KOMENTARZE BECKA. Społeczne ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe

Transkrypt

1

2 KOMENTARZE BECKA Społeczne ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe

3 Polecamy nasze publikacje: Barbara Adamiak, Janusz Borkowski (red.) KODEKS POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO. KOMENTARZ, wyd. 12 Komentarze Kodeksowe Wojciech Muszalski (red.) KODEKS PRACY. KOMENTARZ, wyd. 8 Duże Komentarze Becka Krzysztof Pietrzykowski (red.) KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY. KOMENTARZ, wyd. 3 Duże Komentarze Becka Beata Gudowska, Jolanta Strusińska-Żukowska (red.) USTAWA O SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH. KOMENTARZ Komentarze Becka Bogusława Dobkowska PROBLEMATYKA WSPÓŁCZESNYCH REFORM ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W ŚWIETLE KONCEPCJI ADMINISTRACYJNOPRAWNYCH JERZEGO STEFANA LANGRODA Monografie Prawnicze

4 Społeczne ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe Komentarz Redakcja sędzia SN, prof. Małgorzata Gersdorf sędzia SN Beata Gudowska Autorzy sędzia SN, prof. Małgorzata Gersdorf sędzia SN Beata Gudowska dr Daniel Eryk Lach LL.M. Wojciech Ostaszewski Łukasz Prasołek dr Michał Raczkowski Dominik Wajda WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2012

5 Propozycja cytowania: W. Ostaszewski, [w:] M. Gersdorf, B. Gudowska (red.), Społeczne ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe. Komentarz, Warszawa 2012 Poszczególne części komentarza opracowali: Małgorzata Gersdorf: Wstęp do ŚwiadPUbSpołU; art ŚwiadPUbSpołU Beata Gudowska: Wstęp do WypadkiU; art. 3 WypadkiU Daniel Eryk Lach: art. 1 3, 36 52a ŚwiadPUbSpołU Wojciech Ostaszewski: art. 6 10, 23 23a, 32 36, WypadkiU; art WypadkiU (wspólnie z Michałem Raczkowskim); art ŚwiadPUbSpołU Łukasz Prasołek: art. 1 2, 4 5, WypadkiU; art. 4 11, 29 35, ŚwiadPUbSpołU Michał Raczkowski: art , 27 31, WypadkiU; art WypadkiU (wspólnie z Wojciechem Ostaszewskim) Dominik Wajda: art , ŚwiadPUbSpołU Redakcja: Iwona Duda Wydawca: Dagna Kordyasz Wydawnictwo C. H. Beck 2012 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk: Totem, Inowrocław ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Wykaz skrótów Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Wstęp Rozdział 1. Przepisy ogólne Art Rozdział 2. Rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, warunki nabywania prawa do świadczeń, zasady i tryb ich przyznawania, ustalania ich wysokości oraz zasady ich wypłaty Art. 6 23a Rozdział 3. Zbieg prawa do świadczeń Art Rozdział 4. Zasady różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków Art Rozdział 5. Zasady finansowania prewencji wypadkowej Art Rozdział 6. Zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe Art Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Wstęp Rozdział 1. Przepisy ogólne Art VII V

7 Spis treści Rozdział 2. Zasiłek chorobowy Art Rozdział 3. Świadczenie rehabilitacyjne Art Rozdział 4. Zasiłek wyrównawczy Art Rozdział 5. (uchylony) Rozdział 6. Zasiłek macierzyński Art Rozdział 7. Zasiłek opiekuńczy Art Rozdział 8. Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym będącym pracownikami Art Rozdział 9. Zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym niebędącym pracownikami 679 Art a Rozdział 10. Dokumentowanie prawa do zasiłków i kontrola orzekania o czasowej niezdolności do pracy Art Rozdział 11. Postępowanie w sprawach ustalania prawa do zasiłków i zasady ich wypłaty Art Rozdział 12. Zmiany w przepisach obowiązujących Art Rozdział 13. Przepisy przejściowe i końcowe Art Indeks rzeczowy VI

8 Wykaz skrótów 1. Akty prawne DekretPZE AlkoholU ustawa z r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tj. Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.) ChorZawR rozporządzenie RM z r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. Nr 105, poz. 869) dekret z r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1958 r. Nr 23, poz. 97 ze zm.) DokChorZawR.... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (Dz.U. Nr 132, poz. 1121) EKS EmPomU Europejska Karta Społeczna z r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67 ze zm.) ustawa z r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz ze zm.) EmRentyFUSU.... ustawa z r. o emeryturachi rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz ze zm.) JedOdszkUstR.... rozporządzenie MPiPS z r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz.U. Nr 234, poz. 1974) KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKW ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) VII

9 Wykaz skrótów Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.) KontrZwLekR.... rozporządzenie MPiPS z r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz.U. Nr 65, poz. 743) Konwencja MOP Nr Konwencja MOP Nr KP Konwencja Nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca minimalnych norm zabezpieczenia społecznego, przyjęta w Genewie r., ratyfikowana r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 93, poz. 775) Konwencja Nr 121 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca świadczeń w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych, przyjęta w Genewie r. (Konwencje i zalecenia Międzynarodowej Organizacji Pracy Warszawa 1996, t. I, s. 640) ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPA ustawa z r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz ze zm.) KPC ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPK ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KRO ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) KSH ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) KSH ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) KW ustawa z r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) ManPosłU ustawa z r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 7, poz. 29 ze zm.) MinWynU ustawa z r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz ze zm.) NarkomanU ustawa z r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 124 ze zm.) VIII

10 Wykaz skrótów ObrRPU ustawa z r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz ze zm.). OchrDanOsU..... ustawa z r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.) OkrDowZasR rozporządzenie MPiPS z r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. Nr 65, poz. 742 ze zm.) OkrDowZasR rozporządzenie MPiPS z r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. Nr 444) OpDziecU ustawa z r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. Nr 45 poz. 235 ze zm.) OrdPod ustawa z r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) OrzekNiezdolR.... rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz.U. Nr 273, poz ze zm.) OrzekNiezdPrR... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy (Dz.U. Nr 145, poz. 1219) PDOFizU PromZatrU ustawa z r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.) ustawa z r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) ProtWypWzórR... rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. Nr 227, poz. 2298) PrPostAdm ustawa z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz ze zm.) PrSpółdz ustawa z r. Prawo spółdzielcze (t.j. PrUSP Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz ze zm.) ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) IX

11 Wykaz skrótów RodzDokMedR.... rozporządzenie Ministra Zdrowia z r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (Dz.U. Nr 252, poz. 1697) SłCywU... ustawa z r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz ze zm.) SłZastU... ustawa z r. o służbie zastępczej (Dz.U. Nr 223, poz ze zm.) SportU... ustawa z r. o sporcie (Dz.U. Nr 127, poz. 857 ze zm.). StatKartaWypR... rozporządzenie MPiPS z r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (Dz.U. Nr 14, poz. 80) StatPublU... ustawa z r. o statystyce publicznej (Dz.U. Nr 88, poz. 439 ze zm.) StopProcSkłR..... rozporządzenie MPiPS z r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. Nr 200, poz ze zm.) SwobDziałGospU.. ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz ze zm.) SysUbSpołU ustawa z r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz ze zm.) ŚwiadPUbSpołU... ustawa z r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.) ŚwiadPUbSpołU ustawa z r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby imacierzyństwa (t.j. Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.) ŚwiadRodzU..... ustawa z r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 99, poz. 99 ze zm.) TrybUznWypR.... X rozporządzenie MPiPS z r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy

12 UbSpołRolU... UbezpSpołU 1933 (ustawa scaleniowa) Wykaz skrótów pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz.U. Nr 236, poz. 1992) ustawa z r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.) ustawa z r. o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. Nr 51, poz. 396 ze zm.) UstOkolWypR.... rozporządzenie RM z r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 105, poz. 870) WarORehZawR... rozporządzenie RM z r. w sprawie warunków odbywania rehabilitacji zawodowej uprawniających do zasiłku wyrównawczego oraz szczegółowych zasad przyznawania tego zasiłku (Dz.U. Nr 51, poz. 325 ze zm.) WspRodzPieczZastU WypadkiPolU..... WypadkiU ustawa z r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. Nr 149, poz. 887 ze zm.) ustawa z r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Policji (Dz.U. Nr 53, poz. 345 ze zm.) ustawa z r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 3, poz. 8 ze zm.) WypadkiU ustawa z r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.) WypadkiU ustawa z r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 132 ze zm.) Zalecenie Nr Zalecenie Nr 121 dotyczące świadczeń w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych przyjęte w Genewie r. (Konwencje i zalecenia Międzynarodowej Organizacji Pracy Warszawa 1996, t. I, s. 653) ZaopEmFunkcjU.. ustawa z r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa XI

13 Wykaz skrótów Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze zm.) ZaopEmŻołnU.... ustawa z r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm.) ZaopSzczOkolU... ustawa z r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz.U. Nr 199, ZasOrzekUszczZdrR poz ze zm.) rozp. MPiPS z r. sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz.U. Nr 234, poz. 1974) ZaśwLekR rozporządzenie MPiPS z r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 65, poz. 741 ze zm.) ZmWypadkiU 1975 ustawa z r. o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz.U. Nr 36, poz. 206 ze zm.) 2. Organizacje, instytucje EFTA... EuropejskieStowarzyszenieWolnegoHandlu EOG Europejski Obszar Gospodarczy GUS... GłównyUrządStatystyczny KSAP... KrajowaSzkołaAdministracjiPublicznej MPiPS Minister Pracy i Polityki Społecznej NSA Naczelny Sąd Administracyjny RM... RadaMinistrów PIP... PaństwowaInspekcjaPracy PIS... PaństwowaInspekcjaSanitarna SN... SądNajwyższy TK Trybunał Konstytucyjny XII

14 TUS Trybunał Ubezpieczeń Społecznych WSA... WojewódzkiSądAdministracyjny ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych Wykaz skrótów 3. Czasopisma, publikatory AMSiK Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii AUL Fol.Iur Acta Universitatis Lodziensis Folia Iuridica AUL Acta Universitatis Lodziensis BiHP Bezpieczeństwo i Higiena Pracy Biul. TUS Biuletyn Trybunału Ubezpieczeń Społecznych BSN... BiuletynSąduNajwyższego GP Gazeta Prawna GSP... GdańskieStudiaPrawnicze GSP-PO Gdańskie Studia Prawnicze Przegląd Orzecznictwa KPP... KwartalnikPrawaPrywatnego MoP... MonitorPrawniczy MoPr... MonitorPrawaPracy NP... NowePrawo Ochr. Pracy Ochrona Pracy ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (do 2002 r.) OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNCP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i Pracy OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy (od 2003 r.) OSNK Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna iwojskowa OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego Biuletyn Prokuratury Generalnej OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego seria A Pal.... Palestra PG Prawo Gospodarcze PiP... PaństwoiPrawo PiZS Praca i Zabezpieczenie Społeczne PiŻ... PrawoiŻycie XIII

15 Wykaz skrótów Pol.Społ Polityka Społeczna Pr.Pracy... PrawoPracy Probl.Alk Problemy Alkoholizmu Prok. i Pr Prokuratura i Prawo Prz.Pr. UW Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego Prz.Pr.Rol Przegląd Prawa Rolnego PS... PrzeglądSądowy PUSiG Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych R.Pr.... RadcaPrawny RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny SC Studia Cywilistyczne SI... StudiaIuridica Sł.Prac Służba Pracownicza SP... StudiaPrawnicze St.P.-E Studia Prawno-Ekonomiczne US Ubezpieczenia Społeczne Zb.Orz. TUS..... Zbiór Orzeczeń Trybunału Ubezpieczeń Społecznych 4. Inne skróty apr aprobująca bhp bezpieczeństwo i higiena pracy FUS Fundusz Ubezpieczeń Społecznych gl. apr glosa aprobująca gl.kryt.... glosakrytyczna n.... następny(-a,-e) niepubl niepublikowany (-a, -e) PKD Polska Klasyfikacja Działalności post.... postanowienie rozp.... rozporządzenie t.j tekst jednolity uchw. SN(7) uchwała Sądu Najwyższegow składzie 7 sędziów uchw.... uchwała wzw.... wzwiązku wyr.... wyrok XIV

16 1. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych z dnia 30 października 2002 r. (Dz.U. Nr 199, poz. 1673) Tekst jednolity z dnia 22 września 2009 r. (Dz.U. Nr 167, poz. 1322) 1 (zm.: Dz.U. 2010, Nr 257, poz. 1725; 2011, Nr 45, poz. 235, Nr 122, poz. 696, Nr 138, poz. 808) 1 Tekst jednolity ogłoszono dnia r.

17

18 Wstęp Szkody wynikające z nagłych zdarzeń pozostających w związku z pracą zostały wyodrębnione z ogólnej kategorii szkód pod koniec XIX w. Początkowo ich restytucja obciążała tylko tych pracodawców, którym można było przypisać winę. Następnie została powiązana ryzykiem korzystania z niebezpiecznych środków produkcji lub odpowiedzialnością za podwładnego i wraz z rozwojem ustawodawstwa ewoluowała w kierunku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej o charakterze przymusowym opartego na publicznych funduszach gwarancyjnych, z których wypłacano świadczenia bez względu na odpowiedzialność pracodawcy. Pierwsza regulacja tego typu powstała w Niemczech w 1885 r.; powołano instytucje zarządzające funduszami, działające na koszt pracodawców, które odpowiadały za skutki wypadków jako zdarzeń losowych na zasadzie tzw. ryzyka ubezpieczeniowego, czyli niezależnie od przyczyn. Polskie prawo ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadków przy pracy wywodzi się z austriackiej ustawy z r. o ubezpieczeniu robotników od wypadków oraz ordynacji ubezpieczeniowej Rzeszy z r., obowiązujących na ziemiach polskich do czasu wejścia w życie ustawy z r. o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. Nr 51, poz. 396 ze zm.). Ustawa ta określała ubezpieczenie społeczne na wypadek choroby i macierzyństwa i na wypadek niezdolności do zarobkowania lub śmierci osoby ubezpieczonej wskutek wypadku w zatrudnieniu lub choroby zawodowej, a także wskutek wszelkich innych przyczyn. Droga dochodzenia odszkodowania w postępowaniu cywilnym była zasadniczo wyłączona, z wyjątkiem szkód spowodowanych przez pracodawcę rozmyślnie lub wskutek zaniedbania obowiązków dotyczących ochrony zdrowia i życia zatrudnionego, do wysokości kwoty przewyższającej świadczenia przysługujące z ubezpieczenia. Gudowska 3

19 Wstęp Dekret z r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym (tekst pierwotny Dz.U. Nr 30, poz. 116 ze zm.), ze względu na założenia ustrojowe, przewidywał finansowanie świadczeń z jednolitego budżetu, lecz tylko wówczas, gdy skutkiem wypadku lub choroby zawodowej była utrata zdolności do zarobkowania w stopniu III grupy inwalidów z degresją wysokości świadczeń w zależności od wysokości zarobków, jednak wyższych od powszechnych i przyznawanych bez warunku stażu. Uspołecznione zakłady pracy zobowiązane były do odszkodowania na podstawie prawa cywilnego w zakresie skutków spowodowanych naruszeniem obowiązków wynikających z przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia pracowników, a zakłady nieuspołecznione w każdym wypadku, jeżeli choroba, niezdolność do pracy lub śmierć były następstwem okoliczności uzasadniających odpowiedzialność na podstawie przepisów prawa cywilnego. W kolejnej regulacji dokonano wydzielenia wypadków przy pracy i chorób zawodowych pracowników uspołecznionych zakładów pracy, które objęto przepisami ustawy z r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 3, poz. 8 ze zm.), z prawem do świadczeń długoterminowych i jednorazowego odszkodowania wypłacanego z funduszu ubezpieczenia, przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że świadczenia przewidziane w ustawie stanowią w stosunku do uspołecznionego zakładu pracy wynagrodzenie wszelkich szkód. Zatrudnionym w nieuspołecznionym zakładzie pracy oraz z tytułu wypadków w zatrudnieniu oraz także uspołecznionych zakładów pracy w drodze do i z pracy, przysługiwały świadczenia określone w przepisach o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, które takżestanowiły w stosunku do uspołecznionego zakładu pracy wynagrodzenie wszelkich szkód spowodowanych inwalidztwem pozostającym w związku z zatrudnieniem w tym zakładzie. Osoba, której przysługiwała renta mogła jednak dochodzić od uspołecznionego zakładu pracy, w którym jest lub była zatrudniona, roszczeń na podstawie prawa cywilnego, gdy inwalidztwo powstało wskutek wypadku w drodze do pracy i z pracy, jeżeli pracownik przewożony był środkami lokomocji zakładu pracy lub będącymi w dyspozycji zakładu pracy. 4 Gudowska

20 Wstęp W następnym akcie ustawie z r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst pierwotny Dz.U. Nr 20, poz. 105 ze zm.) ochroną ubezpieczeniową objęte zostały wszystkie wypadki przy pracy, a także wypadki w drodze do i z pracy. Szczególną regulacją było ustalenie uspołecznionego zakładu pracy jako bezpośrednio zobowiązanego do zapłaty jednorazowego odszkodowania swemu pracownikowi, podczas gdy świadczenie to pracownikom nieuspołecznionych zakładów pracy i członkom ich rodzin przysługiwało od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Taki stan trwał do r.; został uznany za niezgodny z art. 2 oraz 32 Konstytucji RP przez to, że wprowadzał nierówne traktowanie pracodawców oraz osób uprawnionych do odszkodowania (wyr. TK z r., P 5/01, Dz.U. Nr 78, poz. 713). Stosownie do art. 40 WypadkiU 1975,świadczenia w niej określone miały stanowić zaspokojenie wszelkich roszczeń w stosunku do zakładów pracy zatrudniających pracownika w czasie wypadku przy pracy lub w czasie, kiedy stwierdzono stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu z tytułu choroby zawodowej. Po uchyleniu tego przepisu r. droga procesu cywilnego do dochodzenia roszczeń uzupełniających została otwarta, jednak w związku ze zmianą art KP od r. zarysował się pogląd o wyłączności odszkodowania świadczeniami z ubezpieczenia wypadkowego. Obowiązująca ustawa z r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz ze zm.), regulująca świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego, odrębnego w ramach FUS co do zasad podlegania ubezpieczeniu za odrębną składkę, w istotnych zrębach stanowi kontynuację uregulowań dotychczasowych, z uwzględnieniem mechanizmów stymulujących działania pracodawców zmierzające do podnoszenia poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy. Podstawowym narzędziem ma być zróżnicowana składka na ubezpieczenie wypadkowe. Definicja wypadku przy pracy, zakreślająca tytuł do świadczeń od r., została skonstruowana na podstawie czerech elementów: nagłości zdarzenia, wywołania zdarzenia przyczyną Gudowska 5