Zarys prawa administracyjnego

Transkrypt

1 Skrypty Becka Bogumił Szmulik Sławomir Serafin Katarzyna Miaskowska-Daszkiewicz Zarys prawa administracyjnego 2. wydanie

2 SKRYPTY BECKA Zarys prawa administracyjnego

3 W sprzeda y: Z. Leoñski MATERIALNE PRAWO ADMINISTRACYJNE, wyd. 9 Podrêczniki Prawnicze Z. Leoñski NAUKA ADMINISTRACJI, wyd. 6 Podrêczniki Prawnicze Z. Leoñski SAMORZ D TERYTORIALNY W RP, wyd. 5 Podrêczniki Prawnicze Z. Kmieciak POLSKIE S DOWNICTWO ADMINISTRACYJNE Podrêczniki Prawnicze T. Maciejewski HISTORIA ADMINISTRACJI, wyd. 2 Skrypty Becka R. Kêdziora OGÓLNE POSTÊPOWANIE ADMINISTRACYJNE, wyd. 2 Akademia Prawa M. Wierzbowski (red.), A. Wiktorowska, M. Szubiakowski POSTÊPOWANIE ADMINISTRACYJNE OGÓLNE, PODATKOWE, EGZEKUCYJNE I PRZED S DAMI ADMINISTRACYJNYMI, wyd. 14 Podrêczniki Prawnicze R. Kêdziora KODEKS POSTÊPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO, wyd. 3 Komentarze Becka KODEKS POSTÊPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO, wyd. 29 Teksty Ustaw Becka KODEKS POSTÊPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO, wyd. 24 Twoje Prawo

4 Zarys prawa administracyjnego dr hab. Bogumi³ Szmulik prof. Uniwersytetu Kardyna³a Stefana Wyszyñskiego w Warszawie dr S³awomir Serafin dr Katarzyna Miaskowska-Daszkiewicz Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Paw³a II 2. wydanie

5 Poszczególne rozdzia³y opracowali: prof. UKSW dr hab. Bogumi³ Szmulik: I, II 6 7, 9 11, VI, VIII dr S³awomir Serafin: V, VII dr Katarzyna Miaskowska-Daszkiewicz: II 8, III, IV Redakcja: Aneta Flisek Wydawnictwo C.H. Beck 2011 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Sk³ad i ³amanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: P.W.P. Interdruk, Warszawa ISBN ISBN

6 SPIS TREŒCI Wykaz skrótów... Wykaz literatury... Przedmowa... XI XIII XV Rozdzia³ I. Zagadnienia ogólne Pojêcie administracji publicznej Cechy administracji i jej podzia³y Pojêcie i zakres prawa administracyjnego Powstanie i rozwój prawa administracyjnego w Polsce I. Uwagi wstêpne II. Okres policystyki III. Okres narodzin polskiej nauki prawa administracyjnego IV. Okres rozwoju nauki prawa administracyjnego Podstawowe pojêcia w nauce prawa administracyjnego I. Aparat administracyjny II. Nadzór, kontrola, koordynacja, kierownictwo III. Centralizacja i decentralizacja administracji IV. Dobra publiczne, œwiadczenia publiczne, obowi¹zki publiczne Rozdzia³ II. ród³a prawa administracyjnego Pojêcie Ÿróde³ prawa i ich klasyfikacja Konstytucyjny system Ÿróde³ prawa I. Uwagi wprowadzaj¹ce II. Konstytucja III. Umowy miêdzynarodowe IV. Ustawa V. Rozporz¹dzenie z moc¹ ustawy VI. Rozporz¹dzenia ród³a prawa Unii Europejskiej I. Charakter prawa Unii Europejskiej II. Klasyfikacja Ÿróde³ prawa Unii Europejskiej III. Zasady stosowania prawa Unii Europejskiej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej... 43

7 VI Spis treœci 9. Akty prawa miejscowego I. Pojêcie aktów prawa miejscowego II. Akty prawa organów gminy III. Akty prawa organów powiatu IV. Akty prawa organów samorz¹du województwa V. Akty prawa wydawane przez wojewodê i organy administracji niezespolonej Akty normatywne o charakterze wewnêtrznym Og³aszanie aktów normatywnych I. Wprowadzenie II. Wejœcie w ycie aktów normatywnych III. Teksty jednolite i sprostowania b³êdów IV. Dzienniki urzêdowe Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Dziennik Urzêdowy Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski Dziennik Urzêdowy Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski B Dzienniki urzêdowe ministrów kieruj¹cych dzia³ami administracji rz¹dowej oraz dzienniki urzêdowe urzêdów centralnych Wojewódzkie dzienniki urzêdowe Monitor S¹dowy i Gospodarczy Rozdzia³ III. Stosunek administracyjnoprawny Pojêcie i cechy stosunku administracyjnoprawnego I. Pojêcie stosunku administracyjnoprawnego II. Cechy stosunku administracyjnoprawnego III. Elementy stosunku administracyjnoprawnego Sposoby nawi¹zania i ustania stosunku administracyjnoprawnego Rodzaje stosunków administracyjnoprawnych Rozdzia³ IV. Formy dzia³ania administracji publicznej Uwagi wstêpne Podzia³ form dzia³ania administracji publicznej Akty normatywne stanowione przez administracjê Pojêcie, cechy i rodzaje aktów administracyjnych I. Akt administracyjny II. Rodzaje aktów administracyjnych Uznanie administracyjne I. Pojêcie uznania administracyjnego II. Uznanie administracyjne a pojêcia niedookreœlone Umowa cywilnoprawna Umowa administracyjna Ugoda administracyjna Porozumienie Przyrzeczenie

8 Spis treœci VII Rozdzia³ V. Podmioty administracji publicznej Uwagi ogólne Organy administracji publicznej Samorz¹d Zak³ady publiczne Fundacje prawa publicznego Rozdzia³ VI. Ustrój administracji pañstwowej Administracja naczelna I. Uwagi wstêpne II. Prezydent III. Rada Ministrów Pozycja ustrojowa Sk³ad i organizacja Rady Ministrów Powo³ywanie i odpowiedzialnoœæ rz¹du Kompetencje IV. Prezes Rady Ministrów Pozycja ustrojowa Kompetencje V. Ministrowie Pozycja ustrojowa Ministrowie kieruj¹cy dzia³em administracji rz¹dowej Ministrowie wype³niaj¹cy zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów Sekretarze i podsekretarze stanu VI. Przewodnicz¹cy komitetów okreœlonych w ustawie VII. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji Urzêdy centralne i agencje Administracja rz¹dowa terenowa (zespolona i niezespolona) I. Wprowadzenie. Podzia³ terytorialny pañstwa II. Wojewoda Pozycja ustrojowa Wojewoda jako przedstawiciel rz¹du Wojewoda jako zwierzchnik zespolonej administracji rz¹dowej Wojewoda jako organ nadzoru nad jednostkami samorz¹du terytorialnego Wojewoda jako reprezentant Skarbu Pañstwa III. Wojewódzka administracja zespolona IV. Terenowe organy rz¹dowej administracji niezespolonej V. Inne terenowe organy administracji Rozdzia³ VII. Samorz¹d terytorialny Pojêcie i istota samorz¹du terytorialnego Uwagi historyczne

9 VIII Spis treœci 35. Struktura organizacyjna samorz¹du gminnego I. Uwagi ogólne II. Organy gminy Rada Gminy Wójt (burmistrz, prezydent miasta) III. Jednostki pomocnicze Struktura organizacyjna powiatu I. Uwagi ogólne II. Organy powiatu Rada powiatu Zarz¹d powiatu III. Powiatowa administracja zespolona IV. Miasto na prawach powiatu Struktura organizacyjna województwa samorz¹dowego I. Uwagi ogólne II. Organy samorz¹du województwa Sejmik województwa Zarz¹d województwa Zadania samorz¹du terytorialnego Mienie samorz¹dowe, finanse i gospodarka komunalna I. Mienie jednostek samorz¹du terytorialnego II. Podstawy gospodarki finansowej III. Gospodarka komunalna Wspó³dzia³anie jednostek samorz¹du terytorialnego Nadzór nad samorz¹dem terytorialnym Rozdzia³ VIII. Kontrola administracji Kontrola s¹dowa administracji I. Uwagi wstêpne II. S¹downictwo administracyjne Geneza s¹downictwa administracyjnego NSA w œwietle ustawy z r S¹dy administracyjne w obowi¹zuj¹cym stanie prawnym III. S¹dy powszechne a kontrola administracji IV. Trybuna³ Konstytucyjny V. Trybuna³ Stanu Kontrola pozas¹dowa administracji I. Najwy sza Izba Kontroli Pozycja ustrojowa Kryteria i zakres kontroli Organizacja Postêpowanie kontrolne II. Centralne Biuro Antykorupcyjne Zadania Organizacja

10 Spis treœci IX 3. Czynnoœci kontrolne III. Rzecznik Praw Obywatelskich Wprowadzenie Organizacja Kompetencje Œrodki dzia³ania IV. Rzecznik Praw Dziecka V. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych VI. Pañstwowa Inspekcja Pracy Kontrola wewnêtrzna administracji I. Wprowadzenie II. Kontrola resortowa III. Kontrola instancyjna IV. Kontrola miêdzyresortowa V. Kontrola prokuratorska VI. Regionalne izby obrachunkowe Indeks rzeczowy

11

12 WYKAZ SKRÓTÓW AUWr... Acta Universitatis Wratislavensis AdmRzWU... ustawa z r. o wojewodzie i administracji rz¹dowej w województwie (Dz.U. Nr 31, poz. 206 ze zm.) Dz.U.... Dziennik Ustaw GospNierU... ustawa z r. o gospodarce nieruchomoœciami (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.) KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny KPA... Kodeks postêpowania administracyjnego KPC... Kodeks postêpowania cywilnego KRRiT... Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji M.P.... Monitor Polski MoP... Monitor Prawniczy NTA... Najwy szy Trybuna³ Administracyjny NSA... Naczelny S¹d Administracyjny NSAU... ustawa z r. o Naczelnym S¹dzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) nast.... nastêpny (-a, -e) OMT... Organizacja Metody Technika OrdPU... ustawa z r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) orz.... orzeczenie PiP... Pañstwo i Prawo PIP... Pañstwowa Inspekcja Pracy PL... Przegl¹d Legislacyjny PS... Przegl¹d S¹dowy PrBud... ustawa z r. Prawo budowlane (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz ze zm.) PrStow... ustawa z r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.)

13 XII Wykaz skrótów Prz. Sejm.... Przegl¹d Sejmowy reg. Sejmu... uchwa³a Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z r. Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. M.P. z 2009 r. Nr 5, poz. 47 ze zm.) reg. Senatu... uchwa³a Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z r. Regulamin Senatu (tekst jedn. M.P. z 2010 r. Nr 39, poz. 542 ze zm.) RIO... Regionalne Izby Obrachunkowe RMU... ustawa z r. o Radzie Ministrów (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm.) RPD... Rzecznik Praw Dziecka RPO... Rzecznik Praw Obywatelskich RPOU... ustawa z r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.) RzZN... Rzeszowskie Zeszyty Naukowe SamGminU... ustawa z r. o samorz¹dzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SamPowU... ustawa z r. o samorz¹dzie powiatowym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SamWojU... ustawa z r. o samorz¹dzie województwa (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SP... Studia Prawnicze ST... Samorz¹d Terytorialny SwobGospU... ustawa z r. o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 220, poz ze zm.) tekst jedn.... tekst jednolity TFUE... Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej TK... Trybuna³ Konstytucyjny TS... Trybuna³ Sprawiedliwoœci Unii Europejskiej TUE... Traktat o Unii Europejskiej w zw.... w zwi¹zku ze zm.... ze zmianami

14 WYKAZ LITERATURY A. Agopszowicz, Z. Gilowska, Ustawa o gminnym samorz¹dzie terytorialnym. Komentarz, Warszawa 1999 B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Warszawa 2004 T. Bigo, Prawo administracyjne. Instytucje ogólne, Wroc³aw 1948 J. Boæ (red.), Prawo administracyjne, Wroc³aw 2005 M. Chmaj (red.), Prawo administracyjne. Czêœæ ogólna, Warszawa 2007 D. D¹bek, Prawo miejscowe samorz¹du terytorialnego w obliczu za³o eñ reformy administracji publicznej, [w:] E. Knosala, A. Matan, G. aszczyca (red.), Prawo administracyjne w okresie transformacji ustrojowej, Kraków 1999 B. Dolnicki, Samorz¹d terytorialny, Kraków 2006 B. Dolnicki (red.), Ustawa o samorz¹dzie powiatowym. Komentarz, Kraków 2005 Z. Duniewska, B. Jaworska-Dêbska, R. Michalska-Badziak, E. Olejniczak-Sz³owska, M. Stahl, Prawo administracyjne. Pojêcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2004 J. Filipek, Prawo administracyjne. Instytucje ogólne, Warszawa 2003 L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wyk³adu, Warszawa 2006 H. Izdebski, Samorz¹d terytorialny. Podstawy ustroju i dzia³alnoœci, Warszawa 2006 M. Kallas, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1997 S. Kasznica, Polskie prawo administracyjne, Poznañ 1946 J. S. Langrod, Instytucje prawa administracyjnego. Zarys czêœci ogólnej, t. 1, Kraków 1948 Z. Leoñski, Nauka administracji, Warszawa 2004 J. êtowski, Prawo administracyjne. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1990 Z. Niewiadomski (red.), Samorz¹d terytorialny. Ustrój i gospodarka, Bydgoszcz Warszawa 2001 Z. Niewiadomski (red.), Z. Cieœlak, I. Lipowicz, G. Szpor, Prawo administracyjne, Warszawa 2006 E. Nowacka, Polski samorz¹d terytorialny, Warszawa 2006 E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Czêœæ ogólna, Toruñ 2004 A. Peretiatkowicz, Podstawowe pojêcia prawa administracyjnego, Poznañ 1946 E. Radziszewski, Zadania i kompetencje organów administracji publicznej po reformie ustrojowej pañstwa, Warszawa 2000 P. Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne RP, Warszawa 2005 J. S³ugocki, Prawo administracyjne, Kraków 2007 J. Staroœciak, Prawo administracyjne, Warszawa 1978 M. Stefaniuk, Centralne organy administracji rz¹dowej po reformie ustrojowej pañstwa (wybrane zagadnienia prawno-ustrojowe), [w:] Administracja i prawo administracyjne u progu trzeciego tysi¹clecia, ódÿ 2000

15 XIV Wykaz literatury Z. Szeliga, ród³a prawa w Konstytucji RP z 2 IV 1997 roku, [w:] B. Szmulik, M. migrodzki (red.), Ustrój organów ochrony prawnej, Lublin 2005 E. Ura, E. Ura, Prawo administracyjne, Warszawa 2006 M. Wierzbowski (red.), Prawo administracyjne, Warszawa 2007 P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2000 E. Zieliñski, Administracja rz¹dowa w Polsce, Warszawa 2001 J. Zimmermann, Prawo administracyjne, Kraków 2006

16 PRZEDMOWA Prawo administracyjne stanowi wspó³czeœnie obok prawa cywilnego i prawa karnego jedn¹ z najbardziej rozbudowanych ga³êzi prawa. Jest jednoczeœnie jednym z podstawowych i zarazem obowi¹zkowych przedmiotów na studiach prawniczych i administracyjnych, ale i nie tylko. Wyk³ada siê je równie na innych kierunkach, w zale noœci od specjalnoœci i przyjêtego programu studiów. Istotn¹ cech¹ prawa administracyjnego s¹ jego liczne i rozbudowane przepisy umiejscowione na wszystkich szczeblach hierarchii Ÿróde³ prawa zarówno prawa powszechnie obowi¹zuj¹cego, jak i prawa o charakterze wewnêtrznym. Z jednej strony prawo to zawiera normy o charakterze ustrojowym, materialnym i procesowym, a z drugiej strony, z racji kompleksowej regulacji wyodrêbnionych zagadnieñ wyró niamy tzw. dzia³y prawa administracyjnego szczegó³owego, jak np. prawo budowlane, pomocy spo³ecznej, wodne, górnicze, morskie, lotnicze itp. Z tych racji prawo administracyjne reguluje bardzo odmienne i jednoczeœnie niestabilne w czasie kwestie, przez co staje siê dyscyplin¹ szczególnie zmienn¹ w czasie. Dlatego, w odró nieniu do prawa cywilnego i karnego, w zasadzie nie jest skodyfikowane i z uwagi na bardzo zró nicowan¹ materiê nie wydaje siê mo liwe do skodyfikowania. Przedmiotem prawa administracyjnego jest, co do zasady, administracja publiczna, stanowi¹ca podstawowy instrument realizacji przez pañstwo i pozosta³e korporacje, a zw³aszcza samorz¹d terytorialny powierzonych im zadañ. Dlatego wypracowana obecnie koncepcja administracji publicznej stanowi podstawowy i zarazem nieodzowny element konstrukcji wspó³czesnego pañstwa. Pozwala przy tym zaspokajaæ zbiorowe i indywidualne potrzeby obywateli wynikaj¹ce przede wszystkim z przyjêtych zasad wspó³ ycia ludzi w spo³eczeñstwie. Niniejsza publikacja jest jedn¹ z wielu podejmowanych prób przedstawienia problematyki administracji publicznej i reguluj¹cego j¹ prawa administracyjnego. Z racji jej formy jest jednoczeœnie ukierunkowana na zaprezentowanie jedynie podstawowych zagadnieñ ogólnych i ustrojowych prawa administracyjnego. Poza ramami podrêcznika Autorzy pozostawili problematykê prawa administracyjnego materialnego oraz postêpowania administracyjnego i s¹dowoadministracyjnego. Zamierzeniem autorów by³o jednak kompleksowe i zrozumia³e przekazanie podstawowych informacji z zakresu zagadnieñ ogólnych prawa administracyjnego i ustroju administracji publicznej, tak by pozycja ta cieszy³a siê zainteresowaniem mo liwie szerokiego grona adresatów. Autorzy wyra aj¹ nadziejê, e oddawana do r¹k Czytelników niniejsza pozycja w pe³ni sprosta ich zainteresowaniom, potrzebom i oczekiwaniom. Autorzy Lublin, maj 2011 r.

17

18 ROZDZIA I ZAGADNIENIA OGÓLNE Rozdzia³ I. Zagadnienia ogólne Literatura: T. Bigo, Prawo administracyjne. Instytucje ogólne, Wroc³aw 1948; J. Boæ (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, Wroc³aw 1998; ten- e, Konteksty wyró niania administracji publicznej, [w:] J. Boæ (red.), Administracja publiczna, Wroc³aw 2003; J. Borkowska (red.), Odpowiedzialnoœæ urzêdnika administracji publicznej. Odpowiedzialnoœæ maj¹tkowa, s³u bowa, cywilnoprawna i karna, Warszawa 2011; W. Dawidowicz, Wstêp do badañ prawno-administracyjnych, Warszawa 1974; ten e, Prawo administracyjne, Warszawa 1987; J. Dobkowski, Pozycja prawnoustrojowa s³u b, stra y i inspekcji, Warszawa 2007; Z. Duniewska, B. Jaworska-Dêbska, R. Michalska-Badziak, E. Olejniczak-Sza³owska, M. Stahl (red.), Prawo administracyjne. Pojêcia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie, Warszawa 2002; S. Fundowicz, Decentralizacja administracji publicznej w Polsce, Lublin 2005; R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel (red.), System Prawa Administracyjnego, t. 6, Podmioty administruj¹ce, Warszawa 2011; E. Iserzon, Prawo administracyjne. Podstawowe instytucje, Warszawa 1968; H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Warszawa 2004; H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna, Warszawa 1999; M. Jaroszyñski, Przedmiot, zakres i ogólna charakterystyka administracji i prawa administracyjnego w PRL, [w:] M. Jaroszyñski, M. Zimmermann, W. Brzeziñski (red.), Polskie prawo administracyjne. Czêœæ ogólna, Warszawa 1956; W. L. Jaworski, Nauka prawa administracyjnego. Zagadnienia ogólne, Warszawa 1924; S. Jêdrzejewski, H. Nowicki, Kontrola administracji publicznej, Toruñ 1995; M. Kallas, Kszta³towanie siê administracji publicznej w Polsce, [w:] Z. Niewiadomski (red.), Prawo administracyjne. Czêœæ ustrojowa, Warszawa 2002; S. Kasznica, Polskie prawo administracyjne, Poznañ 1947; M. Kulesza, Niektóre zagadnienia prawne definicji samorz¹du terytorialnego, PiP 1990, z. 1 2; L. Lang, Zagadnienia wstêpne, [w:] M. Wierzbowski (red.), Prawo administracyjne, Warszawa 2000; J. S. Langrod, Instytucje prawa administracyjnego. Zarys czêœci ogólnej, t. 1, Kraków 2003; Z. Leoñski, Istota i rodzaje policji administracyjnej, [w:] Administracja publiczna u progu XXI wieku. Prace dedykowane prof. zw. dr. hab. Janowi Szreniawskiemu z okazji Jubileuszu 45-lecia pracy naukowej, Przemyœl 2000; W. ¹czkowski, Ustrojowe podstawy prawa publicznego, [w:] S. Fundowicz (red.), Wspó³czesne problemy prawa publicznego, Lublin 1999; K. Miaskowska-Daszkiewicz, M. Mazuryk (red.), Prawne i aksjologiczne aspekty s³u by publicznej, Warszawa Lublin 2010; K. Miaskowska-Daszkiewicz, B. Szmulik (red.), Encyklopedia samorz¹du terytorialnego, Warszawa 2010; J. Niczyporuk, Dekoncentracja administracji publicznej, Lublin 2006; Z. Niewiadomski (red.), Prawo administracyjne, Warszawa 2005; Z. Niewiadomski (red.), Z. Cieœlak, I. Lipowicz, G. Szpor, Prawo administracyjne, Warszawa 2009; E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Czêœæ ogólna, Toruñ 2004; W. Pañko, W³asnoœæ komunalna a funkcja sa-

19 2 Rozdzia³ I. Zagadnienia ogólne morz¹du terytorialnego, ST 1991, Nr 1 2; A. Peretiatkowicz, Podstawowe pojêcia prawa administracyjnego, Poznañ 1946; G. B. Peters, Administracja publiczna w systemie politycznym, Warszawa 1999; K. Skubiszewski (oprac.), Nauka administracji i polskie prawo administracyjne, cz. 1, Wyk³ady dr Mariana Zimmermanna, prof. Uniwersytetu Poznañskiego, Poznañ 1949; K. Sobczak, Administracja publiczna. Problemy wêz³owe, Warszawa 1993; M. Stahl, B. Jaworska-Dêbska (red.), Encyklopedia samorz¹du terytorialnego dla ka dego, cz. 1, Ustrój, Warszawa 2010; J. Staroœciak, Prawo administracyjne, Warszawa 1978; J. Staroœciak, E. Iserzon, Prawo administracyjne, Warszawa 1963; A. Szadok-Bratuñ, Z rodowodu polskiej nauki prawa administracyjnego, [w:] J. Boæ (red.), Prawo administracyjne, Wroc³aw 2000; M. Szewczyk, Nadzór w materialnym prawie administracyjnym. Administracja wobec wolnoœci i innych praw podmiotowych jednostki, Poznañ 1995; E. Ura, Prawo administracyjne, Warszawa 2010; E. Ura, Wybrane zagadnienia kszta³towania siê prawa administracyjnego i administracji w ujêciu historycznym, RzZN Prawo Ekonomia 1992, t. XI; E. Ura, E. Ura, Prawo administracyjne, Warszawa 2001; M. Wierzbowski (red.), J. Jagielski, J. Lang, M. Szubiakowski, A. Wiktorowska, Prawo administracyjne, Warszawa 2009; M. Wierzbowski, A. Wiktorowska, Nadzór, kontrola, koordynacja, kierownictwo, [w:] M. Wierzbowski (red.), Prawo administracyjne, Warszawa 2000; S. Wrzosek, System: administracja publiczna. Systemowe determinanty nauki administracji, Lublin 2008; M. Zdyb, Samorz¹d a pañstwo. Nadzór nad samorz¹dem terytorialnym, Lublin 1993; J. Zimmermann, Opinia prawna na temat projektu ustawy Przepisy ogólne prawa administracyjnego, Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych 2010, Nr 2(26); ten e, Prawo administracyjne, Warszawa Pojêcie administracji publicznej 1. WPojêcie znaczeniu administracji potocznym publicznej przez okreœlenie administracji zazwyczaj rozumie siê wszelk¹ zorganizowan¹ dzia³alnoœæ zmierzaj¹c¹ do osi¹gniêcia za³o onych celów. St¹d te mówiæ mo na o administrowaniu domem, zak³adem pracy czy te inn¹ jednostk¹ organizacyjn¹. Pojêcie administracji wywodzi siê od ³aciñskich s³ów: ministrare, administratio, administrare, co oznacza wykonywaæ, zarz¹dzaæ, s³u yæ ale nie rz¹dziæ: gubernare. To ostatnie pojêcie posiada szersze i ogólniejsze znaczenie. aciñskie pochodzenie s³owa administracja nie jest przypadkowe, bowiem to w³aœnie w Rzymie powsta³y pierwsze zarodki administracji publicznej jako administracji jednolitej, rozbudowanej przestrzennie, która pozwala³a na w³aœciw¹ koncentracjê si³, jak¹ dysponowa³o pañstwo. Stworzono w ten sposób system gwarancji prawnych i odpowiedzialnoœci administracyjnej, a jej aktywnoœæ oparto o zasadê ci¹g³oœci i nakierowano na urzeczywistnianie szeroko pojêtego dobra wspólnego. W takim ujêciu administracjê nale a³o i nale y rozumieæ jako dzia³alnoœæ trwa³¹, celow¹ i planow¹. Spoœród wielu rodzajów administracji przedmiotem naszych zainteresowañ jest administracja publiczna, czyli taka, która jest sprawowana przez pañstwo w szerokim tego s³owa znaczeniu, a wiêc przez organy pañstwowe, samorz¹dowe i inne. Samo zaœ pojêcie administracji publicznej w powojennej Polsce przywrócone zosta³o wraz z odrodzeniem siê instytucji samorz¹du terytorialnego. Wczeœniej, od roku 1950, pos³ugiwano siê okreœleniem administracja pañstwowa, przez które to okreœleniem rozumiano system podmiotów utworzonych i wyposa onych przez ustawê

20 1. Pojêcie administracji publicznej 3 w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej dzia³alnoœci na podstawie ustaw w kierunku wewnêtrznym oraz zewnêtrznym, przy czym zarówno przebieg, jak i skutki dzia³alnoœci zewnêtrznej przypisywane s¹ zawsze pañstwu jako takiemu (W. Dawidowicz, Prawo administracyjne, Warszawa 1987, s. 8 9). Porównuj¹c u yte tu dwa pojêcia, zaznaczyæ nale y, e pojêcie administracji publicznej jest szersze od pojêcia administracji pañstwowej i obejmuje ono nie tylko pañstwowe podmioty administracji, ale równie pozosta³e podmioty spe³niaj¹ce funkcje tej administracji (np. samorz¹d terytorialny). Administracjê mo na rozpatrywaæ w oparciu o dwa kryteria. Wed³ug kryterium pierwszego administracja jest organizacj¹, która sk³ada siê z ró norodnych jednostek wyposa onych w kompetencje okreœlone w ustawach i tworz¹cych pewien zamkniêty uk³ad organizacyjny, maj¹cy realizowaæ zadania pañstwowe lub publiczne, albo te jedne i drugie. Wed³ug kryterium drugiego administracja jest pewn¹ dzia³alnoœci¹. Gdy tak¹ dzia³alnoœæ prowadzi pañstwo jako organizacja, wówczas mówimy o administracji pañstwowej w œcis³ym znaczeniu. Jeœli natomiast dzia³alnoœæ tak¹ prowadzi administracja pañstwowa oraz inne organy i instytucje, wtedy nale y mówiæ o administracji publicznej, która obejmuje administracjê pañstwow¹ w znaczeniu œcis³ym i administracjê wykonywan¹ przez inne organy i instytucje nienale ¹ce do aparatu pañstwowego (np. samorz¹d terytorialny). Je eli zaœ mamy do czynienia z dzia³alnoœci¹ instytucji niepublicznych, które nie realizuj¹ zadañ publicznych wynikaj¹cych z ustaw, wtedy mówimy o administracji prywatnej (J. Lang, Zagadnienia wstêpne, [w:] M. Wierzbowski (red.), Prawo administracyjne, Warszawa 2000, s ). Dokonane rozró nienie posiada istotne znaczenie, albowiem nieod³¹cznie zwi¹zane jest z zasad¹ podzia³u w³adz w nowoczesnym pañstwie. Wyró nienie trzech sfer, tj. w³adzy ustawodawczej, wykonawczej i s¹downiczej, da³o podstawê dla ukszta³towania siê nauki prawa administracyjnego. Najogólniej zasada podzia³u w³adz polega na przydzieleniu okreœlonych dzia³añ pañstwa okreœlonym organom pañstwowym. Wyodrêbnienie zaœ wykonawczej funkcji pañstwa administracji pañstwowej, wp³ynê³o na pojawienie siê zapotrzebowania w kwestiach regulacji prawnych w tym zakresie oraz badania tych regulacji. Jednak ostateczne ustalenie zakresu pojêcia administracji nie jest ³atwe, bowiem zastosowane tu kryteria, maj¹ce pos³u yæ uporz¹dkowaniu treœci sk³adaj¹cej siê na pojêcie administracji, zazêbiaj¹ siê. Wprawdzie zadania administracyjne wykonywane s¹ przewa nie przez organy administracyjne, ale w powy szym procesie bior¹ tak e udzia³ organy ustawodawcze i organy wymiaru sprawiedliwoœci. Obraz komplikuje równie fakt, e organy administracyjne upowa nione s¹ do stanowienia prawa oraz w pewnym tylko zakresie wykonywania wymiaru sprawiedliwoœci np. karanie przez policjê w postêpowaniu mandatowym (E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Czêœæ ogólna, Toruñ 2000, s ). Mo na wiêc œmia³o w tym miejscu postawiæ pytanie: czym wiêc jest administracja? Niew¹tpliwie administracja jest zjawiskiem spo³ecznym. Jej okreœlenie odpowiada stanowi prawnemu i pogl¹dom, ideom politycznym i prawnym zwi¹zanym z okreœ-