Polska centrum usług dla Europy?

Transkrypt

1 Polska centrum usług dla Europy? Nowe szanse inwestycji zagranicznych w Polsce Warszawa, paêdziernik 2003 r. Polska Rada Biznesu

2 Streszczenie Je eli Polska chce powróciç do pi cioprocentowego wzrostu gospodarki, musi uzupe niç dost pne krajowe Êrodki kapita owe o Êrodki zagraniczne. Potrzeb t szacuje si na oko o 10 miliardów Euro bezpoêrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) rocznie. Przez ostatnich kilka lat poziom BIZ by jednak znacznie ni szy (4 milardy Euro w 2002 r.), z tendencjà malejàcà. Powodem tego trendu by o spowolnienie prywatyzacji, przy niewielkim udziale inwestycji w nowà dzia alnoêç - greenfield. Receptà na odwrócenie tego trendu jest po pierwsze o ywienie prywatyzacji, a po drugie znaczàco bardziej aktywne pozyskiwanie inwestycji typu greenfield nastawionych na eksport. Te ostatnie inwestycje obiektywnie przyczyniajà si do wzrostu gospodarczego, nie konkurujà bezpoêrednio z podmiotami krajowymi, a ich potencja wzrostu jest praktycznie nieograniczony. W pozyskiwaniu nowych inwestycji z pomocà przychodzi Polsce nowa fala globalnej restrukturyzacji przedsi biorstw: Business Process Offshoring (BPO). Podobnie jak wczeêniejsze przenoszenie produkcji za granic, polega ona na przenoszeniu dzia alnoêci us ugowej do krajów, w których koszty pracy sà niskie, a jakoêç Êwiadczenia us ug jest wysoka. Dotkn a ona w pierwszym rz dzie zdalnà obs ug klienta i stopniowo rozszerza si na us ugi takie jak ksi gowoêç, zarzàdzanie zasobami ludzkimi czy funkcje zaplecza bankowego i ubezpieczeniowego. Do tej pory g ównymi beneficjantami tej fali by y Indie, Chiny i Filipiny, ale kraje Europy Ârodkowej, a zw aszcza Polska majà jeszcze szans dogoniç kraje azjatyckie. Zaletami naszego regionu w porównaniu do krajów dalekiego wschodu sà wi ksza stabilnoêç polityczna oraz bliskoêç geograficzna, kulturowa i systemu prawnego do krajów Europy Zachodniej. Wobec innych krajów regionu, Polska wygrywa czynnikiem wielkoêci: wi kszà dost pnoêcià wysoko wykszta conych absolwentów wy szych uczelni w wi kszej liczbie centrów akademickich. Te przewagi dostrzeg o ju oko o pi tnastu renomowanych firm, które zainaugurowa y dzia alnoêç BPO w Polsce. Podobne przewagi konkurencyjne sprawiajà, e Polska ma szanse przyciàgnàç równie inne typy us ug wysoko-wykwalifikowanych, jak na przyk ad us ugi zdrowotne i us ugi R&D. Ca kowity potencja jest ogromny szacujemy go na 500 tys miejsc pracy w ciàgu 5 lat, jeêli Polska stanie si Centrum us ug dla Europy. Aby tak si istotnie sta o, nale y radykalnie zmieniç warunki inwestowania i podejêcie do inwestorów na wszystkich szczeblach administracji paƒstwowej. Niektóre pozytywne zmiany zosta y ju zainicjowane, jak na przyk ad obni enie CIT do 19 procent, ustawa o dzia alnoêci gospodarczej, czy ustawa o agencji inwestycyjnej. Konieczne jest szybkie Polska Rada Biznesu McKinsey & Company 3

3 Polska centrum us ug dla Europy uchwalenie i wdro enie proponowanych zmian prawnych, ale nie mo na si na tym zatrzymaç. Nale y potraktowaç projektowane inicjatywy legislacyjne jako poczàtek szerokiego programu zmiany podejêcia do inwestorów, w którym uczestniczyç powinny w adze wszystkich szczebli a tak e przedstawiciele biznesu. Rzàd powinien oprócz poprawienia ogólnych warunków podatkowych i regulacyjnych zmieniç stosunek urz dów do inwestorów mi dzy innymi poprzez szeroki program szkoleƒ urz dów w obs udze klienta oraz przeglàdu systemu oceny ich pracy, Agencja inwestycyjna musi zostaç aktywnym sprzedawcà mo liwoêci inwestowania w Polsce, a nadzór nad nià powinna sprawowaç rada, z o ona co najmniej w po owie z przedstawicieli biznesu, W adze lokalne muszà przygotowaç grunt pod inwestycje w interesie spo ecznoêci, które reprezentujà. Wszystkie gminy powinni mieç kompetentnego koordynatora do spraw inwestycyjnych, Polskie firmy powinny same wykorzystaç mo liwoêci eksportu us ug. Wszystkie te, które majà zagranicznych udzia owców mogà zaoferowaç im offshoring. JeÊli proponowany program zostanie skutecznie wdro ony, obecnie jest jeszcze szansa, aby Polska sta a si wiodàcym krajem offshoringu. Ju za dwa lata b dzie za póêno. ChcielibyÊmy bardzo podzi kowaç Panu ministrowi Andrzejowi Szejnie, oraz Prezesowi PAIIZ Panu Andrzejowi Zdebskiemu za cenne dyskusje na temat wczesnych wersji tego raportu. ChcielibyÊmy równie podzi kowaç bardzo licznej grupie inwestorów, z którymi przeprowadziliêmy wywiady. Si à rzeczy, tylko niewielkà cz Êç wywiadów uda o si nam zacytowaç dos ownie w tej broszurze, ale wszystkie by y dla nas bardzo istotne przy formu owaniu rekomendacji programu zmian. Inwestorzy bardzo szczerze i konstruktywnie dyskutowali z nami, zarówno o tym co jest dobre w naszym kraju, jak i o tym co powinno ulec zmianie. Zach camy Rzàd do kontynuacji takich wywiadów na najwy szym szczeblu. Warszawa, 22 paêdziernika McKinsey & Company Polska Rada Biznesu

4 Spis treêci Streszczenie 3 Potrzeba inwestycji zagranicznych 6 Eksport usług ogromną szansą dla Polski 12 Przykłady branży Nowej Fali 16 Business Process Offshoring 16 Us ugi R&D 17 Us ugi zdrowotne 18 Naprawa i konserwacja samolotów 19 Obecni inwestorzy wskazują kierunki niezbędnych zmian 20 Skoordynowane wysiłki rządu, agencji inwestycyjnej, władz lokalnych i polskich firm 24 Rzàd poprawiaç ogólne warunki i zmieniaç nastawienie urz dów 24 Agencja inwestycyjna aktywnym sprzedawcà mo liwoêci inwestowania w Polsce 24 W adze lokalne przygotowaç grunt pod inwestycje 26 Firmy stworzyç BPO dla zagranicznych udzia owców 27 Gminy przygotowują grunt przykład Mszczonowa 28 Główni autorzy projektu 31 Polska Rada Biznesu McKinsey & Company 5

5 Polska centrum us ug dla Europy Potrzeba inwestycji zagranicznych Polska potrzebuje co najmniej 10 miliardów Euro bezpośrednich inwestycji zagranicznych rocznie, aby osiągnąć swoje cele ekonomiczne. W uproszczeniu, wynika to z następującego rachunku: aspiracją polskiej polityki gospodarczej jest uzyskanie 5% wzrostu PKB. Warunkiem koniecznym, choć niewystarczającym, do osiągnięcia tego celu są inwestycje w odbudowę i rozbudowę środków trwałych, niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Całkowite zapotrzebowanie na te inwestycje ekonomiści z NBP szacują na 25% PKB tj. na około 50 miliardów Euro rocznie. Inwestycje te muszą zostać sfinansowane przez oszczędności albo krajowe albo zagraniczne. Jednakże, oszczędności krajowe w ostatnich latach wynosiły średnio tylko 20% PKB, tj. ok. 40 miliardów Euro. Jeżeli więc poziom oszczędności nie wzrośnie, a na razie nic na to nie wskazuje, szybki rozwój polskiej gospodarki będzie wymagał importu kapitału zagranicznego w kwocie odpowiadającej co najmniej 5% PKB czyli ok. 10 mld Euro. (Rysunek 1) POLSCE POTRZEBNE JEST 10 MILIARDÓW EUR BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH (BIZ) ROCZNIE UPROSZCZENIE w miliardach EUR ~ 50 Rys Cel: 5% wzrost PKB ~ 10 Wymagany poziom inwestycji Oszczędności krajowe = inwestycje krajowe Wymagane inwestycje zagraniczne Źródło: NBP Inwestycje zagraniczne mogą przybierać różne formy. Stosujemy łącznie dwa kryteria podziału: Rodzaj przedsięwzięcia: inwestorzy mogą przejmować istniejące już przedsiębiorstwa, na przykład w drodze prywatyzacji, albo otwierać całkowicie nową działalność greenfield, 6 McKinsey & Company Polska Rada Biznesu

6 Docelowy rynek zbytu: celem inwestycji mogą być przedsiębiorstwa obsługujące rynek krajowy lub zagraniczny. ISTNIEJĄ CZTERY RODZAJE INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH Rys. 2 Eksport Spodziewany trend Rynek krajowy Źródło: Analiza McKinsey Prywatyzacje i przejęcia Nowa działalność Kryteria te prowadzą do czterech segmentów (Rysunek 2). Inwestycje z każdego segmentu stanowią dodatkowe źródło kapitału dla Polski i dlatego każdy segment jest ważny. Można się jednak spodziewać, że udział poszczególnych segmentów w napływie inwestycji do Polski będzie się w przyszłości zmieniał. O ile dotychczas większość inwestycji pochodziła z prywatyzacji i przejęć, i była nastawiona na rynek krajowy, o tyle w przyszłości większość inwestycji powinna pochodzić z działalności typu greenfield, nastawionej na eksport. Analiza dotychczasowych inwestycji i potencjału na przyszłość pokazuje przyczyny tej zmiany. Całkowity poziom inwestycji zagranicznych w ostatnich latach był znacznie niższy od pożądanego, a przez ostatnie trzy lata nawet sukcesywnie malał. W roku 2002 wyniósł jedynie nieco ponad 4 miliardy Euro (Rysunek 3). Jak widać, wahania poziomu inwestycji zagranicznych odzwierciedlają przede wszystkim wahania wpływów z prywatyzacji. Inwestycje typu greenfield pozostawały przez cały ten okres bez większych zmian na relatywnie niskim poziomie, 1-3 miliardów Euro. Polska Rada Biznesu McKinsey & Company 7

7 Polska centrum us ug dla Europy Rys. 3 NAPŁYW BIZ DO POLSKI: DALEKO OD CELU I SPADA, GŁÓWNIE POPRZEZ SPOWOLNIENIE PRYWATYZACJI W miliardach EUR*, procent Wymagane ~ 10 9,3 Nowe przedsięwzięcia Prywatyzacja i inne przejęcia 4, , , , , * Wg UNCTAD metodą kasową; wg PAIIZ (metodą memoriałową) liczby te wynoszą odpowiednio: 5,0; 8,5; 7,4; 11,5; 7,9; 6,4; kurs EUR/USD przyjęto na poziomie 1,0 dla wszystkich lat Źródło: UNCTAD; PAIZ; OECD; Ministerstwo Gospodarki; analiza McKinsey Tempo prywatyzacji było w ostatnich latach znacznie niższe niż planowano (Rysunek 4). Oznacza to, że w krótkim okresie Rząd ma opcję ożywienia napływu inwestycji zagranicznych poprzez realizację ambitnych planów prywatyzacyjnych. Należy przy tym mieć na uwadze, że wpływ prywatyzacji na zwiększenie zasobów kapitałowych w Polsce będzie największy, jeśli uzyskane z niej środki zostaną przeznaczone na inwestycje, a nie jednorazowo skonsumowane. Prywatyzacja powinna również mieć pozytywny wpływ na przyspieszenie procesu restrukturyzacji polskiej gospodarki. Jednakże środki płynące z prywatyzacji są w naturalny sposób ograniczone i w następnych latach będą w coraz mniejszym stopniu zaspokajać potrzeby kapitałowe kraju. Obecnie wartość całego pozostałego majątku skarbu państwa szacowana jest na 10 miliardów Euro. Dla porównania, w 1996 roku wartość ta wynosiła jeszcze 25 miliardów Euro (Rysunek 5). Oznacza to, że w dalszej przyszłości trzeba znaleźć inne źródła napływu kapitału do Polski. 8 McKinsey & Company Polska Rada Biznesu

8 Rys. 4 W OSTATNICH LATACH POZIOM PRYWATYZACJI BYŁ ZNACZNIE PONIŻEJ PLANÓW W miliardach PLN 26,7 Planowana w ustawie budżetowej 20,1 18,0* Zrealizowana 13,0 6,9 6,5 6,5 9,1 2,2 1,8** * Pierwotny plan ** Zrealizowane do lipca 2003 Źródło: MF; Rzeczpospolita; analiza McKinsey PRYWATYZACJE NADAL WAŻNE, LECZ WYCZERPUJĄCE SIĘ ŹRÓDŁO BIZ Rys. 5 w miliardach EUR Wpływy z prywatyzacji 15,6 10,0 Gdyby cały majątek sprywatyzować w 3 lata, stanowiłoby to 1/3 zapotrzebowania na BIZ Co dalej? Wpływy w latach Pozostałe do sprywatyzowania* * Szacowana wartość akcji spółek należących do Skarbu Państwa według stanu na 31 grudnia 2001 r. Źródło: UNCTAD; OECD; GUS; Ministerstwo Gospodarki; analiza McKinsey Polska Rada Biznesu McKinsey & Company 9

9 Polska centrum us ug dla Europy Jednym z głównych powodów wczesnego zainteresowania inwestorów Polską była duża wielkość krajowego rynku. W przeszłości 90 % inwestycji zagranicznych, dokonanych zarówno poprzez prywatyzacje jak i poprzez budowanie nowych podmiotów, było nastawionych na rynek krajowy. Ryzykowne byłoby jednak poleganie na rynku krajowym jako motorze inwestycji także w przyszłości. Po pierwsze po przystąpieniu do Unii Europejskiej inwestowanie w Polsce nie będzie już warunkiem koniecznym sprzedaży produktów na polskim rynku. Firmy będą mogły równie dobrze ulokować swoje fabryki na przykład na Słowacji i eksportować wyprodukowane tam towary do Polski. Oznacza to, że duży rynek krajowy w przyszłości będzie już stanowił relatywnie mniejszą przewagę konkurencyjną. Po drugie, należy pamiętać, że znaczna część z tych inwestycji miała charakter jednorazowy: międzynarodowe koncerny, które chciały sprzedawać swoje produkty albo usługi w Polsce założyły spółki-córki i zbudowały podstawową sieć dystrybucji. W późniejszym czasie będą już tylko inwestować w rozszerzanie lub modernizację sieci, a te dodatkowe działania wymagają RYNEK WEWNĘTRZNY Rys. 6 Główny motor napływu dotychczasowych inwestycji... ale stopniowo wysychające źródło Liczba nowootwieranych placówek Eksport 10% Stacje benzynowe % Restauracje McDonalds Rynek wewnętrzny Źródło: PAIIZ; GUS; CAL; PFC; McDonalds Polska znacznie mniejszych nakładów inwestycyjnych. Efekt ten już można zaobserwować na przykładzie rozbudowy sieci stacji benzynowych albo restauracji typu fast-food (Rysunek 6). 10 McKinsey & Company Polska Rada Biznesu

10 Powyższe analizy pokazują jasno, że tradycyjne źródła inwestycji zagranicznych chociaż nadal ważne nie wystarczą do zaspokojenia przyszłych potrzeb kapitałowych Polski. Polska musi zdobywać nowe źródła inwestycji. Z naszej segmentacji wynika, że Polska musi walczyć o inwestycje typu greenfield nastawione na eksport (Rysunek 7). A walczyć trzeba w dosłownym sensie, ponieważ na rynku międzynarodowym kraje bezpardonowo konkurują o tego typu inwestycje. Jednak dzięki światowym trendom makroekonomicznym przed Polską pojawią się wkrótce nowe możliwości. POLSKA MUSI SIĘ TERAZ SKUPIĆ NA INWESTYCJACH W NOWĄ DZIAŁALNOŚĆ, ZORIENTOWANĄ NA EKSPORT Rys. 7 Eksport Niekwestionowanie pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy Na ogół nie stanowi konkurencji dla podmiotów krajowych Nieograniczone możliwości wzrostu Rynek krajowy Prywatyzacja i przejęcia Nowa działalność Źródło: Analiza McKinsey Polska Rada Biznesu McKinsey & Company 11

11 Polska centrum us ug dla Europy Eksport us ug ogromnà szansà dla Polski W chwili obecnej światowy trend globalnej restrukturyzacji przedsiębiorstw wchodzi w nową falę. Podczas gdy w przeszłości restrukturyzacja ta obejmowała przede wszystkim przemysł wytwórczy, obecnie w coraz większym stopniu zaczyna wywierać wpływ na sektor usług (Rysunek 8). Tradycyjna fala globalnej restrukturyzacji polegała na przenoszeniu działalności produkcyjnej do krajów o znacznie niższych kosztach pracy. Na początku firmy z sektora przemysłu lekkiego przenosiły swoje fabryki do krajów Dalekiego Wschodu, takich jak Hong Kong, Singapur, a później do Chin i na Filipiny. Potem przyszła kolej na przemysł elektroniczny, samochodowy i wreszcie przemysł ciężki. Przez ostatnich trzynaście lat z tego światowego trendu skorzystały również kraje śródkowo- i wschodnioeuropejskie, między innymi Polska. OPRÓCZ TRADYCYJNEJ, POJAWIA SIĘ NOWA FALA RESTRUKTURYZACJI INWESTYCJE W PRZENOSZENIE USŁUG Tradycyjna fala Nowa fala Rys. 8 Produkcja Przykład: potencjalne uruchomienie w Polsce fabryki Hyundai a produkującej samochody na rynek UE Usługi Przykład: Centrum Księgowości Biletowej Lufthansy w Krakowie obsługujące wszystkie transakcje europejskie Warunek konieczny: tania siła robocza W dalszym ciągu będzie stanowić znaczące źródło napływu BIZ Warunek konieczny: tania i wykwalifikowana siła robocza Ogromna nowa szansa dla Polski Źródło: Analiza McKinsey Pierwsza fala ciągle trwa i będzie w dalszym ciągu stanowić istotne źródło napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski i innych krajów tego regionu. Bardzo ważne są duże inwestycje w sektorach takich jak motoryzacja, dokonywane zarówno przez wiodących europejskich producentów, jak i firmy, które dopiero wchodzą na rynek europejski. Ze względu na kaskadowo rozchodzące się korzyści dla całej gospodarki, naprawdę warto o nie walczyć (Rysunek 9). W przeszłości Polska przegrała kilka takich szans na rzecz sąsiednich krajów. Powodem był przede wszystkim brak woli stworzenia najbardziej dogodnych warunków dla tych inwestycji. 12 McKinsey & Company Polska Rada Biznesu

12 Rys. 9 POJEDYNCZE TRADYCYJNE INWESTYCJE PRZEMYSŁOWE ZORIENTOWANE NA EKSPORT SĄ BARDZO ISTOTNE DLA GOSPODARKI Fabryka samochodów Miejsca pracy W tysiącach 65 Efekt kaskadowego rozchodzenia się korzyści u dostawców i po całej gospodarce Mnożnik 16,3 x Inwestycje: 1,5 mld EUR Miejsca pracy: 4 tys. 4 W fabryce W gospodarce* * Bezpośrednio: w fabryce i u dostawców, pośrednio: u dostawców dóbr i usług pośrednich jak i poprzez efekt mnożnikowy w gospodarce, tj. dzięki wydatkowaniu dochodów przez zatrudnionych Źródło: Analiza McKinsey Skutkiem tego infrastruktura dla przemysłu motoryzacyjnego jest obecnie lepiej rozwinięta w Czechach i na Słowacji niż w Polsce i niełatwo będzie w przyszłości te różnice zniwelować. W kolejnych przetargach o tego typu inwestycje należy oferować lokalizacje o stosunkowo najlepszej infrastrukturze i ad hoc uzupełniać braki. W przypadku nowej fali globalizacji przenoszenia usług do krajów z niższymi kosztami pracy i z wysoko wykwalifikowaną siłą roboczą pozycja konkurencyjna Polski jest znacznie lepsza. Ta fala często określana jest mianem Business Process Offshoring i dotyczy usług takich jak księgowość, zarządzanie zasobami ludzkimi, zdalne centra obsługi klienta, zaplecze transakcji bankowych itp. Dzięki ogromnym postępom w technologii telekomunikacyjnej prawie każdy rodzaj usługi, nie wymagającej osobistego kontaktu z klientem, może być dzisiaj eksportowany. W tej fali Polska ma naprawdę dobrą pozycję startową wciąż znacznie niższe koszty pracy w porównaniu z krajami zachodnimi oraz znaczną liczbę dobrze wykształconych i ambitnych ludzi. Absolwenci polskich uczelni posługują się często nie tylko angielskim, ale także innymi językami europejskimi. Dodatkowymi atutami są bliskość geograficzna i kulturowa z krajami Europy zachodniej, porównywalny system prawny, a od następnego roku członkostwo w Unii Europejskiej (Rysunek 10). Ponadto, w przypadku usług, jedyna naprawdę istotna infrastruktura to infrastruktura telekomunikacyjna, a ta w dużych miastach w Polsce jest szeroko dostępna i na najwyższym światowym poziomie. Polska Rada Biznesu McKinsey & Company 13

13 Polska centrum us ug dla Europy Do tej pory największymi beneficjantami nowej fali inwestycji w usługach (głównie BPO) były Indie, Chiny, i Filipiny. Nie jest jednak jeszcze za późno na to, żeby Polska dołączyła do grupy liderów i stała się wiodącym centrum tego typu usług w Europie. Bliższe powiązania z Unią Europejską oraz większa stabilność systemu politycznego i gospodarczego są zaletami, które często będą przeważać nad zaletami niższych kosztów pracy, które mają Indie, Chiny i inne odległe kraje. POLSKA MA WSZELKIE PREDYSPOZYCJE, ABY WYGRAĆ W TRUDNEJ RYWALIZACJI O ŚWIADCZENIE USŁUG DLA EUROPY Rys. 10 Przeciętne roczne wynagrodzenie, 2001 Oszczędność wobec UE Stabilność polityczna Bliskość kulturowa i systemowa z UE Liczba absolwentów wyższych szkół rocznie, 2001 w tys. Liczba dużych ośrodków akademickich na kraj Indie, Chiny, Turcja, Rosja 92 ~ 200-2, Czechy, Węgry, Słowacja 82 ~ Polska Źródło: Plan Econ; Eurostat; Meteor-Personnel; Salary Survey Reports; Eurobarometr; GUS; analiza McKinsey Największymi konkurentami Polski w pozyskiwaniu inwestycji nowej fali są nasi sąsiedzi z regionu głównie Czechy, Słowacja, i Węgry. W porównaniu do tych krajów Polska ma naturalną przewagę wielkości. Ta przewaga przekłada się na większą liczbę absolwentów szkół wyższych, co znacznie ułatwia firmom dostęp do najważniejszego z zasobów. Poza tym liczba potencjalnych lokalizacji na centra usług dużych ośrodków akademickich w pobliżu lotnisk międzynarodowych jest u nas trzykrotnie wyższa niż u sąsiadów. Te sprzyjające warunki dają Polsce możliwość pozyskania inwestycji zagranicznych w sektorach usług, których potencjał szacujemy na 15 miliardów Euro. Oznacza to potencjalnie do 500 tysięcy nowych miejsc pracy w ciągu najbliższych pięciu lat, z tego 200 tysięcy w sektorze Business Process Offshoring. Kolejne 100 tysięcy może zostać stworzone w sektorze usług zdrowotnych, nawet jeżeli w chwili obecnej wydaje się to być dosyć odległą perspektywą (Rysunek 11). Poza tym istnieje duża liczba sektorów niszowych, takich jak na przykład 14 McKinsey & Company Polska Rada Biznesu

14 EKSPORT USŁUG TO POTENCJAŁ OK. 500 TYSIĘCY NOWYCH MIEJSC PRACY Rys. 11 Sektory Potencjał nowych miejsc pracy w tysiącach Business Process Offshoring Księgowość HR Zdalna obsługa klienta Obsługa transakcji ~ 200 Polska ma wszelkie predyspozycje ku temu, aby stać się głównym centrum usług BPO dla Europy Usługi zdrowotne ~ 100 Inne Usługi R&D Naprawy i konserwacje samolotów Itp. ~ 200 Razem ~ 500 Źródło: Analiza McKinsey R&D albo naprawy i konserwacja samolotów, w których Polska ma bardzo dobrą pozycję startową (zobacz specjalną sekcję). Teoretycznie Polska ma duże szanse aby wygrać w międzynarodowej rywalizacji o pozyskanie inwestycji BPO. W praktyce jednak, aby tę szansę wykorzystać, należy dokonać kilku istotnych zmian. Polska Rada Biznesu McKinsey & Company 15

15 Polska centrum us ug dla Europy Przykłady branży Nowej Fali Business Process Offshoring BPO polega na wydzielaniu i przenoszeniu nieprodukcyjnych funkcji firm za granic. Koncepcja BPO powsta a w Stanach Zjednoczonych, kiedy to wiele amerykaƒskich przedsi biorstw zacz o umieszczaç swoje telecentra w Indiach. Pomys oczywisty, z uwagi na powszechnà w Indiach znajomoêç angielskiego i niski poziom wynagrodzeƒ gwarantujàcy spore oszcz dnoêci. OBECNA DZIAŁALNOŚĆ BPO W POLSCE Obsługa transakcji Zasoby ludzkie Szczecin Zielona Góra Koszalin Bydgoszcz Gorzów Wielkopolski Konin Poznań Kalisz Wrocław Jelenia Góra Wałbrzych Dzierżoniów Księgowość, podatki, płace, dział prawny, świadczenie usług IT Centrum księgowości i finansów na Europę Centrum outsourcingu usług IT Centrum księgowości i finansów na Europę Gdańsk Słupsk Malbork Toruń Płock Łódź Radomsko Częstochowa Elbląg Olsztyn Mława Ostrołęka Ciechanów Katowice Kraków Suwałki Białystok Warszawa Biała Podlaska Radom Kielce Bielsko-Biała Nowy Sącz Lublin Tarnobrzeg Tarnów Rzeszów Ustrzyki Dolne Chełm StalowaWola Centrum outsourcingu usług IT Księgowość Zasoby ludzkie Księgowość, płace, podatki Europejskie centrum księgowości Outsourcing usług księgowych i finansowych Zasoby ludzkie Źródło: Analiza McKinsey Funkcje zaplecza Co wi cej, Indie mogà poszczyciç si bardzo du à liczba absolwentów szkó wy szych, a to oznacza dost p do wysokiej jakoêci kadr. Po telecentrach przysz a kolej na inne us ugi, tym razem o wi kszej wartoêci dodanej ksi gowoêç, przetwarzanie transakcji bankowych, itp. Tutaj jednak okaza o si, e odleg oêç bardziej si liczy: zarówno w sensie dystansu geograficznego, jak i systemu prawnego i tradycji kulturowych. Z tego te powodu Polska jest w Êwietnej pozycji, aby staç si centrum BPO dla Europy. 16 McKinsey & Company Polska Rada Biznesu

16 Oznacza oby to 200 tys. nowych miejsc pracy do 2008 r. Szacunki te bazujà na doêç konserwatywnych za o eniach 7% udzia u w rynku offshoringu firm europejskich i 1,5% amerykaƒskich. Obecnie BPO w Polsce to jedynie oko o 15 firm i 3 tys. miejsc pracy, ale przyk ady otwieranych w naszym kraju centrów offshoringu sugerujà, e rynek ten mo e rozwijaç si w szybkim tempie. Dzieje si tak dzi ki ju wczeêniej wymienionym dogodnym warunkom ogólnym, jak równie dzi ki wykwalifikowanym zasobom kadrowym: Dost pnoêci wykwalifikowanych pracowników/ absolwentów wy szych szkó w kilku du ych miastach, Relatywnie dobrej znajomoêci angielskiego i cz sto innych j zyków europejskich wêród absolwentów, Du emu doêwiadczeniu polskich pracowników w dziedzinach takich jak ksi gowoêç czy obs uga transakcji, równie w standardach stosowanych w Europie Zachodniej. Silnà pozycj startowà Polski doskonale podsumowuje wypowiedê jednego z dyrektorów centrów offshoringu: Ani w Indiach, ani w Czechach nie znajd 200 absolwentów ekonomii znajàcych niemiecki GAAP i mówiàcych dobrze po niemiecku, gotowych do pracy w 2 tygodnie. Us ugi R&D Us ugi R&D na eksport to kolejny przyk ad dzia alnoêci, w której Polska powinna staç si wiodàcym centrum dla Europy. Tym bardziej, e w kraju mamy blisko 100 tys. naukowców (ponad 50 tys. ze stopniem doktora), spoêród których wielu mo e poszczyciç si du ymi osiàgni ciami. Obecnie jedynie 17% z nich pracuje w biznesie, przewa ajàca wi kszoêç natomiast jest zatrudniona w instytucjach paƒstwowych. Z rozmów przeprowadzonych z inwestorami wynika, e bardzo cenià oni sobie wspó prac z polskimi specjalistami i deklarujà ch ç otwierania nowych lub poszerzania zakresu dzia alnoêci ju istniejàcych centrów R&D. Swoje centra R&D mi dzy innymi majà ju w Polsce Delphi (rozwój nowych technologii), Motorola (oprogramowanie w dziedzinie àcznoêci bezprzewodowej i pó przewodników) i ABB (mechanika, informatyka, automatyka). Rozwini cie sektora us ug R&D na eksport to potencjalnie 7 tys. nowych miejsc pracy do 2008 roku. Co prawda jest to rynek niszowy, ale o bardzo istotnym znaczeniu strategicznym. Za o enie przez mi dzynarodowà firm centrum R&D w Polsce znacznie zwi ksza prawdopodobieƒstwo póêniejszego rozszerzenia dzia alnoêci i zwi kszenia nak adów inwestycyjnych. Centra R&D du ych firm sà poza tym naturalnym pierwszym krokiem do budowy przysz ej silnej pozycji Polski w sektorze zaawansowanych technologii. Naukowcy wykszta ceni w tych centrach byç mo e w przysz oêci za o à w asne firmy i wzbogacà rynek o w asne pomys y i inicjatywy, oparte o ich wyniki badaƒ. Polska Rada Biznesu McKinsey & Company 17

17 Polska centrum us ug dla Europy Us ugi zdrowotne Âwiadczenie us ug zdrowotnych dla cudzoziemców i zagranicznych placówek medycznych z powodzeniem funkcjonuje za granicà. Tak na przyk ad wielu Amerykanów korzysta z domów spokojnej staroêci w Meksyku. Do Tajlandii natomiast corocznie przyje d a oko o pó miliona turystów zdrowotnych na standardowe, ale cz sto skomplikowane zabiegi, takie jak operacje katarakty czy wykonanie i wstawienie protezy stawu biodrowego. Mieszkaƒcy niektórych krajów Europy Zachodniej, gdzie system opieki zdrowotnej nie jest bardzo wydajny, wolà z w asnej kieszeni sfinansowaç te zabiegi w krajach, gdzie ich koszt jest ni szy, ni czekaç kilka miesi cy na wyznaczenie terminu u siebie. RównoczeÊnie rozwija si rynek Business to business szpitale w USA i Europie korzystajà z us ug podwykonawców w taƒszych krajach, zlecajàc im analizy zdj ç rentgenowskich i wyników badaƒ laboratoryjnych, wykonywanie protez czy przepisywanie diagnoz lekarskich. Na przyk ad firmy amerykaƒskie wytwarzajàce aparaty ortodontyczne cz sto zlecajà obróbk IT i wykonawstwo aparatów krajom Ameryki aciƒskiej lub Dalekiego Wschodu. Nie trzeba jednak si gaç a tak daleko, aby spotkaç si ze sprawnie funkcjonujàcymi placówkami us ug zdrowotnych nastawionymi na cudzoziemców. Wystarczy spojrzeç na naszych sàsiadów. Na W grzech funkcjonuje na przyk ad Danubius Group, która prowadzi hotele, sanatoria i domy wypoczynkowe Êwiadczàce proste zabiegi zdrowotne na W grzech, S owacji, w Rumunii i Czechach. W 2002 roku 80% klientów grupy by o cudzoziemcami. Firma ma swoje przedstawicielstwa handlowe w Niemczech, Wielkiej Brytanii, W oszech, Austrii, krajach Beneluksu i w USA. Na Litwie natomiast dzia a Palanga Rehabilitation Hospital, który Êwiadczy us ugi rehabilitacyjne pacjentom z ca ej Europy. Podobne praktyki, jednak ciàgle na mniejszà skal i dzia ajàce w mniej sformalizowany sposób, mo na spotkaç równie w Polsce. Na zachodzie Polski niewielkie gabinety i kliniki dentystyczne ju od jakiegoê czasu z powodzeniem obs ugujà Niemców, którym op aca si przyje d aç do Polski i z w asnej kieszeni finansowaç leczenie. W ten sposób p acà mniej za porównywalnej jakoêci opiek dentystycznà i jednoczeênie zachowujà dotychczasowe ni sze koszty ubezpieczenia zdrowotnego. Rozwini cie segmentu us ug zdrowotnych mo e doprowadziç do utworzenia oko o 100 tys. nowych miejsc pracy. Obszarami, na których powinni skupiç si polscy dostawcy sà us ugi takie jak ortodoncja, protetyka czy rehabilitacja, wypoczynek z us ugami medycznymi, analiza wyników badaƒ laboratoryjnych dla zagranicznych placówek medycznych oraz potencjalnie domy spokojnej staroêci. W tych segmentach obs uga medyczna ma charakter bardziej dobrowolny, mo na jà zaplanowaç w czasie, a trudna do zbudowania w krótkim okresie percepcja jakoêci ma relatywnie mniejsze znaczenie ni np. w zaawansowanej chirurgii. Czynnikami sprzyjajàcymi rozwojowi us ug medycznych w Polsce sà: du a liczba lekarzy i piel gniarek o znacznie ni szych, w porównaniu do UE, zarobkach (do 85%), jak równie du e zaplecze nie w pe ni wykorzystanych sanatoriów i uzdrowisk. 18 McKinsey & Company Polska Rada Biznesu

18 Naprawa i konserwacja samolotów W przesz oêci us ugi naprawy i konserwacji samolotów wykonywane by y przez linie lotnicze w krajach macierzystych. Stopniowo zaczà rosnàç outsourcing tych us ug, umiejscowiony w atrakcyjnych kosztowo krajach. W ten sposób centrum us ug lotniczych sta a si na pewien czas Irlandia. Z czasem do àczy y równie Czechy i W gry. Trend ten jest ciàgle aktualny, gdy coraz wi cej znajdujàcych si w ci kiej sytuacji finansowej linii lotniczych poszukuje wszelkich mo liwoêci redukcji kosztów przy jednoczesnym zachowaniu wysokich standardów obs ugi. W Polsce, dotychczasowe inwestycje i deklaracje przysz ych inwestycji w tym sektorze, sà zwiàzane przede wszystkim z programami offsetowymi. Tak na przyk ad Embraer i Bombardier zadeklarowa y w ramach programu offsetowego gotowoêç stworzenia w Polsce regionalnego centrum napraw i konserwacji samolotów, a kanadyjska firma ATC gotowoêç remontowania swoich samolotów w WZL Bydgoszcz. Du e tradycje przemys u lotniczego oraz liczne lotniska i du y ruch lotniczy (ponad 6 mln pasa erów rocznie) sprawiajà, e w tym sektorze Polska ma du e szanse. Naprawa i konserwacja samolotów to typowy przyk ad niszowego rynku us ug wysoko- -wykwalifikowanych, na którym Polska ma szans zaistnieç. Mamy nadziej, e zainicjowana tutaj dyskusja b dzie kontynuowana i zaowocuje dalszymi przyk adami rynków, na których Polska mo e zdobyç przewag konkurencyjnà. Polska Rada Biznesu McKinsey & Company 19

19 Polska centrum us ug dla Europy Obecni inwestorzy wskazujà kierunki niezb dnych zmian Mimo teoretycznie dużych szans, Polska przegrywa obecnie konkurencję o inwestycje zagraniczne z innymi krajami regionu. Wyraźnie pokazują to liczby w ciągu ostatnich dwóch lat inwestycje zagraniczne w Polsce spadały średnio rocznie o jedną trzecią, a w pozostałych krajach regionu wzrastały o prawie jedną czwartą, przy czym w Czechach i na Słowacji nawet o około 40%. Przeprowadzone przez nas dogłębne wywiady z inwestorami wskazują na dwa kierunki zmian, które należy zainicjować, aby wykorzystać nową falę i powrócić na szybką ścieżkę wzrostu napływu inwestycji. POLSKA OSTATNIO PRZEGRYWAŁA Z REGIONEM w miliardach EUR* Polska Czechy Słowacja Region bez Polski** Rys % 24,9-34% 38% 16,8 19,5 9,3 9,3 41% 5,7 4,1 4,9 5,6 4,0 2,0 1, * Kurs EUR/USD przyjęto na poziomie 1,0 dla wszystkich lat ** Czechy, Słowacja, Węgry, Rosja, Słowenia, Rumunia, Chorwacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Ukraina, Albania, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Macedonia, Mołdawia, Serbia Źródło: UNCTAD 20 McKinsey & Company Polska Rada Biznesu

20 Inwestorzy sugerują bardziej proaktywne pozyskiwanie inwestycji... Zmiana podejścia do inwestorów z pasywnego na aktywne, wymagająca intensywnych działań w obszarach takich jak Ukierunkowana promocja Aktywna sprzedaż Kompleksowa obsługa one stop shop Wsparcie władz lokalnych Klienci naszych us ug offshoringowych niewiele wiedzà o Polsce niestety kojarzy im si z szarym krajem, d ugimi kolejkami do sklepów i czarno- -bia ymi telewizorami Dyrektor Centrum BPO Ukierunkowana promocja W naszym centrum R&D w Krakowie opracowujemy bardzo innowacyjne rozwiàzania technologiczne, wprowadzane póêniej na du e rynki zachodnie. Tego faktu nikt nie wykorzystuje w promocji Polski na Êwiecie Marek Adamiak, DELPHI, Country Director Poland & Eastern Europe Nikt z PAIIZ nigdy nas nie odwiedzi. Za to by u nas w Gliwicach CzechInvest Romuald Rytwiƒski OPEL Poland, General Manager Aktywna sprzedaż Na W grzech Premier rozmawia z nami o otworzeniu 30-osobowego centrum R&D i przedstawi konkretnà ofert wsparcia. W Polsce nikt z wy szych urz dników tym si nie interesowa Nunzio Pulvirenti FIAT GM Powertrain, Chairman Polska Rada Biznesu McKinsey & Company 21