Warsztat o mowie nienawiści dla uczniów - uczestników kursu internetowego Nienawiść. Jestem Przeciw!

Transkrypt

1 Scenariusz A. Warsztat o mowie nienawiści dla uczniów - uczestników kursu internetowego Nienawiść. Jestem Przeciw! 1. CELE operacyjne: Warsztat pogłębiający wiedzą o mowie nienawiści, skupiający się na języku. Pokazać uczniom, że warto być wrażliwym na język. 2. CZAS: 4-6 godziny 3. MATERIAŁY WARSZTATOWE: filpchart, kartki, mazaki, taśma 4. SPRZĘT: Czas Nazwa blok Nazwa ćwiczenia i opis Potrzebne materiały Uwagi dla trenera 8:00-8:15 Wprowadzenie Przedstawienie się trenerki/trenera, cele, ramy czasowe Cele: pogłębienie wiedzy na temat mowy nienawiści i jej przejawach w języku. Flipczarty + mazaki Najlepiej zapisać cele warsztatu, czas trwania na flipczarcie Poznanie źródeł mowy nienawiści w języku Analiza przykładów Uwrażliwienie na język równościowy i antydyskryminacyjny. 8:15-8:30 Poznanie się Rundka imion + coś zaskakującego o mnie, czego nikt nie wie. (lub jakieś inne ćwiczenie dające trochę poznać uczestników/ki, pamiętając, że oni się znają.) Zasady Kontrakt Ustal z uczestnikami i uczestniczkami zasady, które będą obowiązywać na tym warsztacie Flipczart, mazaki (możesz wykorzystać zdjęcia, grafiki, rysunki) Ważny moment w szkoleniu, warto zadbać o atmosferę bezpieczeństwa i szacunku. 45 min. Wprowadzenie do tematyki- jak Ranking sympatii Materiał nr 1. Źródło: Pakiet edukacyjny

2 stereotypy wpływają na język; Cele uświadomienie sobie własnych i społecznych sympatii i uprzedzeń w odniesieniu do różnych grup i narodowości, refleksja nad stereotypami dotyczącymi różnych grup społecznych, analiza wpływu stereotypów i uprzedzeń na nasze życie i relacje z innymi ludźmi. 1. Rozdaj uczestnikom karty zadań (materiał pomocniczy nr 1). Poproś, aby przeczytali dokładnie wymienione nazwy grup i spróbowali je uszeregować. W pierwszej kolumnie należy umieścić grupy według stopnia sympatii, a w drugiej według stopnia niechęci. Możesz poprosić, aby uczestnicy spróbowali dokonać rankingu wszystkich grup lub wybrali pięć ich zdaniem najważniejszych do każdej z kolumn. Część 2 (dyskusja; min) Przedstaw, spisaną na dużym arkuszu papieru lub tablicy, listę rankingów (tą samą, którą otrzymali uczestnicy w kartach zadań). Poproś, aby każdy z uczestników podszedł do niej i przykleił zieloną kartkę samoprzylepną przy narodowości, do której odczuwa największą sympatię, a czerwoną przy narodowości, do której odczuwa niechęć. Poproś, żeby każdy uzasadnił swój wybór. Część 3 wariantowo (praca indywidualna i dyskusja; 20 min) Zgodnie z procedurą zaproponowaną w cz. 2 poproś uczestników, aby wybrali z listy grupę, z którą mogliby zamieszkać w jednym domu czy bloku, oraz grupę, której nie chcieliby mieć w swoim najbliższym otoczeniu. Wybierając grupę, z którą są gotowi zamieszkać, uczestnicy są w miarę tolerancyjni. Natomiast przy wyborze grupy, której nie chcieliby mieć w swoim najbliższym otoczeniu, często pojawiają się różne uprzedzenia. Omówienie ćwiczenia i ewaluacja (dyskusja; min) Zaznacz na liście grupy, które otrzymały najwięcej zielonych i czerwonych karteczek. Zaproś uczestników do krótkiej dyskusji. Zapytaj: Czy trudno było przeprowadzić ranking? Dlaczego tak/nie? Czym się kierowaliście/łyście dokonując wyboru? W której kolumnie i na którym

3 miejscu znajduje się twoja narodowość lub grupa z którą się identyfikujesz? W jaki sposób powstaj¹ pozytywne i negatywne stereotypy i jak są wzmacniane, co sprawia że się nasilają? Czy stereotypy są potrzebne w naszym codziennym życiu? 45 min. wymiennie Podróż pociągiem 30 min. Pierwsze wrażenie: Cel: ustalić ranking własnych odczuć wobec grup mniejszościowych, omówić skąd się biorą te sympatie lub antypatie. Zebrać wszystkie grupy najmniej lubiane, podzielić na grupki i zastanowić się skąd ta niechęć się bierze. Cele analiza stereotypów i uprzedzeń wobec różnych grup społecznych, refleksja nad tym, jak stereotypy wpływają na życie ludzi, do których sią odnoszą, kształtowanie postaw zrozumienia i tolerancji. Część 1 (praca indywidualna, 10 min) Powiedz grupie, że za chwilę pokażesz na tablicy nazwy różnych grup społecznych. Zadaniem uczestników będzie zapisanie na kartce papieru sześciu przymiotników (trzech określających cechy pozytywne i trzech cechy negatywne), które według nich najlepiej charakteryzują przedstawiane grupy. Niektórym uczestnikom ocenianie innych, pod kątem pewnych cech, może sprawiać trudności. Możesz im powiedzieć, że i tym razem nie muszą być politycznie poprawni, chodzi raczej o to, by byli spontaniczni i szczerzy w swoich odczuciach. Następnie przeczytaj nazwy grup, one równie powinny być zapisane na tablicy lub dużym arkuszu papieru i umieszczone w widocznym dla wszystkich miejscu. Zadbaj także o to, by uczestnicy mieli odpowiednią ilość czasu na zapisanie cech. Część 2 (praca w grupach; 15 min) Poproś uczestników, aby stworzyli 3 5-osobowe grupy i podzielili się swoimi uwagami na temat cech Lista osób podróżujących pociągiem lub Proponowane grupy: osoby niepełnosprawne Europejczycy nauczyciele Romowie mężczyźni artyści homoseksualiści ludzie starsi Rosjanie Ukraińcy

4 przypisywanych różnym grupom oraz wspólnie zastanowili się jak powstają stereotypy. Omówienie ćwiczenia i ewaluacja (dyskusja; 15 min) Porozmawiajcie o rezultatach dyskusji w małych grupach. Podkreśl, że stereotypy często nie mają odniesienia do rzeczywistości, nawet jeżeli akceptuje je duża część społeczeństwa. Stereotypy to powszechnie przyjmowane negatywne założenia dotyczące jakiejś grupy ludzi. Są one tworzone i wzmacniane przez media, wychowanie i edukację oraz politykę. Proponowane pytania do dyskusji: Czy ćwiczenie sprawiało wam trudności? Jeśli tak, to dlaczego? Czy trudno było znaleźć stereotypy dotyczące jakichś grup? Jak się czuliście, gdy słyszeliście negatywne określenia grup, do których sami należycie? W jaki sposób stereotypy wpływają na życie ludzi, do których się odnoszą? Czy trudno postrzegać członków jakichś grup jako osoby indywidualne? (Pomyślcie o waszych reakcjach, gdy zdaliście sobie sprawę, że ktoś nie szanuje was jako jednostek w społczeństwie). Co możesz zrobić, aby przeciwdziałać własnym stereotypom i uprzedzeniom? Zwróć uwagę na to, jak ważne jest przeciwdziałanie etykietowaniu ludzi i poproś uczestników o przykłady dotyczące zwalczania stereotypów i dyskryminacji wynikaj¹cej z etykietowania. blondynki/blondyni menedżerowie politycy studenci buddyści żydzi min Nigdy więcej: Cele refleksja nad naturą ludzkich uprzedzeń i ich wpływie na relacje międzyludzkie, wzrost zrozumienia dla ludzkiej różnorodności. Przebieg zajęć. Powiedz uczestnikom, żeby dobrali się w pary. Poproś, by każdy pomyślał o grupie, z którą się identyfikuje. Niczego nie sugeruj. W razie problemów możesz podsunąć następujące propozycje: kobieta/mężczyzna osoba homoseksualna/osoba heteroseksualna Rom osoba bez pracy pracownik socjalny Polak osoba starająca się o status uchodźcy

5 osoba zakażona HIV osoba uzależniona od narkotyków osoba uzależniona od alkoholu osoba niepełnosprawna, poruszająca się na wózku inwalidzkim biały/czarnoskóry imigrant Osoba A ma dwie minuty na to, aby powiedzieć osobie B, czego nie chciałaby już nigdy więcej usłyszeć na temat grupy, z którą się identyfikuje. Każde zdanie powinno się rozpoczynać od słów Nigdy więcej nie chcę słyszeć, że. Następnie osoba B robi dokładnie to samo, wypowiadając się na temat wybranej przez siebie grupy, np. Nigdy więcej nie chcę słyszeć, że (np. Polacy kradną samochody). Poproś uczestników, aby każda osoba w parze wypowiadała się przez dwie minuty. W swoich wypowiedziach uczestnicy mógł przedstawiać swoje lub zasłyszane opinie, z którymi niekoniecznie się muszą się zgadzać. Omówienie ćwiczenia i ewaluacja: ćwiczenie zakończ[mj1] krótką dyskusją podsumowującą refleksje uczestników. Proponowane pytania do dyskusji: Jakie grupy wybraliście? Jakie stereotypy przychodziły wam do głowy? Czy cenzurowaliście własne myśli lub wypowiedzi? Czy wymienialiście opinie, z którymi sami spotkaliście się w codziennym życiu? Jakie emocje towarzyszy³y wam podczas rozmowy w parach? Jak odbieramy uprzedzenia innych w stosunku do nas? Jak nasze uprzedzenia wpływają na stosunki z innymi? 1 godz. Język nienawiści Analiza stwierdzeń: Zadanie 1: Odpowiedzcie na kilka pytań o Wasze pierwsze wrażenia i wnioski: Jak Wam się odpowiadało na te pytania? Które ze zdań były łatwiejsze, a które trudniejsze? Dlaczego tak było, że niektóre Materiał nr 2. Warto przeczytać cały materiał Domy. /szkola-tolerancji/mowanienawi%c5%9bcimowaj%c4%99zyk-

6 zdania były łatwe do rozszyfrowania, a niektóre trudniejsze? Czy pozostały jakieś zdania, które nadal są dla Was zagadką? Nie wiecie czemu trafiły do puli zdań nierównościowych? Jakie to zdania? Porozmawiajcie o nich z innymi osobami, możecie wykorzystać forum kursu, napisać od mentorów. nier%c3%b3wno%c5%9 Bci Zadanie 2: Zastanówcie się nad językiem i jego funkcjami, także w kontekście seksizmu, rasizmu, etnocentryzmu, heteronormy itp.. Odpowiedzcie na pytanie czy jest/ jaki jest związek przytoczonych zdań z mową nienawiści. Co możecie powiedzieć o języku polskim odnosząc się do przykładów podanych powyżej? Jakie macie obserwacje, wnioski, refleksje? Spróbujcie napisać definicję języka nierównościowego (np. seksistowskiego, rasistowskiego, heteronormatywnego, zawierającego ageizm lub ableizm z tymi określeniami spotkaliście się w module 3 kursu w razie czego wróćcie do nich). Zastanówcie się jak on działa/ jakie są jego konsekwencje. Zadanie 3: Przeróbcie każde ze zdań na równościowy i/ lub neutralny język (co oznacza język równościowy przeczytajcie w podręczniku Edukacja antydyskryminacyjną, str. 107). Niech każde z nich zostanie sformułowane w taki sposób by nie stygmatyzowało żadnej z grup, by odnosiło się do grup z takim samym stosunkiem, by nie utwierdzało i napędzało

7 stereotypowych sformułowań i uprzedzeń wobec konkretnych grup. 30min Język nienawiści w tradycji Analiza przysłów i powiedzeń Poniżej znajdziecie kilka przykładów przysłów, które są chyba całkiem dobrze znane i powszechne w języku polskim. To w pewnym sensie nasze dziedzictwo kulturowe choć czasem trochę niechlubne. Czy znacie takie przysłowia czy powiedzenia jak: Sto lat za Murzynami Kali mieć, Kali być Ciemno jak w d u Murzyna Co ślepemu po oczach Baba z wozu, koniom lżej Gdzie diabeł nie może tak babę pośle męska decyzja płacze jak baba baba z jajami

8 Jak te przysłowia się mają do rasizmu, do seksizmu, do ableizmu. Jak przedstawiają Afrykańczyków, osoby niewidzące, kobiety 30min. Odczarować dżihad Zadanie 1- Z czym kojarzy się słowo dżihad? Wypiszcie na flipczarcie wszystkie stwierdzenia, które padną. Skąd mamy taką wiedzę o tym czym jest dżihad? Zadanie 2- Na czym polega Twój dżihad? Przeciwdziałanie mowie nienawiści poprzez przełamywanie stereotypów Pojęcie dżihadu często rozpala umysły osób, które znają je jedynie jako świętą wojnę, która według stereotypu oznacza walkę z niewiernymi i stanowi główny cel każdego muzułmanina i muzułmanki. To jeden z wielu przykładów nieporozumień dotyczących islamu i uproszczeń, które zamiast tłumaczyć różne zjawiska, potęgują niechęć do islamu i jego wyznawców i wyznawczyń. Aby odebrać hejterom i hejterkom przestrzeń do mowy nienawiści grupka muzułmanów w Stanach Zjednoczonych Ameryki postanowiła przeprowadzić kampanię edukacyjną zatytułowaną Mój dżihad, która ma na celu zarówno odczarowanie samego pojęcia, które w swej pierwotnej formie oznacza dążenie do osiągnięcia celu w kontekście walki z samym sobą i swoimi słabościami, jak i pokazać muzułmanów w nowym, bardziej pozytywnym świetle, jako osoby pełne poczucia humoru i dystansu do siebie. Hasłem przewodnim kampanii są słowa: Odbierzmy islam muzułmańskim i antymuzułmańskim radykałom!. Prezentacja lub druk zdjęć, mini wykład o tym czym jest dzihad. Przykładny nagłówków z gazet. Jako przykład działań na rzecz zmiany myślenia o danym słowie. Można nawiązać do ostatnich wydarzeń Charlie Hebdo. Jak się pisze w Polsce o Muzułmanach i Islamie, w jakim kontekście.

9 Obejrzyj plakaty będące częścią kampanii Mój dżihad co o nich sądzisz? Czy Twoim zdaniem to skuteczne narzędzie walki ze stereotypami na temat islamu i mową nienawiści wobec muzułmanów i muzułmanek?

10 Źródło: Podsumowanie+ ewaluacja Walizka, szafa, kosz. Narysujcie na kartce walizkę, szafę i kosz. W walizce wpiszcie wszystkie rzeczy, które zabieracie ze sobą z tego warsztatu, do szafy włóżcie wszystko co może kiedyś Wam się przyda, a do kosza to co Wam się nie podobało. Podzielcie się jedną rzeczą na forum.

11 Materiał pomocniczy nr 1 RANKING Karta zadań: Do których z poniżej wymienionych grup odczuwasz sympatię, a do których niechęć? Spróbuj uszeregować niżej przedstawione grupy: w pierwszej kolumnie rozpoczynając od 1 (najbardziej lubiana grupa), w drugiej kolumnie podobnie rozpoczynając od 1 (najmniej lubiana grupa). Afrykańczycy Austriacy Brytyjczycy Buddyści Biznesmeni (kobiety i mężczyźni) Komuniści Francuzi Niemcy Osoby z HIV Osoby homoseksualne Mężczyźni Polacy żołnierze zawodowi Romowie Rosjanie Turcy Amerykanie Ukraińcy Wietnamczycy Kobiety Urzędnicy państwowi sympatia niechęć

12 Materiał nr. 2 Przeanalizujcie poniższe zdania. I odpowiedzcie na poszczególne pytania do tych zdań. Po każdym zdaniu zostawiamy Wam miejsce na notatki. Wyjechaliśmy na dwa tygodnie do Turcji na wakacje. Powrót do cywilizacji był ciężki. Jaki przekaz o Turcji jest ukryty w tym zdaniu? Co autor(ka) miał(a) na myśli mówiąc o cywilizacji, jakie miejsce określała jako cywilizację? To zdjęcie przedstawia głodujące dzieci z trzeciego świata. Jakie miejsce na świecie jest tu określone trzecim światem? Skąd pochodzi określenie trzeci świat? Co jest punktem odniesienia dla trzeciego świata? I jaki obraz trzeciego świata i dzieci buduje to zdanie? Nie ma oficjalnych statystyk, ilu nielegalnych cudzoziemców mieszka w Polsce. Czy któreś z określeń w tym zdaniu są dla Was nierównościowe, dyskryminujące? Jaka grupa tu jest przedstawiona? Co mówią o niej użyte określenia? W jakim świetle stawia to cudzoziemców? Na Bliskim Wschodzie zdarzają się ataki terrorystyczne. Jaki wizerunek Bliskiego Wschodu kreuje to zdanie? Jak to wpływa na wizerunek mieszkańców i mieszkanek tego regionu świata? Czy coś Was razi w samym określeniu Bliski Wschód? Jakie konsekwencje dla przekonań o tamtym regionie świata ma powielanie tego typu zdań?

13 Mój chrześniak wycyganił ode mnie ten stary aparat. Co oznacza tu słowo wycyganić? Jakie przekonanie o Cyganach (Romach) jest ukryte w tym zdaniu? Jakie konsekwencje takich wypowiedzi i kreowanego w nich wizerunku Romów są z używania tego typu określeń? W Polsce, przez nasilone migracje, rośnie liczba małżeństw mieszanych? Małżeństwa mieszane w tym zdaniu to jakie? O kim mowa? Jakie skojarzenia macie z tym określeniem? Co o takich małżeństwach można myśleć, jak nasuną się różne automatyczne skojarzenia co do takich małżeństw? Od czasu do czasu zawozimy dzieci do dziadków na weekend. U kogo dzieci w niektóre weekendy spędzają czas? Kto się nimi zajmuje? Z jaką intencją zostało użyte tu określenie dziadkowie? O kim ono nie wspomina? Na studniówkę zaprosiliśmy wszystkich nauczycieli z żonami, a nauczycielki z mężami. Jakie jest domniemanie o nauczycielach i nauczycielkach w tym zdaniu? Jaki jest im przypisany stan cywilny, sytuacja rodzinna? Jaka jest domyślna ich orientacja psychoseksualna?

14 Na zebraniu z dyrekcją podkreślano rolę ojców pomagających w wychowywaniu dzieci. Jaką rolę w wychowaniu przypisuje się tu wspomnianym w zdaniu ojcom, a jaką matkom, o których nie ma tu mowy? Jaki obraz ojca i matki kreuje to zdanie? Jakie role przypisuje kobietom i mężczyznom? Jakie to może mieć konsekwencje dla życia rodzinnego i zawodowego obu grup? Dwieście dziewcząt i dziesięciu chłopców wzięło udział w zawodach sportowych z okazji Dnia Szkoły. Jaką formę gramatyczną czasownika zastosowano w tym zdaniu? Do kogo ona się odnosiła? Dlaczego? Jak to się ma do realiów i udziału grup płciowych w zawodach sportowych? Porcja wegetariańska czy normalna? O jakich dwóch grupach ludzi jest mowa w tym zdaniu? Na kogo dzieli się świat według autor(ki) tego zdania? Co możemy powiedzieć o jednej i drugiej z tych grup? Starzy ludzie potrafią wyglądać stosunkowo dobrze, jak na swój wiek. To zdanie mówi o ludziach starych i - kim jeszcze? Jaki wizerunek ludzi starszych kreuje to zdanie? Ludzie o odmiennej orientacji są w Polsce dyskryminowani.

15 O kim jest to zdanie? Jaką drugą grupę miał w domyśle autor(ka) tego zdania? Jaki jest wydźwięk tego zdania, co mówi nam o opisywanej grupie? Widziałaś ten jej nowy wieśniacki sweterek? Co oznacza tutaj słowo wieśniacki? Jaki ukryty przekaz o wsi mieści się w tej wypowiedzi nie związanej przecież ze wsią? Jaki to ma wpływ na postrzeganie ludzi ze wsi, mniejszych miast? Jakie konsekwencje dla ludzi ze wsi i mniejszych miast? Rośnie w Polsce liczba rodzin niepełnych. Statystycznie przeważają samotne matki, wychowujące dzieci z rozbitych rodzin. Jak odbieracie określenie rodziny niepełne jaki obraz rodziny macie przed oczami gdy czytacie to zdanie? Co sądzicie o określeniu samotne matki? A rozbite rodziny? Czy te określenia uważacie za właściwe, słuszne, oddające obraz sytuacji rodzin, w których dwoje rodziców mieszka oddzielnie z bardzo różnych powodów (z konieczności, z własnego wyboru i innych) lub jednego z rodziców nie ma (nigdy nie było, zginął, umarł itp.)? Ponad 500 milionów ludzi na świecie cierpi z powodu różnego rodzaju niepełnosprawności. W jakim świetle przedstawione są w tym zdaniu osoby z niepełnosprawnościami? Jak można sobie wyobrazić, że żyją te osoby? Jak to się ma do autentycznych realiów ich życia?

16 On nie widzi, ale normalnie sobie ze wszystkim radzi. Jaki wizerunek osoby niewidzącej kreuje to zdanie? Do kogo jest porównywana ta osoba? Jak wypada na jej tle? Jak to się ma do realiów życia osób niewidzących? Ślepego o drogę nie pytaj. Jaki wizerunek osoby niewidzącej kreuje to zdanie? Co mówi to zdanie o umiejętnościach życiowych tej osoby, takich chociażby jak orientacja w przestrzeni? Jak to się ma do realiów życia osób niewidzących?