MODELOWANIE PROCESÓW BIZNESOWYCH I ICH IMPLEMENTACJA W SYSTEMACH INFORMATYCZNYCH MAGDALENA KIERUZEL

Transkrypt

1 MODELOWANIE PROCESÓW BIZNESOWYCH I ICH IMPLEMENTACJA W SYSTEMACH INFORMATYCZNYCH MAGDALENA KIERUZEL Streszczenie Tworzenie systemów informatycznych cz sto rozpoczyna si od modelowania procesów biznesowych, po to aby wyspecyfikowa i udokumentowa kluczowe wymagania. Modelowanie procesów to domena analityka biznesowego, natomiast projektant systemów informatycznych preferuje modelowanie obiektowe lub zorientowane na usługi, aby wyspecyfikowa model implementacyjny. Pogodzenie obu spojrze w ramach tworzenia systemów informatycznych nie jest spraw prost. Artykuł przedstawia rozwi zanie ł cz ce obie perspektywy przy wykorzystaniu formalnej transformacji modelu biznesowego na model implementacyjny. Słowa kluczowe: BPMN, BPM, Web Service, UML, BPEL 1. Wst p Przedsi biorstwo, aby przetrwa we współczesnym wiecie konkurencji, jest zmuszone do ci głego rewidowania swoich produktów, usług oraz relacji ze rodowiskiem, w którym funkcjonuje. Musi ledzi zmieniaj ce si preferencje klientów, uwarunkowania prawne oraz reakcje konkurencji. Aby sprosta tym wymaganiom oraz osi ga wysok jako swoich produktów, czy efektywno oferowanych usług, przedsi biorstwo wykorzystuje systemy informacyjne. Pocz tkowo jako wsparcie wybranych funkcji (np. produkcji), obecnie jako integraln cz na ka dym etapie jego funkcjonowania. Niestety, bardzo cz sto oprogramowanie niezbyt poprawnie lub niewystarczaj co realizuje funkcje systemu informacyjnego. Wynika to mo e z kilku powodów: z niepoprawnej definicji wymaga, niedostatecznego zrozumienia funkcjonowania przedsi biorstwa przez zespół projektuj cy oprogramowanie, a czasem z samej natury wiadczonych usług, które mog si zmienia tak cz sto, e proces dostosowywania oprogramowania nie b dzie w stanie nad y za tymi zmianami. Aby ułatwi zrozumienie procesów zachodz cych w przedsi biorstwie oraz definiowanie wymaga stawianych systemom informacyjnym zacz to tworzy modele biznesowe. Dzi ki nim twórcy oprogramowania mog lepiej zrozumie cele stawiane przed systemem informatycznym oraz dostrzec ewentualne kierunki jego rozszerze. Analiza i modelowanie procesów biznesowych umo liwia stworzenie pomostu pomi dzy definicj wymaga stawianych systemowi informacyjnemu a implementacj tego systemu, czyli systemem informatycznym.

2 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 57, Zastosowanie metod IDEF Departament Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych w latach siedemdziesi tych powołał program, którego celem było stworzenie metod modelowania wspomagaj cych procesy produkcyjne. W wyniku tych prac powstał pakiet metod znany jako IDEF (Integrated Computer Aided Manufacturing Definition, w skrócie Integrated DEFinition), zawieraj cy metody modelowania funkcji (IDEF0), struktury informacji (IDEF1) oraz dynamiki, czyli zale no ci czasowych pomi dzy funkcjami (IDEF2) 1. Pakiet ten umo liwiał stworzenie modeli procesów produkcyjnych oraz wykonanie ich symulacji. Jednak e nadal brakowało w ród tych metod ł cznika z systemami informatycznymi. Dlatego pakiet został rozszerzony o kolejne metody, a do IDEF14, w ród których znalazły si wspomagaj ce projektowanie obiektowe (IDEF4) oraz baz danych (IDEF1X). Pomimo tak licznej reprezentacji w powszechnym u yciu pozostaj jedynie IDEF0, IDEF1X i IDEF3 (opis procesów). Metody projektowania systemów informatycznych IDEF nie przyj ły si w wiecie twórców oprogramowania. Wypracowali oni własn technik projektowania oprogramowania zwan UML (Unified Modeling Language). 3. Ewolucja j zyka UML Na pocz tku lat dziewi dziesi tych na rynku oprogramowania funkcjonowało ponad pi dziesi t metod obiektowych. Taka sytuacja powodowała spory pomi dzy twórcami oprogramowania zwane wojnami metod. Jednak e w połowie lat dziewi dziesi tych rozpocz ły si prace nad zunifikowanym j zykiem modelowania (UML Unified Modeling Language). Powstało konsorcjum zrzeszaj ce firmy (mi dzy innymi Rational, Oracle, IBM, Microsoft, Hewlett-Packard), którego celem było stworzenie szczegółowego opisu tego j zyka. W 1997 roku powstała pierwsza jego wersja UML 1.0. Od wersji 1.3 wprowadzono profile, jako sposób rozszerzania tego j zyka. Obecnie istnieje wiele profili definiuj cych mi dzy innymi modelowanie danych, tworzenie komponentów EJB (Enterprise Java Beans), NET oraz modelowanie biznesowe. Dzi ki temu j zyk UML stał si wspólnym j zykiem analityków biznesowych, projektantów i programistów. Jednak- e nale y pami ta o tym, e UML został stworzony na potrzeby oprogramowania, a zastosowanie go do modelowania biznesowego jest tylko dodatkow funkcj tego j zyka, w przeciwie stwie do metod IDEF BPMN i BPEL U podstaw metod IDEF le y modelowanie procesów, natomiast j zyk UML dotyczy obiektowego modelowania systemów informatycznych. Czy istnieje sposób poł czenia obu wiatów: biznesu i tworzenia oprogramowania? Odpowiedzi na to pytanie mo e by BPMN (Business Process Modeling Notation) przeznaczony do modelowania procesów biznesowych. BPMN został przedstawiony w 2004 roku przez organizacj BPMI (Business Process Management Initiative) 3. Jej głównym celem było opracowanie notacji, która b dzie łatwa do zrozumienia dla wszystkich 1 R.J. Mayer, Capt. M.K. Painter, P.S. dewitte: IDEF Family of Methods for Concurrent Engineering and Business Reengineering Applications, 2 O.S. Noran, Griffith University: Business Modelling: UML vs. IDEF, Issues.pdf. 3 S.A. Wihte, IBM Corporation: Introduction to BPMN, to BPMN.pdf.

3 96 Modelowanie procesów biznesowych i ich implementacja w systemach informatycznych zainteresowanych procesem, pocz wszy od analityków biznesowych, poprzez osoby zarz dzaj ce i monitoruj ce proces, a sko czywszy na programistach odpowiedzialnych za jego implementacj. Dodatkowo modele BPMN miały umo liwia generowanie definicji egzekucji procesu (BPEL Business Process Execution Language for Web Services). Dzi ki temu BPMN stał si ustandaryzowanym pomostem pomi dzy modelowaniem procesu biznesowego a jego implementacj 4. Jednak e, aby zaistniała taka mo liwo niezb dne jest spełnienie okre lonych warunków. Po pierwsze analityk biznesowy, tworz c model BPMN, powinien korzysta z narz dzia oferuj cego generowanie kodu BPEL. Po drugie, wygenerowany kod powinien zosta umieszczony w motorze procesów biznesowych, który potrafi interpretowa definicj BPEL. Po trzecie musz istnie i by dost pne usługi sieciowe (WS Web Services), których interakcje opisuje kod BPEL. Obecnie na rynku IT dost pne s pakiety oprogramowania (BPMS Business Process Management Suites), które umo liwiaj realizacj powy szych kroków, zarówno komercyjne (IBM WebSphere BPM Suite) jak i darmowe, typu open-source (Intalio BPMS). Oferuj one tak e dodatkow funkcjonalno, szczególnie wa n dla samego biznesu. Mianowicie monitorowanie realizacji procesów, a tym samym mierzenie ich wydajno ci, co w konsekwencji umo liwia optymalizacj procesów biznesowych. Czy zatem oznacza to, e dzi ki BPMN, BPEL i motorze BPM mo liwe stało si tworzenie aplikacji przez analityków biznesowych, bez współudziału programistów? Niestety odpowied na to pytanie jest negatywna. Mimo stosowania BPMN i BPEL, narz dzia tworzenia procesów s specyficzne dla ich własnego rodowiska wykonawczego. Dzisiaj nie istniej jeszcze mo liwo ci projektowania procesów przeno nych, które mog by wykonywane w dowolnie wybranym motorze BPM. Powszechnie stosowana, pierwsza wersja specyfikacji BPMN nie jest pozbawiona wad. Sposób generacji kodu BPEL na podstawie modelu BPMN nie jest w pełni wyspecyfikowany. Powoduje to rozbie no ci pomi dzy narz dziami generuj cymi BPEL na podstawie BPMN. Niestety bardzo cz sto b dziemy zmuszeni do zmiany modelu BPMN, aby by w stanie wygenerowa kod BPEL. Model procesu biznesowego, który pocz tkowo jest intuicyjny i zrozumiały dla wszystkich, po zabiegach dostosowywania go do generacji kodu BPEL staje si zagmatwany i zrozumiały tylko dla programistów. Oczywi cie wina za taki stan rzeczy nie le y całkowicie po stronie specyfikacji BPMN, ale tak e po stronie narz dzi które umo liwiaj generowanie na jego podstawie kodu BPEL 5. Ponadto wygenerowany kod BPEL, to wła ciwie szkielet zło ony z podstawowych elementów. Specyfikacja BPMN powinna zosta rozszerzona o kolejne elementy, które s obsługiwane przez BPEL (powi zania z systemami heterogenicznymi, wsparcie synchronicznej i asynchronicznej wymiany wiadomo ci, transfer danych, koordynacj przepływu czynno ci, obsług wyj tków czy transakcyjno ). Dlatego wygenerowany szkielet BPEL przez programist jest rozszerzany i dostosowywany do realnych warunków. Praca programisty z kodem BPEL, podobnie jak praca analityka biznesowego z modelem BPMN, odbywa si w znacznej mierze w sposób graficzny. Wi kszo dzisiejszych pakietów BPMS zapewnia zunifikowane rodowisko graficzne, które przykrywa zło ono reguł biznesowych, zarz dzania transakcjami czy integracji aplikacji 4 Business Process Modeling Notation 1.0 specification, Final Adopted BPMN 1-0 Spec pdf. 5 P. Wohed, W.M.P. van der Aalst, M. Dumas, A. H. M. ter Hofstede, N. Russel, On the Suitability of BPMN for Business Process Modelling,

4 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 57, w ramach pojedynczego wykonywalnego kodu BPEL. Narz dzia te oferuj palety składników BPEL, z których programista wybiera, konfiguruje i składa (b d dostosowuje) kroki procesu 6. Pomimo tego, e specyfikacja BPEL jest bardziej dojrzała ni BPMN, to brakuje w niej podstawowych z punktu widzenia procesu biznesowego elementów, takich jak: interakcja z człowiekiem, podprocesy, transformacja danych. Niektóre pakiety BPMS obecne na ryku oferuj rozszerzenie BPEL o wymienione elementy, jednak e sposób ich implementacji jest specyficzny dla danego dostawcy i mo liwy do uruchomienia wył cznie na danym motorze BPM. Kolejnym problemem jest synchronizacja modelu BPMN z kodem BPEL 7. Oczywi cie nie oznacza to, e ka dy szczegół egzekucji procesu musi zosta odzwierciedlony w modelu, ale przynajmniej nie powinien gin podczas takiej synchronizacji. Narz dzia, wsparte specyfikacjami tych j zyków, powinny umo liwia przechodzenie z kodu BPEL do modelu BPMN i z powrotem do BPEL bez adnej straty. Dzi ki temu wprowadzanie zmian w procesie biznesowym (np. w wyniku optymalizacji) mogłoby by przeprowadzane bardzo płynnie. Taka funkcjonalno miałaby kluczowe znaczenie dla przedsi biorstwa, które musi szybko reagowa na zmiany zachodz ce na rynku. Powy sze problemy wynikaj przede wszystkim z tego, e oba j zyki s innej klasy. BPMN jest notacj graficzn, zbiorem symboli, z których budowany jest model procesu biznesowego, natomiast BPEL to j zyk strukturalny oparty o XML (extensible Markup Language). Pomimo opisanych braków i trudno ci w stosowaniu BPMN i BPEL, biznes coraz cz ciej otwiera si na technologi BPM. Aplikacje stworzone w oparciu o takie rozwi zania ze swej natury umo liwiaj monitorowanie procesów biznesowych, mierzenie ich wydajno ci oraz wi ksz podatno na modyfikacje ni dotychczasowe systemy dedykowane. Dlatego oprogramowanie klasy BPM bardzo szybko si rozwija. W Polsce s ju pierwsze przykłady stosowania tego typu rozwi za. Przykładem jest projekt e-łód, prowadzony prze Urz d Miasta Łodzi, którego celem jest udost pnienie szerokiego pakietu usług w Internecie. W ramach realizacji projektu przez ComputerLand, przygotowywany jest rozbudowany system informacyjny, który umo liwi zautomatyzowanie wielu czynno ci administracyjnych. Zupełnie inaczej wygl da relacja pomi dzy BPMN i BPEL w kontek cie wydanej w styczniu tego roku specyfikacji BPMN 2.0. Organizacja OMG przy współpracy liderów rynku systemów BPM (IBM Corp. Oracle, SAP AG, TIBCO, IDS Scheer itd.) wprowadziła szereg kluczowych zmian tworz c z notacji BPMN 2.0 nie tylko j zyk graficzny, ale tak e j zyk zrozumiały dla systemów zarz dzania procesami biznesowymi 8. W specyfikacji BPMN 2.0 wprowadzono nast puj ce nowo ci: Dodano sformalizowany opis semantyki egzekucji dla wszystkich elementów BPMN. Zdefiniowano mechanizm rozszerzania modelowania procesów oraz graficznej reprezentacji elementów BPMN. Przebudowano specyfikacj dotycz c kompozycji i korelacji zdarze. Rozszerzono definicj interakcji z człowiekiem. Dodano model choreografii interakcji pomi dzy uczestnikami procesu. 6 Ch. Ouyang, M Dumas, W.M.P. van der Aalst, A.H.M. ter Hofstede, From Bussiness Process Models to Process-oriended Software Systems: The BPMN to BPEL Way, 7 Business Process Execution Language for Web Services 1.1 specification, perworks/library/specification/ws-bpel/. 8 Business Proces Modeling Notation 2.0 specification,

5 98 Modelowanie procesów biznesowych i ich implementacja w systemach informatycznych Zdefiniowano standard wymiany definicji modelu biznesowego pomi dzy narz dziami w oparciu o j zyk XML. Zdefiniowano mapowanie modelu BPMN na j zyk WS-BPEL. W ród powy szych nowo ci szczególnie istotna okazała si mo liwo zapisywania modelu BPMN do pliku XML oraz definicja semantyki egzekucji procesu dla dostawców oprogramowania klasy BPM. Zanim specyfikacja BPMN 2.0 została zako czona, zacz ły powstawa systemy BPM (platformy BPM), które umo liwiaj modelowanie, uruchamiania oraz monitorowanie procesów biznesowych. Przykładem takiego produktu jest open-soruce owy Activiti, powstały z inicjatywy twórców oprogramowania JBoss jbpm oraz ECM Alfresco 9. W platformach takiego typu analityk biznesowy mo e zamodelowa proces biznesowych, który w swojej pierwotnej formie mo e zosta uruchomiony w motorze BPM. Tak zdefiniowany proces, a wła ciwie szkielet jego implementacji, jest nast pnie rozszerzany przez developera. Jego zadaniem mi dzy innymi jest stworzenie wymaganych formatek do wprowadzania danych na potrzeby procesu biznesowego, przy pomocy framework u dostarczanego razem z platform BPM. Je eli jest to konieczne developer ponadto implementuje dodatkowe usługi sieciowe i podł cza jest do zdefiniowanego procesu. Cało prac jest prowadzona na modelu procesów biznesowych, który został stworzony przez analityka biznesowego. Model BPMN jest uruchamiany na platformie BPM bezpo rednio bez dodatkowych transformacji na j zyk zrozumiany dla danego oprogramowania. Takie podej cie upraszcza proces przej cia z modelu procesu biznesowego do jego egzekucji, jednak e powoduje zwi zanie z dan platform BPM. Wprawdzie, dzi ki reprezentacji modelu BPMN w postaci pliku XML, mo liwe jest przenoszenie modeli pomi dzy systemami ró nych dostawców, ale definicje interfejsu u ytkownika oraz podł czenia usług sieciowych nie s ju przenoszone. Poni ej przedstawiony jest fragment definicji procesu biznesowego w czystej postaci wynikaj cej ze specyfikacji BPMN 2.0 oraz zawieraj cej dodatkowe elementy zwi zane z dan platform w prezentowanym przykładzie jest ni Activiti. 9

6 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 57, Specyfikacja BPMN 2.0 definiuje mapowanie BPMN na BPEL, czyli na j zyk egzekucji procesu. W specyfikacji zostało przedstawione mapowanie zarówno elementów graficznych jak i reprezentacji formalnej, czyli wyra onej w postaci j zyka XML. Rysunek1. Przykład mapowania elementów graficznych BPMN na definicj BPEL ródło: Notacja BPMN umo liwia narysowanie praktycznie dowolnego modelu procesu biznesowego, w przeciwie stwie do BPEL, który obarczonych jest pewnymi ograniczeniami np. definicje przepływów musz by zdefiniowane w blokach bez cykli. Ponadto BPEL jest przeznaczonych do opisu wywoła usług sieciowych, brak w nim opisu zada realizowanych przez człowieka w ramach realizacji usług sieciowych. Luk t wypełni powstaj ce specyfikacje BPEL4People i WS- HumanTask prowadzone przez organizacj OASIS. Maj c na uwadze wspomniane ograniczenia specyfikacja BPMN 2.0 umo liwia mapowanie jedynie wybranego podzbioru swoich elementów na j zyk BPEL 10. Powstaj ce specyfikacje w przyszło ci rozszerz ten zakres o kolejne elementy, ale przez ograniczenia składni BPEL prawdopodobnie nie b dzie prostego sposobu przeło enia modelu BPMN na definicj BPEL jedn do jednego. Nasuwa si pytanie, czy nale y do tego d y? Czy BPMN i BPEL w obecnej formie maj umo liwia translacj modeli pomi dzy sob? Jaki jest zwi zek pomi dzy nimi? A mo e BPMN 2.0 powoduje, e BPEL jest zb dny? W wywiadzie Marka Little z InfoQ padły podobne pytania. Odpowiedzi próbowali udzieli liderzy obszaru BPM: Manoj Das Oracle, Dave Ings IBM, Ivana Trickovic SAP. Jednak e z ich odpowiedzi nie wynikaj jasne wnioski, np. BPMN zast pi BPEL. Wszyscy s zgodni co do jednego: BPMN jest j zykiem modelowania procesów biznesowych, z ukierunkowaniem na interakcj z człowiekiem i przepływ pracy, natomiast BPEL jest j zykiem egzekucji procesu, który zwi zany jest z automatyzacj zada, wywoła usług sieciowych. Oznacza to, e głównym celem BPMN s procesy biznesowe, choreografia interakcji pomi dzy uczestnikami tych procesów, a nie automatyzacja wywoła usług sieciowych, czyli ich orkiestracj co jest domen BPEL, któremu bli ej do procesów integracyjnych. 10 Business Process Execution Language for Web Services 1.1 specyification, l/2.0/os/wsbpel-v2.0-os.pdf.

7 100 Modelowanie procesów biznesowych i ich implementacja w systemach informatycznych 5. Mapowanie elementów BPMN 2.0 na modele UML W poprzednich rozdziałach rozwa ali my modelowanie procesów biznesowych oraz ich egzekucj w systemach klasy BPM. Stworzony model w notacji BPMN, czy te definicja procesu w BPEL nie przedstawia projektu całego systemu. Oprogramowanie umo liwiaj ce uruchomienie definicji procesu biznesowego nie zapewnia wszystkich elementów wymaganych od systemów informatycznych (czy to informacyjnych, czy produkcyjnych). Systemy BPM współistniej i funkcjonuj z innymi systemami informatycznymi wspomagaj cymi działanie przedsi biorstwa, czy instytucji. Elementem ł cz cym poszczególne systemy w nowoczesnej architekturze s usługi sieciowe. Zarówno notacja BPMN 2.0, jak i j zyk BPEL 2.0 umo liwiaj specyfikacj interfejsów tych usług 11. BPMN 2.0 specyfikuje zestaw elementów niezb dnych do definiowania usług i interfejsów systemów wywoływanych w procesie biznesowym. Przedstawione s one w sposób sformalizowany w postaci diagramu klas oraz definicji schematu XML. Głównym elementem w tej grupie jest interfejs (Interface), który w przypadku usług sieciowych jest odpowiednikiem definicji WSDL (Web Service Definition Language). Podobnie jak w przypadku WSDL, na interfejs składaj si mo liwe do wywołania operacje (Oparation) oraz ich parametry (Message). 11 Ch. Armstrong, ATC Enterprises Inc.: Modeling Web Services with UML, org/news/meetings/workshops/presentations/webservices_2002/03-2_armstrong-modelingwebservices_with_uml.pdf.

8 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 57, Rysunek 2. Formalna definicja usługi wywoływanej w procesie biznesowym ródło: W przypadku, gdy uczestnik (Participant) procesu reprezentuje system uczestnicz cy w procesie biznesowych, okre lana jest dla niego definicja interfejsu oraz adres wywoływanej usługi (wskazany przez EndPoint) zdefiniowanej przez ten interfejs. Natomiast operacje i parametry s wskazywane w wybranych zadaniach, podprocesach oraz danych, definiuj c w ten sposób, które operacje usługi sieciowej maj by wywoływane oraz jakie dane (wiadomo ci) maj by przekazywane do i z usługi. Analogicznie specyfikacja BPMN 2.0 umo liwia definiowanie w procesie biznesowym zada dla człowieka, np. poprzez wskazanie formatki, w której u ytkownik musi wprowadzi odpowiednie dane M. Little, InfoQ: BPMN 2.0 Virtual Roundtable Interview,

9 102 Modelowanie procesów biznesowych i ich implementacja w systemach informatycznych Rysunek 3. Formalna definicja zadania dla człowieka ródło: BPMN 2.0 umo liwiaj c wskazanie wywoływanych usługi sieciowych oraz sposobu obsługi zada dla człowieka w modelu procesu biznesowego pozostawia ich projektowanie poza swoim zakresem, poniewa bardziej do tego nadaj si inne narz dzia np. UML 13. BPMN i BPEL nie wskazuje sposobu w jaki powi za model procesu biznesowego oraz model systemu uruchamianego w ramach tego procesu. Okre laj c sposób transformacji wybranych elementów z modelu procesu biznesowego na projekt systemu informatycznego zostanie stworzony pomost pomi dzy prac realizowan przez analityka biznesowego i projektanta systemowego. Przykładem opisu metody w jaki nale y projektowa systemy w architekturze SOA, czyli zorientowane na usługi sieciowe jest metodyka ICONIX. W jednym ze swoich profili ICONIX Process for Service- Oriented Architecture opisuje krok po kroku w jaki sposób nale y projektowa i wytwarza systemy tej klasy, na którym etapie projektu nale y zaprojektowa interfejsy usług sieciowych w postaci WSDL. 13 W. Provsot: UML for Web Services,

10 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 57, Develop a Fact (Domain) Model Define Business Rules and other Requirements Storyboard Screens Dev elop Web Service Interfaces Dev elop "Web-Service-Centric" Scenarios Develop "Business-Rules-Centric" Scenarios Dev elop "User-Centric" Scenarios Rysunek 4. Plan działa dla procesu ICONIX for SOA ródło: Na poni szych diagramach został przedstawiony sposób mapowania elementów BPMN 2.0 zwi zanych z definicj usług sieciowych w procesie biznesowym na odpowiednie elementy modelu UML. Według metodyki ICONIX s one tworzone od podstaw przez projektanta systemu 14. Dzi ki pokazanemu poni ej mapowaniu b dzie mo liwe wygenerowanie szkieletu usług w modelu UML. 14 D. Rosenberg, ICONIX: ICONIX Process for Service-Oriented Architecture, Articles/SOARoadmap.html.

11 104 Modelowanie procesów biznesowych i ich implementacja w systemach informatycznych Interface «WSDLservice» Service + operations: Operation [1..*] «realize» «WSDLbinding» Bindings::Binding Port + operation(inmessage, inmessage*) ródło: Opracowanie własne. Rysunek 5. Mapowanie BPMN Interface na WSDL Service Operation + name: String + implementationref: Element + inmessageref: Message [1..*] + outmessageref: Message [0..*..*] «realize» «WSDLportType» PortType + operation(inmessage, inmessage*) ródło: Opracowanie własne. Rysunek 6. Mapowanie BPMN Operation na WSDL PortType Message + name: String «realize» «WSDLmessage» Message + data: Data ródło: Opracowanie własne. Rysunek 7. Mapowanie BPMN Message na WSDL Message Wykorzystuj c zdefiniowane powy ej mapowanie wybranych elementów BPMN 2.0 na UML 2 mo na poł czy efekty pracy analityka biznesowego oraz projektanta systemowego 15. Ponadto 15 M. Wolski, Modelowanie procesów biznesowych w UML czy BPMN?, /10/modelowanie-procesw-biznesowych-w-uml-czy-bpmn/.

12 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 57, je eli wykorzystamy narz dzie takie jak np. Enterprise Architect firmy Sparx Systems oba modele: procesów biznesowych oraz systemu informatycznego mo na przechowywa w jednym projekcie, dzi ki temu uzyskamy cało ciowy model systemu klasy BPM. 6. Podsumowanie Jaka jest przyszło modelowania procesów biznesowych i ich implementacji? Na pewno został postawiony pierwszy krok w kierunku automatyzacji tworzenia i zarz dzania procesami biznesowymi na bazie ich modeli. Rynek oprogramowania klasy BPM rozwija si bardzo dynamicznie, co oznacza e powy ej opisane niedoci gni cia i problemy zostan rozwi zanie w niedalekiej przyszło ci. Nale y jednak e pami ta, e pozostaje jeden znacz cy element w technologii BPM, który jest tworzony poza modelem BPMN, czy BPEL. Elementem tym s usługi sieciowe, które musz zosta wcze niej opracowane, czyli zaprojektowane oraz zaimplementowane. Niestety najprawdopodobniej najbli sza przyszło nie przyniesie wł czenia modelu usługi sieciowej do modelu BPMN. Jej modelowanie pozostaje w gestii twórców oprogramowania, które najcz ciej b dzie przeprowadzane przy pomocy UML. By mo e przyszło technologii BPM to poł czenie notacji BPMN i UML, które b dzie umo liwiało tworzenie i zarz dzanie procesami biznesowymi wył cznie poprzez model. Jednak e droga do tego celu jest bardzo daleka i niepewna. Na obecn chwil mo liwe jest opracowanie metodyki, która w sposób przejrzysty b dzie definiowała sposób tworzenia systemów klasy BPM z wykorzystaniem notacji BPMN i UML w taki sposób, aby analiza biznesowa i projektowanie systemu informatycznego było ze sob powi zane. Bibliografia [1] Armstrong Ch., ATC Enterprises Inc.: Modeling Web Services with UML, [2] Business Process Execution Language for Web Services 1.1 specification, [3] Business Process Modeling Notation 1.0 specification, Documents/OMG Final Adopted BPMN 1-0 Spec pdf [4] Business Proces Modeling Notation 2.0 specification, spec/bpmn/2.0/pdf/. [5] Business Process Execution Language for Web Services 1.1 specification, [6] Little M., InfoQ: BPMN 2.0 Virtual Roundtable Interview, /articles/bpmn-2. [7] Mayer R.J., Painter M.K., dewitte P.S.: IDEF Family of Methods for Concurrent Engineering and Business Reengineering Applications, [8] Noran O.S., Griffith University: Business Modelling: UML vs. IDEF, [9] Ouyang Ch., Dumas M., Aalst W.M.P., Hofstede A.H.M., From Bussiness Process Models to Process-oriended Software Systems: The BPMN to BPEL Way, [10] Provsot W., UML for Web Services,

13 106 Modelowanie procesów biznesowych i ich implementacja w systemach informatycznych [11] Rosenberg D., ICONIX: ICONIX Process for Service-Oriented Architecture, [12] White S.A., IBM Corporation: Introduction to BPMN, Documents/Introduction to BPMN.pdf. [13] Wohed P., Aalst W.M.P., Dumas M., Hofstede A. H. M., Russel N., On the Suitability of BPMN for Business Process Modelling, projects/babel/docs/bpmn-eval-bpm06.pdf. [14] Wolski M., Modelowanie procesów biznesowych w UML czy BPMN?, [15] BUSINESS PROCESS MODELING AND THEIR IMPLEMENTATION IN INFORMATION SYSTEMS Summary Creating systems often starts with the modeling of business processes, in order to specify and document the key requirements. Process modeling is the domain of the business analyst, but systems designer prefers object-oriented modeling or serviceoriented to specify an implementation model. Reconciling the two looks in the establishment of information systems is not easy. This article presents a solution combining both perspectives, using the formal transformation of the business model to an implementation model. Keywords: BPMN, BPM, Web Service, UML, BPEL Katedra In ynierii Zarz dzania Wydział Informatyki Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie mkieruzel@wi.zut.edu.pl