KLASA III Wymagania edukacyjne: Oblicza geografii 3, zakres rozszerzony

Transkrypt

1 KLASA III Wymagania edukacyjne: Oblicza geografii 3, zakres rozszerzony Nr Temat lekcji Poziom wymagań dopuszczający dostateczny dobry bardzo dobry celujący I. Położenie oraz środowisko przyrodnicze 1. Lekcja organizacyjna 2. Położenie i granice wymienia i wskazuje na mapie sąsiadów podaje długość granic z poszczególnymi krajami charakterystyczne cechy położenia matematycznego, fizycznogeograficznego i geopolitycznego na podstawie mapy ogólnogeograficznej opisuje główne cechy terytorium i granic na podstawie map: tematycznej i ogólnogeograficznej ocenia konsekwencje położenia matematycznego, fizycznogeograficzneg o i geopolitycznego analizuje zmiany terytorium oraz granic państwa polskiego na przestrzeni dziejów podaje długość linii brzegowej podaje całkowitą długość granic oraz powierzchnię kraju 3. Dzieje geologiczne obszaru wymienia jednostki tektoniczne Europy wskazuje jednostki tektoniczne na mapie tematycznej podaje przykłady surowców mineralnych występujących budowę geologiczną na tle struktur geologicznych Europy na podstawie mapy geologicznej Europy jednostki tektoniczne na podstawie mapy tematycznej omawia występowanie surowców mineralnych na podstawie mapy omawia najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej obszaru omawia budowę geologiczną Karpat Zewnętrznych i Karpat Wewnętrznych na podstawie przekroju geologicznego umieszczonego w analizuje tabelę stratygraficzną porządkuje chronologicznie wydarzenia z przeszłości geologicznej wyjaśnia, w jakich warunkach geologicznych powstały wybrane wykazuje, że położenie geologiczne na kontynencie europejskim jest szczególne

2 tematycznej podręczniku surowce mineralne 4. Zlodowacenia. Formy i utwory czwartorzędowe wymienia nazwy zlodowaceń, które wystąpiły na obszarze wskazuje krainy geograficzne objęte zlodowaceniami na mapie ogólnogeograficznej omawia przebieg i zasięg zlodowaceń na podstawie mapy tematycznej opisuje formy rzeźby młodoglacjalnej podaje przykłady górskich form polodowcowych omawia zlodowacenia, które wystąpiły na obszarze wpływ zlodowaceń na rzeźbę powierzchni na podstawie mapy w podręczniku wyjaśnia różnicę między krajobrazem staroglacjalnym a młodoglacjalnym charakteryzuje działalność rzeźbotwórczą lądolodu i lodowców górskich na obszarze na przykładzie Tatr wykazuje wpływ klimatu peryglacjalnego na rzeźbę wyjaśnia, na czym polega strefowość form polodowcowych w północnej i środkowej 5. Cechy rzeźby powierzchni wymienia pasy rzeźby terenu charakterystyczne dla powierzchni kształtujące rzeźbę terenu czynniki kształtujące rzeźbę powierzchni charakteryzuje pasy rzeźby terenu charakterystyczne cechy ukształtowania powierzchni i ich wpływ na inne komponenty przyrodniczego na podstawie mapy ogólnogeograficznej analizuje ukształtowanie pionowe powierzchni kraju na podstawie krzywej hipsograficznej wykazuje wpływ głównych orogenez i zlodowaceń na ukształtowanie powierzchni kraju porównuje ukształtowanie powierzchni z ukształtowaniem innych krajów europejskich 6. Klimat wyróżnia astronomiczne, kalendarzowe i termiczne pory roku kształtujące klimat odczytuje dane z klimatogramów podaje cechy klimatu na podstawie map tematycznych wyróżnia masy kształtujące pogodę w wykazuje regionalne zróżnicowanie temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w na podstawie danych liczbowych i map klimatycznych charakteryzuje klimat na podstawie wykazuje wpływ geograficznych czynników klimatotwórczych na klimat charakteryzuje rodzaje wiatrów występujących w wykazuje gospodarcze skutki ekstremalnych zjawisk atmosferycznych podaje przyczyny regionalnego zróżnicowania klimatu ocenia gospodarcze konsekwencje zróżnicowania

3 7. Bilans wodny. Sieć rzeczna wymienia elementy bilansu wodnego na podstawie schematu wymienia najważniejsze elementy systemu rzecznego wymienia regiony narażone na częste powodzie wskazuje największe rzeki na mapie ogólnogeograficznej cechy sieci rzecznej i wyjaśnia jej zróżnicowanie na podstawie map tematycznych charakteryzuje największe rzeki na podstawie dostępnych źródeł omawia znaczenie gospodarcze polskich rzek danych liczbowych i map klimatycznych charakteryzuje składowe bilansu wodnego w roku hydrologicznym opisuje rozmieszczenie zlewisk i dorzeczy na obszarze na podstawie mapy ogólnogeograficznej omawia cechy reżimu polskich rzek wyjaśnia przyczyny niedoboru wody w wybranych regionach i gospodarcze skutki tego zjawiska wyjaśnia zmiany stanów wody oraz analizuje przyczyny i typy powodzi długości okresu wegetacyjnego w uzasadnia relacje pomiędzy siecią hydrograficzną a innymi elementami systemu przyrodniczego Ziemi 8. Jeziora. Wody podziemne wymienia obszary o największej koncentracji jezior na podstawie mapy ogólnogeograficznej wymienia typy genetyczne jezior i podaje przykłady wymienia rodzaje wód podziemnych (w tym mineralnych) wskazuje miejsca występowania wód mineralnych na mapie tematycznej znaczenie przyrodnicze i gospodarcze jezior wymienia sztuczne zbiorniki znajdujące się i wskazuje na mapie charakteryzuje wody podziemne charakteryzuje główne typy genetyczne jezior na wybranych przykładach porównuje batymetrię jezior różnego typu znaczenie sztucznych zbiorników wodnych omawia rozmieszczenie wód mineralnych i termalnych na podstawie map tematycznych analizuje rozmieszczenie i zasoby jezior na podstawie map tematycznych i danych analizuje przekrój przez basen artezyjski na przykładzie niecki warszawskiej ocenia stopień wykorzystania wód termalnych w gospodarce kraju 9. Morze Bałtyckie wymienia największe wyspy Bałtyku i podaje ich przynależność cechy fizycznogeograficzne Morza Bałtyckiego podaje przyczyny genezę Morza Bałtyckiego charakteryzuje typy analizuje bilans wodny Morza Bałtyckiego analizuje zasolenie wód Morza Bałtyckiego ocenia stan czystości wód Bałtyku oraz wyjaśnia przyczyny ich zanieczyszczenia

4 państwową wymienia nazwy państw leżących nad Bałtykiem i wskazuje je na mapie niskiego zasolenia wód Bałtyku charakteryzuje florę i faunę Morza Bałtyckiego wybrzeży Morza Bałtyckiego wymienia przykłady flory i fauny Bałtyku 10. Gleby wymienia główne typy genetyczne gleb występujących w wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych typów genetycznych gleb rozróżnia główne typy genetyczne gleb występujących w analizuje rozmieszczenie głównych typów genetycznych gleb wymienia gleby strefowe i niestrefowe występujące wyjaśnia uwarunkowania powstawania gleb w charakteryzuje wybrane profile glebowe wyjaśnia występowanie gleb strefowych i niestrefowych omawia strukturę bonitacyjną gleb w wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych na proces powstawania gleb na obszarze porównuje wartość użytkową gleb w różnych regionach stopień degradacji gleb w i sposoby ich ochrony ocenia przydatność rolniczą gleb wskazuje sposoby zapobiegania erozji gleb 11. Świat roślin i zwierząt w wymienia typy lasów w charakteryzuje rozmieszczenie lasów wymienia przykłady gatunków roślin i zwierząt chronionych granice zasięgów występowania wybranych gatunków drzew na podstawie mapy tematycznej podaje skład gatunkowy lasów na podstawie wykresu charakteryzuje cechy świata roślinnego i zwierzęcego charakteryzuje główne zbiorowiska roślinne na obszarze i wyjaśnia uwarunkowania ich występowania opisuje funkcje i znaczenie lasów w wyjaśnia przyczyny regionalnego zróżnicowania lesistości wpływ przejściowości klimatycznej na zasięg występowania wybranych gatunków drzew oraz strukturę gatunkową lasów w wyjaśnia zależności pomiędzy rozmieszczeniem określonych typów lasów a warunkami naturalnymi i działalnością człowieka 12./13. Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości z rozdziału Środowisko przyrodnicze II. Ludność. Urbanizacja

5 14. Podział administracyjny 15. Liczba i rozmieszczenie ludności wskazuje na mapie województwa i podaje ich nazwy wymienia stolice województw podaje czynniki wpływające na zmiany liczby ludności po zakończeniu II wojny światowej wymienia województwa o największym przyroście i największym spadku liczby ludności w ostatnich latach na podstawie mapy tematycznej charakteryzuje podział administracyjny własnego województwa charakteryzuje czynniki decydujące o rozmieszczeniu ludności zmiany liczby ludności po II wojnie światowej cechy podziału administracyjnego na podstawie mapy administracyjnej oblicza wskaźnik dynamiki zmian liczby ludności oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia wybranego województwa omawia zmiany tempa wzrostu liczby ludności wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w rozmieszczeniu ludności omawia zmiany podziału administracyjnego po II wojnie światowej omawia regionalne zróżnicowanie zmian liczby ludności omawia przyczyny i konsekwencje zmian liczby ludności na omawia podział i kompetencje władz administracyjnych prognozuje rozwój liczby ludności na podstawie wskaźników demograficznych określa przyrodnicze i społeczno-- gospodarcze skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności 16. Struktura demograficzna ludności wymienia województwa charakteryzujące się najwyższym i najniższym współczynnikiem przyrostu naturalnego oraz najwyższym i najniższym współczynnikiem feminizacji na wymienia przyczyny starzenia się polskiego omawia przestrzenne zróżnicowanie przyrostu naturalnego na podstawie kartogramu wyjaśnia przyczyny niskiego współczynnika przyrostu naturalnego w miastach charakteryzuje strukturę ludności wg wieku i płci na analizuje wartość przyrostu naturalnego w wybranych okresach na omawia przyczyny zmian przyrostu naturalnego w ostatnich latach oblicza wartość współczynnika przyrostu naturalnego i współczynnika wyjaśnia przyczyny wyżu demograficznego w w latach 50. XX w. i jego skutki wyjaśnia zmiany kształtu piramidy wieku i płci ludności następujące wraz z rozwojem gospodarczym porównuje piramidę wieku i płci ludności w danym roku z piramidami wieku i płci ludności innych państw przewiduje społecznogospodarcze skutki starzenia się polskiego społeczeństwa

6 społeczeństwa feminizacji 17. Migracje wewnętrzne i zagraniczne Polaków podaje przyczyny migracji wewnętrznych i zagranicznych Polaków wymienia kraje, do których emigruje obecnie największa liczba Polaków podaje przykłady obszarów o dodatnim i ujemnym saldzie migracji wewnętrznych na podstawie map zamieszczonych w podręczniku charakteryzuje regionalne zróżnicowanie salda migracji wewnętrznych w ostatnich latach na podstawie mapy określa kierunki współczesnych migracji wewnętrznych i zagranicznych Polaków charakteryzuje cechy i kierunki współczesnych migracji wewnętrznych Polaków oblicza współczynnik przyrostu rzeczywistego opisuje rozmieszczenie i liczebność Polonii na świecie na podstawie danych uwarunkowania oraz konsekwencje wewnętrznych i zagranicznych migracji Polaków analizuje okresowe zmiany salda migracji zagranicznych i wewnętrznych wyjaśnia przyczyny zmian salda migracji wewnętrznych i zagranicznych formułuje prognozy dotyczące zmian migracji Polaków (wielkości i kierunków) ocenia zagrożenia związane z ruchami migracyjnymi ocenia falę migracji zagranicznych Polaków po wejściu do UE 18. Struktura narodowościowa i wyznaniowa. Grupy etniczne wymienia mniejszości narodowe i etniczne w wskazuje rozmieszczenie mniejszości narodowych i etnicznych na mapie wymienia religie wyznawane dostrzega różnice między mniejszością narodową, mniejszością etniczną i grupą etniczną charakteryzuje wybraną grupę etniczną w na podstawie dostępnych źródeł omawia rozmieszczenie grup etnicznych w na podstawie mapy tematycznej omawia przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia przedstawicieli wyznań na terenie charakteryzuje strukturę narodowościową i wyznaniową ludności na podstawie danych omawia najważniejsze cechy kulturowe grup etnicznych na podstawie dostępnych źródeł opisuje główne grupy wyznaniowe wyjaśnia kulturowe aspekty zróżnicowania religijnego przewiduje korzyści lub problemy wynikające z zamieszkania kraju jednolitego narodowościowo

7 19. Struktura zatrudnienia i problem bezrobocia wpływające na aktywność zawodową ludności wymienia grupy ekonomiczne ludności omawia aktywność zawodową ludności na podstawie danych charakteryzuje strukturę bezrobocia wyjaśnia zmiany w strukturze zatrudnienia ludności od 1990 r. oblicza współczynnik aktywności zawodowej i współczynnik bezrobocia uwarunkowania i konsekwencje zróżnicowania struktury zatrudnienia przyczyny i konsekwencje bezrobocia wykazuje zależność struktury zatrudnienia lub wybranych państw UE od poziomu rozwoju gospodarczego wykazuje regionalne zróżnicowanie rynku pracy 20. Stan zdrowia ludności wymienia najczęstsze schorzenia przewlekłe dotykające Polaków wpływające na stan zdrowia ludności przyczyny zróżnicowania stanu zdrowia ludności główne przyczyny zgonów w omawia czynniki różnicujące długość życia kobiet i mężczyzn najczęstsze schorzenia przewlekłe i wykazuje ich zróżnicowanie regionalne ocenia skutki zróżnicowania stanu zdrowia ludności ocenia dostępność i poziom usług medycznych 21. Sieć osadnicza wymienia elementy sieci osadniczej wymienia funkcje miast wskazuje największe miasta na mapie wymienia główne typy genetyczne kształtów wsi charakteryzuje największe miasta w i ich rozmieszczenie charakteryzuje strukturę funkcjonalną miast omawia czynniki wpływające na rozwój osadnictwa wiejskiego określa cechy sieci osadniczej i jej rozwój omawia układy przestrzenne polskich miast na podstawie fotografii omawia główne typy genetyczne kształtów wsi omawia tendencje zmian układu sieci osadniczej omawia hierarchię jednostek osadniczych wyjaśnia związki zachodzące pomiędzy elementami przyrodniczego a strukturą osadniczą 22. Urbanizacja zmiany liczby ludności miast wg województw na podstawie mapy charakteryzuje przebieg procesów urbanizacyjnych wyjaśnia przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji i jego ocenia wpływ procesów urbanizacyjnych na zmiany sieci osadniczej prognozuje kierunek zmian związanych z urbanizacją interpretuje wskaźniki

8 tematycznej typy aglomeracji i podaje ich przykłady wyjaśnia przyczyny deglomeracji przyczyny wyjaśnia uwarunkowania współczesnych procesów urbanizacyjnych w wyjaśnia, na czym polega proces reurbanizacji i podaje jego przykłady ocenia skutki procesów urbanizacyjnych w urbanizacji i krajach UE wyjaśnia przyczyny zmian procesów urbanizacyjnych 23. Preferencje wyborcze Polaków. Organizacje pozarządowe wymienia główne opcje polityczne w kraju wymienia organizacje pozarządowe podaje przykłady obszarów o najwyższym poparciu dla głównych opcji politycznych na podstawie mapy podaje cechy organizacji pozarządowych w zróżnicowanie frekwencji wyborczej omawia zasady działalności organizacji pozarządowych omawia czynniki wpływające na preferencje wyborcze Polaków analizuje regionalne zróżnicowanie preferencji wyborczych ocenia stałe i zmienne czynniki wpływające na preferencje wyborcze Polaków oraz regionalne zróżnicowanie tych preferencji 24. Bogactwo kulturowe wymienia obiekty kultury materialnej oraz obiekty z Listy światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO charakteryzuje pomniki historii opisuje polskie obiekty znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO omawia znaczenie obiektów kultury materialnej w przeszłości i w czasach współczesnych w wybranym województwie omawia najciekawsze obiekty kultury materialnej w swoim województwie omawia dziedzictwo kulturowe różnych grup narodowościowych, etnicznych i religijnych potencjał kulturowy i naukowy ocenia wkład Polaków w rozwój cywilizacyjny świata 25./26. Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości z rozdziału Ludność. Urbanizacja III. Rolnictwo 27. Czynniki rozwoju rolnictwa charakteryzuje wyjaśnia przyczyny ocenia wpływ wybranych ocenia politykę rolną

9 rozwoju rolnictwa 28. Produkcja roślinna w wymienia typy rolnictwa wymienia regiony rolnicze i wskazuje je na mapie wymienia główne obszary uprawy roślin w na podstawie map tematycznych produkcję zbóż na podstawie wykresu 29. Chów zwierząt wymienia główne zwierzęta gospodarskie i określa kierunki ich chowu lokalizacji chowu wybranych zwierząt gospodarskich uwarunkowania rozwoju rolnictwa w wybranych regionach kraju charakteryzuje główne regiony rolnicze w na podstawie map tematycznych i danych charakteryzuje strukturę upraw charakteryzuje rozmieszczenie upraw oraz wielkość produkcji głównych ziemiopłodów na podstawie map tematycznych i danych omawia rozmieszczenie i wielkość pogłowia głównych zwierząt gospodarskich w kraju na podstawie map tematycznych zróżnicowania poziomu rolnictwa i jego konsekwencje wielkość produkcji rolnej na tle wybranych krajów świata na uwarunkowania chowu zwierząt w przyczyny zmian w pogłowiu wybranych zwierząt gospodarskich w w ostatnich latach czynników państwa polskiego przyrodniczych ocenia wybrane obszary i pozaprzyrodniczych na pod rozwój rolnictwa w względem ich na podstawie przydatności do map tematycznych produkcji rolnej analizuje przestrzenną strukturę upraw w i jej zmiany na podstawie map tematycznych i danych porównuje wielkość produkcji zwierzęcej w na tle innych krajów świata na określa tendencje zmian w produkcji roślinnej określa tendencje zmian w pogłowiu zwierząt gospodarskich w określa zależność między pogłowiem wybranych gatunków zwierząt gospodarskich a wielkością produkcji mięsa, mleka i innych produktów 30. Integracja polskiego rolnictwa z rolnictwem UE wymienia główne problemy polskiego rolnictwa omawia bariery ograniczające rozwój polskiego rolnictwa wymienia korzyści, które daje polskiemu rolnictwu członkostwo naszego kraju w UE zmiany strukturalne w polskim rolnictwie, które zaszły po wstąpieniu naszego kraju do UE ocenia stan polskiego rolnictwa na tle pozostałych krajów UE formułuje wnioski dotyczące korzyści, które może przynieść polskiemu rolnictwu uczestnictwo we wspólnej polityce rolnej UE

10 31. Rybactwo wymienia akweny będące łowiskami dla polskiego rybactwa morskiego wymienia porty morskie i rybackie polskiego wybrzeża na podstawie mapy tematycznej stan floty rybackiej opisuje zmiany w wielkości połowów w w ostatnich latach na podstawie wykresu stan i perspektywy rozwoju polskiego rybactwa omawia znaczenie rybactwa śródlądowego dla gospodarki wybranego regionu analizuje wielkość i strukturę połowów w w ostatnich latach na podstawie danych prognozuje zmiany w polskim rybactwie związane z uczestnictwem we wspólnej polityce rolnej UE 32./33. Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości z rozdziału Rolnictwo IV. Przemysł 34. Sytuacja polskiego przemysłu dokonuje podziału polskiego przemysłu wymienia przyczyny restrukturyzacji polskiego przemysłu wymienia przykłady specjalnych stref ekonomicznych w na podstawie mapy rozwój i znaczenie przemysłu na obszarze omawia znaczenie specjalnych stref ekonomicznych dla gospodarki kraju prezentuje przykłady przekształceń własnościowych w polskim przemyśle mających wpływ na zmiany struktury produkcji i stopień zaspokojenia potrzeb materialnych określa zmiany w gospodarce spowodowane jej restrukturyzacją i modernizacją po 1990 r. określa miejsce w światowej produkcji przemysłowej ukazuje perspektywy rozwoju przemysłu w 35. Górnictwo wskazuje rozmieszczenie najważniejszych złóż surowców mineralnych na podstawie mapy tematycznej wymienia surowce energetyczne eksploatowane w kraju i wskazuje ich rozmieszczenie wskazuje na mapie obszary występowania podstawowych zasobów naturalnych analizuje zmiany wielkości wydobycia wybranych surowców mineralnych na ocenia wielkość wydobycia surowców na tle światowej produkcji na ocenia stan i perspektywy rozwoju polskiego przemysłu wydobywczego omawia warunki występowania niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego

11 na mapie 36. Przemysł energetyczny charakteryzuje rodzaje elektrowni funkcjonujących wymienia alternatywne źródła energii wykorzystywane w polskiej energetyce dokonuje podziału elektrowni funkcjonujących w rozmieszczenie największych elektrowni cieplnych, wodnych i innych niekonwencjonalnych na podstawie map tematycznych omawia współczesne przemiany w polskiej energetyce porównuje wielkość i strukturę produkcji energii elektrycznej i w innych państwach świata na wyjaśnia przyczyny i konsekwencje zmian w gospodarowaniu różnymi źródłami energii wskazuje możliwość wykorzystania alternatywnych źródeł energii uzasadnia aktualną lokalizację różnego typu elektrowni formułuje problemy energetyki na przykładach wybranych regionów 37. Przemysł przetwórczy wymienia najważniejsze działy przetwórstwa przemysłowego wskazuje obszary rozmieszczenia przemysłu spożywczego, samochodowego, elektronicznego i meblarskiego wskazuje dynamicznie rozwijające się dziedziny produkcji przemysłowej w wskazuje na mapie siedziby najbardziej dochodowych firm przetwórstwa przemysłowego omawia rolę działów przetwórstwa przemysłowego w gospodarce porównuje strukturę przemysłu przetwórczego z krajami UE opisuje uwarunkowania rozmieszczenia przemysłu przetwórczego w na podstawie map tematycznych ocenia perspektywy rozwoju przemysłu zaawansowanej technologii 38. Obszary koncentracji przemysłu wyjaśnia różnicę między ośrodkiem przemysłowym a okręgiem przemysłowym wskazuje na mapie nieistniejące już i współczesne okręgi przemysłowe omawia rozmieszczenie okręgów przemysłowych w w latach 80. i 90. XX w. oraz współczesnych na podstawie map tematycznych omawia czynniki lokalizacji wybranych okręgów określa rozmieszczenie i znaczenie okręgów przemysłowych w opisuje przyczyny restrukturyzacji w wybranych okręgach przemysłowych opisuje zmiany zachodzące w wybranych okręgach przemysłowych w porównuje procesy restrukturyzacyjne zachodzące w wybranych okręgach przemysłowych w, biorąc pod uwagę dawną i obecną strukturę gałęziową przemysłu

12 39./40. V. Usługi Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości z rozdziału Przemysł przemysłowych w 41. Transport wymienia przykłady działalności usługowej wymienia przykłady firm usługowych mających siedziby w wybranym powiecie wskazuje na mapie najważniejsze szlaki transportowe w charakteryzuje sieć transportową wybranego regionu kraju wymienia elementy infrastruktury transportu przesyłowego omawia rolę i znaczenie usług wymienia problemy transportu kolejowego i samochodowego znaczenie transportu intermodalnego, jego wady i zalety wymienia przyczyny budowy autostrad i dróg ekspresowych zróżnicowanie sektora usług i innych państwach UE uwarunkowania rozwoju i strukturę transportu określa stopień rozwoju sieci transportowej w na tle krajów UE określa zmiany w zakresie środków transportu określa skutki budowy autostrad i dróg ekspresowych w wymienia przykłady przekształceń własnościowych w polskiej gospodarce mających wpływ na zmiany struktury usług analizuje sieć transportu i jej zmiany na i map tematycznych wyjaśnia zróżnicowanie udziału rodzajów transportu w przewozach i pracy przewozowej na uzasadnia konieczność inwestowania w rozwijanie sieci transportowej we własnym regionie i w 42. Łączność wymienia rodzaje usług, które obejmuje łączność omawia rolę łączności w gospodarce opisuje rozwój łączności po II wojnie światowej charakterystykę działów łączności podaje przyczyny nierówno-miernego dostępu do środków łączności na terenie kraju określa poziom rozwoju łączności na tle krajów UE wyjaśnia przyczyny niższego poziomu rozwoju łączności w stosunku do wysoko rozwiniętych krajów UE ocenia uwarunkowania oraz współczesne tendencje rozwoju różnych środków łączności

13 43. Atrakcyjność turystyczna wyjaśnia znaczenie terminu atrakcyjność turystyczna wymienia walory krajoznawcze odróżnia walory przyrodnicze od antropogenicznych wymienia regiony turystyczne i wskazuje je na mapie atrakcje turystyczne wybranych regionów na podstawie dostępnych źródeł analizuje czynniki warunkujące rozwój turystyki porównuje i walory turystyczne wybranych regionów ocenia walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze ocenia regionalne zróżnicowanie infrastruktury turystycznej dowodzi atrakcyjności turystycznej 44. Turystyka krajowa i zagraniczna warunkujące rozwój turystyki podaje kierunki wyjazdów zagranicznych polskich turystów omawia rolę turystyki w gospodarce krajowej charakteryzuje turystykę krajową i zagraniczną na podstawie danych i map tematycznych współczesne tendencje rozwoju różnych rodzajów turystyki porównuje strukturę wykorzystania środków transportu w turystyce krajowej i zagranicznej analizuje cechy ruchu turystycznego w na podstawie danych konsekwencje rozwoju turystyki ocenia wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze i gospodarkę 45. Handel zagraniczny podaje przyczyny ujemnego salda bilansu handlowego wskazuje głównych partnerów handlowych omawia znaczenie handlu zagranicznego dla gospodarki bilans handlu zagranicznego i wyjaśnia jego zmiany porównuje strukturę towarową handlu zagranicznego i wybranych państw Europy wykazuje zmiany znaczenia handlu zagranicznego dla gospodarki wyjaśnia przyczyny zmian kierunków eksportu i importu po 1990 r. określa miejsce w światowym handlu międzynarodowym przewiduje, w jakich kierunkach będzie rozwijał się handel zagraniczny naszego kraju wskazuje kierunki geograficzne i strukturę handlu zagranicznego na VI. Polska w świecie

14 48./49. VII. 46. Polska w organizacjach między-narodowych 47. Inwestycje zagraniczne wymienia organizacje międzynarodowe, których członkiem jest Polska wymienia euroregiony funkcjonujące przy polskich granicach i wskazuje je na mapie wpływające na atrakcyjność inwestycyjną podaje przykłady działań podejmowanych przez Polskę w ramach organizacji międzynarodowych na podstawie dostępnych źródeł charakteryzuje międzynarodową współpracę w ramach euroregionów oraz miast i gmin bliźniaczych wskazuje polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne i podaje ich wartość na podaje przykłady bezpośrednich inwestycji zagranicznych prowadzonych w wybranym województwie na podstawie dostępnych źródeł Powtórzenie i sprawdzenie wiadomości z rozdziałów Usługi i Polska w świecie Zróżnicowanie regionalne udział w procesach integracyjnych i głównych organizacjach międzynarodowych wskazuje korzyści wynikające z funkcjonowania euroregionów w omawia strukturę przestrzenną BIZ w na podstawie danych analizuje wartość BIZ napływających do regionów naszego kraju na podstawie mapy omawia działalność w organizacjach, które zapobiegają zagrożeniom społecznoekonomicznym oraz konfliktom zbrojnym lub je niwelują bariery w napływie BIZ do ocenia społeczne i gospodarcze konsekwencje przystąpienia do UE ocenia znaczenie BIZ dla rozwoju społecznogospodarczego kraju wskazuje przykłady bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 50. Regiony fizycznogeograficzne wymienia kryteria podziału na regiony fizycznogeograficzne regionalizację fizycznogeograficzną wskazuje na mapie makroregiony wyjaśnia uwarunkowania zróżnicowania przyrodniczego w określa cechy decydujące o krajobrazie wybranych krain geograficznych na podstawie dostępnych źródeł porównuje podział na pasy ukształtowania powierzchni z podziałem na regiony fizycznogeograficzne

15 wskazuje na mapie prowincje i podprowincje 51. Cechy przyrodniczego wybranego regionu 52. Regionalne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno- -gospodarczego wymienia walory przyrodniczego wybranej krainy geograficznej wymienia regiony o najwyższym i najniższym stopniu rozwoju społecznogospodarczego wskazuje na mapie regiony różniące się poziomem rozwoju społecznogospodarczego charakteryzuje elementy przyrodniczego wybranej krainy geograficznej na podstawie map, danych i innych źródeł przyczyny dysproporcji w rozwoju społecznogospodarczym wyjaśnia uwarunkowania zróżnicowania przyrodniczego wybranego regionu czynniki wpływające na rozwój społeczno-gospodarczy wybranych regionów ocenia poziom rozwoju społecznogospodarczego wybranych regionów przestawia dominanty wybranej krainy geograficznej na postawie map tematycznych, danych i obserwacji bezpośrednich przykłady działań zmniejszających dysproporcje w rozwoju regionów wykazuje związki i zależności zachodzące między poszczególnymi elementami przyrodniczego w wybranym makroregionie ocenia skutki dysproporcji w rozwoju społeczno- -gospodarczym 53. Potencjał gospodarczy wybranego regionu wymienia mierniki rozwoju społecznogospodarczego danego regionu omawia wartości mierników rozwoju społeczno- -gospodarczego wybranego regionu na rolę i zadania samorządu terytorialnego w regionie na podstawie dostępnych źródeł omawia zmiany zachodzące w środowisku geograficznym w wybranym regionie ocenia potencjał gospodarczy regionu na i dostępnych źródeł omawia inicjatywy podejmowane w regionie na rzecz jego rozwoju na podstawie dostępnych źródeł VIII. Degradacja i ochrona

16 54. Zanieczyszczenie przyrodniczego 55. Ochrona przyrodniczego 56. Walory parków narodowych 57. wymienia źródła zanieczyszczeń atmosfery, hydrosfery i biosfery wymienia regiony w o największym zanieczyszczeniu podaje różnice między parkiem narodowym a rezerwatem biosfery wymienia gatunki roślin i zwierząt objętych ochroną wymienia parki narodowe wskazuje parki narodowe na mapie ogólnogeograficznej charakteryzuje źródła zanieczyszczeń atmosfery, hydrosfery i biosfery, wymienia nazwy obszarów ekologicznego zagrożenia oraz klęski ekologicznej i wskazuje te obszary na mapie formy ochrony przyrody i krajobrazu opisuje przykłady form ochrony przyrody i krajobrazu we własnym regionie charakteryzuje walory przyrodnicze parku narodowego we własnym regionie omawia wybrane wskaźniki zanieczyszczenia powietrza omawia skutki nadmiernej emisji zanieczyszczeń atmosferycznych omawia uwarunkowania rozmieszczenia obszarów chronionych wyjaśnia, na czym polega restytucja gatunków podaje przykłady restytucji gatunków zwierząt charakterystyczne walory przyrodnicze podlegające szczególnej ochronie w parkach narodowych na podstawie dostępnych źródeł, np. map i danych Sprawdzenie wiadomości z rozdziałów Zróżnicowanie regionalne i Degradacja i ochrona Powtórzenie materiału przed egzaminem maturalnym (15 godz.) charakteryzuje wpływ sektorów gospodarki na stan działania polskich i międzynarodowych organizacji na rzecz ochrony przyrody prowadzone na terytorium naszego kraju opisuje unikalne obiekty przyrodnicze objęte ochroną na terenie polskich parków narodowych ocenia stan komponentów przyrodniczego w wskazuje przykłady zachowań człowieka wobec klęsk ekologicznych ocenia kierunki i skuteczność działań na rzecz ochrony podejmowanych uzasadnia konieczność prowadzenia działań na rzecz restytucji i zachowania naturalnych elementów projektuje utworzenie nowego obszaru chronionego we własnym regionie

17 Środowisko przyrodnicze Mapa jako obraz Ziemi Sfery Ziemi Procesy endogeniczne i egzogeniczne wymienia cechy położenia geograficznego zaznacza na mapie sąsiadów zaznacza na mapie główne obszary występowania surowców mineralnych i kształtujące rzeźbę terenu odczytuje dane z klimatogramów wymienia elementy bilansu wodnego na podstawie schematu rozpoznaje typy jezior wymienia państwa nadbałtyckie wymienia typy gleb i lasów występujących i wymienia elementy mapy wymienia metody przedstawiania rzeźby terenu na mapie czyta legendę mapy topograficznej wymienia źródła ciepła podaje cechy położenia na podstawie mapy jednostki tektoniczne na podstawie mapy zaznacza na mapie zasięg zlodowaceń opisuje pasy rzeźby terenu podaje cechy klimatu na podstawie map tematycznych opisuje znaczenie przyrodnicze i gospodarcze rzek i jezior podaje przyczyny niewielkiego zasolenia wód Bałtyku granice zasięgów wybranych gatunków drzew klasyfikuje mapy ze względu na różne kryteria charakteryzuje metody prezentacji zjawisk ilościowych i jakościowych na mapie mechanizm powstawania monsunów opisuje właściwości chemiczne wód morskich opisuje typy ustrojów rzecznych opisuje charakterystyczne cechy granic porównuje budowę geologiczną Karpat Zewnętrznych i Karpat Wewnętrznych na podstawie przekroju geologicznego podaje różnice między działalnością rzeźbotwórczą lądolodu i lodowca górskiego wyjaśnia różnice między krajobrazem staroglacjalnym a młodoglacjalnym charakteryzuje klimat na podstawie map klimatycznych i danych omawia cechy reżimu polskich rzek porównuje batymetrię jezior różnego typu charakteryzuje typy wybrzeży Morza Bałtyckiego odróżnia gleby strefowe od niestrefowych charakteryzuje profile glebowe ocenia konsekwencje położenia geopolitycznego analizuje tabelę stratygraficzną analizuje ukształtowanie pionowe powierzchni kraju na podstawie krzywej hipsograficznej wykazuje skutki gospodarcze ekstremalnych zjawisk atmosferycznych w i wyjaśnia przyczyny niedoboru wody oraz przyczyny powodzi i analizuje przekrój przez basen artezyjski porównuje wartość użytkową gleb w różnych regionach wyjaśnia przyczyny regionalnego zróżnicowania lesistości posługuje się skalą polową do obliczenia powierzchni wyjaśnia skutki globalnych zmian klimatu omawia genezę oraz skutki tsunami czyta plany batymetryczne jezior wykazuje zależność analizuje zmiany terytorium oraz granic państwa polskiego na przestrzeni dziejów porównuje cechy ukształtowania powierzchni z ukształtowaniem powierzchni innych krajów wykazuje związek między siecią hydrograficzną a innymi elementami systemu przyrodniczego Ziemi ocenia stan czystości wód Bałtyku wskazuje sposoby zapobiegania erozji gleb odczytuje i interpretuje treść mapy topograficznej i samochodowej porównuje klimatogramy charakterystyczne dla różnych typów klimatu analizuje przyczyny zróżnicowania elementów bilansu wodnego w różnych strefach klimatycznych ocenia wpływ zmian klimatycznych na zmiany zasięgu obszarów współczesnych zlodzeń

18 na Ziemi wpływające na rozkład temperatury powietrza na Ziemi odczytuje z mapy symbole synoptyczne zaznacza na mapie miejsca, w których odnotowano ekstremalne zjawiska atmosferyczne rozpoznaje podstawowe (najpospolitsze) rodzaje skał występujących na Ziemi wymienia procesy endogeniczne i egzogeniczne wskazuje na mapie obszary głównych fałdowań górskich wymienia przykłady form erozyjnych i akumulacyjnych powstałych w wyniku działalności rzek i lądolodów podaje cechy gór zrębowych i fałdowych omawia rozmieszczenie wulkanów i trzęsień ziemi na podstawie mapy tematycznej opisuje wykorzystanie gospodarcze lasów porównuje i szereguje różne rodzaje skał porównuje rozkład temperatury powietrza w porach roku klasyfikuje jeziora wg typów genetycznych wyjaśnia przyczyny ruchu płyt tektonicznych wymienia różnicę między ruchami epejrogenicznymi a ruchami izostatycznymi opisuje czynniki wpływające na przebieg procesów krasowych między ruchami płyt skorupy ziemskiej a trzęsieniami ziemi podaje konsekwencje ruchów masowych wykazuje związek występowania zjawisk wulkanicznych z przebiegiem granic płyt litosfery wyjaśnia znaczenie wietrzenia jako procesu rzeźbotwórczego powierzchni Ziemi Przemiany polityczne i gospodarcze świata Ludność i urbanizacja odczytuje na mapach aktualny podział polityczny świata zaznacza na mapie aktualny podział administracyjny wpływające na zmianę liczby ludności i charakteryzuje wybrane ustroje polityczne na świecie opisuje czynniki decydujące o rozmieszczeniu ludności i na świecie omawia przestrzenne zróżnicowanie przyrostu naturalnego i podaje kryteria podziału państw wg PKB na 1 mieszkańca oraz HDI oblicza: wskaźniki dynamiki zmian liczby ludności, współczynnik przyrostu naturalnego i współczynnik feminizacji, współczynnik przyrostu rzeczywistego, współczynnik omawia na przykładach procesy integracji i dezintegracji w Europie po 1989 r. zmiany podziału administracyjnego po II wojnie światowej porównuje kształt piramidy wieku i płci ludności opisuje zmiany na mapie politycznej Europy i świata po 1989 r. oraz jego następstwa prognozuje rozwój liczby ludności na podstawie wskaźników demograficznych przewiduje społeczno- -gospodarcze skutki starzenia się

19 wymienia fazy przejścia demograficznego wpływające na rozmieszczenie ludności i na świecie wymienia kraje o wysokim i niskim przyroście naturalnym wymienia grupy ekonomiczne ludności na podstawie piramidy wieku i płci wymienia przyczyny migracji zewnętrznych i wewnętrznych i wymienia mniejszości narodowe i etniczne w wymienia główne odmiany ludzkie na świecie wpływające na aktywność zawodową ludności i na świecie wymienia główne choroby w krajach wysoko i słabo rozwiniętych wymienia funkcje miast i zmiany liczby ludności w po II wojnie światowej porównuje piramidę wieku i płci z piramidami wieku i płci innych państw podaje przyczyny starzenia się społeczeństwa określa kierunki migracji zewnętrznych Polaków na podstawie mapy wyjaśnia rozmieszczenie przedstawicieli wyznań charakteryzuje strukturę bezrobocia podaje najczęstsze przyczyny zgonów w i charakteryzuje największe miasta w i oraz omawia ich rozmieszczenie charakteryzuje funkcje wybranych miast na świecie charakteryzuje przebieg procesów urbanizacyjnych i charakteryzuje wybrane pomniki historii oraz polskie obiekty z Listy światowego aktywności zawodowej i wskaźnik bezrobocia opisuje cechy społeczeństwa w różnych fazach przejścia demograficznego opisuje wpływ barier osadniczych na rozmieszczenie ludności wyjaśnia przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika urbanizacji rozróżnia fazy urbanizacji omawia znaczenie obiektów kultury materialnej w przeszłości i w czasach współczesnych w wybranym województwie w danym roku z piramidami wieku i płci innych państw wyjaśnia kulturowe aspekty zróżnicowania religijnego omawia przyczyny i konsekwencje bezrobocia i ocenia wpływ procesów urbanizacyjnych na zmiany sieci osadniczej i uwarunkowania preferencji wyborczych Polaków społeczeństwa ocenia najnowszą falę migracji Polaków po wejściu do UE ocenia skutki zróżnicowania stanu zdrowia ludności i innych krajów świata interpretuje wskaźniki urbanizacji i Europie ocenia wkład Polaków w rozwój cywilizacyjny świata

20 typy aglomeracji w i wymienia główne opcje polityczne i organizacje pozarządowe dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO wymienia obiekty kultury materialnej oraz obiekty z Listy światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO 64./65. Rolnictwo rozwoju rolnictwa w i wymienia regiony rolnicze i na świecie wymienia główne obszary upraw roślin i chowu zwierząt w i charakteryzuje uwarunkowania rozwoju rolnictwa wybranego regionu oraz wybranych państw charakteryzuje rozmieszczenie upraw i wielkość produkcji głównych ziemiopłodów oraz zwierząt gospodarskich i na charakteryzuje stan floty rybackiej oraz wielkość połowów w i na omawia zróżnicowanie poziomu rolnictwa w i oraz podaje jego konsekwencje porównuje produkcję rolniczą z produkcją rolniczą wybranych krajów świata przestawia zmiany w polskim rolnictwie po wstąpieniu do UE przestawia stan i perspektywy rozwoju światowego oraz polskiego rybactwa ocenia wpływ czynników na rozwój rolnictwa i na świecie analizuje strukturę przestrzenną upraw w i oraz jej zmiany na porównuje wielkość produkcji zwierzęcej w na tle innych krajów świata na porównuje chów ekstensywny i intensywny analizuje wielkość i strukturę połowów w i na ocenia politykę rolną państwa polskiego i wybranych państw świata określa tendencje zmian w pogłowiu zwierząt gospodarskich w i prognozuje zmiany w polskim rybactwie związane z uczestnictwem we wspólnej polityce rolnej UE

21 66./67. Przemysł dokonuje podziału przemysłu wg wybranych kryteriów wymienia funkcje przemysłu lokalizacji przemysłu wskazuje lokalizację najważniejszych złóż surowców mineralnych i na podstawie mapy tematycznej i danych wymienia rodzaje elektrowni i wymienia alternatywne źródła energii wymienia najważniejsze działy przetwórstwa przemysłowego i wskazuje na mapie obszary występowania zasobów naturalnych i rozmieszczenie elektrowni cieplnych, wodnych i innych niekonwencjonalnych i wskazuje dynamicznie rozwijające się dziedziny produkcji przemysłowej i charakteryzuje i wskazuje na mapie specjalne strefy ekonomiczne w analizuje rozmieszczenie ośrodków high-tech omawia czynniki lokalizacji wybranych okręgów przemysłowych analizuje zmiany wielkości wydobycia wybranych surowców mineralnych i na porównuje wielkość i strukturę produkcji energii elektrycznej i innych państwach świata na porównuje strukturę przemysłu przetwórczego ze strukturą innych krajów świata opisuje zmiany zachodzące w okręgach przemysłowych i świata określa miejsce w światowej produkcji przemysłowej ocenia wielkość wydobycia surowców i wyjaśnia przyczyny i konsekwencje zmian w gospodarowaniu różnymi źródłami energii i omawia procesy modernizacji i restrukturyzacji zachodzące w okręgach przemysłowych ocenia stan i perspektywy rozwoju polskiego i światowego przemysłu wydobywczego formułuje problemy energetyki i ocenia perspektywy rozwoju przemysłu zaawansowanej technologii i wskazuje na mapie największe okręgi przemysłowe świata i 68./69. Usługi dokonuje podziału usług omawia sieć transportową omawia rolę usług w gospodarce i innych państw świata omawia wady i zalety zróżnicowanie sektora usług i wyjaśnia zróżnicowanie udziału rodzajów transportu w ocenia uwarunkowania oraz współczesne tendencje rozwoju różnych środków

22 wybranego państwa oraz wyjaśnia znaczenie terminu atrakcyjność turystyczna wymienia walory krajoznawcze i wybranych państw świata warunkujące rozwój turystyki wskazuje głównych partnerów handlowych różnych rodzajów transportu omawia rolę łączności w gospodarce i świata atrakcje turystyczne w wybranym państwie świata i omawia rolę turystyki w polskiej i światowej gospodarce omawia bilans handlu zagranicznego wybranych państw świata i innych państwach UE uwarunkowania rozwoju i strukturę transportu i podaje przyczyny nierównomiernego dostępu do środków łączności i na świecie porównuje walory turystyczne wybranych państw i współczesne tendencje rozwoju różnych rodzajów turystyki i przewozach i pracy przewozowej i na ocenia zróżnicowanie infrastruktury turystycznej i konsekwencje rozwoju turystyki i wyjaśnia przyczyny zmian kierunków eksportu i importu po 1990 r. transportu oraz łączności i na świecie ocenia wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze i innych państw świata ocenia miejsce w światowym handlu międzynarodowym i przewiduje kierunki jego rozwoju porównuje strukturę towarową handlu zagranicznego i wybranych państw świata 70./71. Polska w świecie Zróżnicowanie regionalne Problemy współczesnego świata wymienia organizacje międzynarodowe, m.in. te, do których należy Polska wymienia euroregiony na podstawie mapy wpływające na atrakcyjność charakteryzuje międzynarodową współpracę w ramach euroregionów oraz miast i gmin bliźniaczych omawia polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne i podaje wskazuje korzyści wynikające z funkcjonowania euroregionów w nierównomierny napływ inwestycji zagranicznych w różnych regionach omawia działalność w organizacjach międzynarodowych bariery w napływie BIZ do przykłady działań zmniejszających dysproporcje w poziomie rozwoju ocenia społeczne i gospodarcze konsekwencje przystąpienia do UE ocenia znaczenie inwestycji zagranicznych w omawia inicjatywy

23 inwestycyjną wymienia kryteria podziału na regiony fizycznogeograficzne wymienia walory wybranej krainy geograficznej wymienia mierniki poziomu rozwoju społeczno- -gospodarczego regionu ich wartość na charakteryzuje elementy przyrodniczego wybranej krainy geograficznej na podstawie mapy przyczyny dysproporcji w rozwoju społecznogospodarczym i świata podaje przyczyny konfliktów zbrojnych kraju na podstawie mapy wyjaśnia uwarunkowania rozwoju społeczno- -gospodarczego regionów omawia przyczyny i skutki globalizacji podaje przykłady form współpracy międzynarodowej na różnych płaszczyznach wybranych regionów ekonomiczne skutki konfliktów podejmowane w regionie na rzecz jego rozwoju na podstawie dostępnych źródeł stosuje różne mierniki do oceny poziomu rozwoju społeczno- -gospodarczego państw 72. Degradacja i ochrona przyrodniczego i wymienia źródła zanieczyszczeń w różnych sferach Ziemi wymienia obszary na świecie i o największym zanieczyszczeniu na podstawie map podaje różnice między parkiem narodowym a rezerwatem biosfery rozpoznaje parki narodowe i na podstawie mapy charakteryzuje źródła zanieczyszczeń różnych sfer Ziemi wymienia nazwy obszarów ekologicznego zagrożenia oraz klęski ekologicznej i oraz wskazuje te obszary na mapie formy ochrony przyrody i krajobrazu i charakteryzuje walory przyrodnicze parków narodowych i wymienia obszary o różnym stopniu zależności człowieka od omawia przyczyny przestrzennego zróżnicowania emisji głównych zanieczyszczeń powietrza omawia skutki nadmiernej emisji zanieczyszczeń atmosferycznych podaje przykłady restytucji różnych gatunków zwierząt wyjaśnia zasady zrównoważonego rozwoju charakterystyczne walory przyrodnicze podlegające charakteryzuje wpływ sektorów gospodarki na stan w i działania międzynarodowych organizacji na rzecz ochrony przyrody i opisuje unikalne na skalę światową obiekty przyrodnicze objęte ochroną na terenie parków narodowych ocenia stan komponentów przyrodniczego w i wskazuje przykłady zachowań człowieka wobec klęsk ekologicznych ocenia kierunki i skuteczność działań państw na rzecz ochrony

24 przyrodniczego szczególnej ochronie w parkach narodowych i na i dostępnych źródeł (8 godz.) Zajęcia terenowe określa współrzędne geograficzne miejsca obserwacji na pomocą GPS dokonuje pomiaru azymutu za pomocą busoli wyznacza kierunki świata za pomocą busoli określa wysokość bezwzględną za pomocą GPS wymienia elementy przyrodniczego w okolicach szkoły opisuje typy skał występujących w okolicach szkoły na podstawie mapy geologicznej i obserwacji bezpośredniej opisuje elementy przyrodniczego w otoczeniu szkoły określa sposoby użytkowania ziemi w pobliżu miejsca obserwacji wyjaśnia związki zachodzące pomiędzy elementami przyrodniczego a użytkowaniem ziemi na badanym obszarze