią dla województwa oraz dla Polski. Wskaźniki dotyczą ogólnych zmian podstawowych wartości, które zaszły w trakcie realizacji Strategii. Możemy zaliczyć do nich m.in. liczbę mieszkańców gminy czy też liczbę podmiotów gospodarczych działających na jej terenie wybrano te wartości, które da się wyrazić liczbowo. W tabeli 10 wskazane zostały również wartości pożądane na koniec roku Chociaż Busko Zdrój wypada dużo lepiej niż województwo świętokrzyskie, to wartości dla kraju pozostają w dalszym ciągu poza zasięgiem. LP. Nazwa wskaźnika Tabela 11 Wskaźniki rozwoju jednostki terytorialnej. Wartość Wartość wskaźnika Wartość wskaźnika dla wskaźnika średnia Pożądana wartość gminy Busko-Zdrój na średnia ogółem ogółem dla wskaźnika na: koniec: dla Polski na województwa koniec: na koniec: r. 1. Liczba ludności ogółem Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w [%] ludności ogółem w wieku przedprodukcyjnym 17,8 16,9 17,3 18,2 powyżej średniej krajowej w 2024r. w wieku produkcyjnym 64,0 62,4 62,9 63,4 - w wieku poprodukcyjnym 18,2 20,7 19,8 18,4 więcej niż 21% 2 2 Wskazana została wartość wyższa niż obecna średnia dla kraju, ponieważ jednym z celów gminy Busko Zdrój jest stworzenie miejsca przyjaznego zamieszkaniu przez ludzi starszych, połączenie polityki gminy z panującym trendem demograficznym w województwie świętokrzyskim musi skutkować w roku 2024 zwiększoną liczbą mieszkańców w wieku poprodukcyjnym. 59

62 3. Migracje na pobyt stały saldo migracji na 1000 osób -0,7-1,5-2,2-0,5 Powyżej 0,0 4. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym [%] 7,6 8,2 11,3 8,8 poniżej średniej krajowej w 2024r. 5. Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców -1,4-2,2-2,7-0,5 powyżej 0,0 6. Dochody ogółem na 1 mieszkańca 2177, , ,7 3746,78 7. Dochody własne na 1 mieszkańca 1224, , , ,56 8. Udział [%] dochodów własnych w dochodach ogółem 56,23 53,06 42,75 54,49 9. Wydatki ogółem na 1 mieszkańca 2070, , , , Wydatki majątkowe na 1 mieszkańca 416,99 612,48 549,07 631, Wydatki bieżące na 1 mieszkańca 1646, , , , Osoby w gospodarstwach domowych korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej w przeliczeniu na 1000 mieszkańców powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. poniżej średniej krajowej w 2024r. 13. Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym (od 3-5 lat) 51,3 73,4 71,0 74, Liczba dzieci w szkołach podstawowych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne na 10 tys. mieszkańców Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. 3 Wartości wskaźnika zaokrąglono do pełnych wartości w górę 4 Wartości wskaźnika zaokrąglono do pełnych wartości w górę 5 Wartości wskaźnika podane dla roku

63 17. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności Podmioty na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym 161, ,2 137,7 166,7 19. Korzystający z instalacji w [%] ogółem ludności sieć wodociągowa 84,5 85,0 84,8 88,0 sieć kanalizacyjna 55,4 62,8 52,5 65,1 sieć gazowa 54,0 51,5 36,6 52,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. powyżej średniej krajowej w 2024r. 6 Wartości wskaźnika podane dla roku Wartości wskaźnika podane dla roku

64 Spis tabel i załączników Tabela 1 Schemat analizy SWOT... 9 Tabela 2 Analiza SWOT Miasta i Gminy Busko Zdrój Tabela 3 Cel szczegółowy 1.1 Busko Zdrój jako gmina uzdrowiskowa marką rozpoznawalną na mapie Europy Tabela 4 Cel szczegółowy 1.2: Rozwój turystyki opartej na zasobach środowiska naturalnego Tabela 5 Cel szczegółowy 1.3: Wykorzystanie potencjału kulturowego regionu Tabela 6 Cel szczegółowy 2.1 Wzrost przedsiębiorczości i aktywności społecznej Tabela 7 Cel szczegółowy 2.2 Wzrost atrakcyjności warunków do zamieszkania Tabela 8 Wykaz dokumentów strategicznych Tabela 9 Możliwość finansowania zadań wskazanych w Strategii Tabela 10 Harmonogram realizacji zadań zaplanowanych w Strategii Tabela 11 Wskaźniki rozwoju jednostki terytorialnej Schemat 1 Wizja, misja i cele główne Miasta i Gminy Busko Zdrój

65 Załącznik nr 1 do Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata Diagnoza Strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata Busko Zdrój

66 SPIS TREŚCI WSTĘP Charakterystyka Miasta i Gminy Busko-Zdrój... 4 Położenie i rys historyczny... 4 Samorząd gminy Dziedzictwo kulturowe Środowisko przyrodnicze Ludność i zagadnienia społeczne Budżet Miasta i Gminy Busko-Zdrój Oświata i bezpieczeństwo publiczne: Oświata Bezpieczeństwo publiczne Gospodarka, rolnictwo i leśnictwo, zagospodarowanie przestrzenne Turystyka i uzdrowisko Infrastruktura techniczna i mieszkalnictwo Infrastruktura sieci Infrastruktura drogowa Analiza badań ankietowych Gmina Busko-Zdrój na tle wybranych gmin województwa świętokrzyskiego SPIS TABEL SPIS WYKRESÓW SPIS RYSUNKÓW BIBLIOGRAFIA

67 WSTĘP Miasto i Gmina Busko Zdrój jest jednym z bardziej znanych ośrodków uzdrowiskowych w Polsce. Swoją wysoką pozycję w sferze uzdrowiskowej utrzymuje od kilkunastu lat, m.in. dzięki wodzie siarczkowej, która zaliczana jest do bardzo rzadko spotykanych wód leczniczych. Jej właściwości stawiają Busko-Zdrój w rzędzie unikalnych uzdrowisk w całej Europie. Wyzwania, jakie stoją przed regionem, wymagają opracowania nowej Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój oraz wskazania nowych zadań i projektów rozwojowych w nowej perspektywie na lata Diagnoza stanu Miasta i Gminy Busko-Zdrój ma służyć opracowaniu nowej Strategii Rozwoju na lata jako jej diagnostyczna podstawa. Diagnoza obejmuje w syntetycznym ujęciu charakterystykę stanu rozwoju społeczno-gospodarczego Miasta i Gminy Busko-Zdrój na tle jego ogólnie zarysowanej pozycji na mapie Polski i województwa świętokrzyskiego. Wskazuje się w niej również podstawowe tendencje w rozwoju poszczególnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego i uwzględnia podstawowe uwarunkowania przestrzenne. Informacje i dane zawarte w Diagnozie przydatne są przy ocenie słabych i mocnych stron Miasta i Gminy oraz wskazaniu celów i kierunków ekspansji związanych z nimi priorytetowych zadań rozwojowych. 3

68 1. Charakterystyka Miasta i Gminy Busko-Zdrój Położenie i rys historyczny Gmina Busko Zdrój położona jest w południowej części województwa świętokrzyskiego, w krainie zwanej Ponidziem, na terenie Niecki Nidziańskiej, na południowych zboczach Garbu Wójczansko-Pinczowskiego i leżącej u jego podnóży Niecki Soleckiej. Gmina Busko Zdrój, położona jest 50 km na południe od Kielc i 80 km na północ od Krakowa, przy drodze krajowej Warszawa-Kielce-Tarnów-Rzeszów- Przemyśl. Odległość od Tarnowa wynosi ok. 70 km, a od Katowic ok. 160 km. W skład Gminy wchodzi 47 sołectw (są to: Baranów, Bilczów, Biniątki, Błoniec, Bronina, Budzyń, Chotelek, Dobrowoda, Elżbiecin, Gadawa, Galów, Janina, Kameduły, Kawczyce, Kołaczkowice, Kostki Duże, Kostki Małe, Kotki, Las Winiarski, Łagiewniki, Mikułowice, Młyny, Nowy Folwark, Nowa Wieś, Oleszki, Olganów, Owczary, Palonki, Pęczelice, Podgaje, Radzanów, Ruczynów, Siesławice, Skorzów, Skotniki Duże, Skotniki Małe, Słabkowice, Służów, Szaniec, Szczaworyż, Wełecz, Widuchowa, Wolica, Zbludowice, Zbrodzice, Zwierzyniec, Żerniki Górne), których mieszkańcy zajmują się głównie rolnictwem, ogrodnictwem, sadownictwem i agroturystyką. Terytorium Gminy obejmuje obszar o powierzchni 235,88 km 2, w tym miasto Busko-Zdrój leży na terenie 12,28 km 2. Rysunek 1 Gmina Busko Zdrój na tle powiatu buskiego oraz powiat buski na tle województwa świętokrzyskiego. Gmina Busko Zdrój Powiat buski 4

69 Źródło: Opracowanie własne na podstawie źródeł internetowych. Początki Buska sięgają XII w., wówczas wokół kościoła św. Leonarda pojawiła się osada pasterska. W 1252 r. Bolesław Wstydliwy zezwolił na eksploatację solanki. W 1287 r. Busko otrzymało prawa miejskie. W 1776 r. odkryto źródła solanki, które od 1808 r. zaczęto wykorzystywać jako wody lecznicze, dla pierwszych kuracjuszy. W 1820 r. Feliks Rzewuski przystąpił do budowy łazienek zaprojektowanych przez Henryka Marconiego. Uroczyste otwarcie Uzdrowiska nastąpiło w 1836 r. Samorząd gminy Zgodnie z Ustawą o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku (Dz. U r. Nr 142 poz. 1591) gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego w Polsce. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o charakterze lokalnym, niezastrzeżone w ustawach na rzecz innych podmiotów. Zadania własne gminy koncentrują się na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. W celu skutecznego wykonywania obowiązków narzuconych na gminę przez w/w ustawę, gmina może powoływać jednostki organizacyjne oraz zlecać wykonanie poszczególnych zadań innym podmiotom, w tym organizacjom pozarządowym. Jedną z jednostek organizacyjnych gminy jest Urząd Miasta i Gminy. Organami gminy jest Rada Miejska oraz Burmistrz sprawujący władzę wykonawczą, który wykonuje uchwały Rady Miejskiej oraz zadania wynikające z przepisów prawa. Podział władzy gwarantuje sprawne funkcjonowanie gminy, które bezpośrednio wpływa na zaspokojenie potrzeb zbiorowych wspólnoty oraz na wysoki poziom życia mieszkańców gminy. Gmina Busko-Zdrój działa na podstawie Statutu Gminy uchwalonego 14 listopada 2013 r. Uchwałą Rady Miejskiej nr XXXIII/419/2013 r. Statut Gminy określa m.in. zakres działań oraz zadania gminy, który to odpowiada zadaniom wyznaczanym Ustawą o samorządzie gminnym. W statucie znajdują się m.in. informacje co do trybu powoływania jednostek pomocniczych gminy, trybu rozpatrywania skarg, zasady organizacji wewnętrznej i tryb pracy organów gminy. Statut to zbiór podstawowych informacji dotyczących gminy, wskazujący zasady, tryby postępowania oraz regulaminy. Rada Miejska ustanawia jednostki pomocnicze gminy sołectwa. Stanowią one lokalne wspólnoty samorządowe, bez osobowości prawnej, ułatwiające gminie wykonywanie zadań na danym terenie. 5

70 2. Dziedzictwo kulturowe Początki Buska sięgają XII wieku, kiedy to na jego dzisiejszym terenie istniała osada pasterska. Pierwsza wzmianka w kronice krakowskiej bulli papieskiej z 1166 r., dotyczy kościoła pod wezwaniem św. Leonarda w miejscowości Bugsk. Kościół pod wezwaniem Św. Leonarda jest najstarszą zachowaną budowlą na terenie miasta Busko-Zdrój, wpisaną do rejestru zabytków. Na terenie Gminy Busko-Zdrój znajdują się liczne obiekty zabytkowe, te o istotnym znaczeniu dla regionu wpisano do rejestru zabytków, który na terenie województwa świętokrzyskiego prowadzi Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków. Na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój do rejestru zabytków wpisanych jest 29 obiektów, które przedstawia Tabela 1. Większość tych obiektów to własność prywatna (13) i kościelna (10), Uzdrowiska Busko-Zdrój S.A (4), komunalna (1), współwłasność (2). Poza obiektami zabytkowymi nieruchomymi, na terenie gminy znajdują się liczne zabytki ruchome, które stanowią z reguły wyposażenie kościołów w Gminie Busko Zdrój. Najcenniejsze zabytki wpisane są do rejestru zabytków na mocy decyzji Wojewódzkiego Świętokrzyskiego Konserwatora Zabytków w Kielcach. Łącznie na terenie Gminy znajduje się 139 eksponatów wpisanych do ewidencji (Chotelek 12, Dobrowoda 21, Szczaworyż 72, Widuchowa 7, Janina 27). Kilka obiektów zabytkowych nieruchomych ma szczególne znaczenie dla Gminy Busko Zdrój. Wśród najważniejszych znajduje się bez wątpienia układ urbanistyczny wraz z budynkami zabytkowymi Miasta Busko Zdrój, będący najważniejszym elementem dobra kulturowego gminy, który powstał niejako wtórnie w stosunku do wcześniejszego założenia miejskiego, ukształtowanego w procesach kolonizacyjnych na prawie magdeburskim. Centrum założenia stanowił kwadratowy rynek, otoczony rzemieślniczą zabudową, zaś w panoramie miasta dominowała bryła kościoła i ponorbertańskiego klasztoru. Założyciel buskiego uzdrowiska Feliks Rzewuski swą pierwszą siedzibę urządził właśnie w budynku poklasztornym i tutaj wydzielił pierwsze pokoje dla kuracjuszy. Następnie w 1836 r. zostały oddane do użytku Łazienki osiowo rozplanowany zakład kąpielowy Marconi oraz jego parkowe otoczenie. Obecne Sanatorium Marconi, uznano za zabytek w 1957 r., zaś Park Zdrojowy w 1965 r. Po przebudowaniu Łazienek w roku 1955, powstało nowe sanatorium, wówczas jedno z najnowocześniejszych w kraju. Gmach Łazienek stał się niejako herbem Uzdrowiska Busko-Zdrój i wizytówką Miasta-Sanatorium Marconi. 6

71 LP. Tabela 1 Zabytki nieruchome Gminy Busko Zdrój. Nazwa zabytku wpisanego decyzją do rejestru zabytków woj. świętokrzyskiego Zespół szpitalny (pawilon północny, wschodni, południowy i zachodniobecnie Sanatorium Mikołaj" przy ul.1 Maja nr 3) Miejscowość Własność Nr w rejestrze zabytków 1 Busko-Zdrój Uzdrowisko Busko - Zdrój S.A. A. 19/1-4 2 Zabudowa ul.1 Maja w Busku - Zdroju (od nr 1 do nr 19 - obecnie nr 39 Busko-Zdrój Uzdrowisko Busko - Zdrój S.A. A. 15 Własność 3 Układ urbanistyczny miasta Busko - Zdrój Busko-Zdrój uzdrowiskowa i A. 14 komunalna 4 Dom przy Plac Zwycięstwa nr 27 w Busku - Zdroju Busko-Zdrój Własność prywatna A Dom przy Plac Zwycięstwa nr 10 w Busku - Zdroju Busko-Zdrój Własność prywatna A Dom przy ul. Bohaterów Warszawy nr 6 w Busku - Zdroju Busko-Zdrój Własność prywatna A Dom przy ul. Bohaterów Warszawy nr4 w Busku - Zdroju Busko-Zdrój Własność prywatna A Willa Dersław" przy ul. Mickiewicza nr 18 (obecnie pensjonat Zamek Dersława" przy ul. Mickiewicza 18) Busko-Zdrój Własność prywatna A Willa Zielona" przy ul. 1 Maja nr 19 (obecnie nr 39) Busko-Zdrój Uzdrowisko Busko - Zdrój S.A. A. 26 Willa Oblęgorek" przy ul. 1 Maja nr 12 (obecnie Sanatorium Oblęgorek" przy Uzdrowisko Busko - 10 Busko-Zdrój ul. 1 Maja nr 19) Zdrój S.A. A Willa Bagatela Mała" przy ul. 1 Maja nr 10 (obecnie ul.1 Maja nr 15) Busko-Zdrój Własność prywatna A Willa Bristol" (obecnie Sanatorium Bristol") przy ul. 1 Maja nr 1 Busko-Zdrój Własność komunalna A Synagoga, obecnie Dom Towarowy, przy ul. Partyzantów nr 6 Busko-Zdrój Własność prywatna A Kaplica św. Anny w Parku Zdrojowym Busko-Zdrój Własność parafii A Zespół kościoła cmentarnego p.w. św. Leonarda przy ul. Bohaterów Warszawy w Busku - Zdroju (Kościół filialny (obecnie cmentarny), teren starego cmentarza grzebalnego otaczającego kościół, ogrodzenie starego cmentarza Busko-Zdrój Własność parafii A. 16/1-3 grzebalnego 16 Zespół klasztorny norbertanów (obecnie zespół kościoła parafialnego p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP) przy ul. Bohaterów Warszawy nr 8 i ul. Sądowej nr 5 w Busku - Zdroju (kościół klasztorny obecnie parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia NMP), budynek klasztorny ponorbertański, teren Busko-Zdrój Własność parafii A. 17/1-3 otaczający kościół parafialny p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP w granicach ogrodzenia przy ul. Bohaterów Warszawy 17 Zespół uzdrowiskowy w Busku - Zdroju (Łazienki - budynek Uzdrowiska (obecnie Sanatorium Marconi" przy ul. 1 Maja nr 10 oraz Park (obecnie Park Busko-Zdrój Własność uzdrowiskowa i A. 20/1-22 Zdrojowy) komunalna 18 Kościół filialny p.w. św. Stanisława Bpa (dawniej Chotelek Zielony) Chotelek Własność parafii A Zespół dworsko - parkowy (dawny dwór w miejscowości Radzanów, park w granicach ogrodzenia w miejscowości Radzanów) Radzanów Własność prywatna A. 34/ Dawny zbór ariański w miejscowości Pęczelice Pęczelice Własność prywatna A Zespół kościoła parafialnego p.w. św. Wojciecha (kościół parafialny p.w. św. Wojciecha wraz z dzwonnicą Janina Własność parafii A. 32/ Zespół kościoła parafialnego p.w. św. Marii Magdaleny (kościół parafialny wraz z dzwonnicą) Dobrowoda Własność parafii A. 31/ Zespół kościoła parafialnego p.w. św. Jakuba Starszego w miejscowości Szczaworyż (kościół parafialny p.w. św. Jakuba Starszego w miejscowości Szczaworyż Własność parafii A. 40/1-2 Szczaworyż, Stara" plebania (obecnie kaplica przedpogrzebowa) w 24 Drewniany młyn wodny, spadkobiercy L.Duszy Skotniki Małe Własność prywatna A Drewniany młyn wodny, spadkobiercy W. Jurkowskiego Skotniki Małe Własność prywatna A Dwór w miejscowości Szaniec Szaniec Własność prywatna A Kaplica cmentarna na cmentarzu grzebalnym w miejscowości Szaniec Szaniec Własność parafii A Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP w miejscowości Szaniec Szaniec Własność parafii A Zespół dworski (Dwór wraz z ogrodem) Widuchowa Własność prywatna A. 42/ Kaplica p.w. Najświętszej Maryi Panny (obecnie p.w. Matki Boskiej Anielskiej) - kościół parafialny, plebania (obecnie kaplica przedpogrzebowa) Widuchowa Własność parafii w Janinie Źródło: Opracowanie własne w oparciu o: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 marca 2014 Narodowy Instytut Dziedzictwa. A. 41 7

72 Oprócz Parku Zdrojowego szczególne znaczenie mają takie obiekty jak: drewniany Kościół pod wezwaniem Św. Leonarda z 1699 r. czy też Ponorbertański Zespół Klasztorny usytuowany w pobliżu buskiego rynku. Tworzą go kościół barokowo-klasycystyczny z częściami gotyckimi pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, dawny budynek klasztorny oraz wolno stojąca dzwonnica (wszystkie elementy zostały wpisane do ewidencji zabytków). Istotne dla Gminy Busko-Zdrój zabytki to nie tylko obiekty usytuowane w Mieście Busko-Zdrój, ale również w innych miejscowościach Gminy. Do najważniejszych z punktu widzenia turysty i mieszkańca Gminy należy znajdujący się w miejscowości Szaniec: Dwór Renesansowy (potocznie zwany Murowańcem) oraz Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W miejscowości Chotek znajduje się XI wieczny Kościół pod wezwaniem Św. Stanisława Biskupa (dawniej Chotek Zielony), będący jedynym na całym obszarze kielecczyzny przykładem zachowanego budownictwa drewnianego z XVI wieku. Te, i wiele innych obiektów zlokalizowanych na terenie Gminy Busko-Zdrój, sprawia, że gminę cechuje duży potencjał turystyczny. Pełny wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków znajduje się w Tabeli 1. Obiektami wartymi wspomnienia są zespoły grobowe. Na terenie Gminy Busko Zdrój zachowały się cmentarze, które wyznaczają ciągłość historyczną rodzin, pokoleń, narodów i państw oraz stanowią istotny element kulturowy. W miejscowości Siesławice znajduje się najstarszy zachowany cmentarz odkryty przez archeologów z Muzeum Narodowego. Cmentarz ten to zespół grobowy szybowo-niszowy kultury ceramiki sznurowej sprzed około czterech tysięcy lat. Innym ważnym cmentarzem m.in. ze względu na osoby na nim pochowane, jest zabytkowy cmentarz przy kościółku pod wezwaniem św. Leonarda. Cmentarz ten funkcjonował do końca XIX w., a ostatni pochówek miał miejsce 5 lipca 1892 r. Wśród zachowanych kilkunastu nagrobków uwagę zwraca mogiła rodziny Rzewuskich, w której spoczywa m.in. Feliks Rzewuski dzierżawca dóbr ziemskich i założyciel Uzdrowiska w Busku-Zdroju. Na terenie Gminy Busko-Zdrój funkcjonują dwie instytucje Kultury, są to: Buskie Samorządowe Centrum Kultury w Busku-Zdroju oraz Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Busku-Zdroju. Pierwsza z nich została wpisana do instytucji Kultury w 1995 r., druga w 2008 r., uchwałami Rady Miejskiej w Busku-Zdroju. 8

73 W ciągu ostatnich 10 lat Miasto i Gmina Busko Zdrój podwoiła wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego, co wśród wybranych gmin województwa świętokrzyskiego dało gminie w 2013 r. pierwsze miejsce (Tabela 2). W przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy, Busko Zdrój plasuje się na 4 miejscu, za takimi jednostkami jak: Połaniec, Pińczów, Opatów (Tabela 3). Choć może się wydawać, iż 4 miejsce jest wysokim, to daleko jeszcze do średniej kraju czy nawet województwa. 9

74 Tabela 2 Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w gminach województwa świętokrzyskiego. Kultura i ochrona dziedzictwa kulturowego Jednostka ogółem terytorialna zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł Końskie , , , , , , , , , ,56 Starachowice , , , , , , , , , ,21 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,99 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,08 Jędrzejów , , , , , , , , , ,00 Opatów , , , , , , , , , ,00 Pińczów , , , , , , , , , ,85 Połaniec , , , , , , , , , ,17 Staszów , , , , , , , , , ,10 Włoszczowa , , , , , , , , , ,72 POLSKA , , , , , , , , , ,03 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,13 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 3 Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w gminach województwa świętokrzyskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Kultura i ochrona dziedzictwa kulturowego Jednostka terytorialna w przeliczeniu na jednego mieszkańca zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł Końskie 26,82 31,45 34,61 36,99 41,80 51,93 66,26 64,14 67,90 75,66 Starachowice 30,18 28,59 29,37 34,37 40,19 37,80 45,80 38,22 44,13 40,01 Busko-Zdrój 44,73 70,92 82,70 198,47 75,71 62,10 75,61 64,07 70,38 99,12 Solec-Zdrój 26,79 35,81 53,35 40,43 46,76 60,25 56,93 63,65 62,81 66,03 Jędrzejów 30,74 31,39 35,31 38,36 42,20 51,78 55,69 59,57 54,50 59,82 Opatów 57,28 71,82 89,29 92,06 102,14 113,24 122,89 93,66 98,16 101,64 Pińczów 55,61 62,02 61,88 72,16 69,85 81,47 202,57 272,77 119,12 105,69 Połaniec 125,86 93,94 100,22 91,61 142,30 460,65 426,27 138,54 123,94 134,94 Staszów 40,08 41,57 43,07 46,46 49,62 54,57 56,81 57,53 60,81 98,45 Włoszczowa 44,23 50,19 46,33 52,71 59,63 77,69 186,23 68,91 65,90 72,90 POLSKA 56,86 66,17 81,61 91,62 105,83 122,76 144,66 136,12 139,45 142,22 ŚWIĘTOKRZYSKIE 36,02 45,01 51,19 54,59 65,29 81,84 123,68 112,67 104,01 109,19 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 10

75 Stałe imprezy cykliczne organizowane w Busku Zdroju: Międzynarodowy Festiwal Muzyczny im. Krystyny Jamroz (przełom czerwca/lipca). Lato z Chopinem ( lipiec). Ogólnopolski Festiwal Piosenki im. Wojtka Belona Niechaj zabrzmi Bukowina (maj) Buskie Spotkania z Folklorem (maj) Przegląd Plastyki Ponidzie (listopad) Ogólnopolski Przegląd Fotograficzny Ponidzie (grudzień) Dni Buska-Zdroju (sierpień) Ponidzie Jazz (listopad) Przegląd Poezji i Pieśni Legionowej Żołnierskiej i Niepodległościowej (listopad) Znane postaci związane z Buskiem Zdrój: 1.Krystyna Jamroz- śpiewaczka operowa, 2.Wojciech Belon- pieśniarz, poeta, kompozytor, 3.Konstanty Miodowicz- polityk, poseł na Sejm, 4. Szymon Starkiewicz- pediatra, społecznik i twórca sanatorium dziecięcego "Górka" w Busku Zdroju, 5.Andrzej Imosa- znany polski kolarz i szkoleniowiec, 6.Leszek Marciniec- buski regionalista, pisarz, kronikarz, 7. Grażyna Kulawik-wokalistka Wolnej Grupy Bukowina, 8.Marian Żywczyk- artysta, architekt, 9.Grzegorz Gzyl- aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, 10.Marek Sikora- aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, 11.Piotr Kaleta-artysta fotograf, dokumentalista, 12.Bogdan Ptak-artysta malarz, 13.Leszek Kurzeja- wybitny rzeźbiarz, 14.Tamara Maj- artystka zajmująca się malarstwem, tkaniną oraz wikliną, 15.Beata Borek- artystka zajmująca się wiklina artystyczna, rysunkiem i malarstwem, 16.Barbara Wnuk-Spirowska- artystka, animatorka wydarzeń plastycznych na terenie Buska-Zdroju. 11

76 Na przestrzeni ostatnich 7 lat gmina Busko Zdrój realizowała szereg działań mających na celu upowszechnianie tradycji i ochronę dziedzictwa kulturowego. Działania te polegały między innymi na modernizacji i rozbudowie gminnego ośrodka kultury oraz Parku Zdrojowego w Busku Zdroju, rewitalizacji obszarów wiejskich w gminie Busko Zdrój polegającej na remoncie obiektów pełniących funkcje społeczno-kulturalne, budowie ośrodka turystyczno-kulturalnego w Gadawie. Rozwój wszelakich form działania i aktywizacji ludności na obszarach wiejskich był realizowany poprzez rozbudowę świetlicy wiejskiej w miejscowości Młyny oraz budowie świetlicy wiejskiej w miejscowości Oleszki, remontach świetlic m.in. w miejscowościach Kawczyce i Bilczów. Został wybudowany i wyposażony ośrodek kultury w miejscowości Szaniec. Podsumowanie działu: Liczne zabytki ruchome i nieruchome zlokalizowane na terenie Gminy Busko Zdrój wpisane do rejestru zabytków. Liczne imprezy kulturalne o ponadregionalnej rozpoznawalności organizowane w Busku - Zdroju. Duża liczba znanych postaci związanych z Buskiem Zdrój, jednak często nieutożsamianych z tą miejscowością. Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca plasują się znacznie poniżej średniej krajowej oraz średniej dla województwa. Niewykorzystany potencjał dziedzictwa kulturowego w promowaniu gminy Busko Zdrój jako miejsca atrakcyjnego turystycznie. 12

77 3. Środowisko przyrodnicze Województwo świętokrzyskie, choć nie jest regionem w pełni ukształtowanym historycznie, zamyka w swoim obszarze tereny zarówno interesujące krajobrazowo, jak i pełne wytworów rąk ludzkich o najwyższej wartości historycznej i estetycznej. Walory krajobrazowe sprawiły, że na terenach tworzących obecnie województwo świętokrzyskie powstały parki krajobrazowe, których na danym terenie jest 9. Wysokie walory krajobrazowe obszaru Miasta i Gminy Busko Zdrój są jednym z atutów, które przyciągają corocznie rzesze turystów i kuracjuszy z kraju i z zagranicy. Ponidzie położone jest w większości w środkowej części Niecki Nidziańskiej, która oddziela dwa makroregiony geograficzne Polski Wyżynę Kielecko-Sandomierską od Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Zróżnicowane ukształtowanie terenu nakłada obowiązek wielkiej staranności w przypadku planów architektonicznych, czy działań szerszych-urbanistycznych. Na terenie Gminy Busko Zdrój występują obiekty przyrodnicze, które posiadają wyjątkowe walory krajobrazowe i przyrodnicze. Należą do nich: 1. Wzgórze Ostra Góra w Skotnikach Małych użytek ekologiczny o powierzchni 1,5 ha zlokalizowany w miejscowości Skotniki Małe, obejmuje fragment wzniesienia z dobrze wykształconą roślinnością kserotermiczną. 2. Odsłonięcie geologiczne Zimne Wody stanowisko dokumentacyjne Pomnik przyrody nieożywionej Odsłonięcie geologiczne - Zimne Wody o wysokości 5 m, znajdujące się koło wsi Łagiewniki. Ma ono formę progu skalnego. W dolnej części, na długości 8 m i wysokości 3,5 m, odsłaniają się wielokrystaliczne gipsy szkliwowe wykształcone w formie jaskółczych ogonów. U podstawy progu tryska źródełko, dające początek strumieniowi płynącemu malowniczą, głęboką dolinką. 3. Odsłonięcie geologiczne w Siesławicach uznane za formę przyrody nieożywionej, jest to ściana starego wyrobiska o długości 70 m i wysokości 5 m. 4. Sosna pospolita w Wełczu Sosna pospolita o charakterystycznym wyglądzie i obwodzie pnia ok. 200 cm, uznana za pomnik przyrody. 5. Trzy dęby szypułkowe w Kamedułach dęby szypułkowe rosnące w miejscowości Kameduły o obwodach pni: 280 cm, 320 cm, 340 cm, uznane zostały za pomnik przyrody. 6. Rezerwat roślinności słonolubnej w miejscowości Owczary, został uznany za użytek ekologiczny. 13

78 7. Topola biała we wsi Oleszki uznana za pomnik przyrody, posiada wysokie walory przyrodnicze. 8. Ściana tomiku położona w miejscowości Młyny stanowisko dokumentacyjne odsłaniająca przekątnie warstwowane bloki skalne, o wysokości ok. 4 m. 9. Zajęcza Góra stanowisko dokumentacyjne profil wapienny z głazowiskiem w miejscu byłego kamieniołomu w miejscowości Skotniki Małe. 10. Rezerwat skalny Skałki należący do Szanieckiego Parku Krajobrazowego. Szaniecki Park Krajobrazowy rozciąga się na powierzchni ha, a sfera ochronna to ha. Słynie on m.in. ze zbiorowisk ciepłolubnych roślin oraz licznych kamieniołomów odsłaniających interesującą przeszłość geologiczną regionu. Park leży na terenie 6 gmin: Busko-Zdrój, Chmielnik, Kije, Pińczów, Solec-Zdrój i Stopnica. Południowo zachodnia część miasta Busko Zdrój jest również granicą obszaru chronionego krajobrazu. Na terenie Gminy Busko Zdrój zlokalizowanych jest 9 stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków. Tabela 4 Stanowiska Archeologiczne Gminy Busko-Zdrój (stan z dn r.). Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach. Największym bogactwem gminy są jednak wody mineralne i borowina. Wody dzielą się na siarczkową i jodkowo-bromkową zawierającą jod i selen. Woda siarczkowa zalicza się do bardzo rzadko spotykanych wód leczniczych, działa przeciwzapalnie, przeciwreumatycznie, odtruwająco i regeneracyjnie. Jej właściwości stawiają Busko Zdrój w rzędzie unikalnych uzdrowisk w Europie. Woda jodkowo-bromkowa pochodzi z głębszych pokładów morza mioceńskiego sprzed miliona lat, zawiera szczególnie cenny dla organizmu jod i selen. Kąpiele jodkowo-bromkowe stosuje się w niektórych chorobach układu krążenia oraz układu wegetatywnego (nerwowego). Borowina to rodzaj torfu, występującego powierzchniowo, ma szerokie zastosowanie w tzw. zabiegach bodźcowych, przy leczeniu schorzeń reumatycznych. 14

79 Klimat Buska Zdroju jest typowym klimatem nizinnym o cechach kontynentalnych. Średnia roczna temperatura nie przekracza 7,8 C i należy do grupy najwyższych w Polsce. Busko uważane jest przez klimatologów za najbardziej nasłonecznione uzdrowisko w Polsce. Na przestrzeni ostatnich 7 lat gmina Busko Zdrój realizowała szereg działań mających na celu poprawę stanu środowiska naturalnego oraz uatrakcyjnienie obszarów z unikatowymi wartościami przyrodniczymi. Wykonano szereg prac związanych z zagospodarowaniem zbiorników wodnych na terenie gminy, m.in. w Radzanowie, teren wokół zbiornika Zimne Wody oraz teren przy Stawie Niemieckim. W celu poprawy stanu środowiska naturalnego wykonano prace w zakresie termomodernizacji obiektów użyteczności publicznej oraz zastosowano odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej. Ponadto wybudowana została ścieżka rowerowa na trasie: Busko - Wełecz - Kameduły. Podsumowanie działu: Bogaty zasób wód mineralnych i borowiny wykorzystywany w przyrodolecznictwie. Korzystny mikroklimat sprzyjający pełnieniu funkcji uzdrowiskowej. Czyste środowisko sprzyjające pełnieniu funkcji uzdrowiskowej. Występowanie obiektów przyrodniczych o wyjątkowych walorach krajobrazowych i przyrodniczych. 15

80 4. Ludność i zagadnienia społeczne Tabela 5 Powierzchnia oraz ludność w wybranych gminach. Stan ludności ogółem wg. Faktycznego miejsca Powierzchnia zamieszkania - stan na dzień 31.XII.2013 Jednostka terytorialna ha km 2 Ogółem Mężczyźni Kobiety Końskie % % 146 Starachowice % % 1608 Busko-Zdrój % % 139 Solec-Zdrój % % 60 Jędrzejów % % 127 Opatów % % 108 Pińczów % % 101 Połaniec % % 160 Staszów % % 116 Włoszczowa % % 79 POLSKA % % 123 ŚWIĘTOKRZYSKIE % % 108 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS. Powierzchnię 236 km 2 zamieszkuje osób, a gęstość zaludnienia wynosi 139 osób na 1 km 2 jest to wynik wyższy zarówno od średniej dla kraju jak i od średniej dla województwa świętokrzyskiego (odpowiednio123 i 108 osób). W 2013 roku miasto Busko Zdrój liczyło mieszkańców, z czego to mężczyźni, a to kobiety. Natomiast w sołectwach, łączna liczba ludności wyniosła osób mężczyzn i kobiet. Liczba mieszkańców gminy na przestrzeni lat ulegała wahaniom. Najwięcej osób zamieszkiwało gminę w 2010 r., obecnie odnotowywany jest spadek liczby mieszkańców. Stan ludności Miasta i Gminy Busko Zdrój w poszczególnych latach przedstawia wykres nr 1. Wykres 1 Ludność gminy Busko-Zdrój na przestrzeni lat Gęstość zaludnienia (na 1 km 2 ) LICZBA LUDNOSCI WG FAKTYCZNEGO MIEJSCA ZAMIESZKANIA 2 okr. śr. ruch. (LICZBA LUDNOSCI WG FAKTYCZNEGO MIEJSCA ZAMIESZKANIA) Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS. 16

81 Liczba mieszkańców na danym terenie zależy przede wszystkim od przyrostu naturalnego oraz migracji. Przyrost naturalny na 1000 osób w gminie Busko Zdrój jest ujemny i w 2013 roku wyniósł -2,2 osoby. Struktura ludności na przestrzeni badanych lat pokazuje większy udział kobiet w ogólnej liczbie ludności, 52% stanowią kobiety, a 48% stanowią mężczyźni (Tabela 6). Tabela 6 Struktura ludności. Struktura ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania - stan na 31 XII 2013 Lata Ogółem Mężczyźni Kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS. Drugim czynnikiem wpływającym na liczbę ludności w gminie są migracje. Na przestrzeni ostatnich lat migracje na terenie gminy przedstawiały się następująco: Tabela 7 Saldo migracji Saldo migracji wewnętrznych Ogółem Mężczyźni Kobiety Saldo migracji zagranicznych Ogółem Mężczyźni Kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS. Ważnym czynnikiem rozwojowym dla danej jednostki terytorialnej jest również struktura wiekowa mieszkańców, a przede wszystkim udział poszczególnych grup ekonomicznych w danym wieku w ogólnej liczbie ludności. W gminie Busko Zdrój wielkości te przedstawiają się następująco: 100% 80% 60% 40% 20% 0% Wykres 2 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem. 17,1 17,3 17,7 18,0 18,2 18,4 18,7 19,3 20,0 20,7 63,4 63,7 63,9 63,9 64,0 64,0 63,8 63,5 63,0 62,4 19,6 19,0 18,4 18,1 17,8 17,6 17,5 17,2 17,0 16, Ludność w wieku przedprodukcyjnym Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS. 17

82 Maleje liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, rośnie natomiast liczba osób w wieku poprodukcyjnym, co pokrywa się z tendencją w województwie i w kraju. Procentowy udział poszczególnych grup wieku w strukturze ludności gminy Busko-Zdrój na tle innych jednostek administracyjnych w 2013 został zaprezentowany na wykresie nr 3. Wykres 3 Struktura ludności w poszczególnych jednostkach terytorialnych (w %) stan XII % 80% 60% 40% 20% 0% 20,7 22,9 20,7 20,4 19,8 20,9 20,2 12,9 19,1 19,0 18,4 19,8 62,6 62,2 62,4 61,8 62,5 62,7 63,4 68,6 63,1 62,9 63,4 62,9 16,6 14,9 16,9 17,8 17,7 16,4 16,5 18,5 17,8 18,0 18,2 17,3 w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w 2003 r. wynosiła 6611, już w 2013 r. zmniejszyła się o 1052 osoby i wynosi Większy spadek nastąpił wśród liczby kobiet, mniejszy w liczbie mężczyzn (odpowiednio: 569 i 483). Nastąpił niewielki wzrost liczby osób w wieku produkcyjnym z w 2003 r. do , oraz wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym z 5475 w 2003 r. do w 2013 r Wykres 4 Bezrobocie Gminy Busko Zdrój na przestrzeni lat Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS. Przeważającą grupą osób bezrobotnych w gminie Busko Zdrój na przestrzeni badanych lat są mężczyźni. W 2013 roku stanowili oni prawie 53,6% ogólnej liczby osób pozostających bez pracy. Strukturę bezrobotnych gminy Busko Zdrój w podziale na płeć w latach (Wykresy nr 4 i 5). 18

83 Wykres 5 Struktura bezrobotnych w gminie Busko Zdrój z podziałem na płeć w latach (w %). 100% 80% 60% 40% 20% 0% 46,28 46,09 43,85 46,40 47,57 48,67 46,21 44,23 47,63 44,86 46,42 53,72 53,91 56,15 53,60 52,43 51,33 53,79 55,77 52,37 55,14 53, Męzczyźni Kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS. Odsetek osób bezrobotnych zarejestrowanych wśród osób w wieku produkcyjnym na tle innych gmin obrazuje tabela nr 8: Tabela 8 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (w %). Jednostka Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (w %) terytorialna Końskie 20,9 19,3 16,0 13,8 13,5 12,6 12,2 13,2 12,7 14,0 Starachowice 16,2 14,9 11,4 8,5 8,9 11,9 11,0 11,3 12,2 11,9 Busko-Zdrój 10,7 10,5 9,2 7,8 7,6 7,7 8,1 7,5 8,0 8,2 Solec-Zdrój 10,6 10,0 7,8 6,2 7,1 6,6 6,8 5,8 6,5 6,4 Jędrzejów 12,9 12,8 11,0 8,7 8,1 8,7 9,2 9,5 9,7 10,5 Opatów 14,8 14,1 13,7 12,7 12,5 16,0 12,6 14,8 15,9 15,9 Pińczów 13,2 12,6 9,4 6,8 6,2 6,7 6,7 6,8 7,2 7,8 Połaniec 14,4 12,2 10,9 8,4 7,4 7,4 7,4 8,3 8,0 7,8 Staszów 12,5 11,8 10,3 8,7 7,0 8,0 7,7 8,1 8,2 8,5 Włoszczowa 18,2 17,5 13,7 10,4 9,4 9,1 9,1 9,2 9,4 9,8 POLSKA 12,4 11,4 9,4 7,1 6,0 7,7 7,9 8,0 8,7 8,8 ŚWIĘTOKRZYSKIE 15,8 14,7 12,4 10,3 9,6 10,4 10,1 10,3 10,8 11,3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS. Podsumowanie działu: Systematyczny spadek liczby ludności od roku Stopa bezrobocia w grupie osób w wieku produkcyjnym jest niższa od stopy bezrobocia dla województwa i kraju i wynosząca 8,2 %. Rosnące bezrobocie w grupie ludności w wieku produkcyjnym. Starzejące się społeczeństwo. Rosnący ujemny przyrost naturalny. 19

84 5. Budżet Miasta i Gminy Busko-Zdrój Dochody i wydatki gminy w latach podlegały niewielkim wahaniom. W przeciągu 10 lat, nadwyżka w budżecie występowała równie często, co deficyt. Najwyższa nadwyżka miała miejsce w 2012 r. i wynosiła ,92 zł. Niedobory finansowe w budżecie w pozostałych latach wynikają jednak z ambitnego planu inwestycyjnego gminy. Dochód ogólny budżetu Miasta i Gminy Busko-Zdrój regularnie wzrastał od 2004 roku kiedy wynosił ,00 zł do ,15 zł w roku 2013 (wzrost ponad 100%). Wydatki gminy w badanych latach również rosły i ukształtowały się ostatecznie na poziomie ,73 w 2013 roku. Wynik budżetowy oraz dynamikę wzrostu dochodów i wydatków w latach zaprezentowano w tabeli nr 9. Tabela 9 Wynik budżetowy Miasta i Gminy Busko-Zdrój w latach Budżet gminy Dochody ogółem , , , , , , , , , ,15 Wydatki ogółem , , , , , , , , , ,73 Nadwyżka /Deficyt , , , , , , , , , ,42 Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS. Wykres 6 Relacja dochodów ogólnych do wydatków ogólnych w latach , , , , , ,00 0, Dochody Wydatki Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 20

85 Miliony Ważnym wskaźnikiem rozwoju gminy jest udział dochodów własnych gminy w dochodach gminy ogółem, który świadczy o wysokiej samodzielności finansowej Buska Zdroju, w zakresie wydatkowania środków finansowych, czyli także o stopniu decentralizacji. Jego wzrost oznacza zwiększenie możliwości finansowych gminy. Wykres 7 Dochody własne i dochody ogółem w latach (w %). 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 55,36% 57,24% 49,80% 52,11% 56,23% 50,26% 54,70% 43,32% 53,30% 53,06% 20,00 0, dochody ogółem dochody własne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Udział dochodów własnych gminy w dochodach ogólnych na przestrzeni analizowanych lat podlegał znacznym wahaniom. W roku 2013 wynosił on mniej niż w roku 2004 spadek z 55,36% do 53,06%, najlepsza sytuacja miała miejsce w latach 2005 i 2008 (odpowiednio 57,24% i 56,23%). Na przestrzeni badanych lat udział ten prawie zawsze przekraczał 50%, wyjątek stanowił rok 2006 i Budżet gminy wzbogacają także środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, które w znaczny sposób wspomagają rozwój gospodarczy. Dzięki pomocy finansowej płynącej w ramach programów współfinansowanych ze środków unijnych zdołano znacząco rozbudować infrastrukturę techniczną na terenie gminy. Wysokość dofinansowania ze środków funduszy europejskich w poszczególnych latach pokazuje poniższa tabela: Busko Zdrój Tabela 10 Płatność z budżetu środków europejskich. Środki z budżetu Unii Europejskiej , , , , , , ,86 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Ważnym wskaźnikiem rozwoju wspólnoty terytorialnej jest również dochód oraz wydatki w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Poniżej zaprezentowano kilka wykresów obrazujących dochody oraz wydatki w przeliczeniu na jednego mieszkańca dla wybranych 21

86 jednostek samorządu terytorialnego z województwa świętokrzyskiego, a także średniej województwa i kraju. 6000, ,00 Wykres 8 Dochody ogółem jednostek samorządu terytorialnego w przeliczeniu na 1 mieszkańca w roku , , , , , , , ,952716,202700, , , , , , ,00 0,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 4000, , , , , , ,00 500,00 0,00 Wykres 9 Dochody ogółem Miasta i Gminy Busko Zdrój na tle województwa świętokrzyskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach Busko-Zdrój Województwo świętkorzyskie Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Dochody na jednego mieszkańca w Busku Zdroju systematycznie rosły od roku 2004 r. by w 2013 przyjąć wartość 3109,74 zł, co dało gminie 5 miejsce wśród badanych jednostek, poniżej średniej krajowej i średniej województwa. Tylko w roku 2010 i 2012 odnotowano nieznaczne spadki w stosunku do roku poprzedniego. Wraz ze wzrostem dochodów rosły także wydatki w przeliczeniu na jednego mieszkańca. W 2013 roku wydatki te ukształtowały się na poziomie 2829,28 zł. Jedynym 22

87 wyjątkiem były lata 2010 i Wielkość wydatków w 2013 r. w przeliczeniu na jednego mieszkańca dała Gminie Busko Zdrój 5 miejsce wśród analizowanych jednostek terytorialnych, jednocześnie plasując się poniżej średniej krajowej i średniej wojewódzkiej. 7000, , , , , , ,00 0,00 Wykres 10 Wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w roku , , , , , , , , , , , ,10 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 4000, , , , , , ,00 500,00 0,00 Wykres 11 Wydatki ogółem Miasta i Gminy Busko Zdrój na tle województwa świętokrzyskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach Busko-Zdrój Województwo świętkorzyskie Polska Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Podsumowanie działu: Rosnący dochód i wydatki ogółem na przestrzeni roku. Pomimo rosnących wydatków brak deficytu w budżecie gminy. Dochody w przeliczeniu na jednego mieszkańca niższe od średniej w kraju i w województwie. 23

88 Wydatki w przeliczeniu na jednego mieszkańca niższe od średniej w kraju i w województwie. Wielkość dochodów własnych w dochodach ogółem stanowiła w 2013r. 53,06 % i była niższa od roku poprzedzającego, jednak jest ona znacznie wyższa od średniej dla województwa świętokrzyskiego. 24

89 6. Oświata i bezpieczeństwo publiczne: Oświata Na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój funkcjonuje 11 szkół publicznych, 1 szkoła niepubliczna, 2 przedszkola publiczne, 1 oddział przedszkolny zamiejscowy oraz 4 przedszkola niepubliczne: Samorządowe Gimnazjum Nr 1 w Busku Zdroju. Samorządowe Gimnazjum w Podgajach. Szkoła Muzyczna I stopnia w Busku Zdroju. Szkoła Podstawowa Nr 2 w Busku Zdroju. Szkoła Podstawowa Nr 3 w Busku Zdroju. Szkoła Podstawowa w Dobrowodzie. Szkoła Podstawowa w Kołaczkowicach. Szkoła Podstawowa w Siesławicach. Zespół Placówek Oświatowych Nr 1 w Busku Zdroju. Zespół Placówek Oświatowych w Szańcu. Zespół Placówek Oświatowych w Zbludowicach. Pierwsza Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Busku Zdroju. Publiczne Przedszkole Nr 2 w Busku Zdroju. Publiczne Przedszkole Nr 3 w Busku Zdroju. Oddział zamiejscowy Publicznego Przedszkola Nr 3 w Busku Zdroju z siedzibą w Kołaczkowicach. Niepubliczne Przedszkole,,Bajkowe Wzgórze w Mikułowicach. Przedszkole Niepubliczne Smerfuś w Busku Zdroju. Przedszkole Niepubliczne Artystyczno-Językowe,,Słoneczko w Busku Zdroju. Przedszkole Niepubliczne Językowa Akademia Przedszkolaka w Busku Zdroju. Tabela 11 Liczba uczniów w latach wg. typu szkół. Liczba uczniów Lata Szkoła podstawowa Gimnazjum Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Poniżej zaprezentowana została tabela nr 12 z subwencjami dla oświaty w Gminie Busko Zdrój oraz innych jednostkach terytorialnych. 25

90 Bezpieczeństwo publiczne Tabela 12 Subwencje ogólne a subwencje oświatowe w latach Jednostka Subwencje ogółem Subwencje oświatowe terytorialna Końskie , , , , , ,00 Starachowice , , , , , ,00 Busko-Zdrój , , , , , ,00 Solec-Zdrój , , , , , ,00 Jędrzejów , , , , , ,00 Opatów , , , , , ,00 Pińczów , , , , , ,00 Połaniec , , , , , ,00 Staszów , , , , , ,00 Włoszczowa , , , , , ,00 POLSKA , , , , , ,00 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , ,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Bezpieczeństwo mieszkańcom Miasta i Gminy zapewnia Komenda Powiatowa Policji w Busku-Zdroju, która obsługuje cały powiat, w skład którego wchodzą gminy: Busko Zdrój, Wiślica, Solec-Zdrój, Pacanów, Tuczępy i Gnojno. Na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój w roku 2013 widoczny był spadek przestępczości w stosunku do lat poprzednich. W 2013 nastąpił znaczny spadek wszczętych postępowań i wyniósł on 962. W roku 2012 wszczęto 1145 postępowań, gdzie analogicznie w roku 2011 i 2010 wartości te wynosiły odpowiednio 1145 oraz W roku 2011 nastąpił wzrost przestępczości w stosunku do 2010, jednak już w 2012 miał miejsce znaczący spadek. W badanym okresie przy spadku liczby przestępstw nastąpił również spadek ich wykrywalności w 2010 roku wynosił on 85,9%, w 2011 roku wynosiło on 85,8%, natomiast w 2012 roku wynosił on 75,4%. Wzrost wskaźnika wykrywalności przestępstw odnotowano w roku 2013 w stosunku do roku poprzedzającego, wyniósł on bowiem 76,7%. W roku 2013 odnotowano najwięcej przestępstw o charakterze kryminalnym, stanowiły one 63,10% wszystkich przestępstw, z czego 23,89% to kradzież cudzej rzeczy (w tym kradzież samochodu), 15,98% kradzież z włamaniem, 0,99% rozbój i wymuszenie rozbójnicze, 1,65% bójka i pobicie, 2,2% uszczerbek na zdrowiu, 6,43% uszkodzenie mienia. Pozostałe przestępstwa to przede wszystkim przestępstwa drogowe. 1 Na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój znajduje się 6 kamer monitoringu, przy czym tylko 3 z nich są sprawne. 1 Komenda Powiatowa Policji w Busku-Zdroju Stan bezpieczeństwa na terenie powiatu buskiego za lata (5 m-cy). 26

91 W latach na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój zrealizowano zadania mające na celu rozbudowę bazy edukacyjnej gminy, powstały boiska wielofunkcyjne w miejscowości Szaniec, przy Szkole Podstawowej Nr 1 oraz przy ul. Grotta w Busku - Zdroju, dokonano termomodernizacji obiektów oświatowych. Dokonano modernizacji i wyposażenia ośrodka zdrowia w Busku Zdroju. Podsumowanie działu: Niewystarczająca liczba placówek przedszkolnych na obszarze wiejskim gminy. Niewystarczający system monitoringu na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój. Odnotowany spadek liczby przestępstw na terenie gminy z jednoczesnym spadkiem liczby wykrytych przestępstw. 27

92 7. Gospodarka, rolnictwo i leśnictwo, zagospodarowanie przestrzenne Ponad 9,71 % powierzchni Miasta i Gminy Busko Zdrój zajmują lasy i grunty leśne. Łącznie jest to powierzchnia 1753 hektarów. Użytki rolne (grunty orne, łąki i pastwiska, sady) stanowią hektarów, co stanowi 75,97% powierzchni całej gminy. Obszar gminy Busko Zdrój jest bardzo zróżnicowany pod względem jakości gleb. Występują tu gleby klas bonitacyjnych od I do VI. W części północnej największy udział mają gleby słabe klasy V i VI. Gleby III klasy bonitacyjnej występują niewielkimi płatami, natomiast nieco więcej jest gleb klasy IV występujących na całym obszarze gminy. Do głównych typów gleb terenu gminy należą gleby: rędziny brunatne, gleby deluwialne, bielicowe i pseudo bielicowe, brunatne wykształcone na piaskach luźnych i gliniastych, mady, gleby glejowe oraz czarne ziemie. Struktura bonitacyjna użytków rolnych w gminie Busko-Zdrój jest następująca: klasa I nie występuje, klasa II 1%, klasa III 20 %, klasa IV 47 %, klasa V 21%, klasa VI 11%. Grunty klasy I-IV użytków rolnych, podlegających ochronie prawnej przed wyłączeniem z użytkowania rolniczego występują w formie mniejszych lub większych płatów na terenie całej gminy. 2 Wykres 12 Struktura użytków rolnych [%] stan na XII lasy i grunty leśne 9,71% sady 7,26% pozostałe 14,32% łąki i pastwiska 22,03% grunty orne 46,68% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 2 Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Busko Zdrój na lata

93 Dokładną strukturę użytków rolnych pokazuje tabela nr 13. Busko-Zdrój Tabela 13 Struktura użytków rolnych w hektarach. łąki i lasy i grunty Ogółem sady pozostałe grunty orne pastwiska leśne [ha] [ha] [%] [ha] [%] [ha] [%] [ha] [%] [ha] [%] , , , , ,32 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Powszechny spis rolny Jak już wspomniano na terenie gminy 75,97% stanowią użytki rolne, a 9,71% stanowią lasy, grunty przeznaczone pod zagospodarowanie stanowią 14,32% powierzchni ogólnej gminy, wśród nich należy uwzględnić obszary drogowe. Mienie komunalne (stan na r.), wynosi 775,7412 ha co daje 3,29% powierzchni całkowitej. W skład mienia komunalnego wchodzą grunty stanowiące własność gminy (2,58%), grunty gminy oddane w użytkowanie wieczyste (0,29%), grunty pozostające w posiadaniu o nieuregulowanym stanie prawnym (0,43%), grunty Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym gminy teren miasta (0,004%). 3 PODMIOTY GOSPODARCZE Liczba podmiotów gospodarczych znajdujących się w rejestrze REGON w ostatnich latach zwiększyła się, z 3030 podmiotów w 2003 roku do 3383 w roku Strukturę podmiotów gospodarczych przedstawia poniższa tabela. Tabela 14 Podmioty gospodarki narodowej Miasta i Gminy Busko-Zdrój wpisane do rejestru REGON (2013 r.). Sektor Liczba podmiotów Udział Procentowy Podmioty gospodarki narodowej ogółem Sektor publiczny ogółem 95 2,81 Sektor prywatny ogółem ,19 Podział sektora prywatnego Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą ,09 Spółki handlowe 111 3,38 Sektor prywatny - spółdzielnie 15 0,46 Fundacje 9 0,27 Stowarzyszenia i organizacje społeczne 85 2,59 Pozostałe ,22 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 3 Źródło: Informacja o stanie mienia jednostki samorządu terytorialnego na koniec 2013 r. UMiG. 29

94 Wskaźnik Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności Tabela 15 Podmioty gospodarki narodowej. Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Podmioty na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym ROK Busko-Zdrój ,0 161,6 158,6 160,1 165,2 Polska ,0 157,5 156,4 161,6 166,7 Świętokrzyskie ,0 133,3 130,6 134,2 137,7 Odnotowuje się spadek nowo powstających jednostek gospodarczych, liczba ta jest znacznie niższa od średniej dla kraju i województwa świętokrzyskiego. Ważnym czynnikiem powodującym ograniczenie rozwoju przemysłu w gminie jest jego uzdrowiskowy charakter. Na terenie gminy, działalność gospodarcza skupia się głównie w mieście Busko Zdrój (ośrodek sanatoryjno-wypoczynkowy), sołectwa zaś stanowią obszary typowo rolnicze, gdzie przeważają uprawy warzyw oraz sadownictwo, z kierunkowaniem na działalność rolniczo-rekreacyjno-usługową. Kierunki rozwojowe gospodarki w Busku Zdroju wynikają z typowo rolniczego charakteru regionu, prawie 69% stanowią użytki rolne, a ponad 9% stanowią lasy. Obszary wiejskie gminy mają charakter zdecydowanie rolniczy z przewagą produkcji warzywniczosadowniczej. W promieniu 50 kilometrów od Buska Zdroju brak jest większych zakładów przemysłowych, co zdecydowanie wpływa na ekologiczny charakter regionu. Na terenie gminy występuje przemysł wydobywczo-przetwórczy opierający się o udokumentowane złoża surowców naturalnych, które są w części eksploatowane. Na terenie gminy występuje 10 udokumentowanych złóż. 4 Gospodarka regionu opiera się głównie o małe i średnie przedsiębiorstwa prywatne. Działalność gospodarcza w gminie ma związek z jego uzdrowiskowym charakterem. Wpływa on korzystnie na rozwój branży handlowej oraz usług. Dominującą branżą w dziedzinie usług jest działalność w zakresie budownictwa. Gmina Busko Zdrój współpracuje również z miastami zagranicznymi, jest partnerem 6 miast europejskich. Miasta partnerskie to: Chmielnik (Ukraina), Szigetszentmiklós (Węgry), Steinheim (Niemcy), Sveti Martin na Muri (Chorwacja), Specchia (Włochy), Haukipudas (Finlandia). Oprócz współpracy z miastami partnerskimi Gmina Busko Zdrój jest zaangażowana w tworzenie Świętokrzyskiej Platformy Współpracy Zagranicznej, której pomysłodawcą i głównym realizatorem jest Urząd Marszałkowski Województwa 4 Źródło: Główny Urząd Statystyczny. 30

95 Świętokrzyskiego. Platforma ta, to interaktywne narzędzie służące do dialogu podmiotów z całego województwa, partnerów krajowych i zagranicznych na rzecz realizacji wspólnych inicjatyw międzynarodowych. Jest również źródłem informacji na temat instytucji międzynarodowych, możliwości pozyskiwania środków pozabudżetowych oraz programów wspierających współpracę zagraniczną, ogłoszeń potencjalnych partnerów. Platforma ta nie jest skierowana tylko i wyłącznie do Jednostek Samorządu Terytorialnego, ale również do uczelni, organizacji pozarządowych, instytucji otoczenia biznesu, czy partnerów zagranicznych. W latach realizowano inwestycje mające na celu poprawę estetyki przestrzennej w gminie oraz mające wpływ na zagospodarowanie przestrzenne. Wśród zrealizowanych przedsięwzięć warto wskazać projekt realizowany w dwóch etapach: Wzrost estetyki i poprawa funkcjonalności przestrzeni publicznej miasta Busko Zdrój. Innym ważnym z punktu widzenia dalszego zagospodarowania i rozwoju gospodarki było uzbrojenie terenów pod inwestycje w strefie A ochrony uzdrowiskowej w Busku Zdroju. Dla poprawy warunków świadczenia sprzedaży bezpośredniej przebudowany został miejski Plac Targowy przy ul. Stawowej w Busku Zdroju. Podsumowanie działu: Prawie 50% terenów gminy to grunty orne. Odnotowuje się spadek nowo powstających jednostek gospodarczych, liczba ta jest znacznie niższa od średniej dla kraju i województwa świętokrzyskiego. Działalność gospodarcza skupia się głównie w mieście Busko Zdrój (ośrodek sanatoryjno-wypoczynkowy), sołectwa zaś stanowią obszary typowo rolnicze. Gospodarka regionu opiera się głównie o małe i średnie przedsiębiorstwa prywatne. W promieniu 50 kilometrów od Buska Zdroju brak jest większych zakładów przemysłowych, co zdecydowanie wpływa na ekologiczny charakter regionu. Sektor uzdrowiskowy jest głównym motorem rozwoju gminy. 31

96 8. Turystyka i uzdrowisko Na terenie gminy funkcjonują 4 szlaki piesze (szlak żółty z Pińczowa do Wiślicy, zielony z Buska-Zdroju do Wiślicy, niebieski Szlak słoneczny, biegnący między dwoma Uzdrowiskami: Busko Zdrój i Solec-Zdrój, szlak czarny o długości 5,5 km i obejmuje Uroczysko Zimne Wody i sołectwa: Łagiewniki, Zbrodzice Gwoździówka oraz Zbrodzice Winnica). Na terenie gminy funkcjonuje również trasa rowerowa łączącą Busko-Zdrój z pobliskim ośrodkiem rekreacyjnym w miejscowości Radzanów około 1 km, oraz ścieżka Busko Wełecz Kameduły (długość 18 km, ścieżka asfaltowa) - trasa przebiega przez malownicze tereny Szanieckiego, Nadnidziańskiego i Solecko - Pacanowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Ze względu na naturalne, nieskażone środowisko i piękno krajobrazu oraz wkomponowane w krajobraz zasoby dziedzictwa kulturowego Busko Zdrój jest gminą chętnie odwiedzaną przez turystów, przy czym znacząca większość stanowią kuracjusze Uzdrowiska. Busko Zdrój jest ośrodkiem uzdrowiskowym, w którym oferowane są zabiegi z zastosowaniem wód mineralnych i borowiny. Wykonywane są zabiegi m.in. masaże, gimnastyki, leczenia prądami i lampami, oraz prowadzone są różnego rodzaju terapie. Woda siarczkowa zalicza się do bardzo rzadko spotykanych wód leczniczych, działa przeciwzapalnie, przeciwreumatycznie, odtruwająco i regeneracyjnie. Jej właściwości stawiają Busko w rzędzie unikalnych uzdrowisk w Europie. Pacjenci przyjmowani są w ramach NFZ, ZUS, KRUS, prywatnie oraz jako pacjenci ambulatoryjni. Poniżej zamieszczony został wykres przedstawiający procentowy udział kuracjuszy w uzdrowiskach Buska-Zdroju, którzy odwiedzili je w latach W przeciągu badanego okresu udział prywatnych kuracjuszy stanowił 34,13% ogólnej liczby przyjeżdżających we wszystkich latach. W pierwszym badanym roku (2002) udział ten wynosił 26,15%, w środkowym okresie (2007) wynosił 29,46%, zaś w roku 2012 stanowił 29,40%. W ostatnim z badanych lat nastąpił duży wzrost kuracjuszy, których przyjazd był dofinansowany z Narodowego Funduszu Zdrowotnego, w 2012 roku ilość tych kuracjuszy wzrosła o 1236 osób. Tabela 16 Kuracjusze. Rodzaj skierowania kuracjusza w latach NFZ ZUS/KRUS Prywatni Ambulatoryjny Liczba kuracjuszy Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Busko Zdrój. 32

97 Wykres 13 Procentowy udział poszczególnych Uzdrowisk w ogólnej liczbie przyjeżdżających kuracjuszy do Uzdrowisk w Busku Zdroju w latach ,78 13,94 7,76 6,18 2,60 1,78 0,52 0,10 0,21 0,94 47,97 Uzdrowisko Busko Zdrój S.A. 21 WSzU-R Włókniarz Nida -Zdrój Rafał Słowacki Astoria Zbyszko Sanato Natura Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Busko Zdrój. Tabela 17 Turystyczne obiekty noclegowe 2013 r. Turystyczne obiekty noclegowe r. Liczba obiektów ogółem Korzystający z noclegów ogółem Udzielone noclegi Busko-Zdrój Solec-Zdrój Świętokrzyskie Polska Zakłady uzdrowiskowe 2013r. Liczba obiektów ogółem Korzystający z noclegów ogółem Udzielone noclegi Busko-Zdrój Solec-Zdrój Krynica-Zdrój Piwniczna-Zdrój Szczawnica Świętokrzyskie Polska Procentowy udział ośrodka uzdrowiskowego w skali kraju Liczba obiektów ogółem Korzystający z noclegów ogółem Udzielone noclegi Busko-Zdrój 3,03 4,54 4,68 Solec-Zdrój 1,01 0,58 0,62 Krynica-Zdrój 6,57 6,46 6,26 Piwniczna-Zdrój 0,51 0,59 0,59 Szczawnica 3,54 2,31 1,96 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 33

98 Zakłady uzdrowiskowe w Busku-Zdroju w 2013 r. udzieliły 4,68% noclegów w skali kraju. W porównywanych miastach uzdrowiskowych największy udział ma Krynica Zdrój. Busko Zdrój wyprzedza takie miasta uzdrowiskowe jak Szczawnica, Piwniczna Zdrój czy Solec Zdrój. Potwierdzeniem ilości noclegów są dane statystyczne zamieszczone w tabeli 17. W celu poprawienia oferty turystycznej na terenie gminy, w latach zrealizowano szereg działań przyczyniających się do jej uatrakcyjnienia. Wykonana została ścieżka rowerowa, zagospodarowano tereny wokół zbiorników wodnych na terenie gminy, m.in. w Radzanowie, teren wokół zbiornika Zimne Wody oraz teren przy Stawie Niemieckim. W roku 2010 zamontowano lodowisko sezonowe BIAŁY ORLIK, urządzono strefę wypoczynkowo-rekreacyjną w okolicy ul. Kusocińskiego- SKATE PARK. Ponadto zagospodarowano przestrzeń publiczną poprzez utworzenie Ogrodu tradycji Ponidzia przy al. Mickiewicza w Busku Zdroju. Podsumowanie działu: Busko Zdrój jest ośrodkiem uzdrowiskowym, w którym oferowane są zabiegi z zastosowaniem wód mineralnych i borowiny. Właściwości wody siarczkowej stawiają Busko Zdrój w rzędzie unikalnych uzdrowisk w Europie. Ma miejsce wzrost liczby kuracjuszy indywidualnych z roku na rok w uzdrowiskach w Busku Zdroju. W skali kraju liczba udzielonych noclegów w sektorze uzdrowiskowym wynosi 4,68%. 34

99 9. Infrastruktura techniczna i mieszkalnictwo Na zasoby mieszkaniowe gminy składa się budynków mieszkalnych (w tym 2154 w samym Busku Zdroju, Wykres 14) o łącznej powierzchni użytkowej ,3 m 2. Powierzchnia użytkowa mieszkania w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi 26,2 m 2. Liczba mieszkań na terenie gminy systematycznie, choć w nieznacznym stopniu, rośnie Wykres 14 Liczba mieszkań na terenie gminy Busko-Zdrój Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Według danych GUS, większość mieszkań w mieście Busko Zdrój jest wyposażona w instalacje, w tym: 99,4% w instalację wodociągową, 98% w łazienkę, a 95,90% w centralne ogrzewanie. Na terenach wiejskich wartości te są nieco niższe, w instalację wodociągową wyposażonych jest 87,8% mieszkań, w łazienkę 79,2%, a w centralne ogrzewanie 75,2%. Mieszkania w mieście wyposażone są dodatkowo w instalacje sieciową gazową w 91,7%. Infrastruktura sieci Infrastruktura techniczna w gminie przedstawia się następująco: Jednostka terytorialna długość sieci wodociagowej (km) korzystający z sieci wodociagowej Tabela 18 Stan infrastruktury technicznej. % ludnosci korzystajacej z sieci wodociagowej Infrastruktura techniczna stan na 2012 rok długość sieci kanalizacyjnej (km) korzystajacy z sieci kanalizacyjnej % ludnosci korzystajacej z sieci kanalizacyjnej długość sieci gazowej (km) korzystający z sieci gazowej Końskie 268, ,84 132, ,56 100, ,74 Starachowice 197, ,97 175, ,86 104, ,64 Busko-Zdrój 280, , ,58 124, ,86 Solec-Zdrój , ,39 79, ,93 Jędrzejów 130, ,70 66, ,51 15, ,16 Opatów 150, ,80 31, ,47 98, ,96 Pińczów 215, ,84 36, ,57 44, ,44 Połaniec 115, ,97 129, ,93 12, ,20 Staszów 225, ,90 158, ,68 122, ,26 Włoszczowa 180, ,72 69, , ,00 POLSKA , , , , , ,86 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , ,85 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miasta i Gminy Busko Zdrój oraz GUS. % ludnosci korzystajacej z sieci gazowej 35

100 Infrastruktura drogowa Na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój znajduje się 148,981 km dróg publicznych lokalnych, z czego 111,764 km zlokalizowane są na terenie wiejskim, a 37,217 km na terenie Miasta Busko Zdrój. O nawierzchni twardej ulepszonej jest 112,021 km dróg, o nawierzchni nieulepszonej jest 3,762 km dróg, a o nawierzchni gruntowej 32,932 km dróg. 5 Na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój znajduje się 162,4 km dróg powiatowych z czego 14,6 km zlokalizowane jest na terenie Miasta Busko Zdrój, natomiast 147,8 km znajduje się na obszarze wiejskim gminy. 6 Przez teren Miasta Busko Zdrój przebiega odcinek drogi wojewódzkiej o długości 3,706 km 7. Na terenach poza granicami miasta znajduje się 18,479 km dróg wojewódzkich, z czego droga wojewódzka numer 767 posiada 4,248 km długości, droga wojewódzka numer 776 posiada 2,746 km długości oraz droga wojewódzka numer 973, o długości 11,485 km. 8 Stan dróg na terenie gminy jest niezadawalający, mimo dużej liczby przeprowadzonych prac remontowych na odcinkach dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich, część z nich wymaga nadal naprawy. W zakresie infrastruktury technicznej na terenie gminy od roku 2007 wykonywano szereg inwestycji polegających na budowie i remoncie sieci oraz dróg. Przebudowane zostały drogi: Stawowa, Kościuszki, Kopernika, Grunwaldzka, Krótka, Langiewicza, Szaniecka, Reymonta w Busku-Zdroju oraz drogi gminne: na odcinku Kołaczowice-Wołyń, Wełecz - Nowy Folwark, Galów-Kopanina-Zagosiek, Cezury-Kopanina-Jata, Słabkowice-Służów, Wełecz-Siesławice i przedłużenie ul. Wrzosowej w Siesławicach (tj. droga od ulicy Wrzosowej do drogi powiatowej - ul. Droga do stacji PKP). Obecnie realizowana jest inwestycja mająca na celu uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie miasta i gminy, oraz przebudowywana jest ul. Armii Krajowej i ulice przyległe do niej. W zakresie gospodarki mieszkaniowej zaadaptowano budynek biurowo-mieszkalny na mieszkalny. 5 Źródło: Załącznik do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dn. 16 lutego 2005r. w sprawie trybu sporządzania informacji oraz gromadzenia i udostępniania danych o sieci dróg publicznych, obiektach mostowych, tunelach oraz promach (Dz.U. Nr 67, poz. 583 stan na 31 grudnia 2013 roku. 6 Źródło: Powiatowy Zarząd Dróg w Busku-Zdroju. 7 Źródło: Wykaz dróg wojewódzkich w miastach Świętokrzyski Zarząd Dróg Wojewódzkich. 8 Źródło: Świętokrzyski Zarząd Dróg Wojewódzkich. 36

101 Podsumowanie działu: Powierzchnia użytkowa mieszkania w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi 26,2m 2. Liczba mieszkań na terenie gminy systematycznie, choć w nieznacznym stopniu, rośnie. Większość mieszkań w mieście Busko Zdrój jest wyposażona w instalacje, w tym: 99,4% w instalację wodociągową, 98% w łazienkę, a 95,90% w centralne ogrzewanie. Wartości te są nieco niższe na obszarze wiejskim gminy (odpowiednio: 87,8%, 79,2%, 75,2%). Mieszkania w mieście wyposażone są dodatkowo w instalacje sieciową gazową w 91,7%. Na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój znajduje się 148,981 km dróg publicznych lokalnych, z czego 111,764 km zlokalizowane są na terenie wiejskim, a 37,217 km na terenie Miasta. Duża część dróg zlokalizowanych na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój wymaga remontu, ich stan w dalszym ciągu jest niezadawalający i niedostosowany do potrzeb mieszkańców gminy. 37

102 10. Analiza badań ankietowych W celu zrozumienia potrzeb i problemów osób związanych z Buskiem Zdrój, przeprowadzono badania ankietowe wśród mieszkańców gminy oraz turystów i kuracjuszy przyjeżdżających do uzdrowiska. W niniejszym dokumencie zaprezentowane zostały wnioski z badania ankietowego odnoszące się do stanu zastanego. Pełne badanie ankietowe zostało zaprezentowane w dokumencie: Raport z badania opinii mieszkańców oraz turystów Miasta i Gminy Busko Zdrój. Mieszkańcy najsłabiej ocenili sytuację na rynku pracy, aż 65% badanych uznało ją za złą, mimo iż stopa bezrobocia w Busku Zdroju jest znacznie niższa niż w kraju i województwie świętokrzyskim. Najlepiej oceniony został stan środowiska naturalnego oraz walory turystyczno-krajobrazowe gminy, prawie 60% badanych uznało ich stan za dobry a ponad 20 % uznało walory turystyczne za bardzo dobre. Połączenie komunikacyjne zarówno wewnątrz jak z otoczeniem zewnętrznym zostało źle ocenione, ponad 80% badanych uznało je za złe bądź dostateczne, tylko 19% wskazało na dobre skomunikowanie gminy. Ponad 50% badanych uznało stan infrastruktury technicznej, dostępność do usług noclegowych i gastronomicznych, rozwój bazy sportowo-rekreacyjnej, promocję miasta i gminy, ofertę placówek kultury, dostępność usług oraz bezpieczeństwo publiczne za dobre. Słabo natomiast w badaniu wypadła dostępność do usług opieki żłobkowej i przedszkolnej, 24% uznało ją za złą a ponad 40% za dostateczną. Głównym problem na jaki zwrócono uwagę są problemy komunikacyjne, brak miejsc parkingowych oraz zły stan chodników. Odpowiedzi ankietowanych turystów i kuracjuszy w znacznej mierze pokryły się z odpowiedziami mieszkańców. Wskazali oni, że głównym atutem gminy Busko Zdrój są walory środowiska naturalnego. Turyści oceniali przede wszystkim atrakcyjność Miasta i Gminy. Ponad 70% badanych uznało gminę za atrakcyjną turystycznie, jednak aż 24 % nie miało zdania, co może sugerować, iż nie postrzegają Buska Zdroju jako gminę turystyczną. Turyści wskazali ciszę, spokój oraz dużą ilość terenów zielonych jako elementy zachęcające do przyjazdu do Buska Zdroju. W dalszej kolejności wskazywano na czystość powietrza, możliwość połączenia zabiegów z aktywnym uczestnictwem w wydarzeniach kulturalnych oraz obecność Parku Zdrojowego z unikalnym mikroklimatem. Podobnie jak mieszkańcy, tak turyści i kuracjusze za główny problem uznali problemy komunikacyjne, skupiono się tu jednak głównie na połączeniu Parku Zdrojowego z centrum miasta. 38

103 11. Gmina Busko-Zdrój na tle wybranych gmin województwa świętokrzyskiego Poniżej zaprezentowano szereg danych statystycznych dotyczących kwestii finansowych, w których porównano dochody i wydatki Miasta i Gminy Busko Zdrój na tle wybranych jednostek Samorządu Terytorialnego (Końskie, Starachowice, Solec Zdrój, Jędrzejów, Opatów, Pińczów, Połaniec, Staszów i Włoszczowa), a także ze średnimi wartościami dla województwa świętokrzyskiego oraz kraju. Jednostka terytorialna Tabela 19 Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON wskaźniki. Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON 2010 na tys ludności Końskie ,1 148,4 146,8 153,0 156,3 Starachowice ,3 151,0 143,5 146,3 151,4 Busko-Zdrój ,0 161,6 158,6 160,1 165,2 Solec-Zdrój ,6 91,2 92,9 94,9 92,4 Jędrzejów ,2 135,3 133,8 135,7 144,0 Opatów ,4 138,5 132,0 135,9 136,3 Pińczów ,7 113,4 109,5 111,9 114,0 Połaniec ,6 102,1 98,0 98,2 95,2 Staszów ,9 147,7 142,7 144,8 145,2 Włoszczowa ,5 111,1 111,9 117,8 119,9 POLSKA ,0 157,5 156,4 161,6 166,7 ŚWIĘTOKRZYSKIE ,0 133,3 130,6 134,2 137,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Podmioty na 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym Tabela 20 Przyrost naturalny w przeliczeniu na 1000 ludności. przyrost naturalny na 1000 ludności Jednostka terytorialna Końskie -0,9-1,1-0,8-1,0-1,5-1,3-1,0-1,6-2,6-3,1 Starachowice -2,7-2,6-2,8-1,9-2,3-2,4-1,2-2,7-2,9-3,9 Busko-Zdrój -1,9-1,0-2,3-1,0-1,4-0,7-0,9-0,8-2,5-2,2 Solec Zdrój -4,1-7,5-5,5-6,0-1,0-5,0-4,3-2,3-6,1-6,3 Jędrzejów -2,5-1,9 0,2-0,7 0,3-0,3 0,3-0,3-1,0-2,1 Opatów -4,6-2,5-2,1-2,7-4,1-5,0-3,8-3,4-4,8-8,0 Pińczów -0,9-3,3-1,5-1,2-2,3-1,5-3,0-2,5-3,0-3,7 Połaniec 5,0 2,3 1,2 2,2 3,6 3,7 6,1 4,4 2,3 3,9 Staszów -0,6-1,4-0,9-1,1-0,3 0,8 0,3-0,9-2,9-3,3 Włoszczowa -1,4-0,6-2,1-0,2-1,0-2,0-3,0-2,1-0,6-3,0 POLSKA -0,2-0,1 0,1 0,3 0,9 0,9 0,9 0,3 0,0-0,5 ŚWIĘTOKRZYSKIE -1,6-1,7-1,9-1,4-0,9-0,8-1,2-1,7-1,9-2,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 39

104 Tabela 21 Dochody ogółem. Jednostka terytorialna DOCHODY OGÓŁEM Końskie , , , , , , , , , ,22 Starachowice , , , , , , , , , ,70 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,15 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,22 Jędrzejów , , , , , , , , , ,98 Opatów , , , , , , , , , ,34 Pińczów , , , , , , , , , ,53 Połaniec , , , , , , , , , ,58 Staszów , , , , , , , , , ,49 Włoszczowa , , , , , , , , , ,12 POLSKA , , , , , , , , , ,37 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,37 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 22 Dochody własne. Jednostka terytorialna DOCHODY WŁASNE Końskie , , , , , , , , , ,19 Starachowice , , , , , , , , , ,29 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,91 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,86 Jędrzejów , , , , , , , , , ,14 Opatów , , , , , , , , , ,19 Pińczów , , , , , , , , , ,95 Połaniec , , , , , , , , , ,35 Staszów , , , , , , , , , ,24 Włoszczowa , , , , , , , , , ,70 POLSKA , , , , , , , , , ,92 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,88 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 40

105 Tabela 23 Dochody ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Jednostka terytorialna DOCHODY OGÓŁEM NA 1 MIESZKAŃCA Końskie 1405, , , , , , , , , ,60 Starachowice 1429, , , , , , , , , ,83 Busko-Zdrój 1482, , , , , , , , , ,74 Solec-Zdrój 1608, , , , , , , , , ,52 Jędrzejów 1341, , , , , , , , , ,95 Opatów 1424, , , , , , , , , ,20 Pińczów 1413, , , , , , , , , ,74 Połaniec 3025, , , , , , , , , ,22 Staszów 1475, , , , , , , , , ,62 Włoszczowa 1331, , , , , , , , , ,57 POLSKA 1887, , , , , , , , , ,78 ŚWIĘTOKRZYSKIE 1609, , , , , , , , , ,70 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 24 Dochody własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Jednostka terytorialna DOCHODY WŁASNE NA 1 MIESZKAŃCA Końskie 745,99 741,11 856, , , , , , , ,10 Starachowice 798,96 890,57 988, , , , , , , ,58 Busko-Zdrój 820,70 896,16 921, , , , , , , ,96 Solec-Zdrój 457,40 414,35 447,86 485,24 626,30 634,70 660, , , ,93 Jędrzejów 616,38 650,24 674,99 766,73 920,82 929, , , , ,21 Opatów 630,75 702,03 677,28 822,66 839,61 803,45 740,73 891,93 955, ,98 Pińczów 807,20 810,75 975, , , , , , , ,17 Połaniec 2376, , , , , , , , , ,65 Staszów 708,98 711,07 727,11 830,19 945,54 973,04 958, , , ,20 Włoszczowa 589,93 591,47 711,31 814,66 919,54 920,09 972, , , ,19 POLSKA 1017, , , , , , , , , ,56 ŚWIĘTOKRZYSKIE 686,14 723,39 796,05 932, , , , , , ,02 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 41

106 Tabela 25 Wydatki gmin ogółem. Jednostka terytorialna WYDATKI OGÓŁEM Końskie , , , , , , , , , ,28 Starachowice , , , , , , , , , ,34 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,73 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,01 Jędrzejów , , , , , , , , , ,97 Opatów , , , , , , , , , ,61 Pińczów , , , , , , , , , ,37 Połaniec , , , , , , , , , ,50 Staszów , , , , , , , , , ,53 Włoszczowa , , , , , , , , , ,82 POLSKA , , , , , , , , , ,27 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,52 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 26 Wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Jednostka terytorialna WYDATKI OGÓŁEM NA 1 MIESZKAŃCA Końskie 1428, , , , , , , , , ,32 Starachowice 1290, , , , , , , , , ,98 Busko-Zdrój 1486, , , , , , , , , ,28 Solec-Zdrój 1659, , , , , , , , , ,58 Jędrzejów 1305, , , , , , , , , ,23 Opatów 1570, , , , , , , , , ,82 Pińczów 1418, , , , , , , , , ,55 Połaniec 2756, , , , , , , , , ,58 Staszów 1416, , , , , , , , , ,64 Włoszczowa 1347, , , , , , , , , ,10 POLSKA 1914, , , , , , , , , ,94 ŚWIĘTOKRZYSKIE 1643, , , , , , , , , ,01 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 42

107 Tabela 27 Wydatki majątkowe inwestycyjne. Jednostka terytorialna WYDATKI MAJATKOWE INWESTYCYJNE Końskie , , , , , , , , , ,52 Starachowice , , , , , , , , , ,00 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,47 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,58 Jędrzejów , , , , , , , , , ,49 Opatów , , , , , , , , , ,81 Pińczów , , , , , , , , , ,32 Połaniec , , , , , , , , , ,46 Staszów , , , , , , , , , ,85 Włoszczowa , , , , , , , , , ,91 POLSKA , , , , , , , , , ,45 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,03 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 28 Wydatki majątkowe inwestycyjne w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Jednostka WYDATKI MAJATKOWE INWESTYCYJNE NA 1 MIESZKAŃCA terytorialna Końskie 395,60 313,36 245,85 430,97 382,86 617,33 623,11 587, ,60 280,34 Starachowice 37,68 91,85 778,79 337,51 309,17 610,09 748,51 149,92 258,85 302,46 Busko-Zdrój 378,60 291,65 395,59 451,19 416,99 767,72 606,93 774,26 452,88 612,48 Solec-Zdrój 303,05 44,39 663,80 43,88 361,87 373, , , , ,96 Jędrzejów 118,63 188,78 116,31 128,55 196,83 499,67 606,40 524,02 193,33 458,14 Opatów 331,44 231,16 354,38 56,63 185,04 190,89 152,10 81,16 348,78 718,96 Pińczów 139,36 291,62 440,19 172,78 341,05 577,30 829,57 544,18 242,59 241,33 Połaniec 586,60 391,96 453,61 150, , , , , ,05 805,36 Staszów 257,19 273,01 441,59 241,77 291,16 412,31 595,78 647,65 329,14 423,08 Włoszczowa 136,75 269,52 246,94 139,40 122,72 830,87 986,99 438,70 104,21 141,07 POLSKA 311,40 360,52 486,42 530,71 621,15 729,90 840,60 785,90 673,73 631,64 ŚWIĘTOKRZYSKIE 308,85 336,45 446,52 317,49 405,42 701,86 962,80 870,15 638,67 549,07 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 43

108 Jednostka terytorialna Tabela 29 Wydatki na ochronę zdrowia. Ochrona zdrowia ogółem zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł Końskie , , , , , , , , , ,55 Starachowice , , , , , , , , , ,24 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,92 Solec-Zdrój 65320, , , , , , , , , ,60 Jędrzejów , , , , , , , , , ,38 Opatów , , , , , , , , , ,21 Pińczów , , , , , , , , , ,28 Połaniec , , , , , , , , , ,71 Staszów , , , , , , , , , ,67 Włoszczowa , , , , , , , , , ,88 POLSKA , , , , , , , , , ,90 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,80 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Jednostka terytorialna Tabela 30 Wydatki na oświatę i wychowanie. Oświata i wychowanie ogółem zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł Końskie , , , , , , , , , ,97 Starachowice , , , , , , , , , ,43 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,19 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,67 Jędrzejów , , , , , , , , , ,46 Opatów , , , , , , , , , ,67 Pińczów , , , , , , , , , ,40 Połaniec , , , , , , , , , ,13 Staszów , , , , , , , , , ,43 Włoszczowa , , , , , , , , , ,50 POLSKA , , , , , , , , , ,73 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,20 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 44

109 Jednostka terytorialna Tabela 31 Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa kulturowego w przeliczeniu na 1 mieszkańca Kultura i ochrona dziedzictwa kulturowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł Końskie 26,82 31,45 34,61 36,99 41,80 51,93 66,26 64,14 67,90 75,66 Starachowice 30,18 28,59 29,37 34,37 40,19 37,80 45,80 38,22 44,13 40,01 Busko-Zdrój 44,73 70,92 82,70 198,47 75,71 62,10 75,61 64,07 70,38 99,12 Solec-Zdrój 26,79 35,81 53,35 40,43 46,76 60,25 56,93 63,65 62,81 66,03 Jędrzejów 30,74 31,39 35,31 38,36 42,20 51,78 55,69 59,57 54,50 59,82 Opatów 57,28 71,82 89,29 92,06 102,14 113,24 122,89 93,66 98,16 101,64 Pińczów 55,61 62,02 61,88 72,16 69,85 81,47 202,57 272,77 119,12 105,69 Połaniec 125,86 93,94 100,22 91,61 142,30 460,65 426,27 138,54 123,94 134,94 Staszów 40,08 41,57 43,07 46,46 49,62 54,57 56,81 57,53 60,81 98,45 Włoszczowa 44,23 50,19 46,33 52,71 59,63 77,69 186,23 68,91 65,90 72,90 POLSKA 56,86 66,17 81,61 91,62 105,83 122,76 144,66 136,12 139,45 142,22 ŚWIĘTOKRZYSKIE 36,02 45,01 51,19 54,59 65,29 81,84 123,68 112,67 104,01 109,19 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 32 Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w przeliczeniu na 1 mieszkańca Gospodarka komunalna i ochrona środowiska Jednostka terytorialna zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł Końskie 121,5 69,5 120,8 180,5 196,9 124,9 161,2 173,7 182,9 178,5 Starachowice 92,2 88,9 99,8 120,1 158,4 165,8 173,8 172,2 179,0 156,4 Busko-Zdrój 176,4 128,8 216,7 293,4 139,6 198,2 290,8 215,7 175,8 196,5 Solec-Zdrój 209,6 39,6 48,1 39,8 103,3 119,8 1606,7 2990,8 873,9 1730,0 Jędrzejów 174,2 222,1 142,2 142,7 213,0 360,8 500,9 403,9 190,6 393,4 Opatów 87,8 187,0 176,1 75,8 76,3 80,5 83,0 80,0 151,7 141,7 Pińczów 73,6 77,6 68,5 73,0 72,4 121,7 165,9 85,6 95,4 137,1 Połaniec 261,8 295,3 151,9 193,3 511,3 557,2 1318,3 962,6 1929,9 1310,8 Staszów 110,9 123,7 133,6 131,0 173,8 278,3 166,6 451,2 282,1 285,1 Włoszczowa 60,4 58,8 79,1 81,6 102,0 432,9 65,5 88,3 78,2 113,1 POLSKA 136,5 149,8 170,8 180,9 205,6 243,3 256,9 241,8 230,0 264,2 ŚWIĘTOKRZYSKIE 111,3 107,6 116,8 115,7 151,2 184,7 306,7 292,3 216,6 228,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 45

110 Jednostka terytorialna Tabela 33 Wydatki na pomoc społeczną w przeliczeniu na 1 mieszkańca Pomoc społeczna zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł Końskie 263,6 354,1 444,0 483,2 485,5 514,5 567,1 584,5 580,2 597,4 Starachowice 325,8 421,8 476,6 510,0 517,8 565,6 609,2 643,9 666,2 691,6 Busko-Zdrój 192,7 275,4 422,0 428,1 410,7 420,4 468,8 497,6 457,1 469,4 Solec-Zdrój 228,4 357,1 558,1 518,5 572,3 586,3 738,6 703,9 691,9 639,7 Jędrzejów 196,4 278,5 428,3 422,9 431,2 451,7 496,5 519,4 537,3 526,3 Opatów 162,9 258,6 347,1 356,2 370,5 396,7 447,0 457,9 454,4 467,8 Pińczów 225,4 326,0 486,9 481,9 473,1 471,8 502,8 507,8 482,0 484,8 Połaniec 185,9 247,6 365,7 364,0 381,9 387,0 1754,7 652,1 463,7 475,4 Staszów 192,9 274,2 390,5 416,0 407,3 439,8 483,9 508,1 474,4 499,8 Włoszczowa 209,9 284,1 423,4 423,5 419,0 456,6 465,6 464,1 449,5 450,0 POLSKA 261,7 339,5 427,0 443,2 458,2 473,5 528,0 522,1 501,7 520,2 ŚWIĘTOKRZYSKIE 238,4 334,6 473,3 490,2 510,8 543,2 715,0 637,4 596,2 610,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 34 Wydatki na administrację publiczną w przeliczeniu na 1 mieszkańca Administracja publiczna Jednostka terytorialna zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł Końskie 81,5 177,8 138,4 182,2 100,5 413,7 463,0 97,9 859,0 231,2 Starachowice 82,2 88,2 113,2 181,7 314,8 332,3 512,6 219,7 327,9 332,1 Busko-Zdrój 214,6 140,8 160,7 110,7 148,8 453,3 257,7 668,8 417,4 242,9 Solec-Zdrój 167,9 74,8 653,7 73,6 248,5 197,0 346,6 573,2 233,8 556,5 Jędrzejów 33,4 43,8 53,5 36,8 39,6 195,2 108,5 177,4 133,4 283,6 Opatów 108,2 92,1 313,4 68,4 160,5 203,7 151,3 41,4 180,8 238,0 Pińczów 71,2 77,0 100,4 117,8 243,1 306,6 351,1 239,7 112,4 326,3 Połaniec 488,3 167,0 214,6 151,6 529,8 701,4 809,7 528,8 352,2 495,5 Staszów 152,5 151,9 164,9 185,8 141,9 282,0 286,5 302,3 165,7 300,1 Włoszczowa 56,6 131,3 86,5 102,8 137,2 193,8 204,5 305,0 94,5 230,7 POLSKA 217,7 251,4 334,7 380,2 413,3 483,3 539,9 561,4 535,1 328,0 ŚWIĘTOKRZYSKIE 146,9 171,9 223,1 193,0 256,9 415,5 450,7 455,1 421,7 326,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 46

111 Tabela 35 Wydatki na rolnictwo i łowiectwo w przeliczeniu na 1 mieszkańca Rolnictwo i łowiectwo Jednostka terytorialna zł zł zł zł zł zł zł zł zł zł Końskie 40,24 18,59 32,77 30,25 94,50 93,80 123,72 191,48 83,88 35,54 Starachowice 0,01 0,01 0,20 0,02 0,02 0,02 0,01 0,01 0,02 0,02 Busko-Zdrój 40,96 49,29 37,56 26,26 21,12 269,76 51,54 114,82 13,86 13,21 Solec-Zdrój 2,93 3,71 9,14 21,03 58,66 45,21 871,79 212,30 106,20 72,61 Jędrzejów 11,15 7,56 5,26 10,24 17,82 21,51 23,05 26,52 29,02 28,67 Opatów 61,41 5,61 9,13 19,17 34,92 40,39 48,66 40,98 86,34 48,30 Pińczów 48,44 101,21 204,45 40,91 102,38 253,68 55,19 155,54 52,82 57,35 Połaniec 0,15 1,19 1,35 4,04 12,14 94,60 45,48 172,52 14,35 87,72 Staszów 43,66 14,82 31,92 11,31 48,09 21,36 10,41 9,16 10,33 38,99 Włoszczowa 81,02 134,38 177,10 41,66 54,94 92,61 132,52 207,28 38,53 44,19 POLSKA 34,71 32,52 41,31 42,67 49,19 56,01 93,21 94,85 75,59 69,85 ŚWIĘTOKRZYSKIE 65,16 71,53 88,27 56,63 65,95 101,85 174,89 162,31 116,47 105,25 Jednostka terytorialna Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 36 Subwencje ogółem. Gminy łącznie z miastami na prawach powiatu subwencje ogółem razem Końskie , , , , , , , , , ,00 Starachowice , , , , , , , , , ,00 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,00 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,00 Jędrzejów , , , , , , , , , ,00 Opatów , , , , , , , , , ,00 Pińczów , , , , , , , , , ,00 Połaniec , , , , , , , , , ,00 Staszów , , , , , , , , , ,00 Włoszczowa , , , , , , , , , ,00 POLSKA , , , , , , , , , ,00 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 47

112 Tabela 37 Subwencja oświata. Jednostka subwencje - część oświatowa terytorialna Końskie , , , , , , , , , ,00 Starachowice , , , , , , , , , ,00 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,00 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,00 Jędrzejów , , , , , , , , , ,00 Opatów , , , , , , , , , ,00 Pińczów , , , , , , , , , ,00 Połaniec , , , , , , , , , ,00 Staszów , , , , , , , , , ,00 Włoszczowa , , , , , , , , , ,00 POLSKA , , , , , , , , , ,00 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 38 Dochody podatkowe podatek rolny. gminy łącznie z miastami na prawach powiatu Jednostka terytorialna dochody podatkowe - podatek rolny Końskie , , , , , , , , , ,93 Starachowice 34300, , , , , , , , , ,23 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,26 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,01 Jędrzejów , , , , , , , , , ,74 Opatów , , , , , , , , , ,84 Pińczów , , , , , , , , , ,24 Połaniec 80798, , , , , , , , , ,16 Staszów , , , , , , , , , ,65 Włoszczowa , , , , , , , , , ,87 POLSKA , , , , , , , , , ,50 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,20 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 48

113 Tabela 39 Dochody podatkowe podatek od nieruchomości. Gminy łącznie z miastami na prawach powiatu Jednostka terytorialna dochody podatkowe - podatek od nieruchomości Końskie , , , , , , , , , ,11 Starachowice , , , , , , , , , ,52 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,39 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,04 Jędrzejów , , , , , , , , , ,73 Opatów , , , , , , , , , ,75 Pińczów , , , , , , , , , ,37 Połaniec , , , , , , , , , ,50 Staszów , , , , , , , , , ,93 Włoszczowa , , , , , , , , , ,53 POLSKA , , , , , , , , , ,34 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,84 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 40 Dochody podatkowe podatek od środków transportu. Gminy łącznie z miastami na prawach powiatu Jednostka terytorialna dochody podatkowe - podatek od środków transportu Końskie , , , , , , , , , ,10 Starachowice , , , , , , , , , ,92 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,63 Solec-Zdrój 45977, , , , , , , , , ,00 Jędrzejów , , , , , , , , , ,55 Opatów , , , , , , , , , ,40 Pińczów , , , , , , , , , ,88 Połaniec , , , , , , , , , ,40 Staszów , , , , , , , , , ,80 Włoszczowa , , , , , , , , , ,97 POLSKA , , , , , , , , , ,28 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,38 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 49

114 Tabela 41 Udział w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Gminy łącznie z miastami na prawach powiatu Jednostka terytorialna udział w podatkach stanowiacych dochód budżetu państwa Końskie , , , , , , , , , ,41 Starachowice , , , , , , , , , ,09 Busko-Zdrój , , , , , , , , , ,24 Solec-Zdrój , , , , , , , , , ,95 Jędrzejów , , , , , , , , , ,75 Opatów , , , , , , , , , ,01 Pińczów , , , , , , , , , ,82 Połaniec , , , , , , , , , ,92 Staszów , , , , , , , , , ,35 Włoszczowa , , , , , , , , , ,13 POLSKA , , , , , , , , , ,05 ŚWIĘTOKRZYSKIE , , , , , , , , , ,07 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 42 Liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania. Jednostka LICZBA LUDNOSCI WG FAKTYCZNEGO MIEJSCA ZAMIESZKANIA terytorialna Końskie Starachowice Busko-Zdrój Solec-Zdrój Jędrzejów Opatów Pińczów Połaniec Staszów Włoszczowa POLSKA ŚWIĘTOKRZYSKIE Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 50

115 Jednostka terytorialna Tabela 43 Bezrobotni ogółem. BEZROBOTNI OGÓŁEM Końskie Starachowice Busko-Zdrój Solec-Zdrój Jędrzejów Opatów Pińczów Połaniec Staszów Włoszczowa POLSKA ŚWIĘTOKRZYSKIE Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Tabela 44 Liczba kuracjuszy w latach Lata Uzdrowisko Busko Suma w 21 WSzU-R Włókniarz Nida -Zdrój Astoria Rafał Słowacki Zbyszko Sanato Natura Zdrój S.A. danym roku Razem w latach dla uzdrowiska RAZEM w latach od 2002 do 2012r Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 51

116 SPIS TABEL Tabela 1 Zabytki nieruchome Gminy Busko Zdrój Tabela 2 Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w gminach województwa świętokrzyskiego Tabela 3 Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w gminach województwa świętokrzyskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca Tabela 4 Stanowiska Archeologiczne Gminy Busko-Zdrój (stan z dn r.) Tabela 5 Powierzchnia oraz ludność w wybranych gminach Tabela 6 Struktura ludności Tabela 7 Saldo migracji Tabela 8 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (w %) Tabela 9 Wynik budżetowy Miasta i Gminy Busko-Zdrój w latach Tabela 10 Płatność z budżetu środków europejskich Tabela 11 Liczba uczniów w latach wg. typu szkół Tabela 12 Subwencje ogólne a subwencje oświatowe w latach Tabela 13 Struktura użytków rolnych w hektarach Tabela 14 Podmioty gospodarki narodowej Miasta i Gminy Busko-Zdrój wpisane do rejestru REGON (2013 r.) Tabela 15 Podmioty gospodarki narodowej Tabela 16 Kuracjusze Tabela 17 Turystyczne obiekty noclegowe 2013 r Tabela 18 Stan infrastruktury technicznej Tabela 19 Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON wskaźniki Tabela 20 Przyrost naturalny w przeliczeniu na 1000 ludności Tabela 21 Dochody ogółem Tabela 22 Dochody własne Tabela 23 Dochody ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca Tabela 24 Dochody własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca Tabela 25 Wydatki gmin ogółem Tabela 26 Wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca Tabela 27 Wydatki majątkowe inwestycyjne

117 Tabela 28 Wydatki majątkowe inwestycyjne w przeliczeniu na 1 mieszkańca Tabela 29 Wydatki na ochronę zdrowia Tabela 30 Wydatki na oświatę i wychowanie Tabela 31 Wydatki na kulturę i ochronę dziedzictwa kulturowego w przeliczeniu na 1 mieszkańca Tabela 32 Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w przeliczeniu na 1 mieszkańca Tabela 33 Wydatki na pomoc społeczną w przeliczeniu na 1 mieszkańca Tabela 34 Wydatki na administrację publiczną w przeliczeniu na 1 mieszkańca Tabela 35 Wydatki na rolnictwo i łowiectwo w przeliczeniu na 1 mieszkańca Tabela 36 Subwencje ogółem Tabela 37 Subwencja oświata Tabela 38 Dochody podatkowe podatek rolny Tabela 39 Dochody podatkowe podatek od nieruchomości Tabela 40 Dochody podatkowe podatek od środków transportu Tabela 41 Udział w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa Tabela 42 Liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania Tabela 43 Bezrobotni ogółem Tabela 44 Liczba kuracjuszy w latach SPIS WYKRESÓW Wykres 1 Ludność gminy Busko-Zdrój na przestrzeni lat Wykres 2 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem Wykres 3 Struktura ludności w poszczególnych jednostkach terytorialnych (w %) stan XII Wykres 4 Bezrobocie Gminy Busko-Zdrój na przestrzeni lat Wykres 5 Struktura bezrobotnych w gminie Busko-Zdrój z podziałem na płeć w latach (w %) Wykres 6 Relacja dochodów ogólnych do wydatków ogólnych w latach Wykres 7 Dochody własne i dochody ogółem w latach (w %) Wykres 8 Dochody ogółem jednostek samorządu terytorialnego w przeliczeniu na 1 mieszkańca w roku

118 Wykres 9 Dochody ogółem Miasta i Gminy Busko Zdrój na tle województwa świętokrzyskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach Wykres 10 Wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w roku Wykres 11 Wydatki ogółem Miasta i Gminy Busko Zdrój na tle województwa świętokrzyskiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach Wykres 12 Struktura użytków rolnych [%] stan na XII Wykres 13 Procentowy udział poszczególnych Uzdrowisk w ogólnej liczbie przyjeżdżających kuracjuszy do Uzdrowisk w Busku Zdroju w latach Wykres 14 Liczba mieszkań na terenie gminy SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1 Gmina Busko-Zdrój na tle powiatu buskiego oraz powiat buski na tle województwa świętokrzyskiego

119 BIBLIOGRAFIA 1. Dane statystyczne za lata z funkcjonowania uzdrowiskowych podmiotów gospodarczych działających na terenie Buska-Zdroju. 2. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata Załącznik do Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 16 lutego 2005 r. w sprawie trybu sporządzania informacji oraz gromadzenia i udostępniania danych o sieci dróg publicznych, obiektach mostowych, tunelach oraz promach (Dz. U. Nr 67, poz. 583, stan na 31 grudnia 2013 roku). 4. Informacja o stanie mienia jednostki samorządu terytorialnego na koniec 2013 r. dane UMiG. 5. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Busko-Zdrój na lata Komenda Powiatowa Policji w Busku-Zdroju Stan bezpieczeństwa na terenie powiatu buskiego za lata (5 m-cy). 7. Statut Miasta i Gminy Busko-Zdrój. 8. Stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków na terenie województwa świętokrzyskiego - stan z dnia Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach. 9. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 marca 2014 Narodowy Instytut Dziedzictwa. 10. Gminny Program opieki nad zabytkami Gminy Busko-Zdrój na lata Badanie ankietowe wśród kuracjuszy i turystów. 12. Badanie ankietowe wśród mieszkańców Miasta i Gminy Busko-Zdrój. 13. Powiatowy Zarząd Dróg w Busku-Zdroju. 14. Świętokrzyski Zarząd Dróg Wojewódzkich: Wykaz dróg wojewódzkich w miastach. 15. Główny Urząd Statystyczny Bank Danych Lokalnych ( 16. Strony internetowe: a. b. c. 55

120 Załącznik nr 2 do Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata Ewaluacja Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój do roku 2015 Busko Zdrój

121 SPIS TREŚCI WSTĘP... 3 Metodologia prac CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA DOTYCHCZASOWEJ STRATEGII... 5 Podstawowe informacje... 5 Misja, wizja oraz cele strategiczne ZADANIA REALIZOWANE W CELU OSIĄGNIĘCIA CELÓW STRATEGICZNYCH MIERNIKI OCENY REALIZACJI STARTEGII INNE WSKAŹNIKI WNIOSKI I REKOMENDACJE Wnioski Rekomendacje SPIS TABEL i WYKRESÓW BIBLIOGRAFIA

122 WSTĘP Ewaluacja jest to obiektywna ocena projektu czy też programu na wszystkich jego etapach, tj. planowania, realizacji i mierzenia rezultatów. Dzięki ewaluacji możliwa jest ocena skuteczności działań podejmowanych w ramach danego programu (projektu) oraz poznanie poziomu oddziaływania zrealizowanych zadań na daną grupę docelową jak również wyciągnięcie wniosków na przyszłość. Ze względu na moment przeprowadzania ewaluacji możemy wyróżnić ewaluację ex ante (przeprowadzana przed rozpoczęciem realizacji danego przedsięwzięcia), ewaluację on-going (śródterminowa, mid-term w trakcie realizacji danego przedsięwzięcia) oraz ex post przeprowadzana na koniec danego przedsięwzięcia. Przeprowadzając ewaluację programu/projektu możemy ocenić go pod względem skuteczności, efektywności, trafności, użyteczności oraz trwałości. Proces instytucjonalizacji działań o charakterze ewaluacyjnym w Polsce jest powolny, jednak wymogi nowoczesnego zarządzania funduszami wymuszają na administracji publicznej zwiększanie wiedzy i kompetencji w tym zakresie, tak aby skutecznie dokonywać oceny wykonywanych zadań. Takie podejście zakłada zwiększenie roli społeczności lokalnych nie tylko w trakcie planowania, tworzenia dokumentów strategicznych, ale również wdrażania tych zapisów, by skupiać się na rezultatach i wynikach oraz na ocenie szerszego kontekstu oddziaływania programu. Działania takie prowadzą do większej przejrzystości i kontroli zadań realizowanych przez administrację publiczną, a więc z korzyścią dla społeczności lokalnych. Metodologia prac Niniejszy raport opracowany został na zlecenie Urzędu Miasta i Gminy Busko Zdrój. Potrzeba przeprowadzenia badania ewaluacyjnego obecnie obowiązującej Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój, związana jest z przystąpieniem do prac nad opracowaniem Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata Wnioski i rekomendacje zawarte w ewaluacji powinny być wykorzystane przy opracowywaniu kolejnego dokumentu. Jest to raport oparty na analizie danych zastanych. Ocenie został poddany stopień realizacji celów i wskaźników na końcowym etapie jego wdrażania. Wyniki badania pozwolą również 3

123 na poznanie problemów i trudności, jakie napotkać może wdrażanie następnych działań na obszarze Miasta i Gminy Busko Zdrój. Realizacja ewaluacji składa się z 4 standardowych etapów procesu badawczego: 1) planowanie i strukturalizacja, 2) zbieranie danych, 3) analiza danych, 4) ocena. Ocena dotyczy stopnia realizacji założonych w ww. dokumencie celów oraz osiągniętych efektów w wyniku realizacji Strategii (kryterium skuteczności) - dokonano jej w oparciu o wskazane w Strategii Mierniki oceny, a także na podstawie zapisanych w niej obszarów wsparcia. W opracowaniu korzystano głównie z następujących źródeł informacji: 1. Tekst źródłowy Strategii; 2. Dane Urzędu Miasta i Gminy Busko Zdrój; 3. Dane Głównego Urzędu Statystycznego. 4

124 1.CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA DOTYCHCZASOWEJ STRATEGII Podstawowe informacje Dotychczasowa Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój przyjęta została uchwałą nr VII/60/2007 z dnia roku. Strategia ta była aktualizacją obowiązującej Strategii Rozwoju uchwalonej przez Radę Miejską uchwałą nr XII/150/99 w dniu Prace nad Strategią podzielono na dwa etapy. Pierwszy z nich to etap inwentaryzacyjno-badawczy obejmował swoim zakresem charakterystykę gminy pod względem istniejących uwarunkowań, w tym: ekofizjograficznych, przyrodniczych, gospodarczych, ekonomicznych, społecznych, infrastrukturalnych oraz organizacyjnych. Drugi etap obejmował działania związane z wypracowaniem kierunków i priorytetów rozwoju gminy. W wyniku prac nad Strategią powstał dokument strategiczny podlegający obecnej ocenie. Dokument obejmował diagnozę stanu przestrzennego, społecznego i gospodarczego, a na jego podstawie opracowano planowane kierunki rozwoju społeczno gospodarczego. Misja, wizja oraz cele strategiczne W dotychczas obowiązującej Strategii wizja gminy została sformułowana następująco: Gmina przyjazna mieszkańcom i otwarta na potrzeby gości (kuracjuszy i turystów) Gmina w której warto pozostać i do której warto powracać. Misja gminy została opracowana na podstawie przeprowadzonych analiz, a jej treść przedstawia się następująco: Gmina Busko uzdrowiskiem stoi dając zdrowie kuracjuszom i bogactwo swoim. Realizacja misji miała nastąpić poprzez stałe i sukcesywne dążenie do osiągnięcia długofalowego celu głównego, który został określony jako: rozwój funkcji uzdrowiskowej zwiększenie zatrudnienia w sferze pozarolniczej, szczególnie na obszarach wiejskich do 2015 roku. W oparciu o przeprowadzone prace analityczno - koncepcyjne oraz w powiązaniu z przedstawioną wyżej wizją i misją gminy ustalono listę celów strategicznych, celów podrzędnych oraz zakresu prac, jakie powinny być realizowane w celu ich osiągnięcia. Poniżej w Tabeli numer 1 przedstawiono zestawienie celów strategicznych oraz obszarów interwencji zawartych w Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój. 5

125 Cel strategiczny 2 - Rozwój infrastruktury Cel strategiczny 1 - Rozwój wszelkich form działania i aktywizacji ludności na obszarach wiejskich Tabela 1 Układ celów Strategii rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój (2007) CEL GŁÓWNY: Rozwój funkcji uzdrowiskowej zwiększenie zatrudnienia w sferze pozarolniczej, szczególnie na obszarach wiejskich Cel strategiczny Cel podrzędny 1. Stymulowanie aktywności społeczno kulturalnej mieszkańców obszarów wiejskich 2. Rozwój różnorodnych form przedsiębiorczości na obszarach wiejskich 3. Rozwój produkcji rolnej i leśnej 1. Porządkowanie gospodarki wodno - ściekowej na terenie miasta i gminy 2. Rozwój sieci gazowej i energetycznej 3. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego 4. Rozwój komunikacji Zakres działania zapewnienie dostępu do infrastruktury społecznej (świetlice, wiejskie ośrodki kultury, biblioteki itp.); promocja aktywnych ośrodków wiejskich; wspieranie lokalnych grup działania wsparcie osób rozpoczynających działalność gospodarczą na terenach wiejskich (doradztwo, szkolenia stymulowanie rozwoju usług turystycznych i agroturystycznych (tworzenie infrastruktury rekreacyjno turystycznej); ukierunkowanie produkcji rolnej na perspektywiczne potrzeby (np. produkcja biomasy jako odnawialnego źródła energii); zalesianie gruntów o niskiej bonitacji; tworzenie grup producenckich wyposażenie w sieć kanalizacji sanitarnej aglomeracji Busko-Zdrój; uporządkowanie systemu kanalizacji deszczowej na terenie miasta; rozbudowa istniejącej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w miarę rozszerzania się terenów pod inwestycje; modernizacja systemu zaopatrzenia w wodę (sieć rozdzielcza, magistrale przesyłowe, ujęcia wody); modernizacja systemu kanalizacji sanitarnej (sieć rozdzielcza, oczyszczalnia ścieków); kanalizowanie terenów położonych poza aglomeracją Busko-Zdrój wspieranie inicjatyw społecznych na rzecz budowy lokalnych oczyszczalni ścieków. wspieranie rozwoju i modernizacji sieci gazowych i energetycznych na terenie gminy współdziałanie z zarządcami sieci energetycznych i gazowych przy kompleksowym modernizowaniu ciągów komunikacyjnych wraz ze znajdującym się w ich obrębie uzbrojeniem wspieranie rozwoju przewodowych i bezprzewodowych sieci internetowych utworzenie wspólnej platformy cyfrowej dla wszystkich instytucji działających w gminie oraz nawiązanie współpracy z powiatem i województwem modernizacja sieci dróg gminnych modernizacja dróg lokalnych miejskich współdziałanie z zarządami dróg powiatowych i wojewódzkich w zakresie stałej poprawy stanu technicznego i wyposażenia tych dróg 6

126 Cel strategiczny 3 - Rozwój bazy oświatowej i podnoszenie poziomu wykształcenia mieszkańców gminy 5. Poprawa gospodarowania zasobami wód powierzchniowych 6. Modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia 7. Infrastruktura mieszkaniowa 1. Podwyższenie poziomu szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego szczególnie w terenie wiejskim 2. Wspieranie rozwoju szkolnictwa średniego i wyższego 3. Wspieranie systemu szkolenia i doradztwa zawodowego na terenie gminy poprawa ciągów pieszych, w tym w obszarze uzdrowiskowym budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy budowa miejsc parkingowych w centralnej części miasta urządzenie dworca autobusowego miejskiego modernizacja istniejących zbiorników wodnych budowa nowych zbiorników retencyjnych i rekreacyjnych na terenie gminy poprawa warunków udzielania świadczeń zdrowotnych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w obiektach SPZ POZ podnoszenie standardu usług medycznych podstawowej opieki zdrowotnej poprzez zakup i wymianę sprzętu medycznego; wspieranie działań mających na celu podnoszenie standardu specjalistycznych usług medycznych pozyskiwanie nowych lokali socjalnych i komunalnych poprzez działania adaptacyjne w istniejących budynkach; budowa budynków mieszkalnych wielorodzinnych z przeznaczeniem na lokale socjalne i komunalne rozwój europejskiego wymiaru edukacji położenie akcentu na edukację informatyczną ustawiczne podnoszenie kwalifikacji zawodowych kadry nauczycielskiej wzbogacanie zasobów bibliotecznych modernizacja szkół reorganizacja sieci szkół uwzględnienie postępu technologicznego w zakresie komputeryzacji szkół - - 7

127 Cel strategiczny 5 - Polepszenie stanu środowiska naturalnego Cel strategiczny 4 - Rozwój funkcji uzdrowiskowej, turystyki i agroturystyki 1. Podniesienie atrakcyjności turystycznej gminy 2. Stwarzanie warunków do modernizacji i rozbudowy bazy hotelowej, pensjonatowej, sanatoryjnej i jej otoczenia. 3. Promocja 1. Zachowanie i ochrona walorów krajobrazowych 2. Dążenie do likwidacji źródeł zanieczyszczenia środowiska 3. Wspieranie racjonalnej gospodarki odpadami 4. Koncentracja działań na rzecz ochrony obszaru uzdrowiska, w tym obszaru górniczego wód leczniczych 5. Wspieranie inicjatyw związanych z wykorzystywaniem odnawialnych źródeł energii rozbudowa infrastruktury sportowo-rekreacyjnej na terenie miasta i gminy utworzenie Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji organizacja imprez kulturalno-oświatowych (festiwale, konkursy, festyny, wystawy) rekonstrukcja i dbałość o obiekty zabytkowe zakończenie modernizacji parku zdrojowego rozbudowa i modernizacja spacerowych ciągów pieszych i ścieżek rowerowych poprawa estetyki przestrzeni publicznej rewitalizacja zdegradowanej tkanki miejskiej uporządkowanie ruchu kołowego w strefie uzdrowiskowej dążenie do wyeliminowania ruchu ciężarowego ze strefy uzdrowiskowej modernizacja i budowa parkingów oraz likwidacja barier urbanistycznych polepszenie stanu bezpieczeństwa publicznego modernizacja oświetlenia ulicznego podniesienie standardu usług dla turystów i kuracjuszy opracowywanie i aktualizacja folderów reklamowych, reklama w Internecie; wykreowanie tożsamości uzdrowiska oraz wylansowanie marki udział UMiG oraz przedsiębiorstw z terenu gminy w targach, wystawach itp. organizacja imprez kulturalnych, wystaw promocyjnych itp. opracowanie oferty inwestycyjnej gminy nawiązywanie i podtrzymywanie kontaktów partnerskich racjonalne wykorzystanie, ochrona, oznakowanie i promocja istniejących obszarów i obiektów chronionych; współdziałanie z instytucjami i organizacjami zajmującymi się ochroną przyrody; rozwój proekologicznej infrastruktury turystycznej na obszarach chronionych; termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej; eliminacja materiałów azbestowych ze środowiska wprowadzenie systemu segregacji odpadów komunalnych; wdrożenie instrumentów ograniczających powstawanie dzikich wysypisk na terenie gminy - - Źródło: Opracowanie własne na podstawie Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój

128 Ponadto wskazane zostały cele wspierające w ramach celu strategicznego 4 - celu podrzędnego nr 3 Promocja. Cele wspierające to: rozwój infrastruktury, polepszenie stanu środowiska naturalnego oraz podniesienie poziomu wykształcenia. Wskazano również cel wspierający dla celu strategicznego 5: rozwój infrastruktury technicznej, komunalnej i telekomunikacyjnej. 2. ZADANIA REALIZOWANE W CELU OSIĄGNIĘCIA CELÓW STRATEGICZNYCH W latach , zrealizowano szereg zadań służących osiągnięciu celów założonych w Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój. W Tabeli numer 2 zaprezentowano zadania współfinansowane ze środków zewnętrznych. Ponadto poza zadaniami wskazanymi w tabeli jako zrealizowane, bądź będące w trakcie realizacji, dwa zadania znalazły się na listach rezerwowych programów zewnętrznych, są to: 1. Wzbogacenie i promowanie oferty turystycznej Gminy Busko Zdrój poprzez budowę ścieżki rowerowej oraz montaż infokiosków. 2. Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu w województwie świętokrzyskim poprzez budowę sieci szerokopasmowej na terenie Gminy Busko Zdrój. 9

129 CEL 2: Rozwój infrastru ktury CEL 1: Rozwój wszelakich form działania i aktywizacji ludności na obszarach wiejskich Tabela 2 Zadania realizowane w latach ze środków zewnętrznych (unijnych i krajowych) Cel szczegółowy Strategii Inwestycja Rozbudowa świetlicy wiejskiej w Młynach o szatnię i sanitariaty wraz z wymianą pokrycia dachu na budynku oraz budowa świetlicy wiejskiej w m. Oleszki Wartość inwestycji Kwota dofinansowania Źródło finansowania , ,00 PROW Zakończenie projektu/ stan realizacji trwa realizacja - zakończenie 2014 Remont budynku świetlicy wiejskiej w miejscowości Kawczyce Gmina Busko-Zdrój 19775, ,01 PROW 2013 Budowa ośrodka turystyczno-kulturalnego w Gadawie , ,33 PROW 2012 Remont budynku pełniącego funkcję świetlicy wiejskiej w miejscowości Bilczów Gm. Busko-Zdrój" Zagospodarowanie terenów rekreacyjnych wokół zbiorników wodnych w Radzanowie - etap I Zagospodarowanie terenów rekreacyjnych wokół zbiorników wodnych w Radzanowie - etap II 18027, ,50 PROW , ,00 PROW , ,73 PROW 2010 Budowa ścieżki rowerowej na trasie Busko-Wałecz-Kameduły , ,29 ZPORR 2009 Rewitalizacja obszarów wiejskich w gminie Busko-Zdrój poprzez remont obiektów pełniących funkcje społeczno-kulturalne Budowa wiejskiego ośrodka kultury wraz z wyposażeniem w miejscowości Szaniec Gmina Busko-Zdrój , ,00 PO RYBY trwa realizacja , ,00 PROW trwa realizacja Wzrost atrakcyjności obszarów wiejskich w gminie Busko-Zdrój poprzez remont świetlic Zaspokojenie potrzeb lokalnej społeczności poprzez poprawę warunków funkcjonowania świetlicy wiejskiej oraz budowę placu zabaw Zaspokojenie potrzeb lokalnej społeczności poprzez zagospodarowanie przestrzeni publicznej oraz remont świetlic , ,00 PROW trwa realizacja , , , ,00 Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenie Miasta i Gminy Busko-Zdrój , ,00 POIiŚ PROW PROW wniosek w trakcie oceny wniosek w trakcie oceny w trakcie realizacji przez MPGK 10

130 Wzrost estetyki i poprawa funkcjonalności przestrzeni publicznej miasta Busko-Zdrój etap I , ,98 RPOWŚ 2013/2014 Przebudowa ulic: Stawowej i Kościuszki w Busku-Zdroju oraz drogi gminnej Kołaczowice-Wołyń Gmina Busko-Zdrój" , ,00 NPPDL etap II Przebudowa ulicy Kopernika w Busku-Zdroju w celu poprawy bezpieczeństwa jej użytkowania oraz dostępności komunikacyjnej , ,00 NPPDL etap II Modernizacja i wyposażenie ośrodka zdrowia w Busku-Zdroju , ,26 ZPORR 2008 Wzrost estetyki i poprawa funkcjonalności przestrzeni publicznej miasta Busko-Zdrój etap II Modernizacja i rozbudowa gminnego ośrodka kultury oraz parku zdrojowego w Busku Zdroju Wzrost konkurencyjności i utrzymanie atrakcyjności obszarów zależnych od rybactwa poprzez zagospodarowanie terenu "Zimne Wody" w Busku- Zdroju Przebudowa drogi gminnej Wełecz - Nowy Folwark gmina Busko-Zdrój oraz przebudowa ulicy Grunwaldzkiej i ulicy Krótkiej w Busku-Zdroju Przebudowa ulic Langiewicza i Szanieckiej w Busku-Zdroju oraz dróg Gminnych Galów-Kopanina-Zagosiek i Cezury-Kopanina-Jata , ,69 RPOWŚ częściowa realizacja 2009, w trakcie realizacji , ,00 ZPORR , ,97 PORYBY , , , ,84 NPPDL NPPDL Przebudowa ulicy Reymonta w Busku-Zdroju oraz dróg gminnych Słabkowice-Służów, Wełecz-Siesławice i przedłużenie ul. Wrzosowej w Siesławicach (tj. droga od ulicy Wrzosowej do drogi powiatowej - ul. Droga do stacji PKP , ,00 NPPDL Uzbrojenie terenów pod inwestycje w strefie A ochrony uzdrowiskowej w Busku- Zdroju Usprawnienie ruchu komunikacyjnego w Busku-Zdroju poprzez przebudowę ul. Armii Krajowej i ulic przyległych Usprawnienie ruchu komunikacyjnego w Busku-Zdroju poprzez przebudowę ulic łączących drogi powiatowe , ,03 RPOWŚ , , , ,66 NPPDL etap II NPPDL etap II w trakcie realizacji w trakcie realizacji wniosek w trakcie oceny 11

131 CEL 4: Rozwój funkcji uzdrowiskowej, turystyki i agroturystyki CEL 3: Rozwój bazy oświatowej i podnoszenie poziomu wykształcenia mieszkańców gminy Rozbudowa bazy edukacyjnej w Gminie Busko-Zdrój , ,60 RPOWŚ 2010 Termomodernizacja gminnych obiektów użyteczności publicznej w Gminie Busko- Zdrój , ,99 RPOWŚ Odnawialne źródła energii oraz termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej w Gminach Busko-Zdrój , ,01 NFOŚiGW , cześć prac w trakcie realizacji Wzrost estetyki i poprawa funkcjonalności przestrzeni publicznej miasta Busko-Zdrój etap I , ,98 RPOWŚ 2013/2014 Rozbudowa bazy edukacyjnej w Gminie Busko-Zdrój , ,60 RPOWŚ 2010 Budowa boiska wielofunkcyjnego w Szańcu , ,00 PROW 2011 Wzrost estetyki i poprawa funkcjonalności przestrzeni publicznej miasta Busko-Zdrój etap II Wzrost konkurencyjności i utrzymanie atrakcyjności obszarów zależnych od rybactwa poprzez zagospodarowanie terenu "Zimne Wody" w Busku- Zdroju Zagospodarowanie przestrzeni publicznej poprzez uporządkowanie dojścia do kapliczki w miejscowości Widuchowa Gmina Busko-Zdrój Uzbrojenie terenów pod inwestycje w strefie A ochrony uzdrowiskowej w Busku- Zdroju , ,69 RPOWŚ częściowa realizacja 2009, w trakcie realizacji , ,97 PORYBY , ,61 PROW , ,03 RPOWŚ w trakcie realizacji Poprawa warunków sprzedaży bezpośredniej poprzez przebudowę miejskiego Placu Targowego przy ul. Stawowej w Busku-Zdroju w ramach programu "Mój Rynek" Zagospodarowanie przestrzeni publicznej poprzez utworzenie "Ogrodu tradycji Ponidzia" przy al.. Mickiewicza w Busku-Zdroju , ,00 PROW , ,58 PROW 2013 Wzrost konkurencyjności i utrzymanie atrakcyjności obszarów zależnych od rybactwa poprzez zagospodarowanie terenu przy Stawie Niemieckim w Busku-Zdroju , ,00 PORYBY w trakcie realizacji Urządzenie strefy wypoczynkowo-rekreacyjnej z Rybą w tle w rejonie ul. Kusocińskiego w Busku-Zdroju , ,00 PORYBY Budowa boisk sportowych wielofunkcyjnych przy ulicy Grotta w Busku-Zdroju , ,00 Program "Moje Boisko-Orlik 2012" w trakcie realizacji

132 CEL 5: Polepszenie stanu środowiska naturalnego Budowa boiska sportowego ogólnodostępnego przy Szkole Podstawowej Nr 1 w Busku- Zdroju , ,00 Fundusz rozwoju Kultury Fizycznej 2009 Remont stadionu sportowego przy ul. Kusocińskiego w Busku-Zdroju ,00 Program rozwoju W trakcie ,00 Bazy sportowej na realizacji 2014 rok Program budowy składanych Instalacja składanego lodowiska sezonowego pn.: "Biały Orlik" w Busku-Zdroju , ,00 lodowisk sezonowych "Biały Orlik" 2010 Termomodernizacja gminnych obiektów użyteczności publicznej w Gminie Busko- Zdrój , ,99 RPOWŚ Fundusz dopłat Adaptacja budynku biurowo-mieszkalnego na mieszkania , ,46 tworzenia lokali 2011 socjalnych , Odnawialne źródła energii oraz termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej , ,01 NFOŚiGW część prac w w Gminach Busko-Zdrój trakcie realizacji Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UMiG Busko Zdrój. 13

133 Oprócz zadań przedstawionych w tabeli numer 2 zrealizowano szereg przedsięwzięć z funduszy sołeckich, polegających przede wszystkim na modernizacji dróg i placy gminnych, zakupie sprzętu do szkół, modernizacji świetlic wiejskich oraz placówek oświatowych. Oprócz funduszu sołeckiego i zadań dofinansowanych ze środków zewnętrznych wykonywane były prace z budżetu gminy Busko Zdrój, polegające głównie na modernizacji i budowie infrastruktury technicznej tj. dróg, chodników, parkingów, kanalizacji, wodociągów czy dworca autobusowego itp.. Zadania zrealizowane ze środków zewnętrznych opiewały na kwotę ponad 200 mln zł, z czego blisko 138 mln zł stanowiło dofinansowanie ze źródeł zewnętrznych krajowych i UE (Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata , Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Narodowy Program Przebudowy Dróg Lokalnych, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego). 14

134 3. MIERNIKI OCENY REALIZACJI STARTEGII W Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój wyszczególniono konkretne mierniki - w formie tabelarycznej z podziałem na poszczególne cele strategiczne, na podstawie których można dokonać oceny realizacji Strategii. Dla potrzeb niniejszej ewaluacji dokonano zestawienia poszczególnych mierników porównując ich stan w poszczególnych latach realizacji strategii ( ) tabela numer 4. Stosując taką metodologię uzyskano informację na temat efektów realizacji poszczególnych celów na przestrzeni wspomnianych lat. Tabela 3 Stopień realizacji celów strategicznych w ramach Strategii Rozwoju Cel strategiczny Realizacja celu Uwagi Rozwój wszelakich form działania i aktywizacji ludności na obszarach wiejskich TAK NIE Rozwój infrastruktury TAK NIE Rozwój bazy oświatowej i podnoszenie poziomu wykształcenia mieszkańców gminy Rozwój funkcji uzdrowiskowej, turystyki i agroturystyki Polepszenie stanu środowiska naturalnego TAK TAK TAK NIE NIE NIE W celu osiągnięcia stawianych w strategii celów został podjęty szereg zadań polegających na: budowie/ przebudowie/ rozbudowie i modernizacji szeroko pojętej infrastruktury; część zadań nadal jest realizowana, przewiduje się zakończenie ostatnich zaplanowanych działań na rok Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane UMiG Busko-Zdrój Strategia Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata nie przewidywała bezpośrednio zadań do wykonania w celu osiągnięcia stawianych celów strategicznych, wskazywała natomiast obszary w ramach których powinna odbywać się interwencja. Analizując zadania zrealizowane przez Miasto i Gminę Busko-Zdrój na przestrzeni lat oraz w pierwszej połowie 2014 roku można stwierdzić, iż w obszarach wskazanych w strategii jako priorytetowe miała miejsce interwencja o różnym nasileniu. Każdy z postawionych celów strategicznych był realizowany w mniejszym bądź większym zakresie. Część zadań jest obecnie realizowana, a inne oczekują na rozpoczęcie lub znajdują się w fazie przygotowawczej. Poniżej na wykresie nr 1 zaprezentowany został udział nakładów finansowych w poszczególnych celach strategicznych w stosunku do ogólnych wydatków inwestycyjnych 15

135 współfinansowanych ze źródeł zewnętrznych (zadania w trakcie realizacji oraz zadania zrealizowane). Kilka zadań zostało przypisanych do więcej niż jednego celu strategicznego, dlatego też wydatki w ramach zadania zostały przypisane proporcjonalnie do celów strategicznych. Wykres 1 Udział procentowy środków finansowych na realizację poszczególnych celów strategicznych 4,56 15,57 3,12 4,07 72,67 CEL 1 CEL 2 CEL 3 CEL 4 CEL 5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UMiG Busko-Zdrój Wykres 2 Zadania zrealizowane, będące w trakcie realizacji oraz planowane w ujęciu ilościowym dla poszczególnych celów strategicznych CEL 1 CEL 2 CEL 3 CEL 4 CEL 5 zrealizowane w trakcie realizacji planowane do realizacji w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UMiG Busko-Zdrój 16

136 Cel 2 Rozwój infrastruktury Cel 1 Rozwój wszelkich form działania i aktywizacji ludności na obszarach wiejskich CEL SZCZEGÓŁOWY Tabela 4 Mierniki realizacji Strategii Rozwoju LP. WSKAŹNIK JM RAZEM 1 2 ilość zbudowanych/ zmodernizowanych obiektów kulturalnych na terenach wiejskich ilość propozycji szkoleniowych kierowanych do mieszkańców obszarów wiejskich szt szt ilość obiektów infrastruktury rekreacyjno turystycznej wybudowanej na terenach wiejskich szt długość wybudowanej / zmodernizowanej sieci kanalizacji sanitarnej długość wybudowanej / zmodernizowanej sieci wodociągowej długość wybudowanej / zmodernizowanej sieci kanalizacji deszczowej m 211, ,5 m m ,5 1193, , ,6 4 ilość wybudowanych / zmodernizowanych oczyszczalni szt ilość przedsięwzięć z zakresu rozwoju sieci gazowej, teleinformatycznej i energetycznej, którym gmina udzieliła szt wsparcia 6 długość zmodernizowanych dróg gminnych wiejskich m , ,7 7 długość zmodernizowanych dróg gminnych miejskich m ilość inwestycji drogowych innych zarządców wspartych przez gminę szt długość wybudowanych/ zmodernizowanych ciągów pieszych m ,5-1084, ,3 9820,3 10 długość wybudowanych / urządzonych ścieżek rowerowych m ilość wybudowanych miejsc parkingowych szt ilość zmodernizowanych / wybudowanych zbiorników 12 szt wodnych nakłady na modernizację ośrodków zdrowia w przeliczeniu 1zł/100m ,18 73,01 35,2 2784, , ,4 na mieszkańca gminy (w przeliczeniu na 100) k 14 ilość zakupionego sprzętu medycznego szt

137 Cel 5 Polepszenie stanu środowiska naturalnego Cel 4 Rozwój funkcji uzdrowiskowej, turystyki i agroturystyki Cel 3 Rozwój bazy oświatowej i podnoszenie poziomu wykształcenia mieszkańców gminy 1 ilość zmodernizowanych obiektów dydaktycznych szt średni wynik sprawdzianu w gminie lub powiecie / średni wynik sprawdzianu w województwie i w kraju średni wynik egzaminu gimnazjalnego w gminie / średni wynik w województwie i w kraju pkt(max4 0) pkt(mak 50) 27,53/26,0 2/26,57; 25,81/26,0 2/26,57 31,64/31,3 0/31,48/25,08/25,17/ 25,31; 30,63/31,3 0/31,48/23,95/25,17/ 26,17/25,66 /25,77 30,19/30,20 /30,75/26,5 5/26,61/27, 07 23,75/22,02 /22,13/22,6 4 1)32,64/31, 04/31,12/3 1,67; 2)27,31/24, 71/25,13/2 6,03 24,87/23,37 /24,18/24,5 6 1)30,14/30, 44/30,31/3 0,34; 2)23,19/22, 32/22,88/2 3,90 26,28/24,6 6/24,84/25, 27 1)28,80/27, 18/25,29/2 5,31; 2)25,53/23, 72/23,41/2 3,63 23,35/22,26 /22,33/22,7 5 1)62,8/59,8 0/65,00/65, 00; 2)51,7/50,0 /46,0/47,0 23,33/23,3 5/23,72/24, 03 1)57,7/57,0 /57,0; 2)57,8/58,1 /59 4 ilość przeszkolonych nauczycieli w ramach podnoszenia kwalifikacji osoba ilość ogólnodostępnych obiektów infrastruktury sportowej i rekreacyjnej wybudowanych na terenie gminy szt ilość zorganizowanych lub współorganizowanych przez gminę imprez kulturalno-oświatowych szt nakłady na rekonstrukcję i utrzymanie obiektów zabytkowych w przeliczeniu na mieszkańca gminy zł/100mk - 151,16 142,3 122,79 92,6 155,61 156,06 820,52 4 ilość zmodernizowanych / wybudowanych punktów świetlnych oświetlenia ulicznego szt ilość zamontowanych kamer monitoringu wizyjnego na terenie gminy szt powierzchnia zrewitalizowanych obszarów miasta m ilość opracowanych/ zaktualizowanych folderów reklamowych szt ilość obiektów użyteczności publicznej poddanych zabiegom termomodernizacyjnym szt ilość budynków na których wymieniono pokrycia azbestowe szt długość zmodernizowanych wodociągów azbestowych m ilość zebranych posegregowanych odpadów Mg 1,1 62,14 68,18 99,7 1223,16 145,83 609, , ilość usuniętych odpadów przy likwidacji dzikich wysypisk Mg , ,1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UMiG Busko Zdrój 18

138 W Tabeli nr 4 przedstawione zostały wskaźniki z realizacji Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko - Zdrój na lata Wskaźniki te zostały dopasowane odpowiednio do każdego z celów strategicznych wskazanych w strategii, jako obszary priorytetowego wsparcia. W latach zrealizowane zostały liczne inwestycje, które wpłynęły na wielkość osiągniętych wskaźników. W tabeli przedstawiono wartość wskaźnika dla każdego badanego roku oraz wartość łączną osiągniętego wskaźnika. 19

139 4. INNE WSKAŹNIKI Oprócz wskaźników wskazanych w tabeli numer 4 poddano monitoringowi wskaźniki społeczno-gospodarcze na tle województwa i kraju. Systematyczny monitoring, prowadzony zgodnie z zakładanym harmonogramem monitorowania Strategii, umożliwił bieżące śledzenie zmian wielkości wskaźników. W celu pełnego zobrazowania zmian, które miały miejsce w Busku Zdroju na przestrzeni lat zaprezentowano poniżej dane statystyczne. Lp Wskaźnik % ludności w wieku produkcyjnym w stosunku do ludności ogółem % udział gospodarstw o powierzchni do 5ha w ogólnej ilości gospodarstw Wskaźnik bezrobocia-stopa bezrobocia Tabela 5 Wskaźniki monitoringu sytuacji społeczno-gospodarczej Stan na 31 grudnia , ,8 63, , ,59 83,65 85,59 84,94 9,00 8,80 9,00 9,00 8,60 9,10 9,50 Główny Urząd Statystyczny Wydział Finansowo- Budzetowy UMiG w Busku-Zdroju Główny Urząd Statystyczny Ilość zarejestrowanych przedsiebiorców na 1000 mieszkańców 105,24 104,93 103,05 103,07 100,69 100,82 103,06 Główny Urząd Statystyczny Dochód własny budżetu gminy na 1 mieszkańca - (w zł) Stopień skanalizowania gminy (% mieszkańców Gminy posiadających dostęp do kanalizacji % dochodów budżetu przeznaczonych na inwestycje Wielkość dochodów budżetowych przeznaczonych na inwestycje na 1 mieszkańca 1062, , , , , , ,13 19,21 30,15 25,11 28,02 17,06 19,68 451,34 418,29 766,64 606,35 773,52 452,84 627,16 Źródło informacji Główny Urząd Statystyczny Wydział Spraw Obywatelskich UMiG w Busku- Zdroju Główny Urząd Statystyczny Główny Urząd Statystyczny Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane UMiG w Busku-Zdroju oraz Głównego Urzędu Statystycznego. Mimo wielu działań zrealizowanych w trakcie obowiązującej Strategii Rozwoju na lata , w celu osiągnięcia założonych celów, procent ludności w wieku produkcyjnym do ludności ogółem cały czas spada, a bezrobocie na terenie Miasta i Gminy Busko Zdrój w roku 2013 wzrosło z 9,10 do 9,50. Pomimo wzrostu bezrobocia jest ono nadal dużo niższe niż w kraju i województwie. Dochód własny budżetu Gminy na jednego mieszkańca jest dużo niższy niż w kraju, ale jednocześnie jest nieznacznie wyższy od średniej wojewódzkiej. Ilość zarejestrowanych przedsiębiorców na 1000 mieszkańców jest zbliżona do wartości w kraju i jednocześnie wyższa od średniej województwa, niepokojąca jest jednak tendencja spadkowa, gdzie w kraju jest ona wzrostowa, natomiast w województwie podlega ciągłym wahaniom. Stosunkowo niską wartość przyjmuje ilość dochodów gminy przypadających na 20

140 inwestycje w przeliczeniu na jednego mieszkańca, wartość ta jest niższa od średniej w kraju i średniej w województwie. Tabela 6 Wybrane wskaźniki społeczno gospodarcze na tle województwa i kraju Województwo WSKAŹNIK Polska Busko-Zdrój świetokrzyskie LATA % ludności w wieku produkcyjnym w stosunku do ludności ogółem Wskaźnik bezrobocia-stopa bezrobocia Dochód własny budżetu gminy na 1 mieszkańca - (w zł) Ilość zarejestrowanych przedsiebiorców na 1000 mieszkańców % dochodów budżetu przeznaczonych na inwestycje Wielkość dochodów budżetowych przeznaczonych na inwestycje na 1 mieszkańca 63,90 63,40 63,20 62,90 63,00 62,40 13,40 13,40 16,00 16,50 9,10 9, , , , , , ,96 103,17 105,73 84,83 86,64 100,82 103,06 18,59 16,85 19,80 16,44 17,06 19,68 673,74 631,33 637,84 548,06 452,84 627,16 Źródło informacji Główny Urząd Statystyczny Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane UMiG w Busku-Zdroju oraz Głównego Urzędu Statystycznego. W Tabel nr 6 zaprezentowane zostały wskaźniki porównujące Miasto i Gminę Busko - Zdrój do Polski i województwa świętokrzyskiego w odniesieniu do roku 2012 i Można zauważyć na podstawie wskazanych wskaźników, iż Busko-Zdrój prezentuje się w porównaniu do województwa świętokrzyskiego dużo lepiej w większości kategorii, jednak w odniesieniu do średniej krajowej wartości te nadal są słabsze. Busko Zdrój wypada lepiej w odniesieniu do stopy bezrobocia oraz przeznaczenia dochodów budżetu na realizację inwestycji. 21

141 5. WNIOSKI I REKOMENDACJE Wnioski Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój zawierała gruntowną diagnozę społeczno-gospodarczą oraz prawidłowe wnioskowanie strategiczne, zasadniczo cele zawarte w niej odpowiadały ówczesnym potrzebom. W Strategii zawarto 5 celów strategicznych, 21 celów podrzędnych w ramach, których wskazano, aż 66 obszarów interwencji. W każdym obszarze podjęte zostały działania mające na celu poprawę stanu zastanego. Udało się zrealizować szereg działań z udziałem środków własnych jak i finansowanych ze źródeł zewnętrznych. Nie można jednak powiedzieć, że interwencja została zrealizowana w 100%, ponieważ cały czas trwają prace nad poprawą stanu istniejącego, większość wskazanych w Strategii obszarów została pozytywnie zrealizowana. Największym sukcesem dotychczas obowiązującej Strategii w kontekście zrealizowanych działań było przede wszystkim: Rozpoczęcie działań w celu uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, Termomodernizacja gminnych obiektów użyteczności publicznej, Budowa ścieżki rowerowej na trasie Busko Wełecz Kameduły, Urządzenie stref wypoczynkowo-rekreacyjnych przy zbiornikach wodnych, czy terenach zielonych na terenach wiejskich i na terenie miasta, Uzbrojenie terenów pod inwestycje w strefie A ochrony uzdrowiskowej w Busku Zdroju, Przebudowa ulic w mieście Busko Zdrój oraz dróg gminnych na obszarze wiejskim gminy, Wzrost estetyki i poprawa funkcjonalności przestrzeni publicznej miasta. Inwestycje w obiekty rekreacyjno-kulturalne na terenach wiejskich. Wymienione powyżej działania niewątpliwie pozytywnie wpłynęły na poprawę jakości życia mieszkańców oraz przyczyniły się do rozwoju społeczno gospodarczego gminy. Najwięcej działań miało miejsce w obszarze Celu strategicznego 4 Rozwój funkcji uzdrowiskowej, turystyki i agroturystyki, co pokrywa się z misją Miasta i Gminy Busko Zdrój zawartą w Strategii Rozwoju z 2007 r.: Gmina Busko uzdrowiskiem stoi dając zdrowie kuracjuszom i bogactwo swoim oraz z głównym celem jaki wskazywała Strategia: rozwój 22

142 funkcji uzdrowiskowej zwiększenie zatrudnienia w sferze pozarolniczej, szczególnie na obszarach wiejskich do 2015 roku. Rekomendacje Aby przyszła, opracowana Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata stała się ważnym wyznacznikiem kierunków rozwojowych nie wystarczy określenie celów strategicznych i podrzędnych jak to miało miejsce do tej pory, należy zwrócić szczególną uwagę na zadania konieczne do realizacji. Głównym warunkiem urzeczywistnienia sformułowanych celów jest przygotowanie planu działania, czyli określenie konkretnych zadań, najlepiej w formie projektów. Ponadto, należy wyznaczyć ramy czasowe oraz osoby odpowiedzialne za wykonanie poszczególnych zadań. Sformułowanie harmonogramu realizacji Strategii wraz z uwzględnieniem źródeł finansowania przedsięwzięć oraz wskazaniem instytucji/jednostek odpowiedzialnych za ich realizację przyczyni się do efektywniejszej realizacji założeń strategicznych, a także usprawni monitoring Strategii, dzięki czemu w trakcie jej wdrażania będzie można dokonywać korekt działań jeśli zaistnieją ku temu przesłanki. Należy zwrócić uwagę, iż tworząc Strategię na kolejne lata część celów operacyjnych powinna mieć charakter otwarty, część zaś stanowić zamknięty zbiór zadań. Dzięki temu cały zespół zadań sformułowanych w strategii będzie mógł być dostosowywany do zmian w otoczeniu gminy. Tak sformułowana Strategia powinna stanowić podstawę do opracowania sektorowych programów operacyjnych, aktualizacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planu inwestycyjnego oraz corocznych budżetów gminy. Opracowana Strategia powinna prezentować zaprogramowany rozwój gminy, wskazujący władzom gminy zadania do realizacji, a mieszkańcom i podmiotom zewnętrznym ułatwiający podejmowanie indywidualnych decyzji inwestycyjnych i rozwojowych. 23

143 SPIS TABEL i WYKRESÓW Tabela 1 Układ celów Strategii rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój (2007)... 6 Tabela 2 Zadania realizowane w latach ze środków zewnętrznych (unijnych i krajowych) Tabela 3 Stopień realizacji celów strategicznych w ramach Strategii Rozwoju Tabela 4 Mierniki realizacji Strategii Rozwoju Tabela 5 Wskaźniki monitoringu sytuacji społeczno-gospodarczej Tabela 6 Wybrane wskaźniki społeczno gospodarcze na tle województwa i kraju Wykres 1 Udział procentowy środków finansowych na realizację poszczególnych celów strategicznych Wykres 2 Zadania zrealizowane, będące w trakcie realizacji oraz planowane w ujęciu ilościowym dla poszczególnych celów strategicznych

144 BIBLIOGRAFIA 1. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata Raport z monitoringu strategii rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój za rok Raport z monitoringu strategii rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój za rok Raport z monitoringu strategii rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój za rok Raport z monitoringu strategii rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój za rok Raport z monitoringu strategii rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój za rok Raport z monitoringu strategii rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój za rok Informacja nt. przygotowywanych zadań inwestycyjnych i remontowych realizowanych na terenie miasta i gminy busko-zdrój w roku 2011 (stan na r.) 9. Informacja nt. przygotowywanych zadań inwestycyjnych i remontowych realizowanych na terenie miasta i gminy Busko Zdrój w roku 2013 oraz z realizacji funduszu sołeckiego stan na r. 10. Informacja z realizacji zadań inwestycyjnych i remontowych na terenie miasta i gminy Busko Zdrój w roku 2012 (stan na r.) 11. Informacja nt. pozyskanych oraz planowanych do pozyskania środków UE i innych na dofinansowanie zadań inwestycyjnych na dzień r. 12. Główny Urząd Statystyczny Bank Danych Lokalnych ( 25

145 Załącznik nr 3 do Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata Raport z badania opinii mieszkańców oraz turystów Miasta i Gminy Busko Zdrój na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata Busko Zdrój

146 WSTĘP Badanie ankietowe wśród mieszkańców Miasta i Gminy Busko Zdrój Badanie ankietowe wśród turystów i kuracjuszy Miasta i Gminy Busko Zdrój SPIS WYKRESÓW... 9 ZAŁĄCZNIKI Ankieta uwarunkowań, potrzeb i kierunków rozwoju miasta i gminy Busko Zdrój Ankieta uwarunkowań, potrzeb i kierunków rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój - kierowana do kuracjuszy i turystów Uzdrowisk w Busku-Zdroju Jak Pan/Pani ocenia atrakcyjność Buska-Zdroju? Jakie elementy zagospodarowania turystyczno - rekreacyjnego wg Pana/Pani zachęcają do przyjazdu do Buska-Zdroju? Jakie są mankamenty i niedogodności, które wpływają na zmniejszenie Pana/Pani satysfakcji z pobytu w Busku-Zdroju?

147 WSTĘP W celu zrozumienia potrzeb i problemów osób związanych z Buskiem Zdrój przeprowadzone zostały badania ankietowe wśród mieszkańców gminy oraz turystów i kuracjuszy przyjeżdżających do uzdrowiska. Poniżej zaprezentowano wyniki przeprowadzonych badań. Badanie ankietowe zostało przeprowadzone wśród uczestników konferencji rozpoczynającej prace nad opracowaniem Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój. Ankiety były dostępne do pobrania na stronie internetowej Urzędu Miasta i Gminy, a także udostępnione były w Buskim Samorządowym Centrum Kultury. Wzory kwestionariuszy ankiet zostały zamieszczone, jako załącznik do niniejszego raportu. 1. Badanie ankietowe wśród mieszkańców Miasta i Gminy Busko Zdrój. Poniżej przedstawiono wykresy prezentujące odpowiedzi mieszkańców na poszczególne pytania zawarte w ankiecie, ich oceny, co do jakości poszczególnych komponentów przyrodniczych, gospodarczych i społecznych. Mieszkańcy najsłabiej ocenili sytuację na rynku pracy, aż 65% badanych uznało ją za złą, mimo iż stopa bezrobocia w Busku Zdroju jest znacznie niższa niż w kraju i województwie świętokrzyskim. Najlepiej oceniony został stan środowiska naturalnego oraz walory turystyczno-krajobrazowe gminy, prawie 60% badanych uznało ich stan za dobry a ponad 20 % uznało walory turystyczne za bardzo dobre. Połączenie komunikacyjne zarówno wewnątrz jak z otoczeniem zewnętrznym zostało źle ocenione, ponad 80% badanych uznało je za złe bądź dostateczne, tylko 19% wskazało na dobre skomunikowanie gminy. Ponad 50% badanych uznało stan infrastruktury technicznej, dostępność do usług noclegowych i gastronomicznych, rozwój bazy sportowo-rekreacyjnej, promocję miasta i gminy, ofertę placówek kultury, dostępność usług oraz bezpieczeństwo publiczne za dobre. Słabo natomiast w badaniu wypadła dostępność do usług opieki żłobkowej i przedszkolnej, 24% uznało ją za złą a ponad 40% za dostateczną. Głównym problem na jaki zwrócono uwagę są problemy komunikacyjne, brak miejsc parkingowych oraz zły stan chodników. 3

148 Wykres 1 Analiza odpowiedzi ankiet skierowanych do mieszkańców Buska Zdroju cz.1 59% 65% 54% 57% 43% 41% 30% 19% 19% 5,41% 8,11% 3% 3% 41% 41% 32% 27% 22% 24% 22% 14% 16% 8% 8% 10,81% 5,41% 0% 0% 3% 0% bardzo źle źle dostatecznie dobrze bardzo dobrze Połączenie komunikacyjne z otoczeniem zewnętrznym Połaczenie komunikacyjne wewnętrzne Miasta i Gminy Stan środowiska naturalnego Walory turystycznokrajobrazowe Kwalifikacje zawodowe ludności Sytuacja na rynku pracy Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. 8,11% 8,11% 3% Wykres 2 Analiza odpowiedzi ankiet skierowanych do mieszkańców Buska Zdroju cz.2 43% 38% 32% 30% 24% 30% Dostęp do opieki żłobkowej i przedszkolnej 8% Jakosć i dostępność świadczeń medycznych 46% 62% 35% 65% 54% 54% 22% 22% 16% 5% 8% 0% 3% 5% 0% 0% [WARTOŚĆ] 3% Bezpieczeństwo publiczne Skuteczność władz lokalnych Oferta placówek kultury -bibliotek, świetlic i in. 35% 14% Dostępność usług/możliwości zakupu artykułów codziennego użytku bardzo źle źle dostatecznie dobrze Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wykres 3 Analiza odpowiedzi ankiet skierowanych do mieszkańców Buska Zdroju cz.3 57% 54% 49% 51% 43% 35% 38% 38% 32% 35% 16% 16% 14% 14% 11% 8% 8% 8% 5% 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% bardzo źle źle dostatecznie dobrze bardzo dobrze Jakośc infrastruktury technicznej (drogi, sieci kanalizacyjne, wodociągowe, itp.) Dostępność do usług noclegowych i gastronomicznych Stopień rozwoju bazy sportowo-rekreacyjnej Stopień rozwoju infrastruktury kulturalnej (kino, tetr, muzeum, itp.) Promocja Miasta i Gminy Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. 4

149 W ankiecie oprócz pytań zamkniętych zadano również 5 pytań otwartych dotyczących problemów z jakimi spotykają się na co dzień mieszkańcy oraz jakie kierunki rozwoju powinna obrać gmina Busko-Zdrój na kolejne lata. Poniżej przedstawione zostały pytania oraz odpowiedzi jakie udzielali ankietowani. Pytanie: Według mnie głównym kierunkiem rozwoju Miasta i Gminy, powinno być...? Ankietowani wskazali za główną rzecz nad którą powinna się skupić gmina powinien być rozwój uzdrowisk oraz podnoszenie standardu usług uzdrowiskowych (12% ankietowanych), a także lecznictwo przyjazne ludziom starszym (8% ankietowanych), turystyka i rekreacja skupiająca się na zwiedzaniu pobliskich okolicach (ponad 9% ankietowanych). Duża liczba osób wskazała jako kierunek dalszego rozwoju utworzenie strefy biznesu (ok 5% badanych) oraz przyciąganie inwestorów zewnętrznych (ponad 6% badanych). Innymi odpowiedziami pojawiającymi się wśród respondentów była organizacja czasu wolnego nakierowanego na osoby starsze, doprowadzenie przez Busko-Zdrój do spełnienia europejskich standardów ekologicznych oraz promocję walorów naturalnych. Duży odsetek stanowiły odpowiedzi nie mające związku z zadanym pytaniem, i tak aż 8% badanych wskazało rozwój komunikacji jako kierunek rozwoju miasta i gminy Busko - Zdrój, a 4% badanych wskazało na budowę świetlic na obszarach wiejskich. Pytanie: Jako Burmistrz posiadam 10 mln zł wolnych środków i w 2015 r. muszę je wydać na... Prawie 25% udzielonych odpowiedzi wskazywało na stworzenie nowych miejsc pracy dla osób młodych, niecałe 10 % wskazało na budowę ścieżek rowerowych oraz na poprawę infrastruktury technicznej, ponad 12 % wskazało na chęć zainwestowania środków w poszerzenie oferty rozrywek, a niecałe 5% badanych zaproponowało inwestycje w komunikację miejską, utworzenie ośrodka wodno-rekreacyjnego, inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii oraz Internetu szerokopasmowego. Inne odpowiedzi pojawiły się jednokrotnie. Pytanie: Głównym problemem na jaki napotykam w moim codziennym funkcjonowaniu na terenie miasta i gminy jest Jako główny problem wskazano problemy komunikacyjne na terenie gminy (ponad 22 % ankietowanych), 10% respondentów wskazało na problem z dostępnością świadczeń medycznych NFZ, po 7,5% badanych wskazało na brak chodników, brak pracy oraz słabo zorganizowane życie kulturalne. Zły stan dróg, brak parkingów, brak infrastruktury sportowej 5

150 i rekreacyjnej, trudności w załatwieniu spraw urzędowych przez Internet, a także niedostateczne utrzymanie czystości na ulicach wskazało po 5 % ankietowanych. Pytanie: Uważam, że miasto i gmina w małym stopniu wykorzystuje swój potencjał... Największy odsetek badanych (prawie 24%) wskazało niewykorzystany potencjał w zakresie promocji walorów miejscowości uzdrowiskowej oraz walorów krajobrazowo - przyrodniczych. Na agroturystykę i rekreację oraz słabe wykorzystanie ekologicznych produktów z gospodarstw rolnych wskazało 19 % badanych. Kolejnym potencjałem jaki nie jest wykorzystywany według ankietowanych przez gminę jest promocja regionalnej wody źródlanej Buskowianka, wskazało ją 9,5% badanych. Pozostałe odpowiedzi pojawiały się jednokrotnie. Pytanie: Głównym zadaniem Miasta i gminy do roku 2025 powinno być... Ankietowani najczęściej wskazywali na rozwój turystyki rowerowej z utworzeniem nowych ścieżek rowerowych, odpowiedź tą wskazało ponad 12 % badanych osób. Kolejnymi elementami, na które powinna postawić gmina do 2025 roku według ankietowanych jest: rozwój przedsiębiorczości, stworzenie miejsc pracy a także uporządkowanie infrastruktury kanalizacyjnej (po 8% badanych). W dalszej kolejności wskazano na rozwój infrastruktury technicznej na obszarze wiejskim, rozbudowę parkingów, rozwój komunikacji miejskiej, stworzenie warunków dla inwestorów zewnętrznych oraz szeroko pojętą ochronę środowiska przyrodniczego (po 6 % ankietowanych). 6

151 2. Badanie ankietowe wśród turystów i kuracjuszy Miasta i Gminy Busko Zdrój. Badania ankietowe były również realizowane wśród turystów i kuracjuszy przyjeżdżających do Buska Zdroju zarówno w celach leczniczych jak i rekreacyjnych. Turystom/kuracjuszom zadane zostały 4 pytania otwarte: Pytanie: Co sprawiło że Pan/ Pani wybrała ta miejscowość uzdrowiskowa? Głównym powodem, który spowodował wybór Buska-Zdroju, było usytuowanie uzdrowiska połączone z walorami krajobrazowymi, a także problemów zdrowotnych i związana z tym konieczność podjęcia rehabilitacji (14% badanych). W dalszej kolejności podano zasób wód solankowych, który został wskazany przez 12 % ankietowanych. Pozostałe odpowiedzi związane były ściśle z pobytem w uzdrowisku, otrzymaniem skierowania z NFZ, bądź też przyjazdem do Buska - Zdroju z polecenia znajomych. Pytanie: Jakie elementy zagospodarowania turystyczno- rekreacyjnego zachęcają Pana/ Panią do przyjazdu do Buska? Najczęściej udzielaną odpowiedzią była cisza, spokój oraz duża ilość terenów zielonych (ponad 24% ankietowanych). W dalszej kolejności wskazywano na czystość powietrza, możliwość połączenia zabiegów z aktywnym uczestniczeniem w wydarzeniach kulturalnych oraz obecność Parku Zdrojowego z unikalnym mikroklimatem (ponad 11% badanych). Pozostałe odpowiedzi padały jednokrotnie. Pytanie: Jakie mankamenty i niedogodności, które wpływają na zmniejszenie Pana/Pani satysfakcji z pobytu w Busku Zdroju? Kuracjusze podobnie jak i mieszkańcy Buska-Zdroju wskazali na problemy komunikacyjne (19% badanych), brak parkingów oraz brak rozrywek (9,5% badanych). W kontekście problemów komunikacyjnych największą uwagę skupiono na połączeniu Parku Zdrojowego z centrum miasta. Pytanie: Gdyby był Pan /Pani burmistrzem miasta na co wydałaby Pan/Pani 10 mln wolnych środków? Większość badanych wskazywała na poszerzenie oferty rekreacyjnej i sportowej, poprzez rozwój infrastruktury technicznej oraz wprowadzenie do oferty większej liczby imprez kulturalnych (około 37% badanych). Ponad 15% ankietowanych wskazało na zwiększenie promocji Buska Zdroju. 7

152 Poniżej zaprezentowany został wykres obrazujący stopień atrakcyjności miasta i gminy Busko-Zdrój według turystów i kuracjuszy. Wykres 4 Atrakcyjność Miasta i Gminy Busko Zdrój. 24% 5% 31% bardzo źle źle dostatecznie dobrze bardzo dobrze 41% Źródło: Opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Realizacja badań ankietowych służyła określeniu potrzeb oraz kierunków dalszego rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata Wyniki badań zostały ujęte w Diagnozie strategicznej Miasta i Gminy Busko Zdrój oraz w opracowywanej Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata

153 SPIS WYKRESÓW Wykres 1 Analiza odpowiedzi ankiet skierowanych do mieszkańców Buska Zdroju cz Wykres 2 Analiza odpowiedzi ankiet skierowanych do mieszkańców Buska Zdroju cz Wykres 3 Analiza odpowiedzi ankiet skierowanych do mieszkańców Buska Zdroju cz Wykres 4 Atrakcyjność Miasta i Gminy Busko Zdrój

154 ZAŁĄCZNIKI Ankieta uwarunkowań, potrzeb i kierunków rozwoju miasta i gminy Busko Zdrój 1. Proszę ocenić w skali od 1 do 5 poszczególne dziedziny funkcjonowania Miasta i Gminy, poprzez wstawienie w odpowiednie miejsce znaku X, gdzie: 1 bardzo źle, 2 źle, 3 dostatecznie, 4 dobrze, 5 bardzo dobrze. OCENA Dziedzina funkcjonowania Miasta i Gminy Połączenia komunikacyjne z otoczeniem zewnętrznym Połączenia komunikacyjne wewnątrz Miasta i Gminy Stan środowiska naturalnego Walory turystyczno-krajobrazowe Kwalifikacje zawodowe ludności Sytuacja na rynku pracy Dostęp do opieki żłobkowej i przedszkolnej Jakość i dostępność świadczeń medycznych Bezpieczeństwo publiczne Skuteczność władz lokalnych Oferta placówek kultury bibliotek, świetlic, innych Dostępność usług/ możliwość zakupu artykułów codziennego użytku Jakość infrastruktury technicznej (drogi, sieci kanalizacyjne, wodociągowe, itp.) Dostępność do usług noclegowych i gastronomicznych Stopień rozwoju bazy sportowo-rekreacyjnej Stopień rozwoju infrastruktury kulturalnej (kino, teatr, muzeum, itp.) Promocja Miasta i Gminy Proszę odpowiedzieć na poniższe pytania: 2. Według mnie głównym kierunkiem rozwoju Miasta i Gminy, powinno być...? a.... b Jako Burmistrz posiadam 10 mln zł wolnych środków i w 2015 r. muszę wydać je na terenie Miasta i Gminy na...? a.... b Głównym problemem na jaki napotykam w moim codziennym funkcjonowaniu na terenie Miasta i Gminy jest...? a.... b Uważam, że Miasto i Gmina w małym stopniu wykorzystuje swój potencjał w zakresie... a.... b Głównym zadaniem Miasta i Gminy do roku 2025 powinno być...? a.... b.... Ankietę wypełnia przedstawiciel: (proszę zaznaczyć odpowiednie pole wstawiając x ) Przedsiębiorstwa Organizacji Pozarządowej Samorządu Sektora Uzdrowisk Mieszkańcy Inne (jakie?)... 10

155 Ankieta uwarunkowań, potrzeb i kierunków rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój - kierowana do kuracjuszy i turystów Uzdrowisk w Busku-Zdroju. 1. Czy Pana/Pani zdaniem województwo świętokrzyskie jest dobrym miejscem na wyjazdy, których głównym celem jest turystyka zdrowotna (poprawa samopoczucia/wczasy lecznicze/pobyty w sanatoriach)? nie raczej nie raczej tak tak nie mam zdania 2. Co sprawiło, że wybrał/wybrała Pan/Pani tą miejscowość uzdrowiskową? a.... b Jak Pan/Pani ocenia atrakcyjność Buska-Zdroju? bardzo źle źle dostatecznie dobrze bardzo dobrze 4. Jakie elementy zagospodarowania turystyczno - rekreacyjnego wg Pana/Pani zachęcają do przyjazdu do Buska-Zdroju? a.... b Jakie są mankamenty i niedogodności, które wpływają na zmniejszenie Pana/Pani satysfakcji z pobytu w Busku-Zdroju? a.... b Gdyby był/była Pan/Pani Burmistrzem Miasta i Gminy Busko-Zdrój na co wydałby/wydałaby Pan/Pani 10 mln zł wolnych środków na terenie Miasta i Gminy Busko-Zdrój? a.... b

156 Załącznik nr 4 do Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko Zdrój na lata Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata Busko-Zdrój

157 WYKAZ SKRÓTÓW GUS - Główny Urząd Statystyczny GZWP - główny zbiornik wód podziemnych JCW - jednolite części wód powierzchniowych JCWPd - jednolite części wód podziemnych KPPZK - Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju n.p.m. - nad poziomem morza OChK - obszar chronionego krajobrazu OZE - odnawialne źródła energii p.p.t - poniżej poziomu terenu PEM - pola elektromagnetyczne PIG - Państwowy Instytut Geologiczny PM - pył zawieszony PWIS - Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny PZPWŚ - Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego RDOŚ - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Strategia - Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata UE - Unia Europejska WHO - Światowa Organizacja Zdrowia WIOŚ - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WPGO - Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami 2

158 SPIS TREŚCI 1. CZEŚĆ WPROWADZAJĄCA PODSTAWA PRAWNA CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ZASTOSOWANA METODYKA CHARAKTERYSTYKA OCENIANEGO DOKUMENTU INFORMACJE PODSTAWOWE GŁÓWNE CELE I ZAŁOŻENIA STRATEGII POWIĄZANIA STRATEGII Z INNYMI DOKUMENTAMI CHARAKTERYSTYKA TERENU GMINY BUSKO-ZDRÓJ ORAZ OBECNEGO STANU ŚRODOWISKA ANALIZA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ PROBLEMY JEGO OCHRONY ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTU STRATEGII Z UWZGLĘDNIENIEM OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE Lokalizacja obszaru Powierzchnia ziemi Ludność Klimat Powietrze atmosferyczne Wody, zasoby naturalne Krajobraz i formy ochrony przyrody Strefy ochrony uzdrowiskowej Zabytki i dobra materialne Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne RAPORT DIAGNOSTYCZNY O STANIE SPOŁECZNO-GOSPODARCZYM. WNIOSKI Z ANALIZY SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ Uwarunkowania przestrzenno-środowiskowe Uwarunkowania społeczno-gospodarcze STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI ZAŁOŻEŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE STRATEGII PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO POWSTAŁE W WYNIKU WDROŻENIA STRATEGII WPŁYW REALIZACJI PROJEKTU NA POSZCZEGÓLNE ASPEKTY ŚRODOWISKA Różnorodność biologiczna, roślinność, zwierzęta

159 4.1.2 Klimat, powietrze Wody Ludność Powierzchnia ziemi, krajobraz Hałas i promieniowanie elektomagnetyczne Zasoby naturalne Dobra materialne, zabytki Obszary chronione, Natura PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA (BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKOTERMINOWE, ŚREDNIOTERMINOWE I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE I CHWILOWE, POZYTYWNE I NEGATYWNE) NA ŚRODOWISKO, W TYM NA OBSZAR NATURA TRANSGRANICZNE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO OPIS PRZEWIDYWANYCH DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU OGRANICZENIE NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO W ZWIĄZKU Z REALIZACJĄ PROJEKTU PROPOZYCJA ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNEGO DO ZAWARTEGO W PROJEKCIE STRATEGII METODY ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI PROJEKTU STRESZCZENIE BIBLIOGRAFIA WYKAZ TABEL WYKAZ RYSUNKÓW

160 1. Cześć wprowadzająca 1.1 Podstawa prawna Niniejszy dokument Prognoza Oddziaływania na Środowisko (zwana dalej Prognozą) do Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata , został przygotowany jako pierwszy element w procesie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji Strategii. Obowiązek stworzenia dokumentu oceniającego skutki wdrożenia strategii na środowisko wynika z zapisów zawartych w art. 46 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zapisy w/w ustawy stanowią odzwierciedlenie wdrożenia do polskich regulacji prawnych ustaleń podjętych na poziomie międzynarodowym w dyrektywach Wspólnot Europejskich, w tym: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. WE L 197 z ); Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. Urz. WE L 175 z ); Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z ); Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylającej dyrektywę Rady 90/313/EWG (Dz. Urz. WE L 41 z ); Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG (Dz. Urz. UE L 156 z ); Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (Dz. Urz. UE L 24 z ). 5

161 Oprócz wymienionych dokumentów podstawą opracowania prognozy oddziaływania na środowisko są również inne obowiązujące ustawy i rozporządzenia krajowe, w tym przede wszystkim: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 (Dz. U nr 78 poz. 483); Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U poz ze zm.); Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U poz ze zm.); Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U nr 213 poz ze zm.); Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U poz. 817); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska (Dz. U nr 137, poz. 984 ze zm.); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U poz. 112); Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U nr 192, poz. 1883); Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U poz. 1031); Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U poz. 21); Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U poz. 145 ze zm.); Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U nr 243 poz ze zm.); Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U poz. 647 ze zm.); Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U poz. 627 ze zm.); 6

162 Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U nr 98 poz ze zm.). 1.2 Cel i zakres opracowania Wprowadzenie w życie planów i inwestycji zawartych w Strategii może powodować oddziaływanie na środowisko. Niniejsza prognoza ma zdiagnozować możliwe szkody dla środowiska wynikające z realizacji ustaleń zawartych w analizowanym dokumencie. Ponadto, jednym z głównych celów tego opracowania jest przedstawienie rozwiązań mających na celu kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań, mogących być rezultatem realizacji zadań zawartych w strategii, jak również ocena potencjalnych zmian w środowisku w przypadku braku realizacji tych zadań. Prognoza ma za zadanie dostarczyć informacje zainteresowanym mieszkańcom w procesie konsultacji społecznych oraz organom Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach i Świętokrzyskiemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu w Kielcach celem jej zaopiniowania. Zgodnie z wytycznymi z art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko niniejsza prognoza powinna: zawierać: informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości ich przeprowadzania, informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym; określać, analizować i oceniać: istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, 7

163 cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; przedstawiać: rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, albo wyjaśnienie 8

164 braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. Natomiast szczegółowy zakres niniejszego dokumentu, w myśl art. 53 wyżej cytowanej ustawy został wskazany przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach oraz Świętokrzyskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Kielcach. 1.3 Zastosowana metodyka Metodyka sporządzania prognoz w toku strategicznej oceny oddziaływania na środowisko nie jest ściśle określona przepisami prawnymi. Niniejsza prognoza została opracowana stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowana do zawartości i stopnia szczegółowości ocenianego dokumentu. Prognoza ma charakter ogólny, ponieważ odnosi się do oceny wpływu celów i zadań zawartych w strategii. Zastosowane metody są typowe dla strategicznych ocen oddziaływania na środowisko, mają charakter opisowy, macierzowy oraz wskaźnikowy, są to metody stosunkowo ogólne i mające dość subiektywny charakter. 9

165 2. Charakterystyka ocenianego dokumentu 2.1 Informacje podstawowe Podstawą prawną do przygotowania Strategii rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata jest art. 4 ust 1. ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku o prowadzeniu polityki regionalnej, który mówi, że politykę rozwoju prowadzi się na podstawie strategii rozwoju. Opracowanie Strategii Rozwoju pozwala na określenie najbardziej efektywnych działań mogących zapewnić dynamiczny rozwój całego obszaru, stworzenie dogodnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości oraz powstawanie nowych inicjatyw społecznych. Przeprowadzone dyskusje w ramach spotkań warsztatowych pozwoliły uzyskać odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące przyszłego rozwoju. Realizacja celów zawartych w strategii wspiera pozytywne przemiany na terenie Buska-Zdroju. Strategia zakłada wykorzystanie potencjału regionalnego oraz aktywizację społeczeństwa, co ma się przyczynić do zniwelowania barier rozwojowych występujących na terenie gminy. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata składa się z 3 zasadniczych części odpowiadających logice procesu strategicznego: pierwsza jest częścią wprowadzającą, druga częścią programująco-strategiczną, zaś trzecia wdrożeniową. 2.2 Główne cele i założenia strategii W Strategii zaprezentowana została Wizja Miasta i Gminy 2025, Misja oraz Cele główne i szczegółowe przewidziane do realizacji w wymienionym okresie jej obowiązywania. Wyróżniono również działania priorytetowe, które należy podjąć, aby osiągnąć wyznaczone cele. W wyniku przeprowadzonych analiz oraz na podstawie zebranych informacji sformułowano wizję, misję, dwa cele główne oraz pięć celów strategicznych. Do celów strategicznych zostały przyporządkowane działania priorytetowe, które wyznaczają obszary, w ramach, których będą realizowane zadania. Pomocne w realizacji założeń zawartych w celach głównych mają być cele szczegółowe oraz wyodrębnione wokół nich zadnia priorytetowe o większym stopniu szczegółowości. Poszczególne cele i zadnia zawarte w strategii w ramach 1 Celu głównego prezentuje tabela 1, zaś w ramach 2 Celu głównego tabela 2. 10

166 Tabela 1 Cele i zadnia zawarte w strategii w ramach 1 Celu głównego Gmina Busko-Zdrój liderem turystyki zdrowotnej. 1.1 Busko-Zdrój jako gmina uzdrowiskowa marką rozpoznawalną na mapie Europy Działanie priorytetowe Zadania Efektywne wykorzystanie surowców naturalnych do rozwoju przyrodolecznictwa Udokumentowanie wpływu wód mineralnych oraz borowiny na zdrowie człowieka ocena właściwości zasobów wodnych oraz złóż borowiny do celów leczniczych Ochrona środowiska naturalnego i ograniczenie niskiej emisji zanieczyszczeń Rozwój usług zdrowotnych i prozdrowotnych opartych na nowych technologiach i innowacyjnych metodach w zakresie rehabilitacji i odnowy biologicznej Organizacja systemu kształcenia i szkoleń w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych Wspieranie działań w zakresie zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych w przyrodolecznictwie Prowadzenie badań i wdrożenie innowacyjnych metod ograniczających zużycie wód leczniczych Rozbudowa i modernizacja systemu wodno-kanalizacyjnego, szczególnie w zakresie odprowadzania i unieszkodliwiania wód pokąpielowych powstających w obiektach uzdrowiskowych Wspieranie modernizacji lokalnych kotłowni oraz osiedlowych i zakładowych systemów grzewczych Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej Dokonanie aktualizacji operatu uzdrowiskowego w części dotyczącej zagrożeń ekologicznych związanych z odprowadzaniem wód pokąpielowych Wprowadzenie niskoemisyjnego transportu miejskiego Wsparcie budowy południowej obwodnicy miasta Busko-Zdrój Wsparcie rozbudowy drogi 73 element strategicznego połączenia Buska-Zdroju z miastem Kielce Uporządkowanie systemu sieci kanalizacji deszczowej w obszarze strefy ochrony uzdrowiskowej A i B Wspieranie przedsięwzięć wykorzystujących energię słoneczną do produkcji energii elektrycznej na własne potrzeby Wspieranie działań w zakresie innowacyjnych metod wykorzystania zasobów naturalnych w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych Stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości w zakresie usług zdrowotnych i prozdrowotnych, w tym usług rehabilitacyjnych i odnowy biologicznej Digitalizacja systemu obsługi pacjentów, w tym karty pacjenta w placówkach uzdrowiskowych Podnoszenie świadomości i wrażliwości ekologicznej, promowanie zdrowego trybu życia wśród mieszkańców gminy (m.in. poprzez kampanię informacyjno-edukacyjną) Utworzenie w Busku-Zdroju oddziału szkoły wyższej o specjalnościach związanych z funkcją uzdrowiskową, np. rehabilitacji i balneologii. 1.2 Rozwój turystyki opartej na zasobach środowiska naturalnego Działanie priorytetowe Zadania Tworzenie infrastruktury rekreacyjnej wykorzystującej zasoby środowiska naturalnego Utworzenie Parku rekreacji i wypoczynku na terenie Małpiego Gaju Renaturyzacja cieku wodnego Maskalis oraz oczek wodnych w widłach Rowu od Buska, wykorzystanie ich do celów turystycznych Budowa tężni w strefie A obszaru ochrony uzdrowiskowej Budowa pijalni w strefie A obszaru ochrony uzdrowiskowej. 11

167 1.2.2 Organizacja przemysłu turystycznego opartego na funkcji uzdrowiskowej gminy. Działanie priorytetowe Organizowanie prestiżowych przedsięwzięć kulturalnych i artystycznych o różnym profilu i zasięgu Aktywizacja i integracja społeczności lokalnej wokół dziedzictwa kulturowego regionu Tworzenie sieci tras rowerowych, ścieżek edukacyjnych i szlaków turystycznych łączących obiekty sanatoryjne z obiektami o szczególnym charakterze zabytkowo-przyrodniczym Uruchomienie systemu rowerów miejskich Wykonanie odwiertu i budowa otwartych basenów termalnych Budowa otwartych basenów mineralnych Powstanie rodzinnego tematycznego Parku Edukacji i Rozrywki Parku Zdrowia Adaptacja nieużytków miejskich (pustostanów) na cele związane z obsługą kuracjuszy i turystów Zorganizowanie spójnego systemu parkowania w strefie A i B ochrony uzdrowiskowej Zmiana lokalizacji zakładu produkującego wodę źródlaną Buskowianka Organizowanie i prowadzenie szkoleń z zakresu obsługi ruchu turystycznego Budowa pola golfowego na terenie Gminy Budowanie oferty powiązanej z rozpoznawalnymi produktami turystycznymi regionu świętokrzyskiego Inicjowanie współpracy branży turystycznej i okołoturystycznej Wprowadzenie technologii informacyjno-komunikacyjnych w turystyce. 1.3 Wykorzystanie potencjału kulturowego regionu Zadania Organizacja imprez artystycznych nawiązujących do tradycji uzdrowiskowej i regionu Buska -Zdroju Wzbogacenie repertuaru imprez kulturalnych, tak by stanowiły one wspólnie wizytówkę miasta Renowacja obiektów wartościach architektonicznych i o znaczeniu historycznym Utworzenie muzeum o ponadlokalnym zasięgu Wspieranie inicjatyw lokalnych o charakterze kulturowym Wspieranie sektora społecznego w organizacji wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych na terenie Gminy Wdrożenie spójnego systemu oznakowania turystycznego Tworzenie warunków do rozwoju rekreacji i kultury na obszarach wiejskich. Źródło: Opracowanie własne na postawie Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata Tabela 2 Cele i zadnia zawarte w strategii w ramach 2 Celu głównego Busko-Zdrój gminą możliwości zaspokajającą potrzeby społeczne i gospodarcze. 2.1 Wzrost przedsiębiorczości i aktywności społecznej Działanie priorytetowe Zadania Wspieranie inicjatyw i partnerstw na rzecz aktywizacji społecznej i gospodarczej regionu Wspieranie organizacji prowadzących działalność turystyczną Wspieranie działań zmierzających do tworzenia partnerstw na rzecz aktywizacji gospodarczej Opracowanie i realizacja planu zmian funkcjonalnych i aktywizacji obszaru strefy A i B ochrony uzdrowiskowej Wspieranie organizacji prowadzących działalność rolniczą Tworzenie warunków do Utworzenie Inkubatora Przedsiębiorczości. 12

168 rozwoju aktywności gospodarczej Rozwój sektora ekonomii społecznej Tworzenie możliwości dla młodych i aktywnych. Działanie priorytetowe Zwiększanie dostępności oraz podnoszenie jakości oferowanych usług publicznych Rozwój usług zaspokajających potrzeby wyższego rzędu Kształtowanie estetycznej i funkcjonalnej przestrzeni publicznej Wspieranie tworzenia produktów lokalnych i regionalnych, w tym spożywczych produktów ekologicznych i prozdrowotnych Organizacja regularnych spotkań między przedsiębiorcami, samorządem i organizacjami pozarządowymi - budowanie partnerstwa trójsektorowego Tworzenie terenów inwestycyjnych Wspieranie działań na rzecz nowoczesnego rolnictwa i przetwórstwa spożywczego Utworzenie Inkubatora Aktywności Społecznej Wspieranie działalności organizacji pozarządowych działających na rzecz społeczności lokalnej Organizacja spotkań między organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorcami oraz mieszkańcami w celu wymiany poglądów i tworzenia wspólnych pomysłów Angażowanie młodzieży w życie publiczne Tworzenie oferty edukacyjnej dostosowanej do potrzeb rynku pracy Wspieranie młodzieżowych inicjatyw społecznych Wsparcie rozwoju młodych talentów Zapewnienie odpowiednich warunków do nauki i dalszego rozwoju Wzrost atrakcyjności warunków do zamieszkania Zadania Zwiększenie zakresu monitoringu miejsc publicznych Przeprowadzenie remontów i modernizacji zasobów mieszkaniowych, dostosowanie do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych Utworzenie społecznego Domu Pomocy Dziennej dla osób starszych Utworzenie terenów inwestycyjnych pod budownictwo wielorodzinne dla osób starszych Powstanie parkingów osiedlowych Powstanie hospicjum Powstanie mieszkań socjalnych Tworzenie prozdrowotnej przestrzeni publicznej Organizowanie wydarzeń/szkoleń w zakresie edukacji ekologicznej, zdrowego trybu życia oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych Realizacja programów profilaktycznych Realizacja programów społecznych na rzecz osób wykluczonych społecznie oraz dotyczących włączenia społecznego Utworzenie stanowiska ogrodnika miejskiego Likwidacja barier architektoniczno-urbanistycznych w mieście Opracowanie wytycznych w zakresie wizerunku elementów przestrzeni publicznej Stworzenie programu estetyzacji przestrzeni miejskiej. Źródło: Opracowanie własne na postawie Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Busko-Zdrój na lata Powiązania strategii z innymi dokumentami Strategia rozwoju miasta i gminy Busko-Zdrój jest zgodna i komplementarna z wieloma dokumentami strategicznymi wyższego rzędu: 13

169 Strategia Europa 2020, Strategia Rozwoju Kraju 2020, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, Strategia Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego do roku 2020, Strategia Rozwoju Powiatu Buskiego na lata Komplementarność tych dokumentów ze Strategią ma podnieść efektywność planowanych do realizacji zadań priorytetowych. Spójności te szczegółowo opisuje punkt 3 w rozdziale II strategii. 14

170 3. Charakterystyka terenu gminy Busko-Zdrój oraz obecnego stanu środowiska 3.1 Analiza i ocena aktualnego stanu środowiska oraz problemy jego ochrony istotne z punktu widzenia realizacji projektu strategii z uwzględnieniem obszarów podlegających ochronie Poniżej scharakteryzowano poszczególne komponenty odnoszące się do aktualnego stanu środowiska na obszarze Miasta i Gminy Busko-Zdrój. Podczas oceny szczególnie uwzględniono obszary objęte przewidywanym znaczącym oddziaływaniem na środowisko Lokalizacja obszaru Gmina Busko-Zdrój położona jest w zachodniej części powiatu buskiego, w południowej części województwa świętokrzyskiego. Rysunek 1 Lokalizacja gminy [ Od strony zachodniej graniczy z powiatem pińczowskim, od strony wschodniej z gminą Stopnica, od południowo-wschodniej z gminą Solec-Zdrój, od strony północnej z powiatem kieleckim i gminą Gnojno, a od strony południowej z gminami Wiślica i Nowy Korczyn. Gmina Busko-Zdrój oddalona jest 50 km na południe od Kielc i 80 km na północ od Krakowa, leży przy drodze krajowej Warszawa Kielce Tarnów Rzeszów Przemyśl. W jej skład wchodzi 47 sołectw Powierzchnia ziemi Terytorium gminy obejmuje obszar o powierzchni 235,50 km 2, w tym miasto Busko-Zdrój leży na terenie 12,28 km 2. Użytkowanie gruntów w gminie Busko-Zdrój przedstawiono w tabeli 3. 15

171 Obszar Gmina Busko-Zdrój miasto Gmina Busko-Zdrój wieś Powierzchnia ogółem [ha] Tabela 3 Użytkowanie gruntów w gminie Busko-Zdrój. Grunty orne [ha] Sady [ha] Użytki rolne Łąki trwałe [ha] Pastwiska trwałe [ha] Razem [ha] Pozostałe grunty (pod zabudowaniami, podwórzami, drogi, wody i inne grunty użytkowe oraz nieużytki, lasy) [ha] Źródło: Starostwo Powiatowe w Busku-Zdroju, 2011 r. Ponad połowę powierzchni miasta (54%) stanowią użytki rolne, z czego 73% to grunty orne. Na terenie wiejskim również przeważają użytki rolne stanowiące nieco ponad 77% powierzchni gruntów, co klasyfikuje ten obszar jako typowo rolniczy. Lasy (wg danych GUS w 2012 r.) stanowią 12,3% powierzchni gminy, zajmując obszar 2891,2 ha Ludność Liczba ludności w gminie i mieście Busko-Zdrój w 2013 roku wynosiła osób, z czego osób to mieszkańcy miasta, a zamieszkuje terytorium wiejskie. 52,02% całkowitej ludności stanowią kobiety r r r r. Rysunek 2 Liczba ludności w latach w gminie Busko-Zdrój (opracowanie własne na podstawie GUS). W przeciągu ostatnich lat na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój obserwuje się cykliczny spadek liczby ludności oraz ujemny przyrost naturalny. W porównaniu do roku 1995 całkowita liczba ludności w gminie zmalała o 2,6%. Spośród ogólnej liczby ludności około 60% korzysta z instalacji kanalizacyjnej, a ponad 85% z sieci wodociągowej, przy czym tendencja osób korzystających z sieci jest rosnąca. W przeciągu ostatnich lat spada natomiast liczba osób korzystających z sieci gazowej (w latach spadek o 0,1%, w latach o 2,1%). 16

172 Miasto Busko-Zdrój ma charakter uzdrowiskowy i jest jednym z najbardziej popularnych i uznanych ośrodków leczniczo-uzdrowiskowych z wodami chlorkowojodkowo-sodowymi, stosowanymi przy leczeniu m.in. chorób reumatycznych. Do Buska-Zdroju na kurację i wypoczynek przybywa każdego roku około 50 tysięcy osób Klimat W gminie Busko-Zdrój występuje klimat nizinny z cechami kontynentalnymi. 39% dni w roku stanowią dni z komfortem klimatycznym, 13% dni gorące, zaś 1,5% zimne. Średnia roczna temperatura wynosi 7,8 o C a roczna wilgotność powietrza mieści się w granicach 71-80%. Średnie roczne wartości opadu wynoszą mm. Liczba dni z opadem efektywnym (powyżej 1 mm) waha się od 100 do 110. Pokrywa śnieżna zalega przeciętnie przez 66 dni w roku, w samym Busku-Zdroju tylko dni. Wiatry są przeważnie zachodnie i północno-zachodnie, umiarkowane i słabe. Średnia roczna prędkość wiatru nieznacznie przekracza 3 m/s Powietrze atmosferyczne Zgodnie z nowymi zasadami, w celu określenia jakości powietrza atmosferycznego zostały wydzielone strefy dla kryteriów ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony roślin. Gmina Busko-Zdrój należy do strefy świętokrzyskiej. Na terenie miasta Busko-Zdrój, przy ulicy Rokosza, funkcjonuje stacja pomiarowa wykonująca całodobowe pomiary monitoringu powietrza atmosferycznego pomiar PM10, PM2,5, benzo(a)piren. Pomiary wykonywane są w sposób manualny i służą do określenia jakości powietrza w strefie świętokrzyskiej (kod PL2602), w skład której wchodzą wszystkie powiaty województwa świętokrzyskiego z wyłączeniem powiatu miasto Kielce (stanowiącego odrębną strefę). Wszystkie substancje podlegające ocenie przypisywane są do jednej z poniższych klas: klasa A (D1) jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych (D1); klasa B jeżeli stężenia zanieczyszczenia na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji; 17

173 klasa C (D2) jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych (D2). W wyniku klasyfikacji dokonanej z uwzględnieniem kryterium ochrony zdrowia ludzi, strefę świętokrzyską (w skład której wchodzi teren gminy Busko-Zdrój) przyporządkowano do klasy C, z uwagi na przekroczenia poziomu dopuszczalnego pyłu PM10, poziomu dopuszczalnego i docelowego pyłu PM2,5 (C2) oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu: pył zawieszony PM10: o zakwalifikowaniu strefy do klasy C zadecydowały wyniki pomiarów na stacjach w Starachowicach oraz w Busku-Zdroju. W Starachowicach wartości dopuszczalne obowiązujące dla stężeń 24-godzinnych zostały przekroczone w 54. dobach w roku, natomiast w Busku-Zdroju wystąpiło 40 przekroczeń normy dobowej (na 35 dozwolonych w roku). Średnia roczna wartość pyłu PM10 na wszystkich stanowiskach w tej strefie nie przekroczyła normy 40 μg/m 3 ; pył zawieszony PM2,5: o zakwalifikowaniu do klasy C zadecydowały wyniki uzyskane na stanowisku w Starachowicach, gdzie średnie roczne stężenie pyłu PM2,5 wynosiło 27μg/m 3, a tym samym przekroczyło poziom dopuszczalny (25μg/m 3 ) oraz poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji (26 μg/m 3 ). Na pozostałych stacjach w strefie świętokrzyskiej poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji był dotrzymany. W Busku-Zdroju oraz w Małogoszczu średnia roczna wartość pyłu zawieszonego PM2,5 wynosiła 24μg/m 3, a w Połańcu 26μg/m 3 ; benzo(a)piren: o zakwalifikowaniu do klasy C zadecydowały wyniki pomiarów ze stacji w Starachowicach oraz w Busku-Zdroju, gdzie średnie roczne wynosiły odpowiednio 6ng/m 3 i 4ng/m 3, więc znacznie przekroczyły poziom docelowy (1ng/m 3 ). Największą emisję pyłów powoduje spalanie węgla w starych i często źle wyregulowanych domowych kotłach i piecach, a w przypadku dużych miast komunikacja. Spalanie odpadów w tych kotłach, choć jest nielegalne i praktykowane przez niektórych mieszkańców, powoduje poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi. Powstające zanieczyszczenia, ze względu na miejsce występowania (szczególnie w zwartej zabudowie), silnie oddziaływają nie tylko na środowisko, ale także stanowią poważne zagrożenia dla 18

174 zdrowia lokalnych społeczności. Substancje wchodzące w skład emitowanych zanieczyszczeń są przyczyną licznych schorzeń i groźnych chorób, w tym nowotworów. Grupą szczególnie wrażliwą na zanieczyszczenia są osoby starsze, małe dzieci, a także kobiety w ciąży. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), najbardziej niebezpieczny wpływ dla człowieka ma pyłowe zanieczyszczenia powietrza, które mają swoje źródło w niskiej emisji. Zanieczyszczenia pyłowe są szacowane w różny sposób, m.in. jako TSP czyli całkowity pył zawieszony (który zawiera frakcje wszystkich rozmiarów), PM10, PM2,5 lub BS czarny smog. Pyły PM10 mają średnicę poniżej 10 mikrometrów i absorbowane są w górnych drogach oddechowych, a także w większych oskrzelach, powodując zwiększenie zachorowalności na choroby układu oddechowego. Pył PM2,5 zawiera cząstki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które mogą przenikać nawet do krwi zagrażając zdrowiu, przyczyniając się do wzrostu zgonów w wyniku chorób serca, naczyń krwionośnych, dróg oddechowych oraz raka płuc. W przypadku roślin pył osadzający się na powierzchni liści pochłania światło oraz zatyka aparaty szparkowe, utrudniając fotosyntezę. Docelowa wartość średnioroczna dla pyłu PM2,5 wynosi 25 µg/m 3, poziom dopuszczalny 25 µg/m 3, a poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji w 2014 r. 26 µg/m 3. (od 2015 r. margines tolerancji jest równy 0). Poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji zawartych w powietrzu, ze względu na zdrowie ludzi i ochronę roślin, określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. W wyniku klasyfikacji dokonanej z uwzględnieniem kryterium ochrony roślin strefę świętokrzyską przyporządkowano do klasy A oraz D2, z uwagi na dotrzymanie poziomu docelowego i przekroczenie celu długoterminowego ozonu. W przypadku pozostałych zanieczyszczeń strefę świętokrzyską sklasyfikowano w klasie A, jako dotrzymujące kryterialne wartości stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, czyli poziomy dopuszczalne i docelowe. Dla stref ze statusem klasy C należy podjąć działania w celu określenia obszarów przekroczeń danego zanieczyszczenia oraz opracować program ochrony powietrza wraz z planem działań krótkoterminowych. Klasa D2 skutkuje natomiast podjęciem długoterminowych działań naprawczych, będących celem programu ochrony środowiska dla województwa świętokrzyskiego. 19

175 W tabeli 4 przedstawiono wyniki klasyfikacji strefy świętokrzyskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, według kryteriów ustanowionych dla ochrony zdrowia dla ochrony ludzi 2013 r. Tabela 4 Wyniki klasyfikacji według kryteriów ustanowionych dla ochrony zdrowia ludzi w 2013 r. Kod Klasa strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń Nazwa strefy strefy SO 2 NO 2 PM10 Pb C 2 H 6 Co As Cd Ni BaP PM 2,5 O 3 strefa świętokrzyska PL2602 A A C A A A A A A C C A/D2 Źródło: WIOŚ w Kielcach Wody, zasoby naturalne Pod względem hydrograficznym teren gminy należy do dorzecza Wisły w strefie wododziałowej między zlewniami II rzędu: Nidy, Czarnej Staszowskiej oraz Kanału Strumienia. W systemie zarządzania gospodarką wodną obszar ten należy do Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie. Obszar miasta i gminy Busko-Zdrój cechuje się średnio rozwiniętą siecią rzeczną, brak jest szczególnie dużych czy ważnych rzek. Główne rzeki przepływające przez teren gminy to: Maskalis, lewobrzeżny dopływ Nidy (w części południowej) oraz Sanica, Bród i Czarna Rzeka (w północnej części gminy). Występują również liczne kanały odwadniające, w szczególności w rejonie pomiędzy miejscowościami Mikułowice, Słabkowice i Młyny, oraz w sąsiedztwie Kołaczkowic i Owczar. Ubogą sieć rzeczną wzbogacają wody stojące i zbiorniki wodne, które zajmują ok. 338 ha. Na terenie gminy znajduje się 67 większych zbiorników o łącznej pojemności ok. 2 mln m 3. Zlokalizowany jest również jeden zbiornik retencyjno-rekreacyjny Radzanów o powierzchni 23 ha. Większe nagromadzenia stawów znajdują się w rejonie: Bud Małych, Widuchowej, Radzanowa, Gadawy, Równin i Skorzowa. Rysunek 3 Lokalizacja GZWP i JCWPd w obrębie gminy Busko-Zdrój według proponowanego podziału w roku 2015 na 172 części [źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna]. 20

176 Według zaproponowanego przez Państwową Służbę Hydrogeologiczną podziału Polski, wchodzącego w życie z początkiem 2015 roku, teren gminy Busko-Zdrój położony jest na granicy dwóch jednolitych części wód powierzchniowych (100 i 115). W dotychczasowych prognozach z ostatnich lat stan zasobów terenu spełniał kryteria dobre pod względem ilościowym, jak i jakościowym. W granicach gminy, w jej zachodniej części, znajduje się fragment głównego zbiornika wód podziemnych GZWP 409 Niecka Miechowska (SE) i jego strefa ochronna. W terenach położonych w obszarze GZWP 409 Niecka Miechowska i jego strefie ochronnej obowiązuje: zakaz lokalizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, a w szczególności: wysypisk i wylewisk odpadów niezabezpieczonych przed przenikaniem do podłoża substancji szkodliwych dla wód podziemnych, a także zakaz przeprowadzania rurociągów transportujących substancje niebezpieczne dla środowiska i zakaz urządzeń przeładunku i dystrybucji produktów ropopochodnych; nakaz likwidacji dzikich wysypisk odpadów; nakaz uporządkowania gospodarki wodno- ściekowej; nakaz likwidacji punktów bezpośredniego zrzutu ścieków do wód podziemnych. Teren gminy Busko-Zdrój jest usytuowany na dość korzystnym obszarze, biorąc pod uwagę zagrożenie powodziowe. Jedynie południowo-zachodnie fragmenty gminy są zagrożone powodzią, z prawdopodobieństwem wystąpienia powodzi Q 0,2% raz na 500 lat. Rysunek 4 Obszary zagrożenia powodziowego na terenie gminy Busko-Zdrój [Hydroportal KZGW]. 21

177 Busko-Zdrój położone jest w obrębie Niecki Miechowskiej (Nidziańskiej) utworzonej z utworów górnojurajskich i wypełnionej osadami środkowej i górnej kredy oraz miocenu. Dolina gminy Busko-Zdrój otoczona jest z trzech stron wzniesieniami o charakterze kredowo-wapiennym, a od strony zachodniej otaczają ją złoża gipsu. Warunki te powodują, że woda gruntowa, nawet na nieznacznej głębokości, zawiera dużą ilość soli mineralnych i siarki. Gruntowe wody siarczkowe mieszają się z podchodzącymi ku górze głębinowymi solankami, wytwarzając specyficzny i unikalny typ wody leczniczej siarczanosłonej. W rejonie Buska-Zdroju występują dwa typy wód mineralnych: siarczkowe, solanki. Woda siarczkowa zaliczana jest do bardzo rzadko spotykanych wód leczniczych, co stawia Busko-Zdrój w rzędzie unikalnych uzdrowisk w Europie. Wody siarczkowe stanowią podstawową bazę surowcową lecznictwa uzdrowiskowego w Busku-Zdroju. Zbiornikiem tych wód są margle senonu, piaskowce cenomanu (kreda) oraz stropowe partie wapieni kimerydu (jura). Wody siarczkowe często występują pod przykryciem utworów gipsowych i iłowych miocenu, co determinuje ich skład chemiczny. W lecznictwie woda siarczkowa stosowana jest do kąpieli wannowych, kuracji pitnych oraz do płukania jamy ustnej. Woda ta powoduje wzrost aktywności hormonów, a także zmniejsza niedobory siarki w organizmie szczególnie dotkliwe w chorobach gośćcowych. Podczas kąpieli siarka wnika przez skórę do krwioobiegu i przedostaje się do chorych tkanek (ścięgien, wiązadeł, chrząstek, kości oraz narządów wewnętrznych). Następuje też wzrost odporności organizmu, obniża się poziom cholesterolu we krwi. Kąpiele siarczkowe stosowane są przy wielu chorobach skóry. Woda jodkowo-bromkowa pochodzi z głębszych pokładów morza mioceńskiego sprzed milionów lat. Ponieważ zawiera jod i selen wykorzystuje się ją do leczenia. Kąpiele jodkowo-bromkowe stosuje się w niektórych chorobach układu krążenia oraz układu wegetatywnego. Selen jest niezbędny do utrzymania w zdrowiu mięśnia sercowego i naczyń krwionośnych, uznawany jest za niezbędny mikroelement, który prawdopodobnie przeciwdziała powstawaniu nowotworów i powoduje wzrost odporności organizmu na choroby. 22

178 Borowina ma szerokie zastosowanie w tzw. zabiegach bodźcowych przy leczeniu schorzeń reumatycznych. Rozdrobniona, zmieszana z gorącą wodą na papkę, używana jest do okładów. Czynnikami leczniczymi są ciała estrogenne, kwasy huminowe, białka i garbniki. W trakcie zabiegu następuje wyciąganie z organizmu toksycznych czynników przemiany materii i innych szkodliwych związków, a wprowadzane na ich miejsce są czynniki działające korzystnie, np. hormony. W Bilansie Zasobów Kopalin i Wód Podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2013 r. zawarto informacje o zasobach i poborze złóż wód leczniczych i zmineralizowanych na terenie gminy Busko-Zdrój, a także o zasobach i wydobyciu złóż kopalin. Na terenie gminy Busko-Zdrój znajdują się 4 złoża wód leczniczych zmineralizowanych (tabela 5) i 6 złóż kopalin (tabela 6). Tabela 5 Zasoby i pobór złóż wód leczniczych zmineralizowanych na terenie gminy Busko- Zdrój wg stanu 31 XII 2013 r. Nazwa złoża Zasoby geologiczne bilansowe eksploatacyjne Pobór [m 3 /h] [m 3 /rok] Busko-Zdrój II 16, ,44 Busko-Północ 6, ,00 Dobrowoda 8, ,87 Las Winiarski 3, ,00 Źródło: Państwowa Służba Geologiczna Pomimo znajdujących się na terenie gminy 6. złóż kopalin, tylko w miejscowości Młyny w 2013 roku wydobyto 4 tysiące ton piasku i żwiru. Ze względu na położenie przeważającej części obszaru gminy na terenach chronionych z mocy prawa o ochronie przyrody jest to obszar niekorzystny do prowadzenia eksploatacji surowców mineralnych. Na terenie gminy Busko-Zdrój zlokalizowanych jest ponadto szereg miejsc mogących stanowić w przyszłości miejsca eksploatacji surowców mineralnych dla potrzeb lokalnych. Tabela 6 Zasoby i wydobycie złóż kopalin na terenie gminy Busko-Zdrój wg stanu 31 XII 2013 r. Rodzaj złoża Miejscowość Zasoby geologiczne bilansowe Wydobycie [tys. t] [tys. t] gipsu, anhydryt Siesławice wapień Skotniki piaski i żwiry Galów 69 - piaski i żwiry Janina piaski i żwiry Młyny I piaski i żwiry Żerniki Górne Źródło: Państwowa Służba Geologiczna 23

179 3.1.7 Krajobraz i formy ochrony przyrody Na terenie miasta i gminy Busko-Zdrój wyznaczone zostały różnorodne formy ochrony przyrody: parki krajobrazowe: Szaniecki Park Krajobrazowy, Nadnidziański Park Krajobrazowy; rezerwaty przyrody: Rezerwat Owczary, Rezerwat Skotniki Górne ; obszary chronionego krajobrazu: Szaniecki Obszar Chronionego Krajobrazu, Nadnidziański Obszar Chronionego Krajobrazu, Chmielnicko-Szydłowski Obszar Chronionego Krajobrazu, Solecko-Pacanowski Obszar Chronionego Krajobrazu; pomniki przyrody: topola biała (szara) (nr rej. 263), sosna pospolita (nr rej. 748), odsłonięcie geologiczne (nr rej. 141), odsłonięcie geologiczne (nr rej. 142), odsłonięcie geologiczne (nr rej. 143), dąb szypułkowy (nr rej. 675), dąb szypułkowy Ryszard; stanowiska dokumentacyjne: Zajęcza Góra, Odsłonięcie geologiczne; użytek ekologiczny: skaliste odsłonięte wzgórze "Ostra Góra"; Obszary Natura 2000: Ostoja Nidziańska, Ostoja Szaniecko-Solecka. 24

180 Rysunek 5 Wybrane formy ochrony w obrębie gminy Busko-Zdrój [ 2014r.]. Do najważniejszych form ochrony przyrody na terenie gminy zaliczyć należy parki krajobrazowe: Szaniecki i Nadnidziański, dwa obszary znajdujące się w sieci Natura 2000, a także cztery Obszary Chronionego Krajobrazu. Dokumentami wyznaczającymi zakres ochrony parków krajobrazowych na terenie gminy są Rozporządzenia Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 14 lipca 2005 roku: dla Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego Rozporządzenie Nr 76/2005, zaś dla Szanieckiego Parku Krajobrazowego 77/2005. W obu dokumentach znajdują się zakazy oraz cele ochrony dla danej formy ochrony. 25