ZAJĘCIA TERENOWE NA TORFOWISKACH KOTLINY ORAWSKO NOWOTARSKIEJ

Transkrypt

1 ZAJĘCIA TERENOWE NA TORFOWISKACH KOTLINY ORAWSKO NOWOTARSKIEJ (SZATA ROŚLINNA TORFOWISK) Opracowała: Aneta Karwacka - Kalinowska 1

2 Proponowana trasa wycieczki Fragment mapy topograficznej Kotliny Orawsko-Nowotarskiej z zaznaczoną trasą wycieczki (Vojensky Kartograficky Ustav, s. p., Harmanec, 2001) Spotykamy się na przystanku PKS Baligówka. Zaczynamy wycieczkę i kierujemy się drogą na skraj lasu w kierunku Piekielnika. Następnie skręcamy w prawo idąc wzdłuż strumienia i ogrodzonej posesji. Dochodzimy do kopuły torfowiska Baligówka, na której oprócz wielu gatunków torfowców występuje bagno zwyczajne Ledum palustre i wełnianka pochwowata Eriophorum vaginatum mająca charakterystyczne białe otoczone puchem z przekształconego okwiatu nasiona. Podmokły teren kopuły jest dogodnym siedliskiem dla rosiczki okrągłolistnej Drosera rotundifolia i rosiczki długolistnej Drosera longifolia. W dolikach i na kępkach na darniach torfowców płoży się cieńkimi pędami żurawina Oxycoccus quadripetalus wydająca charakterystyczne czerwone jagody pod koniec lata. Widoczne też są kępy porośnięte przez łany borówek z 2

3 gatunków; borówka brusznica Vaccinium vitis idaea, borówka bagienna Vaccinium uliginosum oraz borówka czernica Vaccinium myrtyillus. Na stokach kępek rosą bażyna czarna Empetrum nigrum i modrzewnica zwyczajna Andromeda polifolia, przygiełka biała Rhynchospora alba oraz nieliczne turzyce. W dolinkach rosną głównie mchy. W miejscach gdzie torfowisko zostało nadmiernie osuszone przez człowieka zaczyna dominować na kępkach jak i w dolinkach wrzos Calluna vulgaris, który w częściach torfowiska nie zniszczonych przez człowiek rośnie jedynie na kępkach. Dochodzimy do wschodniej krawędzi kopuły torfowiska Baligówka. Kierując się w dalszym ciągu na wschód dochodzimy do potoku Piekielnik, który stanowi granicę pomiędzy torfowiskiem Baligowka, a Puścizną Rękowiańską. Na terenie puścizny widoczne są ślady dewastacji wywołane poprzez intensywne wydobycie torfu. W dołach powstałych w skutek wydobycia torfu z stagnującą wodą spotykamy bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata, czermień błotną Calla palustris, siedmiopalecznik błotny Comarum palustre oraz nieliczne grzybienie białe Nymphaea alba. Kierując się dalej w kierunku południowo - wschodnim Puścizna Rękowiańska przekształca się w łąki, na których można spotkać storczyka szerokolistnego Orchis latifrons, storczyka plamistego Orchis maculata, ostrożeń błotny Cirsium palustre, ostrożeń dwubarwny Cirsium helenioides oraz ostrożeń łąkowy Cirisium rivulare. Można tu także spotkać typowe płaty torfowisk niskich. Na suchym gruncie rosną łany mięty. Ze strony zachodniej można zobaczyć okrajek Baligówki, a ze wschodniej pola i łąki wraz zadrzewionym skrajem Puścizny Rękowiańskiej. Kierujemy się ścieżką w stronę wsi Czarny Dunajec drogą między polami, na których spotykamy wierzbówkę kiprzycę Chamaenerion angustifolium, dziewięsiły bezłodygowe Carlina acaulis, macierzankę Thymus serypyllum, pięciornik leśny Potentilla silvestris, jaskier ostry Ranunculus acer oraz podbiał Tussilago farfara. Po drodze z Puścizny Rękowiańskiej do wsi Czarny Dunajec można zobaczyć na horyzoncie w kierunku północno - wschodnim okazały wiąz górski Ulmus glabra z rozłożystą koroną. Idziemy w jego stronę. Jest to przepiękny okaz pomnikowego wiązu, pod którym znajduje się kamienna 3

4 figurka wykonana z piaskowca z napisem A.D Jakobus Bzuwka fin L exc. Niestety ten piękny okaz obumarł na skutek choroby i pożaru. Kończymy wycieczkę na drodze z Rabki do Czarnego Dunajca. 4

5 Scenariusz zajęć terenowych Temat: Poznajemy szatę roślinną torfowisk Kotliny Orawsko Nowotarskiej. Zakres treści: 1. Położenie Kotliny Orawsko Nowotarskiej. 2. Osobliwości przyrodnicze tej krainy. 3. Przystosowania w budowie wewnętrznej i zewnętrznej roślin związane ze środowiskiem życia. 4. Zasady zachowania się na torfowiskach. Cele zajęć: Wiadomości - uczeń: - wie gdzie leży na mapie Kotlina Orawsko Nowotarska, - podaje nazwy głównych miejscowości w obrębie kotliny, - opisuje walory przyrodnicze kotliny, - wie, jakie rośliny są charakterystyczne dla torfowisk, - wymienia rośliny chronione występujące na terenie torfowisk, - zna przystosowania roślin do życia na torfowisku, - omawia zachowanie się na wycieczce na torfowiskach. Umiejętności uczeń potrafi: - wskazać na mapie położenie torfowisk oraz głównych miejscowości Kotliny Orawsko Nowotarskiej, - rozpoznać i opisać w terenie rośliny typowe dla torfowisk w tym rośliny chronione, - określić rolę mchów torfowców, - posługiwać się atlasem i kluczem do oznaczania roślin, - poprawnie prowadzić obserwacje, - opisać swoje spostrzeżenia i wyciągnąć wnioski. Postawy - uczeń: - jest świadom konieczności ochrony obszarów o cennych walorach przyrodniczych i krajobrazowych dla następnych pokoleń, 5

6 - zachowuje się na terenie torfowisk zgodnie z zasadami poszanowania przyrody i bezpieczeństwa, - rozwija zamiłowania przyrodnicze, - jest świadom użyteczności zdobytej wiedzy. Metody: - obserwacyjna (wycieczka na torfowiska), - słowna (pogadanka). Formy pracy: - indywidualna. Czas zajęć: - 5 godzin lekcyjnych. Środki dydaktyczne: - lupy, przewodniki do oznaczania roślin, atlasy roślin, mapy, notatniki, przybory do pisania i rysowania, karty pracy. Tok zajęć: Faza wprowadzająca: 1. Sprawy organizacyjno porządkowe. 2. Sprawdzenie przygotowania uczniów do wycieczki (prosty sprzęt, lupy, ubiór itp.). 3. Przedstawienie przepisów BHP obowiązujących na wycieczce. 4. Podanie celów i zadań. Faza realizacyjna: 1. Uczniowie wraz z nauczycielem przemierzają wyznaczoną przez siebie trasę, zwracając szczególną uwagę na zagadnienia ujęte w karcie pracy. 2. Otrzymaną kartę pracy uczniowie wypełniają w trakcie obserwacji. 3. Podczas wycieczki uczniowie wymieniają się spostrzeżeniami i konsultują je z nauczycielem. 6

7 Faza podsumowująca: 1. Po przejściu całej trasy uczniowie wspólnie uzupełniają tabelę wpisując rośliny charakterystyczne dla torfowisk w odpowiednie kolumny. Szata roślinna torfowisk Kotliny Orawsko Nowotarskiej Mchy Byliny Krzewy 2. Zadanie pracy domowej - posługując się poniższymi wyrażeniami i słowami, opisz torfowiska Kotliny Orawsko Nowotarskiej. rosiczka okrągłolistna torfowce torf struktura kępkowo dolinkowa Bór na Czerwonem żórawina błotna wełnianka pochwowata trzy gatunki borówek 5 m brzoza karłowata 7

8 Karta pracy 1. Uzupełnij zdania: Torfowisko teren, na którym występują rośliny wchodzące w skład zbiorowisk tworzących... Powstaje w miejscach... Wyróżnia się torfowiska... i Wykonaj schematyczny rysunek mchu torfowca i zaznacz organy u tej rośliny. 8

9 3. Opisz wygląd trzech roślin typowych dla torfowisk. Nazwa rośliny Opis 4. Wypisz cechy świadczące o przystosowaniu roślin do warunków panujących na torfowisku. a) b) c) 5. Spośród podanych poniżej roślin podkreśl gatunki charakterystyczne dla torfowisk. rosiczka okrągłolistna borówka bagienna szczawik zajęczy torfowiec średni wrzos zwyczajny bagno zwyczajne stokrotka pospolita mniszek lekarski żurawina błotna wierzbówka kiprzyca 9

10 6. Wypisz gatunki torfowców występujące: a) w dolinkach... b) na kępkach Wypisz zaobserwowane rośliny chronione: a)... b)... c)... d)... e)... f)... Literatura Cichocki W Bory Orawsko Nowotarskie. Przewodnik edukacyjny. Stowarzyszenie Krajobrazy, Kraków. Podbielkowski Z Rośliny torfowisk. PZWS. Warszawa. Podbielkowski Z Roślinność kuli ziemskiej. WSiP. Warszawa. Gorce Kotlina Nowotarska 158.Vojensky Kartograficky Ustav, s. p., Harmanec, Edictia Turistickych Map. Turisticke Mapy 1: