Raport Monitoringowy Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku za okres roczny I 2013 r. XII 2013 r.

Transkrypt

1 Raport Monitoringowy Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 za okres roczny I 2013 r. XII 2013 r. KATOWICE, luty 2014

2 Opracowanie: Śląskie Centrum Społeczeństwa informacyjnego ul. Powstańców Katowice tel.: fax.: Pod kierunkiem naukowym dr. Rafała Żelaznego Głównego Konsultanta Zespołu ds. Wdrażania i Monitoringu SRSI WSL 2015 Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 2

3 Spis treści Spis treści...3 Wstęp Wybrane projekty w zakresie wyodrębnionych pól strategicznych Kapitał ludzki Infrastruktura Usługi i treści Gospodarka Zarządzanie Kalendarium ważniejszych wydarzeń związanych z działalnością Zespołu ds. Wdrażania i Monitoringu Strategii Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego w okresie sprawozdawczym I.2013 XII.2013r Raport wskaźnikowy Podsumowanie Załącznik 1. Projekty wybrane do dofinansowania w ramach Działania 2.1 RPO WSL Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego według kryterium daty podpisania aktualnej umowy (rok 2013) wartościowo w porządku malejącym Załącznik 2. Lista projektów realizowanych w ramach PO IG działanie 8.3 Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu e-inclusion na obszarze woj. śląskiego (stan na dzień r.) malejąco według wartości projektu Załącznik 3. Lista projektów realizowanych w ramach PO IG działanie 8.4 Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie tzw. ostatniej mili na obszarze woj. śląskiego (stan na dzień r.) malejąco według wartości projektu Załącznik 4. Projekty wybrane do dofinansowania w ramach Działania 2.2 RPO WSL Rozwój elektronicznych usług publicznych według kryterium daty podpisania aktualnej umowy (rok 2013) wartościowo w porządku malejącym Załącznik 5. Projekty z zakresu e-zdrowia wybrane do dofinansowania w ramach Działania 2.2 RPO WSL Rozwój elektronicznych usług publicznych malejąco wg wartości projektu (wg stanu na dzień r.) Załącznik 6. Projekty z zakresu e-zdrowia wybrane do dofinansowania w ramach Działania 2.1. RPO WSL Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego malejąco wg wartości projektu (wg stanu na dzień r.)

4 Wstęp Proces wdrażania Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 (SRSI WSL 2015) odbywa się poprzez realizację odpowiednich przedsięwzięć, działań, inicjatyw, programów wojewódzkich, innych strategii branżowych, indywidualnych projektów o zasięgu regionalnym oraz działania bieżące Urzędu Marszałkowskiego, Śląskiego Centrum Społeczeństwa Informacyjnego, pozostałych jednostek i podmiotów zależnych oraz wszystkich interesariuszy. Śledzenie zmian wprowadzanych w regionie za pomocą powyższych instrumentów oraz ewaluacja ich wpływu na stan realizacji poszczególnych celów i kierunków działań oraz stopnia zbliżania się stanu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w woj. śląskim do obrazu zapisanego w wizji wymaga monitorowania postępów realizacji zapisów Strategii. Odpowiedzialność za wdrażanie Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 spoczywa na Zarządzie Województwa Śląskiego. W celu koordynacji działań związanych z wdrażaniem zapisów dokumentu Strategii oraz monitoringiem i ewaluacją efektów procesu implementacji powołano Zespół ds. Wdrażania i Monitoringu Strategii Społeczeństwa Informacyjnego (Uchwała Zarządu Województwa Śląskiego nr 2527/312/III/2009 z 9 października 2009 roku) oraz Głównego Konsultanta Zespołu (Uchwała Zarządu Województwa Śląskiego nr 2526/312/III/2009). Zespół liczy łącznie 19 osób, przewodniczącym Zespołu jest Marszałek Województwa Śląskiego 1. Zespół w zależności od potrzeb może tworzyć stałe lub doraźne grupy robocze. Stałe grupy zostały określone w następujących obszarach: e-usługi, e-edukacja, e-zdrowie, sieci szerokopasmowe, systemy informacji przestrzennej. Przedłożony Raport Monitoringowy Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 został przygotowany w Śląskim Centrum Społeczeństwa Informacyjnego ŚCSI ( Raport monitoringowy za okres I.2013 XII.2013 jest czwartym raportem od momentu uchwalenia Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku Z treścią poprzednich raportów można zapoznać się na stronach internetowych Śląskiego Centrum Społeczeństwa Informacyjnego 2. Podstawę opracowania części diagnostycznej oraz raportu wskaźnikowego są w przeważającej mierze dane statystyczne za lata Podobnie, jak podczas 1 Uchwała Zarządu Województwa Śląskiego nr 430/318/IV/ odczyt z dnia r. 4

5 przygotowania poprzednich raportów zidentyfikowano uciążliwe ograniczenia w dostępie do danych statystycznych (ilościowych i/lub jakościowych) charakteryzujących społeczeństwo informacyjne na poziomie regionalnym NUTS 2 (NTS 2), przejawiające się brakiem danych lub/i barierami w ich pozyskaniu. Powyższe obiektywne ograniczenia znalazły odzwierciedlenie w dalszej części raportu, ze szczególnym uwzględnieniem punktu 3. Przyjęty w dokumencie Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 zestaw wskaźników produktu (w odniesieniu do kluczowych przedsięwzięć), rezultatu (dla celów strategicznych) oraz oddziaływania (jako stopień osiągania wizji) w stosownym zakresie umożliwia monitoring stopnia zaawansowania osiągania celów Strategii. Przegląd listy wskaźników i ich ewentualna modyfikacja został zaplanowany w procesie aktualizacji Strategii, którego rozpoczęcie zaplanowano w IV kwartale 2014r. 1. Wybrane projekty w zakresie wyodrębnionych pól strategicznych Jak zaznaczono we Wstępie proces wdrażania Strategii jest wypadkową działań podejmowanych przez wielu interesariuszy koncepcji społeczeństwa informacyjnego (SI). Realizacja zapisów dokumentu strategicznego powinna w głównej mierze pobudzać oraz integrować inicjatywy i działania na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego podejmowane przez różne grupy podmiotów funkcjonujących w regionie. W Raporcie przyjęto, że społeczeństwo informacyjne to takie, w którym każdy obywatel posiada dostęp do technologii informacyjno-komunikacyjnych (tj.: komputerów, Internetu i innych sieci, telefonów, smartfonów, tabletów, serwerów, terminali, smarttv), ma umiejętności, świadomość i możliwości wykorzystania ICT do sprawnego pozyskiwania wiarygodnej informacji po to, aby jak najlepiej zrealizować swoje cele 3. W pierwszej części niniejszego dokumentu zaprezentowano wybrane projekty mające istotne znaczenie dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego w woj. śląskim realizowane w pięciu polach strategicznych stanowiących podstawę do definiowania celów rozwoju SI w woj. śląskim. 3 Społeczeństwo informacyjne. Raport Obserwatorium ICT. Park Naukowo-Technologiczny TECHNOPARK Gliwice, Gliwice 2013, s. 7; odczyt z dnia r. 5

6 1.1. Kapitał ludzki Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2013r. głównymi powodami nieposiadania dostępu do Internetu w domu wśród gospodarstw domowych z osobami w wieku lata w Polsce były brak potrzeby (26,3%), brak umiejętności (14,5%) oraz zbyt wysokie koszty sprzętu (9,9%). W regionie południowym, obejmującym woj. śląskie i małopolskie odsetek wynosił odpowiednio 17,9% (brak potrzeby), 8,4% (brak umiejętności) i 7,2% (zbyt wysokie koszty sprzętu) 4. Deklarowany brak potrzeby korzystania jest najczęściej związany z niewiedzą na temat istnienia produktu (usługi) w postaci cyfrowej lub elektronicznego substytutu produktu bądź usługi, z których dotychczas korzystano w sposób tradycyjny i jest przejawem braku świadomości potencjału ICT. W celu ograniczenia lub eliminacji tej bariery konieczne jest zapewnienie odpowiedniej jakości informacji na temat nowych rozwiązań, jakie zapewniają ICT. W przypadku sektora komercyjnego wykorzystuje się w tym celu narzędzia reklamy, w sektorze publicznym kampanie informacyjne, np. o dostępnych e-usługach w administracji 5. Obok braku świadomości w zakresie możliwości wykorzystania ICT istotnym problemem jest brak umiejętności skorzystania z dostępnych rozwiązań. Okazuje się, że brak odpowiednich umiejętności to najistotniejsza przyczyna wskazywana przez osoby w wieku lata niekorzystające z Internetu. W regionie południowym odsetek tych osób wynosił w 2013r. 27% (z około 37% niekorzystających z Internetu w ciągu ostatnich 3 miesięcy) 6. Średnia dla Polski związana z brakiem umiejętności osiągnęła poziom 28,2% z 37,2% niekorzystających. Biorąc pod uwagę subiektywną ocenę umiejętności komputerowych w 2013r., 28,6% osób w wieku lata zamieszkujących region południowy stwierdziło, że ich umiejętności komputerowe są wystarczające w przypadku, gdyby musiały podjąć nową pracę lub zmienić obecną w ciągu najbliższego roku (16,3% oceniło w tym kontekście swoje umiejętności komputerowe za niewystarczające). Średnia dla Polski wyniosła odpowiednio 31,2% oraz 16,3% 7. W przytaczanym badaniu GUS subiektywna ocena umiejętności internetowych dotyczy komunikacji z krewnymi, przyjaciółmi lub kolegami, ochrony swoich prywatnych danych oraz ochrony prywatnego komputera przed wirusami lub innymi złośliwymi 4 Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2013r.; odczyt z dnia r., brak danych na poziomie NUTS2 5 Społeczeństwo informacyjne, op. cit., s Wykorzystanie technologii, op. cit.; odczyt z dnia r. 7 Ibid. 6

7 programami. W powyższych zakresach za wystarczające umiejętności internetowe uznało 57,4%; 41,5% oraz 38,3% osób w wielu lata zamieszkujących region południowy. Z kolei za niewystarczające do komunikacji z krewnymi, przyjaciółmi lub kolegami swoje umiejętności internetowe uznało 6,8%, ochrony swoich prywatnych danych 21,3%, a ochrony prywatnego komputera przed wirusami lub innymi złośliwymi programami 24,9% 8. W danych GUS region południowy osiągnął wyższe od średniej krajowej wyniki pod względem odsetka osób o niskich umiejętnościach internetowych (co należy ocenić negatywnie), ale równocześnie wyższe wyniki od średniej krajowej pod względem odsetka osób o zaawansowanych umiejętnościach internetowych. Osób o średniozaawansowanych umiejętnościach internetowych było najmniej w regionie południowym i poniżej średniej krajowej. Pozytywne jest to, że w porównaniu do danych z 2012r. spadła liczba osób o niskich umiejętnościach internetowych w regionie południowym (z 24,4% do 23,7%). Rys. 1. Odsetek osób w wieku lata o niskich, średniozaawansowanych i zaawansowanych umiejętnościach internetowych według regionów (NUTS1) w Polsce w 2013r. 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 osoby o niskich umiejętnościach internetowych osoby o średniozaawansowanych umiejętnościach internetowych osoby o zaawansowanych umiejętnościach internetowych 37,1 34,6 34,1 32,4 29,7 29,6 29,3 23,4 23,7 23,4 24,2 22,2 23,1 20,4 11,1 13,0 13,4 8,6 8,9 7,3 10,4 5,0 - centralny południowy wschodni północnozachodni południowo zachodni północny średnia w Polsce Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, odczyt z dnia Wykorzystanie technologii, op. cit.; odczyt z dnia r. 7

8 Odsetek osób o niskich umiejętnościach komputerowych był w regionie południowym najniższy w Polsce (poniżej średniej krajowej), a odsetek osób o zaawansowanych umiejętnościach komputerowych powyżej średniej krajowej i jeden z najwyższych w Polsce, co również należy ocenić pozytywnie. Stosowne dane zawarto na rys. 2. Rys. 2. Odsetek osób w wieku lata o niskich, średniozaawansowanych i zaawansowanych umiejętnościach komputerowych według regionów (NUTS1) w Polsce w 2013r. niskie umiejętności komputerow e zaaw ansow ane umiejętności komputerow e średniozaaw ansow ane umiejętności komputerow e 30,0 25,0 20,0 15,0 13,4 24,0 22,1 12,8 20,5 20,6 23,0 22,9 18,5 13,8 15,3 12,7 20,4 18,6 15,3 21,7 22,1 17,9 18,4 15,5 14,6 10,0 5,0 - centralny południow y w schodni północnozachodni południow o zachodni północny średnia w Polsce Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, odczyt z dnia W stosunku do roku 2012 w regionie południowym zmniejszyła się liczba osób o niskich umiejętnościach komputerowych (z 15,3% w 2012r. do 12,8% w 2013r.) i wzrosła liczba osób o zaawansowanych umiejętnościach komputerowych (z 17,6% w 2012r. do 20,6% w 2013). Ciekawe są opinie samych internautów z woj. śląskiego na temat poziomu wybranych umiejętności informatycznych w 2013r., które prezentuje badanie pn. E-administracja w oczach Internautów E-administracja w oczach Internautów PBI na zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Warszawa, listopad

9 Rys. 3. Odsetek internautów z woj. śląskiego deklarujących posiadanie wybranych umiejętności informatycznych w 2013r. tworzenie konta kupowanie lub sprzedawanie przez Internet korzystanie z urządzeń peryferyjnych obsługa konta bankowego przez Internet moje umiejętności obsługi komputera i Internetu są odpowiednie do moich potrzeb utworzenie i edytowanie tabeli w edytorze tekstów wykrycie i rozwiązanie problemu z komputerem, np. działa zbyt wolno konfigurowanie programu do obsługi poczty korzystanie z programów graficznych utworzenie i edytowanie wykresów w arkuszu kalkulacyjnym łączenie informacji z różnych źródeł w jedną całość zarządzanie informacją w postaci baz danych przesłanie informacji do urzędu z wykorzystaniem profilu zaufanego użycie podpisu elektronicznego Źródło: E-administracja w oczach Internautów 2013.PBI na zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, Warszawa, listopad 2013, s. 15, 19 i 22. W celu podniesienia poziomu świadomości i kompetencji mieszkańców w zakresie możliwości wykorzystania potencjału technologii informacyjnych i komunikacyjnych realizowanych jest w woj. śląskim szereg projektów o różnorodnym charakterze. Ich całościowa identyfikacja nie jest zadaniem łatwym z powodu wielości priorytetów, działań i poddziałań w ramach których komponenty dotyczące ICT są realizowane. Poniżej zaprezentowano kilka przykładowych przedsięwzięć mających na celu wzrost wiedzy i umiejętności mieszkańców woj. śląskiego w zakresie wykorzystania narzędzi ICT w edukacji, pracy czy w codziennym życiu. W ramach Regionalnego Programu Promocji Społeczeństwa Informacyjnego ŚCSI w I połowie roku 2013 zorganizowało dwa szkolenia, które miały charakter pilotażowy w odniesieniu do planowanych dalszych działań. Przeprowadzono warsztaty z tematów Prezi jako alternatywne narzędzie tworzenia prezentacji oraz Gryfikacja/Grywalizacja jako metoda angażowania ludzi w marketingu, zarządzaniu i edukacji. Z każdej tematyki zostały przeszkolone dwie grupy ok. 12-osobowe. W okresie od 20 kwietnia do 15 czerwca

10 roku zorganizowano drugą edycję warsztatów LADIES w ICT. Wychodząc naprzeciw potrzebom zgłaszanym przez uczestniczki pierwszej edycji, druga edycja zorganizowana została w formie cyklu 7 warsztatów z wykorzystania nowoczesnych technologii w życiu codziennym i zawodowym. Warsztaty dotyczyły m.in. zagadnień cloud computingu, użytecznych programów graficznych czy metodyki prowadzenia bloga i skierowane zostały do kobiet z terenu województwa śląskiego. Od października do grudnia 2013r. ŚCSI realizowało kolejny cykl warsztatów z wykorzystania technologii informacyjnokomunikacyjnych w życiu codziennym i zawodowym Jesienny rozwój. W warsztatach mogły wziąć udział wszystkie osoby zainteresowane poszerzeniem swojej wiedzy i umiejętności w tym zakresie. W sumie, we wszystkich edycjach jednodniowych warsztatów realizowanych przez ŚCSI w ramach Regionalnego Programu Promocji Społeczeństwa Informacyjnego w 2013 roku przeszkolono 257 osób. Należy w tym miejscu podkreślić kluczową rolę, jaką mają do odegrania w kontekście działań zogniskowanych na wzrost poziomu świadomości i kompetencji mieszkańców w zakresie możliwości wykorzystania potencjału ICT instytucje realizujące kształcenie formalne i nieformalne. Warunkiem koniecznym jest powszechne przygotowanie do wykorzystania ICT w edukacji tych, którzy uczą i wychowują, gdyż zapewni to znaczący efekt skali związany ze specyfiką przekazywania wiedzy i kształtowania umiejętności w ramach procesu dydaktyczno-wychowawczego. Rozwijanie kompetencji nauczycieli i uczniów w zakresie stosowania ICT w edukacji było celem pilotażowego rządowego programu Cyfrowa szkoła zakończonego w sierpniu 2013r. Program opiera się na założeniu, że jednym z podstawowych zadań współczesnej szkoły jest rozwijanie kompetencji uczniów przygotowujących ich do życia w społeczeństwie informacyjnym, oraz że rozwój kompetencji uczniów powinien dokonywać się w szkole poprzez działania kompetentnych nauczycieli, świadomych korzyści edukacyjnych z wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych 10. Program składał się z czterech komponentów, tj. e-szkoła, e-uczeń, e-nauczyciel i e-zasoby edukacyjne i objął ok. 400 szkół podstawowych w całej Polsce. W woj. śląskim ze 185 organów prowadzących szkoły uprawnionych do udziału w programie aplikowało 91, łącznie stanowiło to 367 szkół (trzecie miejsce, po woj. mazowieckim 607 i małopolskim 384) 11. Ostatecznie w programie uczestniczyło 41 szkół 10 odczyt z dnia r. 11 Sprawozdanie z realizacji Rządowego programu rozwijania kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych Cyfrowa szkoła. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Warszawa, luty 2014r., s

11 podstawowych z woj. śląskiego, 11 małych, 23 średnich i 7 dużych, z przewagą szkół miejskich (26) 12. Wielkość wykorzystanej dotacji wyniosła ok. 4 mln zł, a wkładu własnego ok. 1 mln 177 tys. zł 13. Warto podkreślić, że z programu finansowano głównie zakup pomocy dydaktycznych (tj.: laptopy, notebooki, netbooki, tablety, szafki do przechowywania i ładowania komputerów, tablice interaktywne, routery, sieciowe urządzenia wielofunkcyjne, projektory multimedialne, ekrany projekcyjne). Według danych GUS w szkołach podstawowych w woj. śląskim przypada średnio ok. 12 uczniów na jeden komputer z dostępem do Internetu, co jest jednym z najgorszych wyników w Polsce (śląskie 12,19; pomorskie 12,50; mazowieckie 10,86; małopolskie 9,22) 14. Pozostaje zatem mieć nadzieję, że zakupiony sprzęt zostanie racjonalnie wykorzystany. Będzie to jednak możliwe tylko wówczas, jeśli pomoce dydaktyczne będą dostępne dla uczniów i nauczycieli oraz wykorzystywane przez nich w procesie kształcenia. Równolegle do zakupów nowoczesnych pomocy dydaktycznych przez szkoły prowadzone były działania mające na celu rozwijanie umiejętności nauczycieli w zakresie nauczania z wykorzystaniem ICT (e-koordynatorzy, międzyszkolne sieci współpracy). Wydaje się, że w przypadku kontynuacji działań w ramach kolejnych edycji Cyfrowej szkoły należy przenieść punkt ciężkości od doposażenia szkół w kierunku efektywnego wykorzystania potencjału ICT przez nauczycieli i uczniów. Na podstawie wniosków z realizacji programu pilotażowego stwierdzono, że dalszy proces cyfryzacji szkół powinien odbywać się według holistycznej koncepcji uwzględniającej integrację działań na rzecz doposażenia szkół w nowoczesne pomoce dydaktyczne, z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji każdej szkoły, z działaniami na rzecz podniesienia kompetencji nauczycieli oraz wdrożeniem innowacyjnego modelu nauczania uczenia się z wykorzystaniem elektronicznych zasobów edukacyjnych 15. Poza edukacją formalną na szczególną uwagę zasługują działania podejmowane w celu zwiększenia umiejętności wykorzystania ICT przez osoby dorosłe, tzw. pokolenie 50+. Duże znaczenie w tym kontekście odgrywają korepetycje rodzinne, Uniwersytety Trzeciego Wieku, kluby seniora oraz lokalni animatorzy działań na rzecz edukacji cyfrowej, tzw. Latarnicy Polski Cyfrowej 16. Według danych na stronie projektu Polska Cyfrowa Równych Szans w 12 slaskie; odczyt z dnia r. 13 Sprawozdanie z realizacji Rządowego, op. cit., s Bank Danych Lokalnych GUS; odczyt z dnia r. 15 Sprawozdanie z realizacji Rządowego, op. cit., s Szerzej o projekcie Polska Cyfrowa Równych Szans realizowanym przez Stowarzyszenie Miasta w Internecie oraz Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji odczyt z dnia r. 11

12 woj. śląskim funkcjonuje 226 latarników 17 (czwarte miejsce w Polsce pod względem ilości po woj. mazowieckim, dolnośląskim i lubelskim), wolontariuszy uczących i zachęcających do korzystania z technologii informacyjnych komunikacyjnych osoby dorosłe Infrastruktura Mając świadomość istnienia produktu bądź usługi cyfrowej i posiadając odpowiednie umiejętności, w celu skorzystania z możliwości jakie niesie społeczeństwo informacyjne pozostaje posiadanie dostępu do odpowiedniej infrastruktury ICT (sprzętu komputerowego, sieci, telefonii, oprogramowania) 18. Wyposażenie gospodarstw domowych w wybrane elementy infrastruktury ICT na poziomie NUTS2 prezentuje rys odczyt z dnia r. 18 Społeczeństwo informacyjne, op. cit., s

13 Rys. 4. Odsetek gospodarstw domowych wyposażonych w wybrane elementy infrastruktury ICT według województw w 2012r. zachodniopomorskie wielkopolskie warmińsko-mazurskie świętokrzyskie pomorskie podlaskie podkarpackie opolskie mazowieckie małopolskie łódzkie lubuskie lubelskie kujawsko-pomorskie dolnośląskie śląskie Polska 3,4 6 39,6 46,8 49,7 52,4 67,9 69,6 64,7 68, , komputer osobisty komputer z dostępem do Internetu w tym z dostępem szerokopasmowym komputer bez dostęu do Internetu telefon komórkowy telefon stacjonarny Źródło: Społeczeństwo informacyjne. Raport Obserwatorium ICT. Park Naukowo-Technologiczny Technopark Gliwice, Gliwice 2013, s. 35; opracowanie na podstawie Budżety gospodarstw domowych w 2012r., GUS, Warszawa 2013r., s

14 Jak wynika z powyższego rysunku woj. śląskie uplasowało się poniżej średniej krajowej (52,4%) w zakresie odsetka gospodarstw domowych posiadających komputer z szerokopasmowym dostępem do Internetu (49,7%), co pozwoliło na zajęcie 10 miejsca w Polsce. Dane te potwierdzają zasadność realizacji przedsięwzięć zogniskowanych na poprawę dostępu do szybkiej i bezpiecznej infrastruktury ICT w woj. śląskim. Warto również podkreślić, że dostęp szerokopasmowy w badaniach statystyki publicznej definiuje się na podstawie rodzaju łączy, a nie przepustowości, tj.: są to technologie z rodziny DSL (ADSL, SDSL itp. oraz inne, np. łącza w sieciach telewizji kablowych, łącza satelitarne, stałe połączenia bezprzewodowe (sieć radiowa) 19. Poniżej zaprezentowano informacje z roku 2013 dotyczące wyposażenia gospodarstw domowych w infrastrukturę ICT w ujęciu NUTS1. Rys. 5. Wyposażenie gospodarstw domowych w wybrane elementy infrastruktury ICT na poziomie NUTS1 w roku Pólnocny Południowo-zachodni Północno-zachodni Wschodni Południowy (śląskie i małopolskie) 27,6 45,9 50,7 70,2 71,5 75,8 Centralny Polska 27, ,6 68,8 70,3 75, Gospodarstwa domowe bez dostępu do Internetu Gospodarstwa dmomowe z dostępem do Internetu poprzez połączenia szerokopasmowe Gospodarstwa domowe z dostępem do Internetu poprzez urządzenia przenośne Gospodarstwa domowe z dostępem do Internetu poprzez komputer stacjonarny Gospodarstwa domowe z dostępem do Internetu i korzystające z niego Gospodarstwa domowe wyposażone w komputer Źródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2013r.; odczyt z dnia r odczyt z dnia r. 14

15 Z danych zaprezentowanych na rys. 5 wynika, że gospodarstwa domowe z woj. śląskiego i małopolskiego najczęściej w Polsce korzystają z dostępu do Internetu z wykorzystaniem komputera stacjonarnego i rzadziej niż inni z dostępu do Internetu za pomocą urządzeń przenośnych. Wyniki w pozostałych obszarach są zbliżone między regionami. Dane z powyższych obszarów są niedostępne na poziomie NUTS2. W województwie śląskim projekty dotyczące infrastruktury ICT w znakomitej większości współfinansowane są z środków europejskich w ramach następujących programów: Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata (RPO WSL ); Priorytet II. Społeczeństwo informacyjne; Działanie 2.1. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego; Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG); oś priorytetowa 8 Społeczeństwo informacyjne zwiększanie innowacyjności gospodarki; Działanie 8.3. Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu e-inclusion oraz 8.4. Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie tzw. ostatniej mili. W ramach Działania 2.1 Regionalnego Programu Operacyjnego woj. śląskiego wybrano do dofinansowania 56 projektów z zakresu rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego. Wartość ogółem tych projektów to zł, a wartość dofinansowania zł 20. Wybrane informacje na temat projektów, dla których aktualne umowy podpisano w 2013r. zawiera załącznik 1. Kluczowe znaczenie dla rozwoju infrastruktury szerokopasmowej w woj. śląskim ma projekt pn. Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa (ŚRSS). Bezpośrednim celem realizowanego projektu jest zapewnienie warunków dla optymalnego rozwoju usług telekomunikacyjnych w obszarze łączności szerokopasmowej poprzez stworzenie na terenie województwa śląskiego szerokopasmowej infrastruktury światłowodowej, która będzie docelowo umożliwiała świadczenie na rynku telekomunikacyjnym usług NGN/NGA tzw. nowej generacji, gdzie przepustowość do użytkownika końcowego obejmuje poziom min. 40 Mb/s. Rok 2013 był okresem intensywnych prac realizacyjnych. W dniu 2 lutego 2013r. Zarząd Województwa Śląskiego wydał decyzję w sprawie dofinansowania projektu pn. Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa (nr UDA-RPSL /11-00). W tym czasie została również podpisana umowa obejmująca Pełnienie funkcji Inżyniera Kontraktu oraz sprawowanie nadzoru inwestorskiego dla zadania inwestycyjnego pn. Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa. W lipcu 2013 ogłoszono postępowanie przetargowe 20 źródło: odczyt z dnia r. 15

16 na Zaprojektowanie i wybudowanie na terenie województwa śląskiego pasywnej sieci optotelekomunikacyjnej Śląskiej Regionalnej Sieci Szkieletowej, węzłów szkieletowych typu A i szkieletowych typu B, wraz z infrastrukturą towarzyszącą oraz z wykonaniem wszystkich niezbędnych prac zawiązanych z realizacją zadania inwestycyjnego pn. Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa. W ramach dokumentacji przetargowej opracowano również założenia do systemu paszportyzacji (w zakresie technicznym i organizacyjnym). W dniu r. podpisano umowy na realizację w/w zadania dla części północnej i południowej. W grudniu 2013r. wybrano Wykonawcę zamówienia pn. Obsługa wyboru Operatora Infrastruktury w formule partnerstwa publiczno-prywatnego w projekcie pn. Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa poprzez świadczenie usług doradczych w zakresie prawno-organizacyjnym, finansowo-ekonomicznym i technicznym. Najbliższe działania w ramach realizacji projektu Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa będą wiązały się z procesem budowlanym. W ramach drugiego ze wskazanych źródeł finansowania projektów infrastrukturalnych, czyli PO IG realizowane są przedsięwzięcia związane z budową sieci dostępowych ( ostatniej mili ) działanie 8.4 oraz sieci szerokopasmowych w ramach walki z wykluczeniem cyfrowym działanie 8.3. Projekty w ramach działania 8.4 realizowane są głównie przez małe firmy telekomunikacyjne (mikroprzedsiębiorstwa), natomiast w ramach działania 8.3 przez samorządy. Według stanu na dzień projekty realizowane na terenie woj. śląskiego uzyskały zł dofinansowania (164 projekty) w tym zł ze środków UE (w ramach działania 8.4) oraz zł (69 projektów) w tym zł ze środków UE (w ramach działania 8.3) 21. Największy pod względem wartości ogółem projekt pn. w ramach działania 8.4 pn. Zapewnienie dostępu do szerokopasmowego Internetu w niektórych miejscowościach powiatu kłobuckiego, tarnogórskiego i będzińskiego w technologii FTTH przygotowała firma LUDYGA ADRIAN "ADI-POL" "PROTONET" ( ,5 zł; wartość dofinansowania ,8 w tym dofinansowania UE ,5 zł) 22. Z kolei w ramach działania 8.3 największy pod względem wartości projekt pn. Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w Gminie Zawiercie przygotowała Gmina Zawiercie ( ,43 zł; wartość dofinansowania ,43 zł w tym dofinansowanie UE ,66 zł) 23. W załączniku 2 zaprezentowano listę beneficjentów z woj. śląskiego PO IG działania 8.3 Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu e-inclusion z woj. śląskiego, a w załączniku 3 PO 21 odczyt z dnia r. 22 Ibid. 23 Ibid. 16

17 IG działania 8.4 Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie tzw. ostatniej mili (według stanu na dzień r.). Warto podkreślić, iż istotną barierą dla szybkiego rozwoju infostruktury w województwie śląskim był brak koordynacji realizacyjnej pomiędzy działaniami związanymi z budową regionalnych sieci szerokopasmowych a projektami w ramach działania 8.4. PO IG, co rodziło szereg sytuacji problemowych Usługi i treści Posiadający świadomość i umiejętności skorzystania z ICT oraz dostęp do infrastruktury mieszkańcy zgłaszają popyt na elektroniczne usługi (e-usługi). Do usług świadczonych drogą elektroniczną należą usługi świadczone za pomocą Internetu lub sieci elektronicznej, których świadczenie ze względu na ich charakter jest zasadniczo zautomatyzowane i wymaga minimalnego udziału człowieka, a ich wykonanie bez wykorzystania technologii informacyjnej jest niemożliwe 24. Są to m.in.: dostawy produktów w formie cyfrowej, łącznie z oprogramowaniem, jego modyfikacjami lub nowszymi wersjami, usługi umożliwiające lub wspomagające obecność przedsiębiorstw lub osób w sieci elektronicznej, takich jak witryna lub strona internetowa, usługi generowane automatycznie przez komputer i przesyłane poprzez Internet lub sieć elektroniczną w odpowiedzi na określone dane wprowadzone przez usługobiorcę. W tym obszarze można generalnie wyodrębnić dwa rodzaje źródeł pochodzenia zdigitalizowanych usługi i treści tj. źródła o charakterze komercyjnym i publicznym. Pierwszy segment jest związany z działalnością podmiotów gospodarczych, które prowadząc rachunek ekonomiczny na bazie dualności zasady racjonalnego gospodarowania dostarczają cyfrowe usługi i treści dla obecnych i potencjalnych klientów. Drugi, będący zasadniczym przedmiotem zainteresowania w niniejszym dokumencie, dotyczy elektronicznych usług i treści o charakterze dobra publicznego. Cechami takich usług są niekonkurencyjność i niewyłączalność, zatem podmioty nie konkurują o dostęp do nich w sensie rynkowym, a z konsumpcji tych dóbr nie można nikogo wykluczyć. 24 Rozporządzenie wykonawcze rady (UE) NR 282/2011 z dnia 15 marca 2011r. ustanawiające środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L77/1 z

18 Szereg projektów realizowanych w tym obszarze dotyczy rozwoju elektronicznych usług publicznych. W ramach Działania 2.2 Rozwój elektronicznych usług publicznych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego wybrano do dofinansowania łącznie 141 projektów o wartości ogółem zł i poziomem dofinansowania ze środków europejskich w wysokości zł 25. W załączniku 4 zaprezentowano informacje na temat projektów, dla których aktualne umowy o dofinansowanie podpisano w 2013r. Ze względu na potencjał ICT w sektorze ochrony zdrowia warto w tym miejscu zwrócić uwagę na projekty realizowane w tym obszarze. Według stanu na dzień r. w ramach Działania 2.2. RPO WSL dofinansowano 28 projektów na łączną kwotę zł, przy całkowitej wartości projektów wynoszącej zł. Szczegółowe informacje na ten temat przedstawia załącznik Problematyka dotycząca e-zdrowia w woj. śląskim jest przedmiotem prac grupy roboczej e-zdrowie funkcjonującej w ramach Zespołu ds. Wdrażania i Monitoringu Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. Podczas spotkań grupy wypracowano szereg propozycji rozwiązań zaakceptowanych na posiedzeniach Zespołu i przekazanych władzom województwa, w tym między innymi: 2 koncepcje projektów tj.: Baza Usług Medycznych w Województwie Śląskim oraz Inwentaryzacja zasobów informacyjnych w ochronie zdrowia (luty 2010r.), propozycję utworzenia wielopodmiotowego opiniotwórczego konsorcjum dla rozwoju e-zdrowia o charakterze think tanku na poziomie regionalnym z inicjatywą założycielską Samorządu Województwa oraz patronatem Marszałka Województwa (październik 2010r.), diagnozę i rekomendacje w zakresie działań dotyczących rozwoju e-zdrowia w Województwie Śląskim (czerwiec 2011r.). Wśród ważniejszych rekomendacji wskazano między innymi na konieczność wprowadzenia zagadnień z zakresu elektronicznych usług w ochronie zdrowia do istniejących, przygotowywanych bądź planowanych do opracowania przez Samorząd Województwa dokumentów o charakterze strategicznym i kierunkowym oraz skierowanie rzeczywistych i potencjalnych zasobów na opracowanie koncepcji i projektów z zakresu rozwoju telemedycyny w woj. śląskim jako specjalizacji regionalnej i 25 źródło: odczyt z dnia r. 26 Według stanu na dzień r. w ramach działania 2.1. RPO WSL sfinansowano 6 projektów związanych z budową infrastruktury ICT w ochronie zdrowia na łączną kwotę zł przy całkowitej wartości projektów wynoszącej zł. Szczegółowe dane zawiera załącznik 6. 18

19 komplementarnej składowej dla realizowanych inicjatyw centralnych. W związku z powyższymi propozycjami, jak również uwarunkowaniami zewnętrznymi należy zintensyfikować działania dla rozwoju elektronicznych usług zdrowotnych w woj. śląskim w nowej perspektywie finansowej Zarówno w tym kontekście, jak i projektów scharakteryzowanych poniżej warto zwrócić uwagę na rosnące zapotrzebowanie na gromadzenie i przetwarzanie danych ze strony szeroko rozumianego sektora publicznego. Jednym z możliwych wariantów odpowiedzi na te potrzeby oraz zmiany obecnego stanu kosztochłonnego przetwarzania rozproszonego byłoby zrealizowanie przedsięwzięcia zidentyfikowanego w Strategii pn. Regional Data Center (Regionalne Centrum Przetwarzania Danych) 27. Analizy i dyskusje z udziałem podmiotów sektora publicznego i prywatnego w tym zakresie są prowadzone od roku Niezbędne wydaje się podjęcie decyzji, która w sposób jednoznaczny rozstrzygnie zasadność bądź bezprzedmiotowość realizacji tego przedsięwzięcia. Poniżej scharakteryzowano działania podjęte w roku 2013 w ramach projektów mających bardzo istotny wpływ na rozwój społeczeństwa informacyjnego w województwie śląskim, tj. w projekcie pn. Budowa Otwartego Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej (ORSIP) oraz Systemie Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej (SEKAP). Celem ogólnym projektu ORSIP jest stworzenie regionalnej (wojewódzkiej), otwartej, cyfrowej platformy, integrującej referencyjne i dziedzinowe zasoby informacyjne o charakterze przestrzennym, w celu ich publikacji oraz świadczenia związanych z nimi usług on-line, a także umożliwiającej zarządzanie nimi, przetwarzanie i udostępnianie ich w formie zintegrowanej. W dniu 20 grudnia 2013 r. zakończyła się rzeczowa realizacja projektu ORSIP, w dniu 31 grudnia 2013 r. finansowa. Zrealizowano następujące działania: 1. Opracowanie projektu technicznego wraz z budową aplikacji dziedzinowych, rozbudowa istniejącego systemu RSIP, zbudowanie i wdrożenie ORSIP wraz z z pilotażowym wdrożeniem w jednostkach samorządu terytorialnego oraz przeprowadzenie szkoleń w zakresie wdrożonego systemu. 2. Zbudowanie Infrastruktury Informatycznej przeznaczonej do uruchomienia systemu ORSIP, przez dostawę sprzętu, wymaganego oprogramowania warstwy sprzętowej, 27 Strategia Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku Samorząd Województwa Śląskiego, Katowice 2009, s Raport Ewaluacyjno - Monitoringowy Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 za okres X.2009r. X. 2010r., s. 19; Raport Monitoringowy Strategii Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Śląskiego do roku 2015 za okres XI.2010r. XII. 2011r., s. 8-9; Strategia Rozwoju Społeczeństwa, op. cit. s

20 ich instalację, uruchomienie i konfigurację oraz świadczenie usług dedykowanej asysty technicznej i gwarancji. 3. Budowa baz danych przeznaczonych do zasilenia systemu ORSIP. 4. Przeprowadzenie kampanii informacyjno promocyjnej dla projektu ORSIP. 5. Nadzór techniczny nad wdrożeniem i realizacją projektu ORSIP. Ponadto wzięło udział w działaniu Design do usług! w ramach projektu Design Silesia. Projekt realizowany jest w partnerstwie, którego liderem jest Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego. To pierwsze tego typu działanie w Polsce polegające na wprowadzeniu myślenia projektowego do sektora publicznego w celu zwiększenia jakości i skuteczności realizowanych usług. Wsparcie udzielone ŚCSI dotyczyło projektu ORSIP. W ramach spotkania, które odbyło się 6 sierpnia 2013r. stwierdzono, że istnieje szereg wyzwań, w których projektowanie usług może okazać się pomocne dla ŚCSI, by implementacja systemu ORSIP zakończyła się sukcesem. Jako główne wybrano wyzwanie, które odnosiło się do dokładności i aktualności wprowadzanych danych przez użytkowników za to odpowiedzialnych. Podczas współpracy projektantów Design Silesia i Design Wales oraz pracowników ŚCSI udało się wypracować wiele pomysłów, a po ich przedyskutowaniu wybrano trzy do dalszego uszczegółowienia: 1. Mobilni Pracownicy ORSIP osoby, które będą odwiedzały instytucje, by tłumaczyć, dlaczego warto używać ORSIP oraz będą przeprowadzać indywidualne szkolenia z użytkowania systemu (wprowadzanie, odnajdywanie danych itd.). 2. Czat ORSIP czat na żywo, który umożliwi użytkownikom szukającym określonych informacji kontakt z odpowiednim ekspertem lub instytucją. 3. Konkursy z nagrodami dla wprowadzających najwięcej aktualnych danych do systemu, które mogą zachęcać do współpracy oraz wspierać najlepsze rozwiązania. Wypracowane rozwiązania będą mogły być zrealizowane w trakcie rozwoju systemu ORSIP. Projektem strategicznym dla rozwoju SI w woj. śląskim pozostaje System Elektronicznej Komunikacji Administracji Publicznej ( Obecnie na platformie SEKAP dostępnych jest 656 elektronicznych usług publicznych na różnych poziomach dojrzałości 29. W 2013r. do SEKAP-u przystąpiło 7. nowych Partnerów (w tym 2 powiaty i 5 gmin) i według stanu na dzień r. łączna ilość Partnerów wynosi 122 (gmin, powiatów ziemskich, powiatów grodzkich) oraz 249 jednostek organizacyjnych Partnerów. Zarówno liczba partnerów, jak i dynamika wzrostu świadczą o pozytywnej roli jaką SEKAP 29 dane Śląskiego Centrum Społeczeństwa Informacyjnego 20