RODZICIELSKIEGO UPROWADZENIA DZIECKA ZA GRANICĘ

Transkrypt

1 MEDIATOR PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO DS. RODZICIELSKIEGO UPROWADZENIA DZIECKA ZA GRANICĘ VADEMECUM

2

3 MEDIATOR PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO DS. RODZICIELSKIEGO UPROWADZENIA DZIECKA ZA GRANICĘ VADEMECUM

4 Spis treści Wstęp 6 1. Rozwój prawodawstwa w obszarze prawa właściwego, jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach z zakresu prawa rodzinnego w Unii Europejskiej Potrzeba wprowadzenia unijnych środków dotyczących przypadków uprowadzenia dziecka za granicę Kryterium ustalania jurysdykcji określone w rozporządzeniu (WE) nr 2201/2003 w odniesieniu do spraw dotyczących uprowadzenia dziecka za granicę Od mediacji w sprawach cywilnych i handlowych do mediacji w sprawach rodzinnych Mediacja jako alternatywny instrument rozstrzygania spraw dotyczących uprowadzenia dziecka za granicę Rola mediatora Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę Jak skontaktować się z mediatorem Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę 7. Jak przebiega postępowanie mediacyjne i na czym polega? 8. Sprawy przedkładane mediatorowi Wnioski zawierające informacje na temat nieprawidłowości w stosowaniu konwencji haskiej Wnioski zawierające informacje o nieprawidłowościach w stosowaniu rozporządzenia nr 2201/2003 (rozporządzenia Bruksela IIa) Inne działania mediatora Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę. 25 4

5 W SKRÓCIE a) Co oznacza uprowadzenie dziecka za granicę? 26 b) Przepisy międzynarodowe i europejskie dotyczące przypadków uprowadzenia dziecka za granicę. 26 c) Jak rodzic może zapobiec uprowadzeniu dziecka? 26 d) Co może zrobić rodzic w przypadku uprowadzenia? 27 ZAŁĄCZNIKI: WYTYCZNE MEDIATORA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO DS. RODZICIELSKIEGO UPROWADZENIA DZIECKA ZA GRANICĘ 28 Artykuł 10 rozporządzenia (WE) nr 2201/

6 Wstęp Rodzina jest jedną z podstawowych wartości w społeczeństwach państw członkowskich Unii Europejskiej, dlatego też instytucje muszą ją chronić za pomocą środków ad hoc, również w sytuacji kryzysu rodzinnego. Instytucje muszą zwłaszcza odpowiednio chronić najlepszy interes dziecka. Zgodnie z najnowszymi danymi Eurostatu w UE każdego roku zawieranych jest około 2 mln małżeństw, z czego 300 tys. przez pary różnej narodowości. Ponadto odnotowuje się około 1 mln rozwodów, z czego przypadków dotyczy par różnej narodowości. Chodzi o coraz powszechniejsze zjawisko, w odpowiedzi na które w 1987 r. Parlament Europejski ustanowił stanowisko mediatora Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę. Jego zadaniem jest doprowadzenie do osiągnięcia porozumienia w wyłącznym interesie dziecka, gdy w następstwie separacji małżonków różnej narodowości lub w sytuacji, gdy małżonkowie zamieszkują w różnych krajach dziecko zostaje uprowadzone przez jednego z rodziców. Pierwszym mediatorem mianowanym przez Parlament Europejski była Marie- Claude Vayssade ( ), po której stanowisko to zajmowały Mary Banotti ( ) i Evelyne Gebhardt ( ). We wrześniu 2009 r. zostałam mianowana przez Parlament na stanowisko mediatora Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę, co dało mi możliwość pogłębienia wiedzy na temat tych przypadków oraz wyszczególnienia szeregu punktów krytycznych natury prawnej i ustawodawczej, które przedstawiłam w niniejszym dokumencie roboczym. 6

7 Należy zauważyć, że na przestrzeni lat biuro mediatora odegrało ważną rolę, jeżeli chodzi o funkcje w zakresie koordynacji oraz analizy danych spraw, a także przedstawiło rozwiązania w różnych konkretnych przypadkach. Obecnie stosowanie instrumentu mediacji rodzinnej w przypadkach uprowadzenia dziecka za granicę zostało zaproponowane w konkluzjach sformułowanych podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Sztokholmie (2009 r.) oraz w samym programie Komisji Europejskiej dotyczącym osiągnięcia celów ustanowionych w Sztokholmie (2010 r.). Parlament Europejski aktywnie uczestniczy w działaniach, nie tylko angażując się w debatę na temat kwestii legislacyjnych, lecz również udostępniając informacje o doświadczeniach biura mediatora, aby mogły one służyć obywatelom, zawsze w trosce o najlepszy i wyłączny interes dziecka. Roberta Angelilli Wiceprzewodnicząca Parlamentu Europejskiego Mediator Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę 7

8 1. Rozwój prawodawstwa w obszarze prawa właściwego, jurysdykcja, uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach z zakresu prawa rodzinnego w Unii Europejskiej. Pierwotnie integracja europejska miała zasadniczo charakter gospodarczy. Stworzone na początku instrumenty prawne miały zatem służyć realizacji takiego procesu. Sytuacja uległa jednak zasadniczej zmianie począwszy od lat 90., głównie ze względu na wzmożony przepływ osób wewnątrz Unii. Wzrost mobilności obywateli europejskich wpłynął również na zwiększenie liczby związków rodzinnych między osobami różnych narodowości lub zamieszkujących w różnych państwach. W odpowiedzi na te tendencje konieczne było zapewnienie rozwiązań prawnych również przez Unię Europejską, aby uregulować kolizje przepisów i konflikty jurysdykcji w dziedzinie prawa rodzinnego (obejmującego majątkowe stosunki małżeńskie, pochodzenie dziecka, prawo rzeczowe, uregulowania spadkowe itp.) W przeszłości państwa członkowskie Unii regulowały kwestie kolizji przepisów i konfliktów jurysdykcji zasadniczo w ramach konwencji międzynarodowych, zgodnie również z postanowieniem art. 220 traktatu o EWG (następnie art. 293 traktatu z Amsterdamu, zniesionego obecnie na mocy Traktatu z Lizbony), które stanowiły wyłączny instrument wspólnotowy umożliwiający rozpoczęcie negocjacji w celu zagwarantowania, na korzyść obywateli, uproszczenia formalności związanych z wzajemnym uznawaniem i wzajemnym wykonywaniem orzeczeń sądowych i orzeczeń arbitrażowych 1. Dopiero począwszy od przyjęcia traktatu z Maastricht w 1992 r., obszar ten zaczęto wprowadzać stopniowo do systemu Unii najpierw został włączony w zakres tzw. trzeciego filaru (wówczas międzyrządowego), a następie w zakres samego Traktatu WE w następstwie zmian wniesionych na mocy traktatu z Amsterdamu (1997 r.), wraz z tzw. uwspólnotowieniem, którego podstawę prawną stanowił art. 65 TWE 2. Na posiedzeniu Rady Europejskiej w Tampere w październiku 1999 r. wskazano jako priorytet przyjęcie instrumentów prawnych w obszarze dotyczącym rodziny z uwagi na konieczność, coraz bardziej odczuwalną w wymiarze społecznym, ustanowienia pewnego systemu prawnego dostosowanego do potrzeb obywateli. Przyjmując za punkt wyjścia ogólne założenie, że orzeczenia i postanowienia muszą być uznawane i wykonywane w całej Unii Europejskiej z jednoczesnym zapewnieniem pewności prawa obywatelom i podmiotom gospodarczym, Rada zatwierdziła w części poświęconej ustanowieniu europejskiej przestrzeni sprawiedliwości pełne zastosowanie zasady wzajemnego uznawania, zarówno w sprawach cywilnych, jak i karnych, przyjętej za prawdziwą podstawę współpracy sądowej w UE. 8

9 W oparciu o postanowienia sformułowane przez Radę w Tampere UE po raz pierwszy przyjęła uregulowania wspólnotowe obejmujące jednolite przepisy dotyczące rozstrzygania konfliktów jurysdykcji w obszarze prawa rodzinnego wraz z przyjęciem rozporządzenia nr 1347/2000 (tzw. rozporządzenia Bruksela II) dotyczącego unieważnienia małżeństwa i rozwiązania więzów małżeńskich oraz orzeczeń w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej za dzieci obojga małżonków. Zakres zastosowania rozporządzenia ograniczał się do przypadków par pozostających w związku małżeńskim oraz odpowiedzialności rodzicielskiej za dzieci obojga rodziców. Wraz z przyjęciem rozporządzenia nr 2201/2003 (tzw. rozporządzenia Bruksela IIa), uchylającego rozporządzenie nr 1347/2000, wyeliminowano wiele ograniczeń pierwszego tekstu. Należy zauważyć, że nowe rozporządzenie zawiera przepisy dotyczące spraw małżeńskich oraz spraw dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, obejmujące środki ochrony dziecka, którym ochrona ta zostaje zapewniona niezależnie od istnienia związku z postępowaniem w sprawach małżeńskich (punkt 5 preambuły rozporządzenia 3 ). Chodzi zatem o tekst o rozległym zastosowaniu, obejmujący szerszy zakres przypadków związanych ze sprawami par i dzieci. 1. Na podstawie art. 220 traktatu o EWG przyjęto na przykład konwencję brukselską z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych. Mimo że konwencja ta stanowiła pierwszy znaczący środek, zakres jej stosowania nie obejmował szeregu dziedzin, w tym prawa rodzinnego. 2. W wyniku wprowadzenia na mocy Traktatu z Lizbony zmian do dawnego art. 65 TWE w obowiązującym art. 81 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwanym dalej TFUE ) przypomina się, że do zadań Unii Europejskiej należy rozwijanie współpracy sądowej w sprawach cywilnych mających skutki transgraniczne, w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych i pozasądowych. Na podstawie tego postanowienia Parlament Europejski i Rada przyjmują, w szczególności, jeżeli jest to niezbędne do prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego, środki mające na celu zapewnienie wzajemnego uznawania i wykonywania przez państwa członkowskie orzeczeń sądowych i pozasądowych (art. 81 ust. 2 lit a), a także rozwoju alternatywnych metod rozstrzygania sporów (art. 81 ust. 2 lit. g). W bezpośrednim odniesieniu do prawa rodzinnego w art. 81 ust. TFUE uściśla się, że Unia jest uprawniona do wprowadzania w życie środków dotyczących prawa rodzinnego, o ile mają one skutki transgraniczne, w drodze specjalnej procedury ustawodawczej, zgodnie z którą Rada stanowi jednomyślnie po konsultacji z Parlamentem Europejskim, a nie w drodze zwykłej procedury ustawodawczej, w przypadku której Parlament i Rada mają takie same uprawnienia oraz wymaga się przyjmowania aktów większością kwalifikowaną. Aby złagodzić to postanowienie, w Traktacie z Lizbony wprowadza się w tym względzie możliwość zastosowania klauzuli pomostowej, na podstawie której Rada, na wniosek Parlamentu Europejskiego, mogłaby przyjąć decyzję o rozszerzeniu zakresu stosowania zwykłej procedury na akty dotyczące określonych aspektów prawa rodzinnego. Jednocześnie przyznaje się jednak państwom członkowskim prawo weta, zgodnie z którym dany parlament krajowy może sprzeciwić się (w terminie sześciu miesięcy od daty otrzymania odnośnych informacji) zastosowaniu wspomnianej wyżej klauzuli 9

10 pomostowej. Wskazane aspekty wydają się potwierdzać opór państw członkowskich przed przyznaniem Unii kompetencji w zakresie prawa rodzinnego. W związku z tym pomimo komplementarnej roli Unii Europejskiej w tym obszarze w stosunku do państw europejskich w art. 81 TFUE, chociaż w określonych granicach, nakłada się na unijne instytucje obowiązek zapewnienia transgranicznej skuteczności środków przedsięwziętych przez organy krajowe lub podmioty prywatne, zgodnie z postępowaniami mediacyjnymi i pojednawczymi przewidzianymi w poszczególnych państwach członkowskich. 3. W odróżnieniu od poprzedniego rozporządzenia, (WE) nr 1347/2000, w punkcie 5 preambuły rozporządzenia (WE) nr 2201/2003 stwierdza się, że rozporządzenie to reguluje środki ochrony dziecka niezależnie od istnienia związku z postępowaniem sprawach małżeńskich, a zatem ma również zastosowanie w odniesieniu do konkubinatu, dzieci pozamałżeńskich oraz dzieci tylko jednego z rodziców, pochodzące z poprzednich związków. W związku z powyższym zob. konwencję haską z 1980 r. 2. Potrzeba wprowadzenia unijnych środków dotyczących przypadków uprowadzenia dziecka za granicę. W ciągu ostatnich lat odnotowano dramatyczny wzrost przypadków uprowadzenia dziecka za granicę prze osobę sprawującą nad nim opiekę. Zdarza się to, chociaż konwencja haska z 1980 r. dotycząca uprowadzenia dziecka za granicę została ratyfikowana przez większość państw będących jej sygnatariuszami. Zgodnie z podstawowym założeniem tej konwencji, stanowiącej jedno z najważniejszych porozumień wielostronnych w sprawie ochrony dziecka, orzeczenie w sprawie powrotu może wydać sąd w państwie, do którego dziecko zostało uprowadzone. W przypadku gdy jedno z rodziców w nielegalny sposób wywozi dziecko do innego państwa będącego stroną konwencji haskiej, konieczne jest zapewnienie bezzwłocznego powrotu dziecka do poprzedniego miejsca zamieszkania. Nie wyklucza to jednak, że w szczególnych przypadkach istnieje możliwość odstąpienia od zarządzenia powrotu dziecka (art. 13 konwencji 4 ). Ponadto przepisy Unii Europejskiej przyczyniły się do zwiększenia ochrony zapewnianej na podstawie konwencji haskiej. 4. Artykuł 13: Bez względu na postanowienia artykułu poprzedzającego władza sądowa lub administracyjna państwa wezwanego nie jest obowiązana zarządzić wydanie dziecka, jeżeli osoba, instytucja lub organizacja sprzeciwiająca się wydaniu dziecka wykaże, że: a) osoba, instytucja lub organizacja opiekująca się dzieckiem faktycznie nie wykonywała prawa do opieki w czasie uprowadzenia lub zatrzymania albo zgodziła się lub później wyraziła zgodę na uprowadzenie lub zatrzymanie; lub b) istnieje poważne ryzyko, że powrót dziecka naraziłby je na szkodę fizyczną lub psychiczną albo w jakikolwiek inny sposób postawiłby je w niekorzystnej sytuacji. Władza sądowa lub administracyjna może również odmówić zarządzenia powrotu dziecka, jeżeli stwierdzi, że dziecko sprzeciwia się powrotowi oraz że osiągnęło ono wiek i stopień dojrzałości, przy którym właściwe jest uwzględnienie jego opinii. Przy ocenie okoliczności określonych w niniejszym artykule władza sądowa lub administracyjna powinna brać pod uwagę informacje dotyczące sytuacji społecznej dziecka, dostarczone przez organ centralny lub inną właściwą władzę państwa miejsca stałego pobytu dziecka. 10

11 Kryterium ustalania jurysdykcji określone w rozporządzeniu (WE) nr 2201/2003 w odniesieniu do spraw dotyczących uprowadzenia dziecka za granicę W rozporządzeniu nr 2201/2003 przewidziano jednolite kryteria wyznaczania sądu właściwego do wydania orzeczenia w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, obejmujących przypadki uprowadzenia dziecka za granicę. Zasadniczo należy zauważyć, że w rozporządzeniu preferowane jest osobowe kryterium zwykłego pobytu, a nie kryterium obywatelstwa (stosowane tradycyjnie przez państwa, w których funkcjonuje system prawa cywilnego) lub obiektywne kryterium prawa siedziby sądu (preferowane w państwach, w których zastosowanie ma system common law). Konkretnie w odniesieniu do spraw dotyczących rozwodu, separacji czy unieważnienia małżeństwa w rozporządzeniu ustanawia się szereg kryteriów opartych na miejscu zamieszkania jednego lub drugiego rodzica lub na wspólnym obywatelstwie (art. 3). W odniesieniu do spraw dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej za dziecko w rozporządzeniu przyznaje się jurysdykcję ogólną sądowi miejsca zamieszkania dziecka w czasie, w którym zostało wytoczone powództwo (art. 8). Co więcej, w konkretnym odniesieniu do przypadku uprowadzenia dziecka w rozporządzeniu tym określa się specjalne kryterium ustalania jurysdykcji i wyznacza jako właściwy sąd państwa, w którym dziecko miało miejsce zwykłego pobytu bezpośrednio przed zabraniem lub zatrzymaniem (art. 10). W odniesieniu do orzeczenia w sprawie powrotu dziecka art. 11 rozporządzenia stanowi, że sąd właściwy zgodnie z rozporządzeniem może wydać orzeczenie (w następstwie wydania zarządzenia przez organ sądowy wyznaczony zgodnie z konwencją haską z 1980 r.) w przypadku, gdy pierwszy sąd odmówił wydania zgody na powrót dziecka do państwa zwykłego pobytu (art. 13 konwencji). Wydane następnie orzeczenie mające na celu zapewnienie powrotu dziecka jest wykonalne, jeżeli towarzyszy mu zaświadczenie, o którym mowa w art. 42 rozporządzenia. W rozporządzeniu przewiduje się zatem dodatkową ochronę w porównaniu z postanowieniami konwencji. Również ta dodatkowa gwarancja może jednak czasem nie zaspokajać potrzeby zapewnienia pełnej ochrony interesów dziecka. Chodzi na przykład o przypadki, w których na podstawie przepisów rozporządzenia niemożliwe okazuje się wniesienie sprzeciwu wobec wykonania orzeczenia w sprawie powrotu wydanego zgodnie z art. 11 rozporządzenia po tym, jak zostanie wydane zaświadczenie na podstawie art. 42 rozporządzenia nawet wówczas, gdy orzeczenie jest wadliwe 11

12 ze względu na poważne naruszenie praw podstawowych. Na przykład w sprawie przedstawionej niedawno do rozpatrzenia przez Trybunał Sprawiedliwości 5 w drugim postępowaniu w sprawie powrotu wszczętym zgodnie z art. 11 rozporządzenia nie wysłuchano dziecka tak, jak w trakcie pierwszego postępowania w sprawie powrotu, zgodnie z konwencją haską. W omawianej sprawie dziecko wyraziło chęć zostania w państwie aktualnego pobytu. Trybunał Sprawiedliwości doprecyzował jednak, że sprzeciw wobec wykonania orzeczenia w sprawie powrotu objętego zaświadczeniem wydanym na podstawie art. 42 nie jest dopuszczalny w żadnym wypadku, nawet jeżeli orzeczenie jest wadliwe ze względu na poważne naruszenie praw podstawowych. Podobne przypadki są zgłaszane mediatorowi Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę (zwanego dalej mediatorem ). Komisja Europejska jest w trakcie przeprowadzania badania w celu uzyskania informacji na temat praktycznego wdrażania przepisów rozporządzenia nr 2201/2003 oraz zgromadzenia danych statystycznych obejmujących również liczbę przypadków uprowadzenia dziecka za granicę. Na podstawie tego badania w 2012 r. Komisja opublikuje sprawozdanie na temat praktycznego wdrażania przedmiotowego rozporządzenia oraz zdecyduje o przedstawieniu ewentualnych zmian. 5. Zob. wyrok z dnia 22 grudnia 2010 r. w sprawie C-491/10 PPU, Aguirre Zarraga. 3. Od mediacji w sprawach cywilnych i handlowych do mediacji w sprawach rodzinnych. Rodzinna mediacja międzynarodowa powinna zostać ujęta w specjalne ramy prawne uwzględniające cechy i potrzeby tego obszaru. Obecnie na szczeblu unijnym dostępna jest dyrektywa 2008/52/WE 6 w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych. Należy zauważyć, że w punkcie 10 preambuły dyrektywy precyzuje się, że nie powinno się jej stosować do praw i obowiązków stron, którymi strony nie mogą swobodnie dysponować na mocy stosownego obowiązującego prawa. Takie prawa i obowiązki szczególnie często występują w prawie rodzinnym i prawie pracy. W tym kontekście stanowisko mediatora zyskuje szczególną wartość. Należy zatem zapewnić dalszy rozwój i ugruntowanie jego funkcji. Zgodnie z tym kierunkiem działań Komisja Europejska podkreśliła w komunikacie z lutego 2011 r. pt. Agenda UE na rzecz praw dziecka potrzebę współpracy państw członkowskich, aby zaktualizować arkusze informacyjne na temat prawa krajowego dotyczącego zobowiązań alimentacyjnych, mediacji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. 12

13 Jeżeli chodzi o uprowadzenie dziecka, Komisja zobowiązała się do przeprowadzenia ze szczególną uwagą oceny informacji przedstawionych przez mediatora. Również Parlament Europejski wyraził swoją opinię w tym zakresie. W rezolucji z września 2011 r. w sprawie wdrożenia dyrektywy o mediacji w państwach członkowskich, jej wpływie na mediację i stosowaniu przez sądy podkreśla się, że: strony chcące podjąć działania na rzecz rozwiązania ich sprawy będą bardziej skłonne do podjęcia współpracy niż działania przeciwko sobie wzajemnie; jest przekonany, że w związku z tym są one często bardziej otwarte na rozważenie stanowiska drugiej strony i pracę nad podstawowymi kwestiami spornymi; uważa, że często wiąże się to z dodatkową korzyścią w postaci zachowania stosunków, jakie istniały pomiędzy stronami przed sporem, co ma szczególne znaczenie w sprawach rodzinnych z udziałem dzieci. W rezolucji z października 2011 r. w sprawie alternatywnych metod rozwiązywania sporów w sprawach cywilnych, handlowych i rodzinnych, oprócz podkreślenia znaczenia pracy mediatora Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę, uwydatnia się kluczową rolę różnych rodzajów ADR [alternatywnych metod rozwiązywania sporów] w sporach rodzinnych, w których mogą one przyczynić się do uniknięcia krzywd psychologicznych, pomóc stronom w ponownym podjęciu rozmów, a tym samym, pomóc w szczególności zapewnić ochronę dzieciom. 6. Dz.U. L 136 z , s. 7. Mediacja jako alternatywny instrument rozstrzygania spraw dotyczących rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę. 4. Mediacja jest alternatywną metodą rozwiązywania sporów, która ma na celu znalezienie konstruktywnego rozwiązania konfliktu. Jej celem jest udzielenie stronom wsparcia w formie pomocy osoby trzeciej mediatora w celu znalezienia rozwiązania akceptowalnego i zadowalającego dla obu stron. W przypadkach dotyczących uprowadzenia dziecka za granicę celem mediacji jest osiągnięcie porozumienia w wyniku negocjacji między rodzicami w wyłącznym interesie ich dzieci. W przypadkach tych głównym zadaniem mediatora jest zabezpieczenie, z zastosowaniem metod pozasądowych, interesu uprowadzonego dziecka i zaoszczędzenie dzieciom i rodzicom emocjonalnych napięć i wstrząsów związanych z postępowaniem sądowym, niekiedy długim i ciężkim. 13

14 5. Rola mediatora Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę. Kiedy rozpada się małżeństwo lub związek osób różnej narodowości, zwykle jedno z rodziców decyduje się na powrót do państwa pochodzenia lub na zamieszkanie w państwie członkowskim lub państwie trzecim innym niż państwo drugiego małżonka. Jeżeli para ma dzieci, zadaniem właściwego organu sądowego jest określenie praw rodziców do sprawowania pieczy nad tymi dziećmi i kontaktów z nimi. Niestety może się zdarzyć, że jedno z rodziców niesprawujące pieczy nad dzieckiem uprowadza je lub odmawia odprowadzenia go po zwykłej wizycie bądź że rodzic sprawujący pieczę nad dziećmi przeprowadza się z nimi w inne miejsce, faktycznie uniemożliwiając drugiemu rodzicowi korzystanie z prawa do kontaktów z dziećmi. W takich przypadkach dochodzi nie tylko do naruszenia władzy rodzicielskiej, lecz także przede wszystkim do pogwałcenia podstawowego prawa dziecka do stałego związku z obojgiem rodziców. Artykuł 24 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej Prawa dziecka: Dzieci mają prawo do takiej ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Mogą one swobodnie wyrażać swoje poglądy. Poglądy te są brane pod uwagę w sprawach, które ich dotyczą, stosownie do ich wieku i stopnia dojrzałości. We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, zarówno podejmowanych przez władze publiczne, jak i instytucje prywatne, należy przede wszystkim uwzględnić najlepszy interes dziecka. Każde dziecko ma prawo do utrzymywania stałego, osobistego związku i bezpośredniego kontaktu z obojgiem rodziców, chyba że jest to sprzeczne z jego interesami. Aby rozstrzygnąć takie spory, można zwrócić się do organów sądowych lub rozpocząć mediację z pomocą mediatora, którego zadaniem jest zapewnienie wsparcia rodzicom w znalezieniu najlepszego rozwiązania w interesie dzieci. Mediacja polega na dostarczeniu informacji na temat mającego zastosowanie prawa, porad i propozycji, aby rozstrzygnąć spór i osiągnąć porozumienie. 14

15 Duża zaleta takiego postępowania jest związana z tym, że rodzice gotowi na podjęcie mediacji zwykle dokładniej i bardziej rygorystycznie przestrzegają porozumienia wypracowanego wspólnie niż orzeczenia narzuconego przez organ sądowy. Jak skontaktować się z mediatorem Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę 6. Obywatele mogą kontaktować się z mediatorem za pomocą faksu, drogą pocztową, elektroniczną lub telefonicznie. Dane kontaktowe są dostępne na stronie internetowej Parlamentu Europejskiego w części poświęconej mediatorowi, w której opisane są też usługi świadczone przez biuro: Linki: Mediator Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę Roberta ANGELILLI Bât. Altiero Spinelli 09E130 Dane kontaktowe: Simona Mangiante ASP5G302 60, rue Wiertz / Wiertzstraat 60 B-1047 Bruxelles / Brussel MediationChildAbduct@europarl.europa.eu Tel : +32 (0) Faks : +32 (0)

16 7. Jak przebiega postępowanie mediacyjne i na czym polega? a/ po otrzymaniu zgłoszenia sprawy od obywatela biuro mediatora przystępuje przede wszystkim do oceny wniosku; b/ jeżeli nie istnieją przyczyny prawne wykluczenia postępowania (takie jak na przykład czyn karny), przystępuje się do formalnego rozpoczęcia mediacji i zwraca do stron o podpisanie oświadczenia o zgodzie na wszczęcie postępowania mediacyjnego; c/ zostaje podjęty dialog ze stronami, prowadzony za pośrednictwem telekonferencji bądź poczty lub poczty elektronicznej, aby określić zasadnicze punkty negocjacji ; d/ po uzgodnieniu wspólnych elementów porozumienia sporządza się projekt porozumienia, który jest następnie omawiany celem ostatecznego zatwierdzenia w trakcie podstępowania mediacyjnego; e/ postępowanie mediacyjne odbywa się w Parlamencie Europejskim w obecności stron (czasem w formie wideo- lub telekonferencji), pracowników biura mediatora oraz przedstawicieli prawnych stron, którzy mogą uczestniczyć w postępowaniu; f/ w przypadku wideo- lub telekonferencji strony zostają przyjęte w siedzibach instytucji takich jak ambasady, konsulaty lub delegatury Unii Europejskiej; g/ po osiągnięciu porozumienia mediacyjnego zostaje ono podpisane przez strony i mediatora oraz zyskuje charakter formalny. Charakter porozumienia mediacyjnego odpowiada charakterowi umowy prywatnej między stronami. Porozumienie, poprzez które strony wyrażają zgodę na kwestie omówione w trakcie mediacji, stanowi element nadający umowie charakter prawny. Pomagając stronom w sporządzeniu porozumienia, mediator zapewnia jego prawomocność i dopilnowuje, aby wszystkie uzgodnione punkty spełniały kryteria legalności i równości. Zawarte w ten sposób porozumienie może zostać zatwierdzone, z inicjatywy stron, przez właściwe sądy w państwie pochodzenia lub zamieszkania tych stron oraz stanowić, w stosowanych przypadkach, podstawę do określenia warunków separacji lub rozwodu za obopólnym porozumieniem. 16

17 Usługi w zakresie mediacji są świadczone na rzecz obywateli bezpłatnie. Należy zauważyć, że Parlament Europejski dysponuje biurem ad hoc, w którym pracują wyspecjalizowani prawnicy, zdolnym do udzielenia stronom wsparcia niezbędnego do osiągnięcia usystematyzowanego i prawomocnego porozumienia, z gwarancją instytucjonalną mediatora. Sprawy przedkładane mediatorowi. 8. Od września 2009 r. do grudnia 2011 r. biuro mediatora otrzymało dziewięćdziesiąt osiem (98) wniosków, w tym: dziesięć (10) wniosków dotyczących mediacji: 2 sprawy zostały rozstrzygnięte w drodze procedury negocjacyjnej przeprowadzonej w siedzibie Parlamentu Europejskiego w Strasburgu, odpowiednio w czerwcu 2010 r. i we wrześniu 2011 r. W innych dwóch przypadkach umożliwiono ponowne nawiązanie kontaktów między rodzicem, któremu odmówiono prawa do kontaktów, a jego dziećmi. Pozostałych sześć spraw jest w trakcie negocjacji; czterdzieści dwa (42) wnioski zawierały informacje na temat nieprawidłowości lub odstępstwa w stosowaniu konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę przez dane państwo będące jej sygnatariuszem; czterdzieści pięć (45) wniosków zawierało informacje na temat przypadków niestosowania lub błędnego stosowania przez dane państwo członkowskie przepisów rozporządzenia nr 2201/2003 (rozporządzenia Bruksela IIa) bądź nieuznania orzeczenia wydanego przez właściwy organ sądowy w danym państwie członkowskim, dotyczącego pieczy nad dzieckiem lub prawa do kontaktów; 1 wniosek dotyczył procedury adopcji międzynarodowej. W tym przypadku dzięki interwencji dyplomatycznej mediatora procedura została przeprowadzona w rozsądnym terminie. 17

18 Przykłady mediacji Mediacja Włochy Słowacja Spór między ojcem narodowości włoskiej i matką narodowości słowackiej dotyczący prawa do pieczy i kontaktów w odniesieniu do ich dwojga dzieci w wieku 5 i 7 lat urodzonych we Włoszech i zabranych na Słowację przez matkę. Kontekst Małżonkowie zamieszkiwali we Włoszech do dnia, w którym matka wyjechała na Słowację razem z dziećmi, aby odwiedzić swojego chorego ojca. Pobyt wydłużał się poza przewidywany okres, przy czym uniemożliwiono wszelkie formy kontaktu między dziećmi i ojcem przebywającym we Włoszech. Następnie matka oświadczyła otwarcie, że nie zamierza już wracać do Włoch oraz że chce zatrzymać dzieci na Słowacji, gdzie zaczęła żyć w konkubinacie z nowym partnerem. Ojciec złożył we Włoszech pozew o rozwód oraz wniósł sprawę karną przeciwko matce o uprowadzenie dzieci. W tym samym czasie matka również wniosła pozew o rozwód na Słowacji. W rezultacie powstał konflikt jurysdykcji, który skłonił prawnika ojca do skontaktowania się z mediatorem, aby w znaleźć rozwiązanie w drodze negocjacji z drugim rodzicem, w podstawowym interesie dwojga dzieci. Postępowanie Po przeanalizowaniu wniosku stron i kontekstu prawnego sprawy mediator rozpoczął negocjacje między rodzicami prowadzące do formalizacji postępowania mediacyjnego, które odbyło się w siedzibie Parlamentu Europejskiego (w czerwcu 2010 r.) i obejmowało następujące kroki: 18 nawiązanie połączenia za pośrednictwem telekonferencji między ojcem obecnym w Strasburgu wraz ze swoim prawnikiem oraz matką znajdującą się w ambasadzie Włoch na Słowacji wraz z adwokatem, tłumaczem i konsulem; określenie stron i formalne otwarcie postępowania; omówienie projektu porozumienia mediacyjnego sporządzonego w ciągu wcześniejszych miesięcy oraz negocjowanie niektórych zasadniczych punktów tego porozumienia;

19 osiągnięcie porozumienia mediacyjnego (po ośmiu godzinach połączenia); podpisanie porozumienia mediacyjnego, wraz z którym następuje formalne zakończenie postępowania; podstawowe elementy porozumienia mediacyjnego: prawo do pieczy, prawo do kontaktów oraz utrzymanie. Mediacja Izrael Francja/Niemcy Przykłady mediacji Spór między kobietą o narodowości francusko-niemieckiej pochodzenia żydowskiego oraz Izraelczykiem zamieszkującym w Tel Awiwie. Kontekst Kobieta mająca zwyczajowe miejsce zamieszkania we Francji podczas krótkiego pobytu w Tel Awiwie zaszła w ciążę z Izraelczykiem. Para nigdy nie mieszkała razem, a dziecko żyło przez pierwsze lata po urodzeniu z matką najpierw we Francji, a następnie w Kanadzie. Należy zauważyć, że ojciec zakończył związek z matką dziecka już dwa tygodnie po stwierdzeniu u niej ciąży, oświadczywszy, że nie chce dziecka, oraz poinformowawszy po raz pierwszy o tym, że jest już w związku małżeńskim z inną kobietą. Po dwóch latach kobieta, żyjąca i pracująca w Kanadzie, została pozwana w sprawie o przyznanie pieczy nad dzieckiem, wniesionej przez ojca przed sąd rabinacki w Izraelu w celu uzyskania opieki nad dzieckiem i wychowania go zgodnie z zasadami religii żydowskiej. Na początku kobieta wyraziła zgodę na przeprowadzenie się wraz z dzieckiem do Izraela, aby umożliwić udział ojca w życiu dziecka, jak i jego wychowanie religijne. Po kilku miesiącach od zamieszkania pary w Tel Awiwie kobieta, z powodu pogarszającego się stanu zdrowia swojej matki mieszkającej w Paryżu, postanowiła ją odwiedzić razem z dzieckiem i pozostać przez pewien czas we Francji, aby się nią opiekować. Ojciec natychmiast pozwał ją o uprowadzenie dziecka za granicę. W rezultacie kobieta, reprezentowana przez swojego prawnika, zwróciła się do mediatora. 19

20 Postępowanie Po przeanalizowaniu wniosku stron i kontekstu prawnego sprawy mediator rozpoczął negocjacje między rodzicami prowadzące do formalizacji postępowania mediacyjnego, które odbyło się w siedzibie Parlamentu Europejskiego (we wrześniu 2011 r.) i obejmowało następujące kroki: nawiązanie połączenia za pośrednictwem wideokonferencji między siedzibą Parlamentu Europejskiego w Strasburgu i delegaturą Unii Europejskiej w Izraelu, w której znajdowały się strony i przedstawiciel prawny jednej z nich; określenie stron i formalne otwarcie postępowania; omówienie projektu porozumienia mediacyjnego sporządzonego w ciągu wcześniejszych miesięcy oraz negocjowanie niektórych zasadniczych punktów tego porozumienia. Wiele istotnych punktów projektu porozumienia zostało zmienionych w wyniku bezpośredniej konfrontacji stron; osiągnięcie porozumienia mediacyjnego (po dziewięciu godzinach połączenia); podpisanie porozumienia mediacyjnego, wraz z którym następuje formalne zakończenie postępowania; podstawowe elementy porozumienia mediacyjnego (43 artykuły), w ramach którego uzgodniono i określono między innymi następujące punkty: 1. ustalenie miejsca zamieszkania dziecka w Izraelu; 2. wspólna piecza i władza rodzicielska; 3. wychowanie dziecka zgodnie z zasadami i nakazami religii żydowskiej; 4. utrzymanie; 5. prawo do kontaktów; powierzenie rozstrzygnięcia sporu, który mógłby powstać w związku ze stosowaniem porozumienia, arbitrowi wyznaczonemu za obopólnym porozumieniem stron, przy nadzorze mediatora.

21 Wnioski zawierające informacje na temat nieprawidłowości w stosowaniu konwencji haskiej W większości wniosków przedłożonych biuru mediatora zgłoszono nieprawidłowości w stosowaniu lub wykonywaniu postanowień konwencji haskiej. Celem konwencji jest zapewnienie szybkiego powrotu dziecka do państwa jego zwykłego pobytu, z którego zostało nielegalnie zabrane, w wyniku współpracy organów centralnych ustanowionych w każdym państwie będącym sygnatariuszem konwencji. Rodzice kontaktujący się z biurem często narzekają na nieefektywną współpracę między organami centralnymi w różnych państwach oraz na to, że w pewien sposób każdy z organów stara się chronić swojego obywatela mimo stwierdzonego uprowadzenia. Czasem zdarza się, że dzieci zostają zwrócone państwu ich zwykłego pobytu mimo istnienia obiektywnego zagrożenia, że po powrocie dziecko mogłoby ponieść szkody fizyczne lub psychiczne (tj. mimo zaistnienia przesłanek do zastosowania wyjątku przewidzianego w art. 13 konwencji haskiej). Sposób postępowania mediatora w powyższych przypadkach: wysłanie pism do organów centralnych zainteresowanych sygnatariuszy, aby zgłosić stwierdzone nieprawidłowości w stosowaniu postanowień konwencji oraz ponaglić do szybkiego przywrócenia legalności; złożenie zapytań parlamentarnych skierowanych do Rady i do Komisji, aby przedstawić stwierdzone odstępstwa innym instytucjom oraz poinformować o możliwej strategii działania; przeprowadzenie mediacji, w szerokim znaczeniu tego słowa, ze wszystkimi zainteresowanymi organami, stronami i adwokatami, aby ułatwić właściwe i szybkie przeprowadzenie trwających postępowań międzynarodowych. 21

22 Wnioski zawierające informacje o nieprawidłowościach w stosowaniu rozporządzenia nr 2201/2003 (rozporządzenia Bruksela IIa). Rozporządzenie Bruksela IIa reguluje jurysdykcję sądową, uznawanie i wykonywanie orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej. Rozporządzenie to zawiera nowe przepisy dotyczące uprowadzenia dziecka, wzmacniające postanowienia zawarte już w konwencji haskiej z 1980 r. w odniesieniu do przypadków wchodzących w zakres zobowiązań państw członkowskich będących sygnatariuszami konwencji. Znaczna część spraw zgłoszonych mediatorowi dotyczy poważnych problemów w obszarze współpracy sądowej między państwami członkowskimi. Złożone wnioski dotyczą ponadto skarg z powodu odmowy uznania i wykonania przez dane państwo członkowskie pełnomocnego orzeczenia sądowego wydanego w innym państwie członkowskim, bez właściwego uzasadnienia takiej odmowy wymaganego w samym rozporządzeniu. Wskazane przypadki nieprzestrzegania przepisów przyczyniają się do powstawania sytuacji poważnego braku pewności prawnej we wszystkich przedmiotowych sprawach, co ma negatywne konsekwencje dla dzieci, których sprawy te dotyczą. Sposób postępowania mediatora w tego rodzaju przypadkach: złożenie zapytań parlamentarnych skierowanych do Komisji, aby zgłosić stwierdzane co jakiś czas przypadki naruszeń przepisów rozporządzenia Bruksela IIa i doprowadzić do wszczęcia postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko państwu członkowskiemu niewywiązującemu się ze swoich obowiązków; 22

23 zaproponowanie stronom doradztwa prawnego w zakresie instrumentów ochrony dziecka opracowanych przez UE, a także mediacji z zainteresowanymi organami, stronami i adwokatami stron. Z biurem mediatora skontaktowało się 98 par rodziców, tj. 196 obywateli: 40 z państw spoza Unii Europejskiej (partnerzy obywateli europejskich, z którymi mają jedno dziecko lub ich większą liczbę); 156 obywateli Unii pochodzących z następujących państw: 23

24 Zgłoszone sprawy dotyczyły uprowadzenia 123 dzieci za granicę, w tym: 76 dziewczynek; 47 chłopców; średni wiek dzieci wynosił od 3 do 11 lat. 24

25 Inne działania mediatora Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę. 9. Biuro mediatora Parlamentu Europejskiego prowadzi synergiczne działania oraz stałą współpracę ze wszystkimi instytucjami, zwłaszcza z Komisją, Radą, Radą Europy i Trybunałem Sprawiedliwości. Inny podstawowy obszar działań dotyczy współpracy z centralnymi organami krajowymi, ustanowionymi na mocy konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę. Ponadto bardzo ważne znaczenie ma regularna wymiana informacji i współpraca z organizacjami pozarządowymi działającymi w przedmiotowym obszarze, z ekspertami ds. postępowania mediacyjnego, psychologami, psychologami dziecięcymi, pedagogami, pracownikami społecznymi, prawnikami i sędziami, a także współpraca z Interpolem i krajowymi służbami policji. 25

26 W SKRÓCIE a. Co oznacza uprowadzenie dziecka za granicę? Uprowadzenie dziecka za granicę zachodzi, gdy: dziecko zostało nielegalnie wywiezione za granicę przez rodzica niekorzystającego z wyłącznej władzy rodzicielskiej, który uprowadził dziecko z państwa jego zwykłego pobytu; dziecko nie zostaje odwiezione do państwa swojego zwykłego pobytu przez rodzica niekorzystającego z wyłącznej władzy rodzicielskiej, naruszającego w ten sposób prawo do pieczy lub prawo do kontaktów. b. Przepisy międzynarodowe i europejskie dotyczące przypadków uprowadzenia dziecka za granicę. Aby zwalczać rozpowszechniający się proceder uprowadzania dzieci za granicę, podpisano następujące konwencje i porozumienia międzynarodowe: Konwencję dotyczącą cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę (Haga, 25 października 1980 r.): konwencja ta przewiduje możliwość złożenia przez rodzica, który jest poszkodowany w wyniku uprowadzenia, wniosku o powrót dziecka do jego państwa (np. w przypadku, gdy jedno z rodziców bezprawnie uprowadza lub zatrzymuje dziecko w innym państwie) bądź o ponowne umożliwienie korzystania z prawa do kontaktów. Celem jest ochrona dziecka przed oderwaniem go od dotychczasowego środowiska wynikającym z jego wyjazdu bądź uniemożliwienia mu powrotu do państwa jego zwykłego pobytu; rozporządzenie Bruksela IIa (WE nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r.) dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej: w rozporządzeniu tym ustanawia się w odniesieniu do spraw dotyczących uprowadzenia dziecka wykonalność orzeczeń wydanych przez sąd państwa zwykłego pobytu dziecka. Ponadto nie przewiduje się w nim żadnego stwierdzenia wykonalności orzeczeń organów danego państwa członkowskiego w odniesieniu do prawa kontaktów z dzieckiem. Konwencja Organizacji Narodów Zjednoczonych o prawach dziecka przyjęta w Nowym Jorku dnia 20 listopada 1989 r.: stanowi najbardziej kompletny instrument ochrony i propagowania praw dziecka. c. W jaki sposób rodzic może zapobiec uprowadzeniu dziecka? 26 zdobywając informacje na temat obowiązujących przepisów dotyczących pieczy i prawa do kontaktów;

27 jeżeli z jakiegoś powodu dziecko musi wyjechać za granicę uzyskując od drugiego rodzica podpisane zobowiązanie do zapewnienia powrotu dziecka do państwa zwykłego pobytu w określonym terminie; zwracając się do właściwego sądu o wydanie specjalnego zakazu wyjazdu dziecka za granicę; sprawdzając, czy zakaz wyjazdu za granicę jest zarejestrowany w wykazach granicznych; wycofując zgodę, aby paszport wydany dziecku został unieważniony; upewniając się w czasie, gdy rodzic niesprawujący pieczy nad dzieckiem korzysta z przyznanego mu prawa do kontaktów, że nie zatrzymuje on przy sobie dziecka bezprawnie przez okres wykraczający poza ustalenia. d. Co może zrobić rodzic w przypadku uprowadzenia? powiadomić właściwe organy krajowe, aby przedstawicielstwa dyplomatyczno-konsularne w państwach, do których dziecko mogło zostać uprowadzone, podjęły odpowiednie działania; skontaktować się z organem centralnym państwa zwykłego pobytu dziecka, zgodnie z konwencją haską dotyczącą cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę lub rozporządzeniem (WE) nr 2201/2003 dotyczącym jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej; złożyć bezzwłocznie doniesienie do organów sądowych lub służb policji właściwych dla terytorium zwykłego pobytu dziecka; zwrócić się do sądu właściwego dla terytorium zwykłego pobytu dziecka, aby w trybie natychmiastowym otrzymać wyłączną pieczę nad dzieckiem; zwrócić się do właściwego sądu o zawieszenie władzy rodzicielskiej rodzica, który dopuścił się przestępstwa uprowadzenia; skontaktować się z mediatorem Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę, aby rozpocząć mediację rodzinną. 27

28 WYTYCZNE MEDIATORA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO DS. RODZICIELSKIEGO UPROWADZENIA DZIECKA ZA GRANICĘ 1. DEFINICJE 1.1 Do celów postępowań wszczętych przez mediatora Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę stosuje się następujące definicje: a/ mediator oznacza mediatora Parlamentu Europejskiego ds. rodzicielskiego uprowadzenia dziecka za granicę, do którego strony zwróciły się o przeprowadzenie mediacji; b/ mediacja oznacza postępowanie pozasądowe mające na celu osiągnięcie porozumienia z pomocą mediatora w najlepszym interesie uprowadzonego dziecka lub uprowadzonych dzieci. 2. ZAKRES KOMPETENCJI MEDIATORA Do kompetencji mediatora należy wykonywanie następujących zadań: udzielanie stronom pomocy w osiągnięciu porozumienia mediacyjnego; dostarczanie informacji na temat prawa właściwego; zgłaszanie właściwym organom stwierdzonych nieprawidłowości w stosowaniu międzynarodowych i europejskich instrumentów z zakresu uprowadzenia dziecka za granicę. 3. NIEZALEŻNOŚĆ I BEZSTRONNOŚĆ Mediator musi działać w sposób całkowicie niezależny, zapewniając swoją pełną bezstronność, oraz za zgodą stron. Mediator musi zawsze działać wobec stron w sposób bezstronny, starając się również świadczyć o bezstronności swoją postawą, a także musi dążyć do świadczenia pomocy w równym stopniu na rzecz wszystkich stron w trakcie postępowania mediacyjnego. 4. POROZUMIENIE, POSTĘPOWANIE I ROZSTRZYGNIĘCIE SPORU 4.1. Postępowanie Mediator musi się upewnić, czy strony mediacji rozumieją zasady postępowania mediacyjnego oraz zadania mediatora i stron w ramach tego postępowania. W szczególności mediator musi dopilnować, aby przed rozpoczęciem mediacji strony zrozumiały i wyraźnie zaakceptowały warunki porozumienia mediacyjnego, w tym postanowienia dotyczące obowiązku zachowania poufności ze strony mediatora i stron. 28

29 Mediator musi prowadzić postępowanie w stosowny sposób, uwzględniając okoliczności sprawy, w tym możliwą nierówność pozycji stron, ewentualne życzenia wyrażone przez strony i szczególne uregulowania prawne, a także konieczność szybkiego rozstrzygnięcia sporu Właściwy przebieg postępowania Mediacja musi być prowadzona z uwzględnieniem przede wszystkim interesu dzieci, których ona dotyczy. Mediator musi się upewnić, że wszystkie strony mogą podejmować stosowne działania w ramach postępowania. Z zastrzeżeniem obowiązku wywiązania się przez strony ze zobowiązań przyjętych w ramach mediacji, a w szczególności zobowiązań przyjętych na podstawie porozumienia rozstrzygającego spór, mediator może zakończyć postępowanie mediacyjne w przypadku, gdy: ma uzasadnione powody, aby uważać, że przeprowadzenie procedury nie doprowadzi raczej do rozstrzygnięcia sporu; strony proponują włączenie do umowy postanowień niezgodnych z prawem Zakończenie postępowania Mediator musi przedsięwziąć wszystkie odpowiednie środki, aby ewentualne porozumienie stron było oparte na świadomej zgodzie oraz aby wszystkie strony rozumiały określone w nim warunki. Strony mogą wycofać się z postępowania mediacyjnego w każdej chwili bez podania żadnego uzasadnienia. 5. POUFNOŚĆ Mediator musi zachować poufność wszystkich informacji otrzymanych w trakcie mediacji lub z nią związanych, w tym informacji na temat tego, że mediacja jest w toku lub została przeprowadzona, z wyjątkiem przypadków, gdy do ujawnienia tych informacji zobowiązany jest na mocy przepisów prawnych lub przez wzgląd na porządek publiczny. Wszystkie poufne informacje udzielone mediatorowi przez jedną ze stron nie mogą być ujawniane drugiej stronie bez zgody tej pierwszej. 29

30 Artykuł 10 rozporządzenia (WE) nr 2201/2003 Właściwość w przypadku zabrania dziecka W przypadku bezprawnego zabrania lub zatrzymania dziecka, sądy państwa członkowskiego, w którym dziecko zwykle zamieszkiwało bezpośrednio przed bezprawnym zabraniem lub zatrzymaniem utrzymują swoją właściwość do momentu, w którym dane państwo członkowskie nie stanie się miejscem stałego pobytu dziecka oraz: a. każda osoba, instytucja lub inna organizacja posiadająca prawo do opieki zaaprobowała zabranie lub zatrzymanie; lub b. dziecko mieszkało w danym państwie członkowskim przez okres co najmniej roku po tym, jak osoba, instytucja czy inna organizacja posiadająca prawo do opieki dowiedziała się lub mogła się dowiedzieć o miejscu zamieszkania dziecka, a dziecko zaadaptowało się do nowych warunków i spełniony jest co najmniej jeden z następujących warunków: i/ w ciągu roku od momentu, w którym osoba posiadająca prawo do opieki dowiedziała się lub mogła się dowiedzieć o miejscu zamieszkania dziecka, nie wniesiono o powrót dziecka przed właściwe organy państwa członkowskiego, do którego dziecko zabrano lub w którym dziecko zatrzymano; ii/ wniosek o powrót dziecka wniesiony przez osobę posiadającą prawo do opieki nad dzieckiem został wycofany i w terminie określonym w (i) nie wniesiono nowego wniosku (i); iii/ na podstawie art. 11 ust. 7 zamknięto sprawę przed sądem państwa członkowskiego, w którym dziecko zwykle zamieszkiwało bezpośrednio przed bezprawnym zabraniem lub zatrzymaniem; iv/ sąd państwa członkowskiego, w którym dziecko zwykle zamieszkiwało bezpośrednio przed bezprawnym zabraniem lub zatrzymaniem wydał orzeczenie w sprawie o ustalenie prawa do opieki nad dzieckiem, które nie pociąga za sobą powrotu dziecka. 30

31 Zdjęcia: Parlament Europejski

32