Metody modelowania, oceny jakości i weryfikacji reguł i procesów biznesowych
|
|
- Damian Cieślik
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 mgr inż. Krzysztof Kluza mgr inż. Weronika T. Adrian prof. dr hab. inż. Antoni Ligęza dr inż. Grzegorz J. Nalepa dr hab. Marcin Szpyrka mgr inż. Krzysztof Kaczor mgr inż. Szymon Bobek Katedra Automatyki Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie {kluza,wta,ligeza,gjn,mszpyrka,kk,sbobek}@agh.edu.pl Metody modelowania, oceny jakości i weryfikacji reguł i procesów biznesowych 1. Wprowadzenie Stosunkowo niedawno dostrzeżono w biznesie potencjał modelowania procesów biznesowych. Projektowanie procesu biznesowego organizacji ma pomóc w odzwierciedleniu sposobu jej działania, przez co zredukować ryzyko stworzenia dla niej systemu, który mógłby nie spełniać stawianych przed nim wymagań. W krótkim czasie powszechnie stosowaną notacją do modelowania procesów biznesowych stała się notacja BPMN, a narzędzia ją wspierające stają się coraz bardziej zaawansowane. Wraz z popularyzacją procesów biznesowych pojawiły się wyzwania dotyczące modelowania logiki systemu wyspecyfikowanego przy pomocy procesów. Jedną z odpowiedzi na te potrzeby jest użycie technologii regułowych, które zyskały szersze uznanie świata biznesu jako reguły biznesowe. Jednak projektowanie złożonych i zaawansowanych systemów regułowych nadal nastręcza trudności. W ich pokonaniu pomóc mogą metody wizualnej reprezentacji reguł, a także nowe metody modu-
2 laryzacji i hierarchizacji bazy wiedzy. W szczególności interesujące może być wykorzystanie do tego celu procesów biznesowych. Jednym z istotnych teoretycznych i praktycznych problemów jest zapewnienie wysokiej jakości systemu. W przypadku systemów regułowych formalizacja reguł pozwala na sformalizowany opis wskaźników jakości i metod weryfikacji. W przypadku procesów biznesowych pojawia się problem z brakiem jednoznacznie zdefiniowanej semantyki elementów notacji biznesowej. W artykule poruszono zagadnienia modelowania, oceny jakości oraz weryfikacji reguł i procesów biznesowych. W podrozdziale 2 dokonano przeglądu wybranych metod modelowania reguł i przedstawiono ich podstawowe założenia. Opisany został również najpopularniejszy standard do modelowania procesów biznesowych: BPMN (Business Process Modelling Notation). W dalszej części w podrozdziale 3 zestawiono czynniki warunkujące jakość reguł i procesów biznesowych. W rozdziale zaproponowano taksonomię anomalii występujących w systemach regułowych, na podstawie której możliwe jest stworzenie odpowiednich algorytmów weryfikacji. W części tej opisane zostały również podstawowe kategorie, w jakich rozpatruje się jakość procesu biznesowego oraz przedstawiono szereg wymagań jakości w obrębie tych kategorii. W podrozdziale 4 zaprezentowano metodę weryfikacji procesów biznesowych polegającą na odpowiedniej translacji diagramów BPMN do Sieci Petriego. Wyjaśniona została koncepcja tej metody, jej podstawowe założenia, algorytm postępowania oraz podstawowe cele weryfikacji.
3 2. Metody modelowania reguł i procesów biznesowych Wizualna reprezentacja reguł ma za zadanie pomóc w radzeniu sobie ze złożonością bazy wiedzy. Odpowiednio zmodularyzowana i zhierarchizowana baza wiedzy może stanowić efektywny sposób opisu logiki systemu, który w sposób całościowy można zamodelować w postaci procesu biznesowego Wybrane notacje i narzędzia do modelowania reguł biznesowych Reguły biznesowe (Business Rules) 1 definiują lub ograniczają pewne aspekty działań biznesowych. Reguły, które opisują te same aspekty, zazwyczaj grupuje się w zbiory reguł. Business Rules Group wyróżnia cztery kategorie reguł biznesowych 2 : definicje terminów biznesowych, które służą uwspólnieniu języka używanego do specyfikacji reguł, fakty, które odnoszą się do relacji pomiędzy terminami biznesowymi (specyfikowane w języku naturalnym lub modelowane graficznie), ograniczenia zachowań służące do ograniczenia aktualizacji danych, a także do niedopuszczenia do wykonania określonych akcji, przekształceniowe określające w jaki sposób wiedza w jednej formie może być przekształcona w inną wiedzę, w innej formie. Istnieje wiele narzędzi związanych z regułami biznesowymi, które można pogrupować w kilka kategorii 3 : 1 S. W. Ambler. Business Rules D. Hay, A. Kolber, K. Anderson Healy. Defining business rules ~ what they really are. Final report. Technical report, Business Rules Group, July G.J. Nalepa, Business Rules design and Refinement Using the XTT Approach. W: David C. Wilson, Geoffrey C. J. Sutcliffe, and FLAIRS [Red.] FLAIRS- 20 : Proceedings of the 20th International Florida Artificial Intelligence Research Society Conference : Key West, Florida, May 7-9, 2007, s , Menlo Park, California, may Florida Artificial Intelligence Research Society, AAAI Press.
4 shelle i silniki wnioskujące (Business Rules Engines), np. Jess, języki oparte na XMLu wspierające reprezentację reguł biznesowych i umożliwiające wymianę pomiędzy różnymi systemami, np. RuleML, dedykowane metody reprezentacji narzędzia do wizualnego modelowania reguł, np. opisany w dalszej części język URML oraz narzędzie go wspierające Strelka, rozwiązania zintegrowane (Business Rules Management Systems), np. ILOG JRules, JBoss Drools. Podstawowym problemem podczas tworzenia systemu regułowego jest projektowanie złożonej bazy wiedzy. Do radzenia sobie ze złożonością bazy, składającej się z wielu reguł, pomocna może być wizualna notacja do modelowania 4 UML i OCL UML (Unified Modeling Language) 5 stanowi jeden z najpowszechniej używanych w inżynierii oprogramowania wizualnych języków do modelowania. W języku tym wyróżnić można dwie klasy diagramów: statyczne, które ukazują budowę i strukturę systemu (np. diagramy klas) oraz dynamiczne, które obrazują zachowanie systemu (np. diagramy aktywności). Choć specyfikacja języka definiuje 13 różnego rodzaju diagramów o znacznej złożoności, nie ma w niej dedykowanych rozwiązań do modelowania reguł. Również wśród innych języków modelowania nie zdefiniowano jednolitego standardu do wizualnego modelowania reguł. 4 K. Kluza, G.J. Nalepa. Metody i narzędzia wizualnego projektowania reguł decyzyjnych. In Adam Grzech et al. [Red.] Inżynieria Wiedzy i Systemy Ekspertowe, s , Warszawa, Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT. 5 Object Management Group, Unified Modeling Language version 2.2. Superstructure. Technical Report formal/ , OMG, February 2009.
5 Dotychczas stosowane podejścia 6,7 wykorzystują elementy języka UML lub język OCL (Object Constraint Language) 8. Język OCL nie posiada jednak wizualnej notacji, stanowi natomiast dodatkową notację tekstową do języka UML. Przy jego użyciu można specyfikować m.in. warunki, ograniczenia, a także zapytania wybierające określone elementy modelu. OCL definiuje typy danych oraz operatory, którymi można się posługiwać w wyrażeniach. Rysunek 1. Przykładowy diagram z model UML dla wypożyczalni samochodów Źródło: Raport własny 9 6 G.J. Nalepa, K. Kluza. UML Representation Proposal for XTT Rule Design Method. W: Grzegorz J. Nalepa and Joachim Baumeister [Red.] 4th Workshop on Knowledge Engineering and Software Engineering (KESE2008) at the 32nd German conference on Artificial Intelligence: September 23, 2008, Kaiserslautern, Germany, s , Kaiserslautern, Germany, L. Nemuraite, L. Ceponiene, G. Vedricka, Representation of Business Rules in UML and OCL Models for Developing Information Systems. The Practice of Enterprise Modeling, 15: , Object Management Group, Object Constraint Language version 2.0. Technical report, OMG, May K. Kluza, Opracowanie przeglądu metod wizualnego projektowania reguł i procesów biznesowych. Raport wewnętrzny opracowany w ramach projektu Prototyp systemu zarządzania regułami biznesowymi i technologicznymi nr UDAPOIG /08-01 realizowanego w ramach Priorytetu 1., Działanie 1.3. PO IG, Poddziałanie Zadanie 5: Opracowanie projektu systemu zarządzania regułami biznesowymi i technologicznymi, Kraków, 16 września 2010.
6 Istnieje możliwość przedstawienia wybranych reguł biznesowych wprost na diagramie UML. Rysunek 1 (opracowany na podstawie artykułu z LNI 10 ) przedstawia fragment modelu dla systemu wypożyczalni samochodów, na którym na diagramie klas UML przedstawiono klasy Samochód, Wypożyczenie i Osoba oraz asocjacje pomiędzy nimi. Na diagramie zostały wizualnie ujęte następujące reguły biznesowe: Każdy samochód posiada identyfikator pojazdu (atrybut idpojazdu w klasie Samochód). Każdy kierowca może dokonać wielu wypożyczeń, a wypożyczenie samochodu przypisane jest do konkretnego kierowcy (asocjacja pomiędzy klasami Osoba i Wypożyczenie, w której osoba pełni rolę kierowcy; krotność przy asocjacji określa liczebność instancji poszczególnych elementów biorących udział w relacji). Niektóre reguły wymagają jednak dodatkowych wyrażeń zapisanych w języku formalnym. Najczęściej do zapisu warunków integralności modelu UML wykorzystuje się język OCL, i tak na przedstawionym diagramie w notce zapisano regułę: Kierowca musi mieć powyżej 25 lat (niezmiennik: kierowca.wiek>25, odnoszący się do instancji klasy Wypożyczenie). Mimo swojego formalnego charakteru, język OCL nie wspiera bezpośrednio opisu reguł, zatem pewne reguły muszą być zapisane w postaci złożonego wyrażenia, np. regułę: Samochód jest dostępny do wypożyczenia, jeśli nie jest przypisany do żadnego wypożyczenia oraz nie wymaga serwisowania. można zdefiniować w postaci implikacji dla atrybutu określającego dostępność samochodu (atrybut dostępny) co zostało zapisane w notce komentarza dołączonej do klasy Samochód. 10 G. Wagner, How to Design a General Rule Markup Language. W: XML Technology for the Semantic Web (XSW 2002), Lecture Notes in Informatics, s , HU Berlin, 2002.
7 Wadą języka OCL jest brak notacji graficznej do modelowania wyrażeń. Tymczasem w przypadku złożonych systemów użycie graficznej notacji może znacznie zwiększyć czytelność zapisu, w szczególności gdy reguły mają wspólny kontekst, posiadają wspólne warunki lub konkluzje. URML URML (UML-Based Rule Modeling Language) 11 stanowi przykład dedykowanego języka do modelowania reguł. Został on stworzony przez REWERSE Working Group I1 12 i pozwala na wizualne modelowanie reguł przy użyciu rozszerzonego o symbol reguły diagramu klas UML. Rysunek 2. Przykładowy diagram reguły w języku URML Źródło: Przykładowy diagram dla reguły: Kawaler to osoba płci męskiej, która nie jest mężem (A bachelor is a male that is not a husband) 13 został przedstawiony na Rysunku 2. Regułę na diagramie reprezentuje okrąg z 11 S. Lukichev, G. Wagner, Visual rules modeling. W: Sixth International Andrei Ershov Memorial Conference Perspectives of System Informatics, Novosibirsk, Russia, June 2006, LNCS. Springer, REWERSE Working Group I1, A UML-based Rule Modeling Language
8 identyfikatorem reguły, a etykieta określa jej rodzaj (do wnioskowania wstecz, do wnioskowania w przód, reakcji). Strzałki dochodzące do reguły reprezentują zbiór przesłanek (warunki), a wychodzące reprezentują zestaw konkluzji (akcje). Warunki definiują sytuację, w której konkluzja jest spełniona albo w której należy podjąć akcję. Ponadto element związany z danym warunkiem może być ograniczony wyrażeniem (tzn. w warunku mogą być brane pod uwagę np. tylko określone instancje danego elementu). Z kolei przekreślenie strzałki warunku przy jej początku oznacza jego negację (wymagany jest wtedy dodatkowy warunek pozytywny zawierający elementy mogące być objęte tą negacją). W przeciwieństwie do języka OCL, język URML umożliwia modelowanie reguł, które mogą wpływać na sam model i zmieniać go. Na diagramie pokazanym na Rysunku 3 zobrazowano regułę: Jeśli od daty rezerwacji do daty wypożyczenia jest mniej niż 5 dni, ustaw zniżkę w wysokości 10 (If the reservation date of a rental is 5 days before the start date of a rental, then grant the rental a discount of 10). Rysunek 3. Przykładowy diagram reguły zmieniającej model w języku URML Źródło:
9 Dla instancji obiektu, która spełnia zadane warunki reguły przypisywana jest nowa wartość atrybutu określającego wysokość zniżki. Choć w języku OCL nie można zmieniać danych w modelu, istnieje możliwość zapisania reguły w postaci implikacji, która sprawdzi czy w przypadku określonych warunków zniżka wynosi 10. PRR Innym standardem opisywania reguł, zaproponowanym przez grupę OMG (Object Management Group) jest standard reprezentacji dla reguł produkcji PRR (Production Rule Representation) 14. Standard ten nie definiuje jednak wizualnej notacji, ani nawet nie precyzuje składni reguł, dostarcza jedynie metamodel dla reguł produkcji. Metamodel definiuje regułę produkcji postaci: if [warunek] then [lista akcji], jako instrukcję logiki programowalnej, która określa wykonanie jednej lub więcej akcji (co zmienia stan systemu), w przypadku gdy zachodzą określone warunki. Specyfikacja w wersji Beta 1 15 wprowadza co prawda PRR OCL, czyli bazującą na OCL składnię definiowania reguł, nie czyni jej jednak obligatoryjną, a przykłady podawane są zarówno w PRR OCL, jak i w języku reguł produkcji składnią przypominającym język Java. Przykład reguły biznesowej zgodnej z PRR (przykładowe definicje zgodne z PRR przykład ze specyfikacji z 3 różnymi notacjami dla tej samej reguły) 16 : w języku naturalnym (w tym wypadku angielskim), przykładowa reguła: If there is no CD item in the customer shopping cart then add a hyperlink to the CD page in the customer web page. (Jeśli w koszyku nie 14 Object Management Group, Production Rule Representation version beta 1. Specification. Technical Report dtc/ pdf, Object Management Group, November Ibidem. 16 Ibidem.
10 ma żadnej płyty CD, dodaj na stronie użytkownika hiperłącze do strony z płytami CD.) w języku PRR OCL, który składnią przypomina język OCL: Rule nocditem rulevariable:?customer: Customer = Customer->any()?sCart: ShoppingCart = ShoppingCart->any(c:customer c=?customer)?cditems: Set =?scart.items->select(e:items e.type=item- Type.CD) Condition:?cdItems.isEmpty() Action:?customer.hyperlinkToCD = true w języku Proprietary rule language: rule nocditem { when {?customer1: Customer();?shoppingCart1: ShoppingCart(customer ==?customer1); not Item(type == ItemType.CD ; shoppingcart ==?shoppingcart1); } then { modify?customer1{ hyperlinktocd = true; } } }
11 BPMN rule event W notacji BPMN(Business Process Modeling Notation) 17,18, stanowiącej najpopularniejszą notację do wizualnego modelowania procesów biznesowych, również istnieje możliwość umieszczenia na diagramie reguły w postaci zdarzenia regułowego. Zdarzenie takie definiuje pojedynczą regułę, a przykład jego zastosowania został pokazany na Rysunku 4 zadanie Grzanie posiada dodatkowe zdarzenie regułowe: Jeśli temperatura jest większa niż nastawy termostatu, to przestań grzać. Rysunek 4. Przykładowy diagram BPMN z regułą Źródło: Raport własny 19 HeKatE XTT2 Modelowanie pojedynczych reguł w przypadku złożonych systemów jest bardzo nieoptymalne. W takich wypadkach przydatne jest grupowanie reguł, a zatem modularyzacja bazy wiedzy. Istotnym aspektem projektowania złożonej bazy wiedzy jest m.in. przejrzystość jej struktury. 17 Object Management Group, Business Process Modeling Notation. Specification. Technical Report dtc/ , OMG, February T. Allweyer, BPMN 2.0. Introduction to the Standard for Business Process Modeling. BoD, Norderstedt, K. Kluza, Opracowanie przeglądu metod wizualnego projektowania reguł i procesów biznesowych. Raport wewnętrzny opracowany w ramach projektu Prototyp systemu zarządzania regułami biznesowymi i technologicznymi nr UDAPOIG /08-01 realizowanego w ramach Priorytetu 1., Działanie 1.3. PO IG, Poddziałanie Zadanie 5: Opracowanie projektu systemu zarządzania regułami biznesowymi i technologicznymi, Kraków, 16 września 2010.
12 Zazwyczaj projektowanie skupia się na pojedynczych regułach, bez szerszego spojrzenia na strukturę reguł i kontekst ich występowania. XTT2 (EXtended Tabular Trees) 20,21 jest formalizmem reprezentacji wiedzy regułowej, który pozwala na ustrukturyzowanie bazy reguł poprzez wprowadzenie tabel grupujących reguły posiadające te same atrybuty, oraz łączy pomiędzy tabelami, pozwalających na sterowanie wnioskowaniem. XTT2 stanowi element metodologii HeKatE (Hybrid Knowledge Engineering) 22, a do modelowania stworzony zostało dedykowane narzędzie HQEd (Hekate Qt Editor) 23. Na Rysunku 5 pokazano przykładowy diagram XTT2 w postaci drzewa połączonych ze sobą tabel decyzyjnych. Rysunek 5. Przykładowy diagram XTT2 w edytorze HQEd Źródło: Opracowanie własne 20 G.J. Nalepa, A. Ligęza, XTT+ Rule Design Using the ALSV(FD). W: Adrian Giurca, Anastasia Analyti, and Gerd Wagner [Red.] ECAI 2008: 18th European Conference on Artificial Intelligence: 2nd East European Workshop on Rule-based applications, RuleApps2008: Patras, 22 July 2008, s , Patras, University of Patras. 21 G.J. Nalepa, A. Ligęza, A Graphical Tabular Model for Rule-based Logic Programming and Verification, Systems Science, 31(2):89 95, G.J. Nalepa, A. Ligęza, HeKatE Methodology, Hybrid Engineering of Intelligent Systems. International Journal of Applied Mathematics and Computer Science, 20(1):35 53, March K. Kaczor and G.J. Nalepa, HQEd wizualne narzędzie wspierające projektowanie systemów ekspertowych opartych o reprezentację XTT. W: Adam Grzech et al. [Red.] Inżynieria Wiedzy i Systemy Ekspertowe, s , Warszawa, Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT.
13 Drools Drools 24 to silnik reguł biznesowych, wspierany przez JBoss Community, który składa się z 4 projektów: Guvnor, Expert, Flow i Fusion, z których każdy wspiera inną część zintegrowanego procesu. Baza wiedzy w Drools składa się z trzech podstawowych elementów: reguł, tablic decyzyjnych oraz przepływu Drools Flow, który umożliwia sterowanie procesem wnioskowania. Reguły o takim samym schemacie mogą być grupowane w postaci tablicy decyzyjnej, jednakże modelowanie tablicy nie odbywa się bezpośrednio w narzędziu, lecz wymaga dodatkowego arkusza kalkulacyjnego. Podsumowanie Reguły biznesowe mogą być wyrażone na różnym poziomie formalizacji, począwszy od języka nieformalnego, poprzez bardziej rygorystyczny (np. w zastosowaniach technicznych), kończąc na zdaniach logicznych. Stosowanie tego samego poziomu formalizacji w różnych narzędziach ułatwiłoby tłumaczenie reguł pomiędzy różnymi notacjami. Do dziś nie zdefiniowano jednolitego standardu wizualnego zapisu reguł biznesowych. W języku UML można wyrazić tylko wybrane reguły, pozostałe muszą być wyrażone przy pomocy OCL, lecz jest to już notacja tekstowa. Choć URML daje możliwość zapisu różnego rodzaju reguł, jego wadą jest rozszerzenie składni języka UML, przez co zdecydowana większość narzędzi do modelowania nie może być użyta do modelowania. Problemem jest także słaba skalowalność i brak wsparcia dla modelowania grup reguł w różnych kontekstach. 24 P. Browne, JBoss Drools Business Rules, Packt Publishing, 2009.
14 W notacji BPMN zdarzenie regułowe służy jedynie zobrazowaniu tego, że dane zdarzenie oparte jest o regułę, natomiast nie ma zdefiniowanej notacji opisu takiej reguły, a także nie uwzględnia się możliwości grupowania reguł, czy występowania reguły w konkretnym kontekście. Tabele decyzyjne wydają się niezastąpionym rozwiązaniem jeśli chodzi o wizualizację grup reguł w kontekście ich występowania. W szczególności, gdy grupa reguł złożona jest z reguł podobnie zbudowanych, posiadających tego samego rodzaju warunki i konkluzje, tabele znacznie upraszczają model systemu regułowego. XTT2 łączy w sobie zalety tabel i drzew decyzyjnych. Użycie tabel pozwala na grupowanie reguł należących do wspólnego kontekstu, a zatem modularyzację. Z kolei wykorzystanie drzewa decyzyjnego umożliwia hierarchizowanie wiedzy zmodularyzowanej w tabelach decyzyjnych Wybrane notacje i narzędzia do modelowania procesów biznesowych Z regułami biznesowymi coraz częściej wiąże się pojęcie procesów biznesowych, których logikę one specyfikują. Pewne propozycje dotyczące modelowania procesów biznesowych w powiązaniu z regułami bizne- 25 A. Ligęza. Logical Foundations for Rule-Based Systems. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, 2006.
15 sowymi zostały poczynione m.in. w pracach Nalepy 26,27,28, jednak dotychczas nie ma ustandaryzowanych rozwiązań w tym zakresie. Celem procesu biznesowego, rozumianego jako zbiór powiązanych ze sobą zadań, jest wyprodukowanie określonego produktu lub dostarczenie określonej usługi 29. Najpopularniejszą notacją do modelowania procesów biznesowych jest notacja BPMN (Business Process Modeling Notation). Pomimo krótkiej historii, zyskuje ona coraz większą popularność, co przejawia się m.in. w liczbie narzędzi ją implementujących. Według grupy OMG istnieje ponad 60 implementacji różnego rodzaju narzędzi wspierających notację 30, z czego część zapewnia dodatkowe możliwości tj. przeprowadzenia symulacji, analizy, czy optymalizacji procesu. Za sprawą użycia reguł do modelowania logiki biznesowej technologie regułowe zaczynają obecnie zyskiwać na znaczeniu w tym obszarze. BPMN 26 G.J. Nalepa. Proposal of Business Process and Rules Modeling with the XTT Method, W: Symbolic and numeric algorithms for scientific computing : SYNASC 07 : 9th international symposium : RuleApps 2007 workshop on Rule- based applications : Timisoara, Romania, September 26 29, 2007 : IeAT Technical Report 07-11, s , Timisoara : West University, September West University of Timisoara, Romania. Department of Computer Science, University Johannes Kepler, Linz, Austria. Research Institute for Symbolic Computation, Research Institute e-austria, Timisoara, Romania. 27 G.J. Nalepa, M.A. Mach. Business Rules Design Method for Business Process Management. W: M. Ganzha and M. Paprzycki [Red.] Proceedings of the International Multiconference on Computer Science and Information Technology, s Polish Information Processing Society, IEEE Computer Society Press, K. Kluza, G.J. Nalepa, Ł.Łysik. Visual inference specification methods for modularized rulebases. overview and integration proposal. W: Grzegorz J. Nalepa and Joachim Baumeister [Red.] 6th Workshop on Knowledge Engineering and Software Engineering (KESE- 2009) at the 32nd German conference on Artificial Intelligence: September 21, 2010, Karlsruhe, Germany, s. 6 17, Karlsruhe, Germany, M. Piotrowski. Notacja modelowania procesów biznesowych podstawy, BTC, Legionowo, Business Process Management Initiative. BPMN Implementors and Quotes.
16 Specyfikacja BPMN 31 definiuje BPD (Business Process Diagram) oraz elementy notacji występujące na nim. Elementy te można pogrupować w następujące kategorie (parz: Rysunek 5): Obiekty przepływu podstawowe elementy aktywne, które definiują zachowanie procesu. Wśród tych elementów wyróżniamy: Zdarzenia dzieją się w trakcie procesu i wpływają na przepływ sterowania. Przeważnie zdarzenia są wyzwalane albo mają jakiś rezultat. Mogą rozpoczynać, przerywać lub kończyć przepływ. Aktywności określony fragment większego procesu biznesowego, w którym wykonywana jest określona praca. Ze względu na wielkość aktywność może być albo pojedynczym zadaniem albo podprocesem. Bramki używane do kontroli przepływu sterowania. Obiekty łączące połączenia na diagramie pomiędzy elementami, takie jak: Przepływ sterowania reprezentuje przebieg procesu, czyli w jakiej kolejności mają być wykonywane określone aktywności w procesie. Przepływ komunikatów reprezentuje przesyłanie komunikatu pomiędzy elementami, z których jeden wysyła, a drugi odbiera wiadomość. Powiązanie ukazuje powiązanie między artefaktem a obiektem przepływu. Obiekty miejsc realizacji procesu elementy pozwalające na grupowanie elementów, względem miejsc, w których realizowany jest proces: 31 Object Management Group, Business Process Modeling Notation. Specification. Technical Report dtc/ , OMG, February 2006.
17 Obiekty uczestników procesu zawierające elementy procesu. Tory elementy struktury organizacyjnej uczestników procesu. Artefakty dodatkowe elementy na diagramie, służące zobrazowaniu informacji uzupełniających, takie jak: Obiekty danych wskazujące jakie dane są używane, aktualizowane lub produkowane przez określone aktywności. Adnotacje tekstowe wykorzystywane do uszczegóławiania elementów. Grupy służące do wizualnego grupowania elementów. Rysunek 5. Kategorie elementów w notacji BPMN Źródło: Raport wewnętrzny 32 Narzędzia do modelowania w BPMN Coraz więcej firm dostrzega potencjał modelowania procesów biznesowych do projektowania i implementacji systemów informatycznych, które wspierają działania organizacji. Dzieje się tak głównie za sprawą 32 K. Kluza, Opracowanie przeglądu metod wizualnego projektowania reguł i procesów biznesowych. Raport wewnętrzny opracowany w ramach projektu Prototyp systemu zarządzania regułami biznesowymi i technologicznymi nr UDAPOIG /08-01 realizowanego w ramach Priorytetu 1., Działanie 1.3. PO IG, Poddziałanie Zadanie 5: Opracowanie projektu systemu zarządzania regułami biznesowymi i technologicznymi, Kraków, 16 września 2010.
18 tego, że zamodelowanie procesu znacznie redukuje ryzyko stworzenia systemu, który nie byłby w stanie spełnić celów przed nim stawianych 33. W zależności od udostępnianych funkcji, narzędzia te można zakwalifikować do następujących kategorii 34 : narzędzia do rysowania modelu procesu (np. Microsoft Visio), narzędzia do mapowania procesów (np. igrafx FlowCharter), narzędzia do modelowania i symulacji procesów (np. igrafx Process), narzędzia CASE do projektowania systemów informatycznych (np. Rational Rose), narzędzia wbudowane w systemy ERP (np. IFS Bussiness Modeler). Część narzędzi wspierających notację BPMN zapewnia także dodatkowe możliwości, takie jak 35 : możliwość modelowania w innych notacjach wizualnych niż BPMN, symulacja (przy uwzględnieniu dodatkowych parametrów i zasobów), optymalizacja procesu pod kątem określonego kryterium, serializacja danych do postaci wykonywalnej np. BPEL4WS (Business Process Execution Language for Web Services) 36,37, możliwość automatycznego generowania dokumentacji, 33 P. Schmidt, Modelowanie procesów w ramach systemów SOA - część html. 34 Ibidem. 35 K. Kluza, Opracowanie przeglądu metod wizualnego projektowania reguł i procesów biznesowych. Raport wewnętrzny opracowany w ramach projektu Prototyp systemu zarządzania regułami biznesowymi i technologicznymi nr UDAPOIG /08-01 realizowanego w ramach Priorytetu 1., Działanie 1.3. PO IG, Poddziałanie Zadanie 5: Opracowanie projektu systemu zarządzania regułami biznesowymi i technologicznymi, Kraków, 16 września P. Sarang, M. Juric, B. Mathew, Business Process Execution Language for Web Services BPEL and BPEL4WS. Packt Publishing, K. Pant, M. Juric. Business Process Driven SOA using BPMN and BPEL: From Business Process Modeling to Orchestration and Service Oriented Architecture. Packt Publishing, 2008.
19 kompatybilność z innymi aplikacjami, np. pakietami biurowymi, narzędziami CASE lub systemami klasy ERP. Niektóre programy do modelowania procesów biznesowych, np. Corel igrafx Process 38, pozwalają na zaawansowaną symulację przebiegu procesu, analizę procesu i wykrycie błędów. Symulacja taka daje możliwość manualnej optymalizacji procesu np. ze względu na czas obsługi, czy koszty. W praktyce jednak nie ma jednego standardu symulacji. Perspektywiczna jest automatyczna optymalizacja przebiegu procesu, jednak musi ona uwzględnić dodatkowe ograniczenia związane z organizacją firmy, a także z dostępnością zasobów. Niestety po takiej optymalizacji diagram BPMN może nie być czytelny i intuicyjny 39. Podsumowanie BPMN definiuje jedynie notację do modelowania procesów biznesowych. Choć istnieje wiele narzędzi implementujących obsługę tej notacji i powstają książki, które uczą jak stosować notację do spójnego modelowania 40, można zauważyć, że istotnym problemem jest brak spójnej metodologii projektowania całego systemu, w szczególności przejścia z modelu na wykonywalny kod. Wraz z popularyzacją reguł biznesowych, technologie regułowe zyskują coraz szersze uznanie świata biznesu. Jednak projektowanie złożonych i zaawansowanych systemów regułowych nadal nastręcza trudności. 38 M. Lasek, B. Otmianowski, BPMN standard opisywania procesów biznesowych. Budowa modeli procesów BPMN w igrafx. WSISiZ, Warszawa, K. Kluza, Opracowanie przeglądu metod wizualnego projektowania reguł i procesów biznesowych. Raport wewnętrzny opracowany w ramach projektu Prototyp systemu zarządzania regułami biznesowymi i technologicznymi nr UDAPOIG /08-01 realizowanego w ramach Priorytetu 1., Działanie 1.3. PO IG, Poddziałanie Zadanie 5: Opracowanie projektu systemu zarządzania regułami biznesowymi i technologicznymi, Kraków, 16 września B. Silver. BPMN Method and Style. Cody-Cassidy Press, 2009.
20 W rozwiązaniu tych problemów pomóc mogą wizualne reprezentacje reguł, a także nowe metody modularyzacji i hierarchizacji bazy wiedzy. W szczególności interesujące może być wykorzystanie do tego celu procesów biznesowych. 3. Metody oceny jakości reguł i procesów biznesowych W systemach informatycznych rozpatruje się szereg kryteriów jakości oprogramowania, np. normy ISO. Jakość często wiąże się z zagadnieniem testowania oprogramowania, pozwalającego na identyfikację usterek. Można stwierdzić, iż jednym z podstawowych zadań postawionym przed współczesną inżynierią oprogramowania jest zapewnienie wysokiej jakości tworzonych aplikacji 41. Jakość oprogramowania rozumie się zespół cech systemu, wpływających na jego zdolność do spełniania określonych kryteriów. Wymaga się, by system charakteryzowały 42 : Efektywność (ang. efficiency) zdolność systemu do efektywnego (często optymalnego) wykorzystania zasobów, Niezawodność (ang. reliability) zdolność systemu do działania zgodnego ze specyfikacją w~danym okresie czasu, Funkcjonalność (ang. functional capability) zdolność systemu do spełniania wymagań użytkownika, Użyteczność (ang. usability) łatwość obsługi, Przenaszalność (ang. portability) zdolność systemu do pracy w różnych środowiskach bez konieczności modyfikacji, 41 A. Ligęza, Metody analizy wiedzy regułowej XTT2 w jezyku P ROLOG. Praca magisterska, AGH University of Sience and Technology, Promotor: G. J. Nalepa. 42 A. Ligęza, Logical Foundations for Rule-Based Systems. Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, 2006.
Metody i narzędzia wizualnego projektowania reguł decyzyjnych
Metody i narzędzia wizualnego projektowania reguł decyzyjnych Krzysztof Kluza 1, Grzegorz J. Nalepa 1,2 1 Katedra Automatyki, Akademia Górniczo-Hutnicza. E-mail: kluza@agh.edu.pl, gjn@agh.edu.pl 2 Instytut
Bardziej szczegółowoKomputerowe Systemy Przemysłowe: Modelowanie - UML. Arkadiusz Banasik arkadiusz.banasik@polsl.pl
Komputerowe Systemy Przemysłowe: Modelowanie - UML Arkadiusz Banasik arkadiusz.banasik@polsl.pl Plan prezentacji Wprowadzenie UML Diagram przypadków użycia Diagram klas Podsumowanie Wprowadzenie Języki
Bardziej szczegółowoWPROWADZENIE DO UML-a
WPROWADZENIE DO UML-a Maciej Patan Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych Dlaczego modelujemy... tworzenie metodologii rozwiązywania problemów, eksploracja różnorakich rozwiązań na drodze eksperymentalnej,
Bardziej szczegółowoSpis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08
Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.
Bardziej szczegółowoAUTOREFERAT ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej AUTOREFERAT ROZPRAWY DOKTORSKIEJ METODY MODELOWANIA I INTEGRACJI
Bardziej szczegółowoUML w Visual Studio. Michał Ciećwierz
UML w Visual Studio Michał Ciećwierz UNIFIED MODELING LANGUAGE (Zunifikowany język modelowania) Pozwala tworzyć wiele systemów (np. informatycznych) Pozwala obrazować, specyfikować, tworzyć i dokumentować
Bardziej szczegółowo1. WYMAGANIA WSTĘPNE W ZAKRESIE WIEDZY, UMIEJĘTNOŚCI I INNYCH KOMPETENCJI
KARTA PRZEDMIOTU przedmiotu Stopień studiów i forma Rodzaj przedmiotu Grupa kursów Zaawansowane techniki analizy systemowej oparte na modelowaniu warsztaty Studia podyplomowe Obowiązkowy NIE Wykład Ćwiczenia
Bardziej szczegółowoDiagramy ERD. Model struktury danych jest najczęściej tworzony z wykorzystaniem diagramów pojęciowych (konceptualnych). Najpopularniejszym
Diagramy ERD. Model struktury danych jest najczęściej tworzony z wykorzystaniem diagramów pojęciowych (konceptualnych). Najpopularniejszym konceptualnym modelem danych jest tzw. model związków encji (ERM
Bardziej szczegółowoKarta opisu przedmiotu Zaawansowane techniki analizy systemowej oparte o modelowanie warsztaty
Karta opisu przedmiotu Zaawansowane techniki analizy systemowej oparte o modelowanie warsztaty przedmiotu Stopień studiów i forma: Rodzaj przedmiotu Kod przedmiotu Grupa kursów Zaawansowane techniki analizy
Bardziej szczegółowoZagadnienia (1/3) Data-flow diagramy przepływów danych ERD diagramy związków encji Diagramy obiektowe w UML (ang. Unified Modeling Language)
Zagadnienia (1/3) Rola modelu systemu w procesie analizy wymagań (inżynierii wymagań) Prezentacja różnego rodzaju informacji o systemie w zależności od rodzaju modelu. Budowanie pełnego obrazu systemu
Bardziej szczegółowoCel wykładu. Literatura. Wyższa Szkoła Menedżerska w Legnicy. Modelowanie wymagań Wykład 2
Wyższa Szkoła Menedżerska w Legnicy Systemy informatyczne w przedsiębiorstwach Zarządzanie, ZIP, sem. 6 (JG) Modelowanie wymagań Wykład 2 Grzegorz Bazydło Cel wykładu Celem wykładu jest przekazanie wiedzy
Bardziej szczegółowoMODELOWANIE SYSTEMU OCENY WARUNKÓW PRACY OPERATORÓW STEROWNI
Inżynieria Rolnicza 7(105)/2008 MODELOWANIE SYSTEMU OCENY WARUNKÓW PRACY OPERATORÓW STEROWNI Agnieszka Buczaj Zakład Fizycznych Szkodliwości Zawodowych, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie Halina Pawlak Katedra
Bardziej szczegółowoJęzyk UML w modelowaniu systemów informatycznych
Język UML w modelowaniu systemów informatycznych dr hab. Bożena Woźna-Szcześniak Akademia im. Jan Długosza bwozna@gmail.com Wykład 4 Diagramy aktywności I Diagram aktywności (czynności) (ang. activity
Bardziej szczegółowoGraficzna notacja procesów biznesowych BPMN. Porównanie z notacja UML. Jakub Morkis, Piotr Chmielewski
Graficzna notacja procesów biznesowych BPMN. Porównanie z notacja UML Jakub Morkis, Piotr Chmielewski BPMN - Historia Formowanie grumy tworzącej notację Sierpień 2001, 58 członków reprezentujących 35 firm,
Bardziej szczegółowoWspółczesna problematyka klasyfikacji Informatyki
Współczesna problematyka klasyfikacji Informatyki Nazwa pojawiła się na przełomie lat 50-60-tych i przyjęła się na dobre w Europie Jedna z definicji (z Wikipedii): Informatyka dziedzina nauki i techniki
Bardziej szczegółowoJAK OPTYMALNIE DOBRAĆ ODPOWIEDNIE TECHNOLOGIE INFORMATYCZNE?
K O N F E R E N C J A I N F O S H A R E 2 0 0 7 G d a ń s k 25-26.04.2007 JAK OPTYMALNIE DOBRAĆ ODPOWIEDNIE TECHNOLOGIE INFORMATYCZNE? Zespół Zarządzania Technologiami Informatycznymi Prezentacja dr inż.
Bardziej szczegółowoProcesowa specyfikacja systemów IT
Procesowa specyfikacja systemów IT BOC Group BOC Information Technologies Consulting Sp. z o.o. e-mail: boc@boc-pl.com Tel.: (+48 22) 628 00 15, 696 69 26 Fax: (+48 22) 621 66 88 BOC Management Office
Bardziej szczegółowoInformatyzacja przedsiębiorstw WYKŁAD
Informatyzacja przedsiębiorstw WYKŁAD dr inż. Piotr Zabawa IBM/Rational Certified Consultant pzabawa@pk.edu.pl wersja 0.1.0 07.10.2010 Wykład 1 Modelowanie procesów biznesowych Przypomnienie rodzajów narzędzi
Bardziej szczegółowoLaboratorium modelowania oprogramowania w języku UML. Ćwiczenie 5 Ćwiczenia w narzędziu CASE diagram przypadków uŝycia. Materiały dla nauczyciela
Zakład Elektrotechniki Teoretycznej i Informatyki Stosowanej Wydział Elektryczny, Politechnika Warszawska Ćwiczenie 5 Ćwiczenia w narzędziu CASE diagram przypadków uŝycia Materiały dla nauczyciela Projekt
Bardziej szczegółowoWykorzystanie standardów serii ISO 19100 oraz OGC dla potrzeb budowy infrastruktury danych przestrzennych
Wykorzystanie standardów serii ISO 19100 oraz OGC dla potrzeb budowy infrastruktury danych przestrzennych dr inż. Adam Iwaniak Infrastruktura Danych Przestrzennych w Polsce i Europie Seminarium, AR Wrocław
Bardziej szczegółowoProjektowanie logiki aplikacji
Jarosław Kuchta Projektowanie Aplikacji Internetowych Projektowanie logiki aplikacji Zagadnienia Rozproszone przetwarzanie obiektowe (DOC) Model klas w projektowaniu logiki aplikacji Klasy encyjne a klasy
Bardziej szczegółowoPodstawy modelowania biznesowego w inżynierii oprogramowania
Podstawy modelowania biznesowego w inżynierii oprogramowania 1. Rola modelowania biznesowego w inżynierii oprogramowania 2. Przegląd notacji (BPMN, UML w zast. biznesowym) 3. Powiązania modeli biznesowych
Bardziej szczegółowoREQB POZIOM PODSTAWOWY PRZYKŁADOWY EGZAMIN
REQB POZIOM PODSTAWOWY PRZYKŁADOWY EGZAMIN Podziękowania REQB Poziom Podstawowy Przykładowy Egzamin Dokument ten został stworzony przez główny zespół Grupy Roboczej REQB dla Poziomu Podstawowego. Tłumaczenie
Bardziej szczegółowoUniwersytet Zielonogórski Wydział Elektrotechniki, Informatyki i Telekomunikacji Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych
Uniwersytet Zielonogórski Wydział Elektrotechniki, Informatyki i Telekomunikacji Instytut Sterowania i Systemów Informatycznych ELEMENTY SZTUCZNEJ INTELIGENCJI Laboratorium nr 6 SYSTEMY ROZMYTE TYPU MAMDANIEGO
Bardziej szczegółowoProcesy biznesowe w praktyce. Przykłady użycia z wykorzystaniem jbpm 4.4
Procesy biznesowe w praktyce Przykłady użycia z wykorzystaniem jbpm 4.4 1 Agenda Definicja i zastosowanie procesu biznesowego Języki dziedzinowe (DSL) a rozwiązania BPM JBPM: jbpm 4.4 krótka charakterystyka
Bardziej szczegółowoAnaliza i projektowanie obiektowe 2016/2017. Wykład 10: Tworzenie projektowego diagramu klas
Analiza i projektowanie obiektowe 2016/2017 Wykład 10: Tworzenie projektowego diagramu klas Jacek Marciniak Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytet im. Adama Mickiewicza 1 Plan wykładu 1. Projektowy
Bardziej szczegółowoNarzędzia CASE dla.net. Łukasz Popiel
Narzędzia CASE dla.net Autor: Łukasz Popiel 2 Czym jest CASE? - definicja CASE (ang. Computer-Aided Software/Systems Engineering) g) oprogramowanie używane do komputerowego wspomagania projektowania oprogramowania
Bardziej szczegółowoDiagramy związków encji. Laboratorium. Akademia Morska w Gdyni
Akademia Morska w Gdyni Gdynia 2004 1. Podstawowe definicje Baza danych to uporządkowany zbiór danych umożliwiający łatwe przeszukiwanie i aktualizację. System zarządzania bazą danych (DBMS) to oprogramowanie
Bardziej szczegółowoModelowanie diagramów klas w języku UML. Łukasz Gorzel 244631@stud.umk.pl 7 marca 2014
Modelowanie diagramów klas w języku UML Łukasz Gorzel 244631@stud.umk.pl 7 marca 2014 Czym jest UML - Unified Modeling Language - Rodzina języków modelowania graficznego - Powstanie na przełomie lat 80
Bardziej szczegółowoAnaliza i projektowanie oprogramowania. Analiza i projektowanie oprogramowania 1/32
Analiza i projektowanie oprogramowania Analiza i projektowanie oprogramowania 1/32 Analiza i projektowanie oprogramowania 2/32 Cel analizy Celem fazy określania wymagań jest udzielenie odpowiedzi na pytanie:
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH Modeling and analysis of computer systems Kierunek: Informatyka Forma studiów: Stacjonarne Rodzaj przedmiotu: Poziom kwalifikacji: obowiązkowy
Bardziej szczegółowoLogika rozmyta typu 2
Logika rozmyta typu 2 Zbiory rozmyte Funkcja przynależności Interwałowe zbiory rozmyte Funkcje przynależności przedziałów Zastosowanie.9.5 Francuz Polak Niemiec Arytmetyka przedziałów Operacje zbiorowe
Bardziej szczegółowoPraktyczne aspekty stosowania metody punktów funkcyjnych COSMIC. Jarosław Świerczek
Praktyczne aspekty stosowania metody punktów funkcyjnych COSMIC Jarosław Świerczek Punkty funkcyjne Punkt funkcyjny to metryka złożoności oprogramowania wyznaczana w oparciu o określające to oprogramowanie
Bardziej szczegółowoNarzędzia Informatyki w biznesie
Narzędzia Informatyki w biznesie Przedstawiony program specjalności obejmuje obszary wiedzy informatycznej (wraz z stosowanymi w nich technikami i narzędziami), które wydają się być najistotniejsze w kontekście
Bardziej szczegółowoModel referencyjny doboru narzędzi Open Source dla zarządzania wymaganiami
Politechnika Gdańska Wydział Zarządzania i Ekonomii Katedra Zastosowań Informatyki w Zarządzaniu Zakład Zarządzania Technologiami Informatycznymi Model referencyjny Open Source dla dr hab. inż. Cezary
Bardziej szczegółowoTransformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn
Uniwersytet Technologiczno Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy Wydział Mechaniczny Transformacja wiedzy w budowie i eksploatacji maszyn Bogdan ŻÓŁTOWSKI W pracy przedstawiono proces
Bardziej szczegółowoJęzyk UML w modelowaniu systemów informatycznych
Język UML w modelowaniu systemów informatycznych dr hab. Bożena Woźna-Szcześniak Akademia im. Jan Długosza bwozna@gmail.com Wykład 3 Diagramy przypadków użycia Diagramy przypadków użycia (ang. use case)
Bardziej szczegółowoMonitoring procesów z wykorzystaniem systemu ADONIS
Monitoring procesów z wykorzystaniem systemu ADONIS BOC Information Technologies Consulting Sp. z o.o. e-mail: boc@boc-pl.com Tel.: (+48 22) 628 00 15, 696 69 26 Fax: (+48 22) 621 66 88 BOC Management
Bardziej szczegółowoNazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH. Modeling and analysis of computer systems Forma studiów: Stacjonarne
Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH Kierunek: Informatyka Modeling and analysis of computer systems Forma studiów: Stacjonarne Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy w ramach specjalności:
Bardziej szczegółowoEtapy życia oprogramowania
Modele cyklu życia projektu informatycznego Organizacja i Zarządzanie Projektem Informatycznym Jarosław Francik marzec 23 w prezentacji wykorzystano również materiały przygotowane przez Michała Kolano
Bardziej szczegółowoAnaliza i projektowanie aplikacji Java
Analiza i projektowanie aplikacji Java Modele analityczne a projektowe Modele analityczne (konceptualne) pokazują dziedzinę problemu. Modele projektowe (fizyczne) pokazują system informatyczny. Utrzymanie
Bardziej szczegółowoTom 6 Opis oprogramowania
Część 4 Narzędzie do wyliczania wielkości oraz wartości parametrów stanu Diagnostyka stanu nawierzchni - DSN Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Warszawa, 30 maja 2012 Historia dokumentu Nazwa
Bardziej szczegółowoZastosowanie symulacji Monte Carlo do zarządzania ryzykiem przedsięwzięcia z wykorzystaniem metod sieciowych PERT i CPM
SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA w Warszawie STUDIUM MAGISTERSKIE Kierunek: Metody ilościowe w ekonomii i systemy informacyjne Karol Walędzik Nr albumu: 26353 Zastosowanie symulacji Monte Carlo do zarządzania ryzykiem
Bardziej szczegółowoProjekt: Współpraca i Rozwój wzrost potencjału firm klastra INTERIZON
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt: Współpraca i Rozwój wzrost potencjału firm klastra INTERIZON Opis szkoleń z obszaru INFORMATYKA planowanych
Bardziej szczegółowoInformatyczne fundamenty
Informatyczne fundamenty Informatyka to szeroka dziedzina wiedzy i praktycznych umiejętności. Na naszych studiach zapewniamy solidną podstawę kształcenia dla profesjonalnego inżyniera IT. Bez względu na
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE WYKŁAD ĆWICZENIA LABORATORIUM PROJEKT SEMINARIUM
Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek Forma studiów Poziom kwalifikacji Rok Semestr Jednostka prowadząca Osoba sporządzająca Profil Rodzaj
Bardziej szczegółowoO-MaSE Organization-based Multiagent System Engineering. MiASI2, TWO2,
O-MaSE Organization-based Multiagent System Engineering MiASI2, TWO2, 2017-2018 Materiały Strona poświęcona metodzie O-MaSE http://macr.cis.ksu.edu/projects/omase.html (Multiagent & Cooperative Reasoning
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE. Projektowanie procesów. Logistyka (inżynierska) niestacjonarne. I stopnia. dr Aleksandra Grabińska.
Politechnika Częstochowska, Wydział Zarządzania PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek Forma studiów Poziom kwalifikacji Projektowanie procesów Logistyka (inżynierska) niestacjonarne I stopnia
Bardziej szczegółowoProjektowanie oprogramowania cd. Projektowanie oprogramowania cd. 1/34
Projektowanie oprogramowania cd. Projektowanie oprogramowania cd. 1/34 Projektowanie oprogramowania cd. 2/34 Modelowanie CRC Modelowanie CRC (class-responsibility-collaborator) Metoda identyfikowania poszczególnych
Bardziej szczegółowoModelowanie i analiza systemów informatycznych
Modelowanie i analiza systemów informatycznych MBSE/SysML Wykład 11 SYSMOD Wykorzystane materiały Budapest University of Technology and Economics, Department of Measurement and InformaJon Systems: The
Bardziej szczegółowoSystemy ekspertowe : program PCShell
Instytut Informatyki Uniwersytetu Śląskiego lab 1 Opis sytemu ekspertowego Metody wnioskowania System PcShell Projekt System ekspertowy - system ekspertowy to system komputerowy zawierający w sobie wyspecjalizowaną
Bardziej szczegółowoSybase Professional Services
Sybase Professional Services Zarządzanie Portfelem Aplikacji Marek Ryński Sybase Polska Dyrektor Zarządzający, DRB Legionowo, 09.2008 W gąszczu IT czyli za co ja mam płacić? (problem) Złożoność technologii
Bardziej szczegółowoZastosowanie sztucznej inteligencji w testowaniu oprogramowania
Zastosowanie sztucznej inteligencji w testowaniu oprogramowania Problem NP Problem NP (niedeterministycznie wielomianowy, ang. nondeterministic polynomial) to problem decyzyjny, dla którego rozwiązanie
Bardziej szczegółowoEtapy życia oprogramowania. Modele cyklu życia projektu. Etapy życia oprogramowania. Etapy życia oprogramowania
Etapy życia oprogramowania Modele cyklu życia projektu informatycznego Organizacja i Zarządzanie Projektem Informatycznym Jarosław Francik marzec 23 Określenie wymagań Testowanie Pielęgnacja Faza strategiczna
Bardziej szczegółowoThe Binder Consulting
The Binder Consulting Contents Indywidualne szkolenia specjalistyczne...3 Konsultacje dla tworzenia rozwiazan mobilnych... 3 Dedykowane rozwiazania informatyczne... 3 Konsultacje i wdrożenie mechanizmów
Bardziej szczegółowoModelowanie i Programowanie Obiektowe
Modelowanie i Programowanie Obiektowe Wykład I: Wstęp 20 październik 2012 Programowanie obiektowe Metodyka wytwarzania oprogramowania Metodyka Metodyka ustandaryzowane dla wybranego obszaru podejście do
Bardziej szczegółowoIdentyfikacja i modelowanie struktur i procesów biologicznych
Identyfikacja i modelowanie struktur i procesów biologicznych Laboratorium 2: Wprowadzenie do UML-a. mgr inż. Urszula Smyczyńska AGH Akademia Górniczo-Hutnicza 1. Cel zajęć Celem zajęć jest zapoznanie
Bardziej szczegółowoDSL w środowisku Eclipse. Grzegorz Białek Architekt techniczny, Sygnity S.A.
DSL w środowisku Eclipse Grzegorz Białek Architekt techniczny, Sygnity S.A. Agenda Wstęp do tematu (10 min) Sens tworzenia języków biznesowych UML jako język biznesu? Zintegrowane środowisko deweloperskie
Bardziej szczegółowoPojęcie bazy danych. Funkcje i możliwości.
Pojęcie bazy danych. Funkcje i możliwości. Pojęcie bazy danych Baza danych to: zbiór informacji zapisanych według ściśle określonych reguł, w strukturach odpowiadających założonemu modelowi danych, zbiór
Bardziej szczegółowoSZTUCZNA INTELIGENCJA
SZTUCZNA INTELIGENCJA SYSTEMY ROZMYTE Adrian Horzyk Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Inżynierii Biomedycznej Katedra Automatyki i Inżynierii Biomedycznej Laboratorium
Bardziej szczegółowoModelowanie danych, projektowanie systemu informatycznego
Modelowanie danych, projektowanie systemu informatycznego Modelowanie odwzorowanie rzeczywistych obiektów świata rzeczywistego w systemie informatycznym Modele - konceptualne reprezentacja obiektów w uniwersalnym
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1) Nazwa przedmiotu: INŻYNIERIA SYSTEMÓW I ANALIZA SYSTEMOWA. 2) Kod przedmiotu: ROZ-L3-20
Z1-PU7 WYDANIE N2 Strona: 1 z 5 (pieczęć wydziału) KARTA PRZEDMIOTU 1) Nazwa przedmiotu: INŻYNIERIA SYSTEMÓW I ANALIZA SYSTEMOWA 3) Karta przedmiotu ważna od roku akademickiego: 2014/2015 2) Kod przedmiotu:
Bardziej szczegółowoJBPM [JUG] Tomasz Gratkowski [GRATKOWSKI SOFTWARE]
JBPM [JUG] Tomasz Gratkowski [GRATKOWSKI SOFTWARE] Parę słów o mnie 2 Nauczyciel akademicki od 2000 roku Od 2002 współpracuję z firmami jako programista i projektant aplikacji Od 2006 roku właściciel firmy
Bardziej szczegółowoDiagramy obiegu dokumentów a UML w modelowaniu procesów biznesowych. Stanisław Niepostyn, Ilona Bluemke Instytut Informatyki, Politechnika Warszawska
Diagramy obiegu dokumentów a UML w modelowaniu procesów biznesowych Stanisław Niepostyn, Ilona Bluemke Instytut Informatyki, Politechnika Warszawska Wprowadzenie Modelowanie biznesowe jest stykiem między
Bardziej szczegółowoBłędy procesu tworzenia oprogramowania (Badania firmy Rational Software Corporation)
Błędy procesu tworzenia oprogramowania (Badania firmy Rational Software Corporation) Zarządzanie wymaganiami Ad hoc (najczęściej brak zarządzania nimi) Niejednoznaczna, nieprecyzyjna komunikacja Architektura
Bardziej szczegółowoCo to jest jest oprogramowanie? 8. Co to jest inżynieria oprogramowania? 9. Jaka jest różnica pomiędzy inżynierią oprogramowania a informatyką?
ROZDZIAŁ1 Podstawy inżynierii oprogramowania: - Cele 2 - Zawartość 3 - Inżynieria oprogramowania 4 - Koszty oprogramowania 5 - FAQ o inżynierii oprogramowania: Co to jest jest oprogramowanie? 8 Co to jest
Bardziej szczegółowoBadania operacyjne. Michał Kulej. semestr letni, Michał Kulej () Badania operacyjne semestr letni, / 13
Badania operacyjne Michał Kulej semestr letni, 2012 Michał Kulej () Badania operacyjne semestr letni, 2012 1/ 13 Literatura podstawowa Wykłady na stronie: www.ioz.pwr.wroc.pl/pracownicy/kulej Trzaskalik
Bardziej szczegółowoLaboratorium modelowania oprogramowania w języku UML. Ćwiczenie 3 Ćwiczenia w narzędziu CASE diagram sekwencji. Materiały dla nauczyciela
Zakład Elektrotechniki Teoretycznej i Informatyki Stosowanej Wydział Elektryczny, Politechnika Warszawska Laboratorium modelowania oprogramowania w języku UML Ćwiczenie 3 Ćwiczenia w narzędziu CASE diagram
Bardziej szczegółowoPolitechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki. Karta przedmiotu. obowiązuje w roku akademickim 2012/2013. Informatyzacja przedsiębiorstw
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki Karta przedmiotu Wydział Fizyki, Matematyki i Informatyki obowiązuje w roku akademickim 2012/2013 Kierunek studiów: Informatyka Forma studiów: Stacjonarne
Bardziej szczegółowoSpis treúci. 1. Wprowadzenie... 13
Księgarnia PWN: W. Dąbrowski, A. Stasiak, M. Wolski - Modelowanie systemów informatycznych w języku UML 2.1 Spis treúci 1. Wprowadzenie... 13 2. Modelowanie cele i metody... 15 2.1. Przegląd rozdziału...
Bardziej szczegółowoModel przestrzenny Diagramu Obiegu Dokumentów. Stanisław Niepostyn, Ilona Bluemke Instytut Informatyki, Politechnika Warszawska
Model przestrzenny Diagramu Obiegu Dokumentów Stanisław Niepostyn, Ilona Bluemke Instytut Informatyki, Politechnika Warszawska Wprowadzenie Sposoby weryfikacji architektury oprogramowania: - badanie prototypu
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do metodologii modelowania systemów informacyjnych. Strategia (1) Strategia (2) Etapy Ŝycia systemu informacyjnego
Etapy Ŝycia systemu informacyjnego Wprowadzenie do metodologii modelowania systemów informacyjnych 1. Strategia 2. Analiza 3. Projektowanie 4. Implementowanie, testowanie i dokumentowanie 5. WdroŜenie
Bardziej szczegółowoAlicja Marszałek Różne rodzaje baz danych
Alicja Marszałek Różne rodzaje baz danych Rodzaje baz danych Bazy danych można podzielić wg struktur organizacji danych, których używają. Można podzielić je na: Bazy proste Bazy złożone Bazy proste Bazy
Bardziej szczegółowo030 PROJEKTOWANIE BAZ DANYCH. Prof. dr hab. Marek Wisła
030 PROJEKTOWANIE BAZ DANYCH Prof. dr hab. Marek Wisła Elementy procesu projektowania bazy danych Badanie zależności funkcyjnych Normalizacja Projektowanie bazy danych Model ER, diagramy ERD Encje, atrybuty,
Bardziej szczegółowoLaboratorium modelowania oprogramowania w języku UML. Ćwiczenie 2 Ćwiczenia w narzędziu CASE diagram klas. Materiały dla nauczyciela
Zakład Elektrotechniki Teoretycznej i Informatyki Stosowanej Wydział Elektryczny, Politechnika Warszawska Laboratorium modelowania oprogramowania w języku UML Ćwiczenie 2 Ćwiczenia w narzędziu CASE diagram
Bardziej szczegółowo3 grudnia Sieć Semantyczna
Akademia Górniczo-Hutnicza http://www.agh.edu.pl/ 1/19 3 grudnia 2005 Sieć Semantyczna Michał Budzowski budzow@grad.org 2/19 Plan prezentacji Krótka historia Problemy z WWW Koncepcja Sieci Semantycznej
Bardziej szczegółowoSystemy ekspertowe i ich zastosowania. Katarzyna Karp Marek Grabowski
Systemy ekspertowe i ich zastosowania Katarzyna Karp Marek Grabowski Plan prezentacji Wstęp Własności systemów ekspertowych Rodzaje baz wiedzy Metody reprezentacji wiedzy Metody wnioskowania Języki do
Bardziej szczegółowoPodstawy modelowania programów Kod przedmiotu
Podstawy modelowania programów - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Podstawy modelowania programów Kod przedmiotu 11.3-WI-INFP-PMP Wydział Kierunek Wydział Informatyki, Elektrotechniki
Bardziej szczegółowoLEMRG algorytm generowania pokoleń reguł decyzji dla baz danych z dużą liczbą atrybutów
LEMRG algorytm generowania pokoleń reguł decyzji dla baz danych z dużą liczbą atrybutów Łukasz Piątek, Jerzy W. Grzymała-Busse Katedra Systemów Ekspertowych i Sztucznej Inteligencji, Wydział Informatyki
Bardziej szczegółowoProjektowanie Modeli Usług dla rozwiązań typu SOA
Projektowanie Modeli Usług dla rozwiązań typu SOA Service Oriented Modeling and Architecture (SOMA ) IBM Global Business Services, zdefiniował zestaw usług konsultingowych oraz narzędzi pomagających organizacjom
Bardziej szczegółowoLaboratorium modelowania oprogramowania w języku UML. Ćwiczenie 4 Ćwiczenia w narzędziu CASE diagram czynności. Materiały dla studenta
Zakład Elektrotechniki Teoretycznej i Informatyki Stosowanej Wydział Elektryczny, Politechnika Warszawska Laboratorium modelowania oprogramowania w języku UML Ćwiczenie 4 Ćwiczenia w narzędziu CASE diagram
Bardziej szczegółowoBazy danych 2. dr inż. Tadeusz Jeleniewski
Wykład 4 Projektowanie bazy danych i procesów aplikacji Modelowanie reguł przetwarzania Środowisko przykładowego programu do modelowania reguł przetwarzania Reguły poprawności 2018-02-23 Bazy danych 2
Bardziej szczegółowoHURTOWNIE DANYCH I BUSINESS INTELLIGENCE
BAZY DANYCH HURTOWNIE DANYCH I BUSINESS INTELLIGENCE Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie Adrian Horzyk horzyk@agh.edu.pl Google: Horzyk HURTOWNIE DANYCH Hurtownia danych (Data Warehouse) to najczęściej
Bardziej szczegółowoPodstawy programowania III WYKŁAD 4
Podstawy programowania III WYKŁAD 4 Jan Kazimirski 1 Podstawy UML-a 2 UML UML Unified Modeling Language formalny język modelowania systemu informatycznego. Aktualna wersja 2.3 Stosuje paradygmat obiektowy.
Bardziej szczegółowoInżynieria oprogramowania Jarosław Kuchta. Modelowanie interakcji
Inżynieria oprogramowania Jarosław Kuchta Modelowanie interakcji Podstawowe pojęcia Interakcja (interaction) Przepływ komunikatów pomiędzy obiektami konieczny dla wykonania określonego zadania. Interakcja
Bardziej szczegółowoWymiana opisu procesów biznesowych pomiędzy środowiskiem Eclipse i EMC Documentum
Wymiana opisu procesów biznesowych pomiędzy środowiskiem Eclipse i EMC Documentum Stanisław Jerzy Niepostyn, Ilona Bluemke Instytut Informatyki, Politechnika Warszawska Wprowadzenie Systemy CMS (Content
Bardziej szczegółowoTomasz Grześ. Systemy zarządzania treścią
Tomasz Grześ Systemy zarządzania treścią Co to jest CMS? CMS (ang. Content Management System System Zarządzania Treścią) CMS definicje TREŚĆ Dowolny rodzaj informacji cyfrowej. Może to być np. tekst, obraz,
Bardziej szczegółowoPLAN ZARZĄDZANIA WYMAGANIAMI PROJEKT <NAZWA PROJEKTU> WERSJA <NUMER WERSJI DOKUMENTU>
Załącznik nr 4.4 do Umowy nr 35-ILGW-253-.../20.. z dnia... MINISTERSTWO FINANSÓW DEPARTAMENT INFORMATYKI PLAN ZARZĄDZANIA WYMAGANIAMI PROJEKT WERSJA numer wersji
Bardziej szczegółowoEdycja i kontrola jakości wiedzy w systemach regułowych
mgr inż. Szymon Bobek Katedra Automatyki Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie e-mail: szymon.bobek@agh.edu.pl mgr inż. Krzysztof Kaczor Katedra Automatyki Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie e-mail:
Bardziej szczegółowoJak powstaje model biznesowy? Co to jest? Modelowanie biznesowe. Model biznesowy. Jak powstaje model biznesowy? Jak firma generuje przychody?
Modelowanie biznesowe Wprowadzenie (część 1) Co to jest? Każdy model jest błędny. Niektóre modele są użyteczne. George E. P. Box Jak firma generuje przychody? Model biznesowy Sposób generowania przychodów
Bardziej szczegółowoSystemy ekspertowe. Krzysztof Patan
Systemy ekspertowe Krzysztof Patan Wprowadzenie System ekspertowy Program komputerowy, który wykonuje złożone zadania o dużych wymaganiach intelektualnych i robi to tak dobrze jak człowiek będący ekspertem
Bardziej szczegółowoInżynieria oprogramowania
Inżynieria oprogramowania Wykład 8 Inżynieria wymagań: analiza przypadków użycia a diagram czynności Patrz: Stanisław Wrycza, Bartosz Marcinkowski, Krzysztof Wyrzykowski, Język UML 2.0 w modelowaniu systemów
Bardziej szczegółowoJęzyk opisu sprzętu VHDL
Język opisu sprzętu VHDL dr inż. Adam Klimowicz Seminarium dydaktyczne Katedra Mediów Cyfrowych i Grafiki Komputerowej Informacje ogólne Język opisu sprzętu VHDL Przedmiot obieralny dla studentów studiów
Bardziej szczegółowoWykład 7 Metodyki wytwarzania oprogramowania internetowego (2) Wykładowca: dr inż. Mariusz Trzaska
Wykład 7 Metodyki wytwarzania oprogramowania internetowego (2) Wykładowca: dr inż. Mariusz Trzaska Zagadnienia Wprowadzenie MDD Model Analityczny Projektowy Przykład Podsumowanie Wykorzystano materiały
Bardziej szczegółowoAnaliza biznesowa a metody agile owe
Analiza biznesowa a metody agile owe P6S_WG01 ma wiedzę w zakresie metodyk zwinnych P6S_WG02 ma wiedzę w zakresie zwinnego gromadzenia i zarządzania wymaganiami P6S_WG03 zna i rozumie proces wytwarzania
Bardziej szczegółowoINFORMATYKA Pytania ogólne na egzamin dyplomowy
INFORMATYKA Pytania ogólne na egzamin dyplomowy 1. Wyjaśnić pojęcia problem, algorytm. 2. Podać definicję złożoności czasowej. 3. Podać definicję złożoności pamięciowej. 4. Typy danych w języku C. 5. Instrukcja
Bardziej szczegółowotel. (+48 81) 538 47 21/22 fax (+48 81) 538 45 80 Wykład 30 21 Ćwiczenia Laboratorium 30 21 Projekt
0-618 Lublin tel. (+8 81) 58 7 1/ fax (+8 81) 58 5 80 Przedmiot: Rok: INF I Inżynieria Semestr: V Rodzaj zajęć i liczba godzin: Studia stacjonarne Studia niestacjonarne Wykład 0 1 Ćwiczenia Laboratorium
Bardziej szczegółowoKonfiguracja modelowania w procesie wytwarzania oprogramowania
Konfiguracja modelowania w procesie wytwarzania oprogramowania Anna Bobkowska Materiały pomocnicze do wykładu z Modelowania i Analizy Systemów na Wydziale ETI PG. Ich lektura nie zastępuje obecności na
Bardziej szczegółowoLogiczna reprezentacja wiedzy i metoda logiczno-algebraiczna
Logiczna reprezentacja wiedzy i metoda logiczno-algebraiczna dr inż. Grzegorz ilcek & dr inż. Maciej Hojda Zakład Inteligentnych Systemów Wspomagania Decyzji, Instytut Informatyki, Politechnika Wrocławska
Bardziej szczegółowo