nagrody abc inwestowania nr PUBLICEWICZ GADOMSKI ORŁOWSKI fantastyczne jak oszczędzamy O prognozach Po wyborach w Grecji IKE czy IKZE

Transkrypt

1 GADOMSKI O problemach EURO PUBLICEWICZ jak oszczędzamy ORŁOWSKI O prognozach nr abc inwestowania Magazyn o oszczędz a niu i inwestowaniu uwaga! fantastyczne nagrody w dwóch konkursach BPH TFI Tylko u nas: Po wyborach w Grecji Dokąd zmierzasz, Unio? TRENDY Bankowość elektroniczna przyszłość oszczędzania IKE czy IKZE Nowy produkt w III filarze CZYTAJ NA SMARTFONIE

2 Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) szansa na: zysk bez podatku + REKLAMA BPH lepsza emerytura to możliwe z ike Zasady oszczędzania na Indywidualnym Koncie Emerytalnym reguluje Umowa o prowadzenie Indywidualnego Konta Emerytalnego zawierana pomiędzy Oszczędzającym a BPH FIO Parasolowym. Zaoszczędzony podatek od zysków kapitałowych związany jest z Oszczędzaniem w ramach IKE pod warunkiem posiadania IKE w okresie zgodnym z Ustawą o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Ustawa o IKE oraz IKZE) z 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 116, poz z późn. zm.). Niniejszy dokument został przygotowany przez BPH TFI SA (BPH TFI) zgodnie ze stanem na 31 lipca 2012 r. Materiał ma charakter promocyjny i nie stanowi wystarczającej podstawy do podjęcia decyzji inwestycyjnej. Prezentowane informacje finansowe nie stanowią gwarancji osiągnięcia podobnych wyników w przyszłości. Indywidualna stopa zwrotu Oszczędzającego nie jest tożsama z wynikami inwestycyjnymi danego Subfunduszu i jest uzależniona od dnia zbycia i odkupienia jednostek uczestnictwa przez Fundusz oraz od poziomu pobranych opłat manipulacyjnych oraz zapłaconego podatku bezpośrednio obciążającego dochód z inwestycji w fundusz, w szczególności podatku od dochodów kapitałowych. W zależności od odpowiednich obowiązków podatkowych Oszczędzający może być również zobowiązany do zapłacenia podatku bezpośrednio obciążającego dochód z inwestycji w Fundusz. Ze względu na skład portfela wartość aktywów netto danego Subfunduszu cechuje się dużą zmiennością należy liczyć się z możliwością utraty części wpłaconego kapitału. W Prospekcie informacyjnym zamieszczone są informacje o czynnikach ryzyka powodujących, że Fundusz nie gwarantuje realizacji celu inwestycyjnego oraz osiągnięcia określonego wyniku. BPH TFI rekomenduje zapoznanie się z informacjami wymaganymi przez prawo w zakresie Funduszu, w tym z opisem czynników ryzyka oraz wskazaniem opłat manipulacyjnych, opisanych w Prospekcie, Tabeli Opłat, dostępnych w BPH TFI; u Dystrybutorów; na Fundusz może lokować powyżej 35% wartości aktywów każdego z Subfunduszy w papiery wartościowe wyemitowane przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, a także w papiery wartościowe emitowane, przez Państwo Członkowskie lub jedno z państw należące do OECD, wskazane w Prospekcie, inne niż Rzeczypospolita Polska. Fundusz może lokować powyżej 35% wartości aktywów wskazanych w Prospekcie Subfunduszy w papiery wartościowe poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, a także w papiery wartościowe poręczone lub gwarantowane przez Państwo Członkowskie lub jedno z państw należące do OECD, wskazane w Prospekcie, inne niż Rzeczypospolita Polska. Aktualne informacje finansowe dotyczące Funduszu oraz Subfunduszy dostępne są na stronie internetowej

3 funduj magazyn O OSZCZĘDZANIU I INWESTOWANIU FOTo: Corbis abc inwestowania wywiad numeru zdobywca Grand prix szpalt roku 2010 FUNDUJ. ABC INWESTOWANIA WYDAWCA: Direct Publishing Group SA ul. Genewska 37, Warszawa tel./fax biuro@dp-group.com.pl Prezes zarządu: Michał Sztand Dyrektor wydawniczy: Magda Mazur Dyrektor projektu: Monika Szadkowska-Jurek Kierownik projektu: Katarzyna Bakoń Redaktor naczelny: Adam Piosik Redaktor prowadzący: Andrzej Opala Redaktor wydania: Witold Gadomski Dyrektor artystyczny: Tomasz Jagodziński Współpraca: Dariusz Duma, Witold Orłowski, Tomasz Publicewicz, Maciej Rogala, Michał J. Wiśniewski, Michał Zawadzki Reklama: Gabriela Bajer (g.bajer@dp-group.com.pl) nr Musimy pomóc Europie BPH Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA Warszawa ul. Bonifraterska 17 info@bphtfi.pl Konsultacja merytoryczna BPH TFI SA Marcin Bednarek Magdalena Walada Okładka: Andrzej Gutkowski a.pl w numerze 4 Edytorial Od redakcji 5 BPH TFI Inwestycje bez obaw 6 Aktualności budżet Wywiad musimy pomóc Europie 10 Raport kryzys grecki nie minął 13 Emerytury Wesołe jest życie staruszka? 14 Felieton gospodarczy błędne pytanie: wzrost czy oszczędności? 17 Trendy mądre konta internetowe 18 Raport bankowość elektroniczna 21 Konkurs szybko, tanio, wszędzie 22 Prognoza za pikowym czarnym królem Fundusze polacy nie gęsi 26 Zdaniem eksperta nasze oszczędności 28 Prawo Uciec od inflacji 29 Prawo kii nowe źródło informacji o FI 30 Słowniczek zasady działania funduszy inwestycyjnych 31 Aktualności zmiany w Departamencie Zarządzania Aktywami 32 Edukacja młodzi, niezależni, niezdecydowani 34 Emerytury nowy produkt w III filarze 36 Case study programy pełne korzyści 38 Psychologia biznesu kilka prawd o oszczędzaniu 40 Ankieta liczby, liczby, liczby! 42 BPH TFI pomaga już sześć lat inwestujemy z sercem 44 Konkurs 3

4 od redakcji Ciemne chmury na horyzoncie Młodym ludziom zdaje się, że pieniądze są najważniejszą rzeczą w życiu. Gdy się zestarzeją, są już tego pewni. Oscar Wilde Im bardziej rządy i banki centralne starają się złagodzić kryzys zadłużenia w strefie euro i postępującą za nim recesję, tym większe wprowadzają zamieszanie na rynkach finansowych. Bilanse banków centralnych gwałtownie wzrosły na skutek interwencyjnych zakupów rządowych długów lub udostępniania taniego kredytu bankom komercyjnym, które w ten dług inwestują. To powinno zapowiadać nadejście wysokiej inflacji, ale na razie w wielu krajach strefy euro mamy recesję, a gospodarka amerykańska także zwalnia. Ekonomiści nie są zgodni co do tego, czy grozi nam inflacja, czy deflacja, to znaczy spadek cen, który towarzyszy gospodarczej depresji. Profesor Paul Krugman, który w 2008 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii, wścieka się w swych felietonach na każdego, kto ostrzega przed rosnącym długiem i zbyt luźną polityką pieniężną. Profesor John B. Taylor, który Nobla jeszcze nie otrzymał, ale od lat jest na krótkiej liście kandydatów do tej nagrody, twierdzi, że luźna polityka pieniężna, niskie stopy procentowe i rosnący dług publiczny doprowadzą do kolejnej fazy kryzysu, który rozleje się na rynki wschodzące. Polska niestety do tej grupy należy i już odczuwamy skutki polityki gospodarczej USA i strefy euro, obserwując skoki kursu złotego wobec euro, dolara i franka szwajcarskiego. Który z dwu wybitnych profesorów ma rację? Przekonamy się dopiero za jakiś czas. A co dziś ma robić indywidualny inwestor, przeciętny Kowalski, Smith czy Schmidt, nieobeznany z tajnikami rynku? Stopy procentowe w wielu krajach są na tak niskim poziomie, że nie chronią realnej wartości oszczędności. Jeśli ktoś ma apetyt na większy zysk od swych inwestycji, kupuje zatem akcje. Ale chwiejność rynku i groźba recesji nie wróżą dobrych wyników z tych inwestycji. Jedno jest pewne na niestabilnym jak nigdy wcześniej rynku trzeba zachować ostrożność i zimną krew. Nie zaszkodzi też lepsza znajomość mechanizmów inwestowania i sposobów oszczędzania. A informacje na ten temat znajdziecie Państwo w naszym magazynie. Witold Gadomski O tym piszemy W Europie nie milkną echa greckiego kryzysu. Przyglądamy się z uwagą działaniom rządu w Atenach, jednocześnie zastanawiając się, jakie decyzje wprowadzić w życie, by nie doszło do destabilizacji unijnych finansów. O możliwych następstwach kryzysu na Peloponezie pisze red. Witold Gadomski. Z kolei prognozę dla Polski prezentuje na naszych łamach prof. Witold Orłowski. Były premier naszego kraju, do niedawna szef Parlamentu Europejskiego, prof. Jerzy Buzek, podzielił się swoimi spostrzeżeniami na tematy pomijane zwykle w magazynach ekonomicznych. Chodzi o obszar zmian w energetyce unijnej i problemy związane z unijnymi dyrektywami klimatycznymi. Prezentujemy również podstawowe założenia budżetu na 2013 oraz przedstawiamy Czytelnikom słowami kilku autorów niezbędne informacje o życiu na emeryturze. Ale tylko tej dostatniej! Tomasz Publicewicz z AnalizyOnline pisze na naszych łamach, jak oszczędzamy poświęcamy temu tematowi naprawdę sporo miejsca. W końcu oszczędzanie to także inwestycja Zapraszamy do lektury! 4 a.pl

5 produkt BPH TFI Inwestycje bez obaw Bartosz Zduński Fundusze z ochroną kapitału oferują możliwość osiągania zysków przy założonym z góry poziomie ryzyka. Od początku znana jest minimalna kwota, którą otrzyma inwestor na koniec okresu ochrony kapitału. Poziom ochrony kapitału wyrażany jest jako procent początkowej wartości inwestycji. Z reguły przyjmuje się, że wynosi on 100 proc. Jak to działa? Można wskazać następujące strategie: 1. Inwestycje z wykorzystaniem instrumentów pochodnych, 2. Strategię CPPI (Constant Portfolio Protection Insurance). instrumenty pochodne Okres ochrony kapitału wynosi trzy lata, poziom ochrony kapitału 100 proc., a początkowa wartość inwestycji to 100 zł. Strategia funduszu zakłada, że w czasie trwania umowy wzrośnie cena akcji spółki ABC. W celu zapewnienia ochrony kapitału zarządzający kupuje za 86 zł trzyletnie skarbowe obligacje zerokuponowe. Ich wartość wykupu po trzech latach wyniesie 100 zł. Różnica między początkową kwotą inwestycji w fundusz a kwotą przeznaczoną na zakup obligacji wynosi 14 zł. Kwota ta przeznaczana jest na zakup opcji kupna spółki ABC. Jeśli kurs spółki na koniec trzyletniego okresu wzrośnie, inwestor zarobi. Wprawdzie zarobek będzie niższy niż przy kupnie akcji za całą wartość kapitału, ale w zamian inwestor zyskuje pewność, że wartość certyfikatu po trzech latach nie będzie wynosić mniej niż 100 zł. Nawet gdy cena akcji spółki ABC spadnie. Strategia CPPI W ramach tej strategii fundusz inwestuje część środków w aktywa obciążone pewnym ryzykiem (np. akcje) oraz pozostałą wartość w bezpieczne papiery skarbowe. Zapewnienie poziomu ochrony kapitału odbywa się poprzez aktywne dostosowywanie udziałów instrumentów ryzykownych oraz obligacji w trakcie trwania inwestycji. Kiedy rośnie wartość aktywów ryzykownych i tym samym bieżąca war- Inwestowanie nie musi być ryzykowne. Powstało bowiem wiele produktów skutecznie chroniących kapitał przed stratami. Jednym z nich są zarządzane przez BPH TFI fundusze z ochroną kapitału ,00 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 Okres ochrony kapitału w czasie wzrostów indeksu WIG20 IV VI VIII X XII II IV VI VIII X XII II IV VI VIII X XII II Fundusz z ochroną kapitału w okresie wzrostu indeksu WIG20 Okres ochrony kapitału w czasie spadków indeksu WIG20 indeks WIG20 VI VIII X XII II IV VI VIII X XII II IV VI VIII X XII II IV Fundusz z ochroną kapitału w okresie spadku indeksu WIG20 tość certyfikatu funduszu, zarządzający może zwiększyć ekspozycję rynkową. Wykres 1 przedstawia wartość przykładowego funduszu w okresie ochrony kapitału, który przypadał na czas silnych wzrostów na rynku akcji. Z drugiej strony, spadki cen aktywów ryzykownych zmuszają zarządzającego do zwiększania alokacji w instrumenty dłużne i redukcji udziału akcji. W skrajnym przypadku całość aktywów zainwestowana zostaje w obligacje, których wartość wykupu na koniec okresu ochrony wyniesie dokładnie tyle, ile zakładany poziom ochrony. Taka sytuacja przedstawiona jest na wykresie 2. Pomimo znacznych spadków na giełdzie procentowy przyrost wartości przykładowego funduszu ze strategią CPPI był wyższy niż zmiana indeksu WIG20, dzięki zmniejszaniu ekspozycji w miarę spadku wartości indeksu. Fundusze z ochroną kapitału to dobra alternatywa dla inwestorów, którzy nie są skłonni zaakceptować wysokiego ryzyka, jakie wiąże się z bezpośrednią inwestycją w aktywa o dużej zmienności (np. w akcje), ale z drugiej strony chcieliby osiągnąć wyższą stopę zwrotu niż na lokacie bankowej. VI indeks WIG20 a.pl 5

6 aktualności gospodarcze Rządowe założenia do budżetu 2013 CZYTAJ NA SMARTFONIE Wzrost PKB o 2,9 proc. i średnią roczną inflację na poziomie 2,7 proc. zakładają przedłożone przez ministra finansów warunki niezbędne do funkcjonowania budżetu postanowienia ogólne W projekcie przyjęto następujące założenia podstawowych wskaźników makroekonomicznych: PKB w ujęciu realnym wzrost o 2,9 proc. PKB w cenach bieżących 1 694,8 mld zł średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych 2,7 proc. przeciętne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej zł nominalny wzrost przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej 5,6 proc. realny wzrost przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej 2,8 proc. nominalny wzrost przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw 5,7 proc. przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej wzrost o 0,6 proc. stopa bezrobocia rejestrowanego 12,4 proc. Źródło: Komunikat CIR z Według rządu sytuacja gospodarcza Polski w latach będzie wypadkową koniunktury w Unii Europejskiej, a także realizowanej w naszym kraju konsolidacji finansów. Wpływ na nią będą mieć także tendencje demograficzne, a zwłaszcza przedłużenie aktywności zawodowej Polaków przez podniesienie wieku emerytalnego. Biedni palacze... W 2013 na poziom dochodów budżetowych będą wpływać przede wszystkim czynniki makroekonomiczne. Przewiduje się przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego do 2,9 proc. (w ,5 proc.). W ocenie rządu na wysokość tych dochodów wpływ będzie też miała planowana podwyżka akcyzy na wyroby tytoniowe, która wynika z konieczności dostosowania naszych stawek do minimalnego poziomu unijnego. Biedniejsi autorzy... Projekt budżetu zakłada, że w 2013 nie będzie podwyżki podatków. Jednak w podatku PIT zostanie ograniczony przywilej podatkowy dla umów autorskich. Odpisanie 50 proc. kosztów uzyskania przychodów ograniczone będzie limitem wynoszącym ok. 42 tys. zł rocznie. Na dochody budżetu państwa z PIT będzie miała również wpływ wprowadzona w 2012 nowa ulga podatkowa, promująca Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego. Deficyt Rada ministrów podkreśla, że dążenie do ograniczenia deficytu w relacji do PKB wymaga w 2013 oszczędnego wydawania pieniędzy z budżetu. Szczególnie istotne będzie ścisłe przestrzeganie tymczasowej reguły wydatkowej (ograniczającej wzrost wydatków publicznych). Odnosi się ona do wydatków elastycznych, które stanowią ok. 25 proc. wszystkich wydatków budżetowych, ale np. nie podlegają jej wydatki na obsługę długu publicznego i obronę narodową. W projekcie przewidziano, że deficyt budżetu państwa na 2013 nie może być wyższy niż 32 mld zł. Wcześniej taką propozycję zawarto w aktualizacji Wieloletniego Planu Finansowego Państwa na lata Eksperci ostrzegają, że największym problemem rządu w 2013 może okazać się walka z szybkim wzrostem cen. Płace Rząd nie przewiduje wzrostu płac w budżetówce. Proponuje, aby minimalne wynagrodzenie za pracę w 2013 wynosiło 1600 zł (wzrost o 6,7 proc. obecnie 1500 zł). Podana kwota stanowiłaby 42,5 proc. prognozowanego przez Ministerstwo Finansów przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na 2012 (3 765 zł). Minister finansów Jacek Rostowski stwierdził, że będzie to trudny budżet. Jego zdaniem trzeba się odpowiedzialnie przygotować do potencjalnych zagrożeń zewnętrznych. FOTO: ARCHIWUM 6 a.pl

7 Zachęcamy Czytelników do zmiany tradycyjnych potwierdzeń transakcji wysyłanych listownie na elektroniczne potwierdzenia transakcji. Jest to rozwiązanie korzystne dla środowiska naturalnego oraz wygodne dla klientów, gdyż informacje o zrealizowanych transakcjach otrzymują oni szybciej niż pocztą. Czekają atrakcyjne nagrody! Więcej informacji na stronie Koniec monopolu Poczty Polskiej Rząd kończy prace nad ustawą Prawo pocztowe. Zawarte w nim przepisy oznaczają, że od 1 stycznia 2013 oprócz Poczty Polskiej także inni operatorzy pocztowi będą mogli dostarczać listy ważące do 50 gramów. Jest o co walczyć, bo polski rynek usług pocztowych szacowany jest na ok. 7 mld zł. Zdaniem Magdaleny Gaj, prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, termin otwarcia rynku pocztowego nie jest zagrożony i 1 stycznia 2013 skończy się monopol Poczty Polskiej. Początek przyszłego roku to termin, którego ze względu na wymogi dyrektywy UE przekroczyć nie możemy. Wszystkie pozostałe kraje zrobiły to już 1 grudnia Polska skorzystała wtedy z możliwości późniejszego otwarcia przypomina prezes Magdalena Gaj. Obszar przesyłek o wadze do 50 gramów to przede wszystkim korespondencja z banków, rachunki telefoniczne, telekomunikacyjne i abonamentowe. Dotyczy to zatem operatorów telekomunikacyjnych, banków i innych firm, których przedstawiciele co miesiąc dostarczają rachunki klientom. Ponieważ instytucje te stopniowo przechodzą na rozliczenia elektroniczne, rynek lekkich przesyłek będzie się systematycznie kurczył. Koniec monopolu nie oznacza dla Poczty Polskiej utraty rynku, ale jego zmniejszenie i spadek dochodów. Firma musi zacząć rozwijać inne segmenty. Przede wszystkim rynku paczek i przesyłek kurierskich. Zdaniem ekspertów to jedyna droga, by uniknąć wyraźnego spadku dochodów. Nowa ustawa nie pozbawia Poczty Polskiej wszystkich dotychczasowych przywilejów. Zgodnie z projektem jej listonosze wciąż będą dostarczać emerytury i przesyłki urzędowe, a jak podkreślają eksperci, ten rynek wart jest kilkaset milionów złotych. Poczta otrzymała też gwarancję, że będzie wybierana przez konsumentów jako dostarczyciel listów urzędowych, deklaracji PIT i wszystkich ważnych dokumentów, w przypadku których liczy się data nadania listu. Tylko potwierdzenie wydane przez tzw. operatora wyznaczonego, czyli Pocztę Polską, będzie miało bowiem moc dokumentu urzędowego. FLESZ Deficyt spadł Ministerstwo Finansów poinformowało, że deficyt budżetowy kraju spadł w czerwcu 2012 w porównaniu z majem o ok. 6 mld zł i osiągnął poziom poniżej 21 mld zł. Stało się tak głównie za sprawą wpłaty do budżetu ponad 8 mld zł z zysku za 2011, jakiej dokonał w połowie lipca NBP. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy 2012 budżet zebrał więc 141,8 mld zł (planowano 133,6 mld zł). Jego wydatki zamknęły się w kwocie 162,8 mld zł. Rząd nie widzi ryzyka przekroczenia zakładanego limitu deficytu 35 mld zł w całym roku. Interwencja NBP była konieczna, gdyż od początku 2012 deficyt wzrastał. W końcu maja osiągnął 77 proc. planu na cały rok. Rok temu sięgał tylko 59 proc. planu całorocznego. Na koniec czerwca budżet uzyskał z podatków pośrednich (głównie z VAT) ok. 90 mld zł czyli 1,7 proc. więcej niż rok temu. Plan tegorocznych wpływów z tytułu tych podatków wynosi ok. 132 mld zł. Z podatków dochodowych CIT budżet uzyskał już 13,6 mld zł, przekraczając 50 proc. planu rocznego. Rząd zakładał, że wpływy z tego podatku będą w tym roku o ok. 4,5 proc. większe niż w Tymczasem na koniec czerwca wpływy z CIT były aż o 20 proc. wyższe niż rok temu. Do końca czerwca fiskus zebrał 18,3 mld zł z PIT, czyli 7 proc. więcej niż przed rokiem. Dynamika w całym roku ma wynieść 5,1 proc. Obligacje słabną, zaufanie wzrasta Inwestorzy chętnie sięgają po polskie obligacje denominowane w euro, a ich rentowność bije rekordy. W połowie lipca wynosiła ona dla dwuletnich obligacji 0,818 proc., pięcioletnich 1,899 proc., a dziesięcioletnich 3,092 proc. Rentowność obligacji dziesięcioletnich w złotych spadła poniżej 5 proc., najniżej od marca Minister finansów Jacek Rostowski podkreślił, że to kolejny sygnał o rosnącym zaufaniu inwestorów do Polski, która od 2007 odnotowuje najwyższy wzrost gospodarczy wśród wszystkich krajów Unii Europejskiej. Eksperci twierdzą, że trafia do nas kapitał wycofywany z trudnych rynków, z Hiszpanii i Włoch. Inwestorzy dobrze oceniają polski plan redukcji deficytu sektora finansów publicznych, a polska strategia fiskalna jest postrzegana jako realna. Inflacja na huśtawce W maju obniżyła się ona do 3,6 proc. w skali roku podał Główny Urząd Statystyczny (GUS). Był to poziom najniższy od lutego Tymczasem w czerwcu podskoczyła ona do 4,3 proc. wobec prognozowanych 4 proc. Wzrost spowodowany był m.in. zmianami cen żywności. Piłkarskie mistrzostwa Europy także stały się okazją podbijania cen niektórych kategorii żywności. (O inflacji piszemy też na str. 28) FOTO: SHUTTERSTOCK a.pl 7

8 rozmowa biznesowa Musimy pomóc Europie CZYTAJ NA SMARTFONIE O tym, dlaczego ekonomiści przyglądają się dziś bacznie energetykom, z prof. Jerzym Buzkiem, premierem Polski w latach i przewodniczącym Parlamentu Europejskiego w latach , rozmawia Andrzej Opala Jakie, Pańskim zdaniem, najważniejsze wyzwania stoją dzisiaj przed gospodarką Unii Europejskiej? Europa potrzebuje wzrostu gospodarczego. Tylko wzrost PKB powyżej 3-4 proc. rocznie może bowiem tworzyć nowe miejsca pracy. By go osiągnąć, musimy doprowadzić do poprawy konkurencyjności gospodarki. Ta zaś zależy zwłaszcza od innowacyjności, a więc od splecenia dwóch czynników działań firm oraz wyższych uczelni. Powstaje pytanie, w jaki sposób budżet unijny na lata może być kołem zamachowym europejskiej gospodarki. Musimy postawić właśnie na innowacyjność oraz rozwój badań i nauki. W tym zakresie Europa przegrywa ze Stanami Zjednoczonymi lub Chinami, które potrafią lepiej powiązać badania naukowe z potrzebami gospodarki. W Japonii prawie 2/3 środków na badania pochodzi z biznesu, a tylko 1/3 od państwa. Musimy zbudować most innowacyjności między przemysłem a nauką i pomiędzy Europą a Stanami Zjednoczonymi. Jakie zadania możemy zatem postawić przed polską gospodarką? Podstawową kwestią są zdrowe finanse publiczne, chociaż to nie wystarczy. Na szczęście w Polsce bardzo silny jest duch przedsiębiorczości. Musi on w końcu znaleźć swoje odbicie w innowacyjności. Polacy posiadają też w wielu dziedzinach znaczący potencjał badawczy, który trzeba wykorzystać. Przed Polską stoją więc duże wyzwania, ale i szanse. FOTo: Corbis 8 Co może pomóc wyjść Unii z kryzysu? Jedną z głównych dźwigni rozwoju Unii Europejskiej i wyjścia z kryzysu jest tworzewww.prywatnaemerytur a.pl

9 nie wspólnego rynku, a jednym z kluczowych obszarów budowy wspólnego rynku europejskiego jest wspólny rynek energii. Decyzją Rady Europejskiej do końca 2014 muszą zostać zakończone wszystkie inwestycje związane z połączeniem UE w jeden system energetyczny. Pozwoli nam to wyeliminować wciąż istniejące jeszcze w Europie wyspy energetyczne, a także zapewnić bezpieczeństwo dostaw i zdrową konkurencję na rynku energii - a więc i niższe ceny. Inwestorzy powinni uważnie śledzić informacje o stanie polskiej energetyki. Jest ona bowiem nie tylko źródłem giełdowych zysków. To koło napędowe całej gospodarki: od górnictwa, dystrybucji i sieci przesyłowych poczynając, na rozwoju budownictwa, sprzedaży i transportu kończąc. Czy Społeczna Rada Narodowego Programu Emisji, której Pan przewodniczy, zna sposoby uzyskania nowych mocy energetycznych i zmniejszenia energochłonności gospodarki? By uniknąć odpływu poszczególnych gałęzi gospodarki za wschodnią granicę i kar za nadmierną emisję dwutlenku węgla, a także by zapobiec deficytowi mocy po czekającym nas nieuchronnie wyłączeniu przestarzałych elektrowni, należy przede wszystkim poprawić efektywność energetyczną i zaoszczędzić w ten sposób ok. 2 tys. MW mocy. Weźmy choćby modernizację oświetlenia dróg i ulic to może zmniejszyć zużycie energii na ten cel nawet o 40 proc. A jakim Unia jest inwestorem? Unia Europejska inwestuje budżetowe fundusze niezwykle skrupulatnie, a inwestycje mają charakter strategiczny i długoterminowy. Muszą one być odpowiedzią na słabości unijnej gospodarki, remedium na ich przezwyciężenie. Ważną rolę odgrywa np. strategia Europa 2020, której głównym celem jest stały i inteligentny wzrost gospodarczy w UE oraz tworzenie miejsc pracy czy fundusze strukturalne, których zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE. Obecnie inwestycje budżetu unijnego obejmują głównie takie dziedziny jak: badania i rozwój, poszukiwania alternatywnych źródeł energii, transgraniczne sieci przemysłowe, transport i telekomunikację, kształcenie ludzi czy wielofunkcyjny rozwój wsi. Jak to wygląda od strony technicznej, czy w Unii istnieje wspólna kasa, czy inwestuje się wyłącznie poprzez dotacje celowe dla Państw członkowskich? Najważniejsze przepisy dotyczące wydatkowania funduszy unijnych zawarte są w rozporządzeniu finansowym, zaś przepisy wykonawcze do tego rozporządzenia wyjaśniają szczegółowo, jak te przepisy stosować. Co do kwestii technicznych Komisja posiada rachunki w kasach skarbu państwa, bankach centralnych i bankach komercyjnych państw członkowskich oraz uczestniczy w systemie SWIFT (Stowarzyszenie Ogólnoświatowej Międzybankowej Telekomunikacji Finansowej). Wszystkie instrukcje dotyczące płatności i inne związane z tym wiadomości wysyła elektronicznie w formie zakodowanej i zabezpieczonej hasłem. Na zakończenie nie mogę sobie odmówić pytania o minione mistrzostwa Europy w piłce nożnej. Jak Pan ocenia wpływ tej imprezy na gospodarkę? Sport, a w szczególności piłka nożna, to źródło satysfakcji i obiekt zainteresowania milionów Polaków. Futbol ciągle jednak daje za małą satysfakcję naszym obywatelom w porównaniu z tym, co dają swoim kibicom np. piłkarze hiszpańscy. Warto się zastanowić, czego nam brakuje, bo na pewno nie talentów. Mam wrażenie, że w ostatnich dwóch latach polskie kluby miały coraz więcej pieniędzy, dysponowały większymi budżetami. A klub piłkarski to jednostka biznesowa. Powinna zatem oferować dobry produkt, wiedząc, że przy dobrym poziomie sportowym fani zawsze przyjdą na trybuny. Sport jest ważną dziedziną, która powinna ożywiać polską gospodarkę. Warto przy tym pamiętać, że to także doskonałe narzędzie promocji miast i regionów. Jednym z najlepszych tego przykładów jest Muszyna, niewielka miejscowość w powiecie nowosądeckim, która dzięki kobiecej drużynie siatkówki stała się znana w całej Polsce. Dziękuję za rozmowę. Jerzy Buzek Urodził się 3 lipca 1940 w Śmiłowicach na Śląsku Cieszyńskim. Po wojnie, gdy Zaolzie przyłączono do Czechosłowacji, rodzina przeprowadziła się do Chorzowa. Tu przyszły premier skończył szkołę podstawową i liceum. Po maturze rozpoczął studia na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Tam w 1963 uzyskał dyplom magistra inżyniera. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w Instytucie Inżynierii Chemicznej Polskiej Akademii Nauk w Gliwicach, gdzie w 1969 zdobył stopień doktora nauk technicznych. Po habilitacji w 1979 zdobył w 1997 tytuł profesora nauk technicznych. Równocześnie prowadził zajęcia na Politechnice Śląskiej w Gliwicach i na Politechnice Opolskiej. W 1971 roku wyjechał na staż naukowy na uniwersytecie w Cambridge. Na początku lat 80. rozpoczął prace z dziedziny ochrony środowiska. Wrzesień 1980 to początek jego działalności w NSZZ Solidarność. Uczestnik I Krajowego Zjazdu Delegatów Solidarności w Od 13 grudnia 1981 działał w podziemnych krajowych władzach S. W 1989 powrócił do pracy naukowej. Od lutego 1997 koordynator zespołu ekspertów gospodarczych AWS i poseł na sejm. 17 października 1997 desygnowany na szefa Rady Ministrów. W styczniu 1999 został przewodniczącym Ruchu Społecznego AWS. Od 2004 poseł do Parlamentu Europejskiego z ramienia Platformy Obywatelskiej. W tym samym roku został wiceprzewodniczącym Europejskiego Forum Energetycznego oraz reprezentował Parlament Europejski podczas wyborów na Ukrainie, wspierając Pomarańczową Rewolucję. Sprawozdawca w ramach Siódmego Programu Strukturalnego na rzecz Badań i Innowacji, a także sprawozdawca Europejskiego Planu Strategicznego w zakresie Energii i Technologii. W latach członek Komisji Przemysłu, Badań i Energii oraz Komisji Środowiska, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności. Członek licznych delegacji Parlamentu Europejskiego. 14 lipca 2009 został wybrany Przewodniczącym Parlamentu Europejskiego, stając się jego pierwszym szefem pochodzącym z kraju byłego bloku wschodniego. Funkcję tę pełnił do 17 stycznia W 2010 został członkiem Komitetu Doradczego Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność. Od 1974 żonaty z Ludgardą Czaplą. W 1976 urodziła się ich córka Agata, dzisiaj znana aktorka teatralna i filmowa. a.pl 9

10 raport unia europejska Witold Gadomski Gazeta Wyborcza Kryzys grecki nie minął CZYTAJ NA SMARTFONIE Wbrew obawom wielu polityków europejskich, w wyborach 17 czerwca Grecy zagłosowali na partie opowiadające się za wypełnianiem warunków, na jakich kraj otrzymał pomoc od Unii Europejskiej i Międzynarodowego Funduszu Walutowego. To nie znaczy, że Grekom warunki te się podobają. Przeciwnie 80 proc. z nich uważa, że są niesprawiedliwe, nieskuteczne i pogłębiają kryzys. Ale rozwiązanie alternatywne całkowite odrzucenie zobowiązań podjętych przez poprzednie rządy, gdy ubiegały się o międzynarodową pomoc, niemal na pewno skończyłoby się wyjściem Grecji z euro. A tego ogromna większość Greków obawiała się równie mocno jak cięć budżetowych, redukcji emerytur, zwolnień z sektora publicznego i państwowych przedsiębiorstw. Czyli tego wszystkiego, co musi być w Grecji przeprowadzone, by kroplówka z pomocą nie została odłączona. Chęć pozostania w strefie euro za wszelką cenę nie wynika z euroentuzjazmu. Od początku kryzysu Grecy wycofali z banków ok. 70 mld euro, ale i tak na ich kontach pozostaje 165 mld euro oszczędności. Wyjście ze strefy euro oznaczałoby wymianę tej sumy na nową walutę grecką drachmę lub jak określają to finansiści na g-euro. Z pewnością kurs nowej waluty by spadał, więc oszczędności kurczyłyby się w szybkim tempie. Grecy, mając do wyboru twarde reformy lub utratę oszczędności, wybrali pierwsze wyjście. Może dlatego, że nie wierzą, by jakikolwiek rząd naprawdę potrafił zreformować system podatkowy, załatać dziurawy budżet i zabrać rozliczne przywileje socjalne. Dlaczego doszło do kryzysu? Grecja weszła do unii monetarnej, czyli strefy euro, z dwuletnim opóźnieniem, 1 stycznia Wszyscy wiedzieli, że nie spełnia kryteriów wymaganych dla krajów mających wspólną walutę. W 2000 jej dług publiczny sięgał 103,4 proc. PKB, a deficyt budżetowy, według oficjalnych danych, wynosił 3,5 proc. PKB (dopuszczalne było 3 proc.). Do tego w 2004 Ateny organizowały igrzyska olimpijskie, na co rząd musiał Chęć pozostania w strefie euro za wszelką cenę nie wynika z euroentuzjazmu. Od początku kryzysu Grecy wycofali z banków ok. 70 mld euro, ale i tak na ich kontach pozostaje 165 mld euro oszczędności. znaleźć dodatkowe pieniądze. Grecy jednak przyrzekli, że zejdą z deficytem poniżej wymaganego poziomu. Kilka lat później Komisja Europejska odkryła, że Grecja przez wiele lat fałszowała dane dotyczące deficytu. Fałszowały zarówno rządy socjalistyczne, jak i centroprawicowe Nowej Demokracji. Europejscy audytorzy przymykali na to oko, choć sprawa nie była wielką tajemnicą. W ukrywaniu prawdziwych rozmiarów greckiego długu pomagały zagraniczne banki, prowadzące z greckim rządem skomplikowane operacje finansowe. Ostatecznie sprawa się wydała w końcu 2009 i wówczas rynki finansowe zaczęły przyglądać się Grecji z niepokojem. Wyceniane przez nie oprocentowanie greckiego długu zaczęło rosnąć. Rządy krajów, do których rynki mają zaufanie, finansują swój dług, sprzedając na aukcjach obligacje, czyli oprocentowane papiery dłużne. Kupują je inwestorzy prywatne banki, fundusze inwestycyjne lub fundusze emerytalne. Zarabiają na oprocentowaniu oraz na zmianie notowań rynkowych. Bo obligacje podobnie jak akcje mogą być notowane na giełdach i inwestor w każdej chwili może się ich pozbyć. Jeżeli spada wiarygodność kraju, spada także wycena jego obligacji. A to oznacza, że rośnie ich rentowność (zysk od zainwestowanych pieniędzy), bo obligacje mają stałe oprocentowanie liczone od wartości nominalnej, a nie wartości, na jaką wycenia ją rynek. Powstanie strefy euro spowodowało, że rynki zaczęły traktować obligacje wszystkich krajów tej strefy jednakowo i podobnie je wyceniać. W 2007, na rok przed globalnym kryzysem finansowym, rentowność czteroletnich obligacji niemieckich wynosiła 4, a.pl

11 proc., greckich 4,29 proc., hiszpańskich 4,09 proc., irlandzkich 4,04 proc., a portugalskich 4,18 proc. Rynki były bowiem przekonane, że strefa euro jest jednolitym organizmem, o podobnym poziomie inflacji i ryzyka inwestycyjnego. Informacja, że dług Grecji jest znacznie wyższy od szacowanego wcześniej i znacznie przekracza 100 proc. PKB, spowodowała ucieczkę inwestorów od obligacji emitowanych przez grecki rząd. Jeszcze w październiku rentowność greckich obligacji 10-letnich wynosiła 4,4 proc. W grudniu skoczyła do 6 proc., a w styczniu 2010 przekroczyła 7 proc. Jeśli kraj, którego zadłużenie publiczne wynosi 120 proc. PKB (a obecnie 165 proc. PKB), pożycza na 7 proc., na spłatę samych odsetek musi rocznie wydać ponad 8 proc. PKB. To sytuacja nie do utrzymania w dłuższym okresie. W maju 2010 Grecja otrzymała od Unii Europejskiej i Międzynarodowego Funduszu Walutowego pierwszą pomoc w wysokości 110 mld euro. Dług publiczny tego kraju wynosił wówczas 330 mld euro. Zagraniczna pomoc nie oznaczała redukcji greckich długów. Po prostu rząd grecki zamiast pożyczać na rynku (sprzedawać obligacje po bardzo niskich cenach, czyli wysokiej rentowności), pożyczał od europejskiego funduszu European Financial Stability Facility (EFSF). Rok później okazało się, że linia kredytowa dostarczona przez Unię Europejską i MFW jest za mała. W październiku 2011 Grecja otrzymała drugą pomoc, w wysokości 130 mld euro. Częściową redukcję długów udało się wynegocjować w lutym Prywatni wierzyciele zgodzili się skreślić 107 mld greckich długów. Dla wielu banków przede wszystkim greckich, które w największym stopniu pożyczały swemu rządowi oznaczało to ogromne straty. A greckiemu rządowi pomogło nieznacznie. Wciąż nie jest w stanie spłacać zaległych długów. Jeśli kroplówka dostarczona przez Unię Europejską i MFW zostanie zakręcona, rząd przestanie płacić urzędnikom, nauczycielom, emerytom. Program oszczędnościowy Zagraniczna pomoc dla Grecji została przyznana pod warunkiem, że rząd obniży swoje wydatki i wygospodaruje w ten sposób większe kwoty na spłatę zadłużenia. Grecja zaczęła zaciskać pasa. Deficyt budżetowy Nowego premiera Grecji, Antonisa Samarasa, czeka wiele trudnych wyzwań. zmniejszył się z 15,6 proc. w 2009 do 10,3 w 2010 i 9,1 proc. w Wynagrodzenia w sektorze publicznym zostały zredukowane o 15 proc., spadło też zatrudnienie w sektorze publicznym i w państwowych przedsiębiorstwach. Obniżone zostały emerytury i zasiłki, zliberalizowano kilka obszarów gospodarki między innymi transport. Przed rokiem grecki parlament zaaprobował rządowy plan, nazwany Średniookresową Strategią Fiskalną, przewidujący osiągnięcie w 2012 pierwotnej nadwyżki budżetowej w wysokości 3,9 mld euro, czyli 1,7 proc. PKB. Nadwyżka pierwotna (czyli różnica między dochodami budżetu a wydatkami, nie licząc kosztów spłaty długu) pozwala spłacać zadłużenie. Miała ona w kolejnych latach rosnąć, osiągając w ,3 mld euro, czyli 6,7 proc. PKB. Przyspieszona prywatyzacja miała do 2015 przynieść wpływy w wysokości 50 mld euro. To oznaczałoby obniżenie długu publicznego o ok. 20 punktów procentowych. Jednak już kilka miesięcy po uchwaleniu planu reform okazało się, że zarówno Średniookresowa Strategia Fiskalna, jak i plan prywatyzacyjny były przesadnie ambitne, a przez to nierealne. Wpływy podatkowe są znacznie niższe od planowanych, a deficyt wyższy. 11 września 2011 grecki minister finansów i wicepremier Evangelos Venizelos przyznał: Szczerze i otwarcie, z ręką na sercu, nie nadążamy z powodu braku kompleksowego i skutecznego aparatu państwowego, administracji podatkowej, która mogłaby uzyskać spodziewane wyniki. Stworzenie takiego aparatu nie jest zadaniem, które można wykonać w ciągu kilku tygodni, czy nawet miesięcy. To zadanie na lata, o ile w ogóle da się je wykonać w kraju, którego mieszkańcy przywykli do unikania podatków. Także w bieżącym roku sytuacja greckiego budżetu jest gorsza od planowanego. Podniesienie podatku VAT spowodowało, że do kasy państwa zaczęło wpływać... mniej pieniędzy. Bo Grecy jeszcze gorliwiej unikają płacenia podatków. I nic nie pomagają kary czy spektakularne aresztowania znanych osobistości oskarżonych o oszustwa podatkowe. Drugim powodem niższych wpływów budżetowych jest głęboka recesja. Gospodarka Grecji kurczy się od czterech lat i jej PKB jest dziś o ponad 13 proc. niższy niż w Spadająca produkcja generuje mniejsze dochody dla firm, ludności i państwa. Rząd FOTO: SHUTTERSTOCK a.pl 11

12 raport unia europejska stara się zrekompensować straty, podnosząc podatki, ale to jeszcze bardziej pogrąża gospodarkę i zmniejsza wpływy. Zaciskanie budżetowego pasa nie jest jedynym powodem greckiej recesji. Gospodarka tego kraju jest słabo konkurencyjna w skali międzynarodowej. W ubiegłym roku eksport Grecji wyniósł zaledwie 22,4 mld euro, a import niemal dwa razy więcej 43,2 mld euro. Kraj jest niekonkurencyjny, gdyż koszty płac są zbyt duże w stosunku do wydajności pracy. Za wysokie są podatki i zbyt wiele regulacji ogranicza przedsiębiorczość. Podjęte przez rząd reformy wymagają czasu. Jeżeli przyniosą efekty w postaci wzrostu gospodarczego i większych dochodów budżetu, pozwalających na spłatę części długu, to dopiero za kilka lat. Nie wiadomo jednak, czy Grecja ma tyle czasu. Dlatego wielu ekonomistów (zwykle spoza Grecji) doradza Atenom wyjście ze strefy euro i przyjęcie własnej waluty, która lepiej pozwoli dopasować gospodarkę grecką do świata zewnętrznego. Czy z drachmą będzie lepiej? W nieco podobnej sytuacji jak dziś Grecja, była przed dziesięciu laty Argentyna. Jej waluta peso była przywiązana do amerykańskiego dolara poprzez mechanizm, który finansiści nazywają izbą walutową. Stabilny kurs pozwolił Argentynie stłumić inflację częstą chorobę Ameryki Łacińskiej. Ale w końcu ubiegłego wieku zaczął tłumić także gospodarkę. Recesja trwała od 1999 do 2002 i w tym czasie Argentyna utraciła jedną czwartą PKB. W styczniu 2002 peso zostało odwiązane od dolara i natychmiast jego kurs spadł przeszło trzykrotnie. W efekcie nastąpiło ogromne zamieszanie w finansach kraju, blokada kont bankowych, bankructwo wielu firm, które były zadłużone w walutach obcych. Na skutek dewaluacji peso ich dług wielokrotnie wzrósł. Na szczęście zamieszanie trwało dosyć krótko i już w 2003 Argentyna zaczęła się szybko rozwijać. W ciągu trzech lat PKB wzrósł do poziomu sprzed kryzysu. Banki na powrót zaczęły otwierać swoje oddziały i udzielać kredytów. Ludzie znów uwierzyli, że ich oszczędności w bankach są bezpieczne. Czy taki scenariusz może powtórzyć się w Grecji? Byli szefowie centralnych banków Argentyny i Meksyku, Mario Blejer i Guillermo Ortiz, przestrzegają przed nadmiernym optymizmem. W artykule Lekcja łacińska, opublikowanym przed kilku tygodniami w The Economist, piszą: Doświadczenie Argentyny było unikalne. Pomogły jej silne wzrosty cen towarów, które kraj eksportował ( ). Grecja nie może liczyć na tak korzystne warunki zewnętrzne. Bankowcy przypominają, jak wielki szok przeżyło społeczeństwo argentyńskie na skutek odejścia od sztywnego kursu peso. W Grecji szok spowodowany odejściem od euro byłby jeszcze większy. Na drachmę trzeba byłoby przeliczyć wszystkie transakcje i umowy, także te zawierane wewnątrz Grecji. W Argentynie operacja taka dotyczyła tylko transakcji w walutach zagranicznych. Wreszcie decyzja o przywiązaniu peso do dolara, a następnie odejściu od sztywnego kursu była suwerenna. Tymczasem euro w Grecji zostało wprowadzone umową międzynarodową i konsekwencje pozostania lub wyjścia ze strefy euro dotyczyłyby całej strefy, a nawet całej Unii Europejskiej. Z drugiej strony Grecja może liczyć na pomoc, co w Argentynie było niemożliwe. Czy Grecja pogrąży Europę? Dla nas, jak dla większości Europejczyków, najważniejsze jest pytanie o konsekwencje greckiego kryzysu dla innych krajów. Te konsekwencje już się pojawiły. Gdy rynki finansowe zorientowały się, że nie mogą traktować wszystkich krajów strefy euro jednakowo, zaczęły różnicować je pod względem poziomu zaufania. Dostrzegły, że kilka innych krajów także może być zagrożonych kryzysem. Oprocentowanie długu Irlandii, Portugalii, Włoch i Hiszpanii zaczęło rosnąć, zmuszając niektóre z tych krajów do zwrócenia się o międzynarodową pomoc. Zatrzymanie pomocy dla Grecji na przykład z powodu niewywiązywania się z wcześniejszych zobowiązań zmusiłoby nowy rząd do zawieszenia spłaty długów i zapewne wprowadzenia własnej waluty, którą można byłoby emitować w dowolnych ilościach, finansując w ten sposób rządowe wydatki. Jeśli doszłoby do takiej sytuacji w sposób niekontrolowany, rynki przeżyłyby kolejną falę paniki. Prowadziłoby to do wzrostu oprocentowania długu krajów, uznawanych za mniej wiarygodne (w tym Polski) i spadku wartości walut, takich jak złoty czy forint. Zawieszenie wypłacalności Grecji spowodowałoby problemy wierzycieli. Ale prywatni już zredukowali greckie wierzytelności i stworzyli odpowiednio wysokie rezerwy. Większość długu greckiego jest dziś w portfelach instytucji europejskich, takich jak EFSF. Jeśli poniosą straty, zapłacą za to europejscy podatnicy. Nie będzie to koszt, który przygniótłby gospodarkę Unii Europejskiej. Większe problemy będą mieli sami Grecy i greckie banki, które bez pomocy zagranicznej są bankrutami. Najgorszym wariantem byłoby rozprzestrzenienie się paniki na inne kraje, zwłaszcza duże gospodarki Włoch i Hiszpanii. Jeśli one nie byłyby w stanie spłacać długów, możliwe byłyby najgorsze scenariusze. Dalszy rozwój sytuacji zależałby od szybkości i adekwatności działań, jakie podjęłyby kraje Unii Europejskiej i Europejski Bank Centralny. Mimo że w ostatnich trzech latach słabo radziły sobie z kryzysem, zapewne mają przygotowany plan na wypadek kolejnego tąpnięcia na rynkach. FOTO: SHUTTERSTOCK 12 a.pl

13 emerytury Wesołe jest życie staruszka? Na razie tak, więc dziś, przechodząc na emeryturę, możemy się cieszyć. Niestety, w przyszłości o radość będzie o wiele trudniej... Maciej rogala FOTO: SHUTTERSTOCK Od lat wydłuża się średni czas życia Polaków. I niewątpliwie jest to powód do radości. Przynajmniej dla dzisiejszych emerytów. Przez lata bowiem wiek emerytalny w Polsce pozostawał na tym samym poziomie. Oznaczało to, że osoba przechodząca dzisiaj na emeryturę musiała na nią pracować tak samo długo jak emeryci 20 lat wcześniej. Co więcej, poziom świadczeń liczony w stosunku do ostatniej pensji także się nie zmienił wynosił około proc. wynagrodzenia. Ile kosztuje więcej radości? A czy nastąpiły jakieś pozytywne zmiany? Owszem. Po pierwsze wzrosła siła nabywcza otrzymywanych świadczeń. Inaczej mówiąc, obecni emeryci mogą dzisiaj kupić znacznie więcej niż 20 lat temu. Jednak prawdziwy powód do zadowolenia jest zupełnie inny. Osoba przechodząca teraz na emeryturę znacznie dłużej korzysta z uroków życia po pracy. W każdym razie statystycznie. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego w 1950 przeciętny sześćdziesięcioletni mężczyzna (czyli w wieku emerytalnym) miał przed sobą 14,55 lat życia, w ,42 lat, a w 2010 już 18,25 lat życia. Dla kobiet liczby te wynoszą odpowiednio 17,05 lat, 19,92 lat i 23,47 lat. Mając to na uwadze, pojawia się pytanie kto za to (czyli za długie emerytury) zapłaci? ZUS i budżet państwa? To wielkie uproszczenie. Tak naprawdę koszty ponoszą wszyscy zatrudnieni, którzy opłacają składki ZUS. Ale płacimy za emerytury, także pracując... dłużej. Czyli do 67. roku życia. Począwszy od 2020, mężczyźni będą pracować na swoje emerytury o dwa lata dłużej, a od 2040 kobiety będą musiały czekać aż siedem lat na prawo do świadczeń. Od lat wydłuża się średni czas życia Polaków. I niewątpliwie dla emerytów jest to powód do radości. Czy to wszystkie koszty, jakie poniesiemy za swoje (a także dzisiejszych emerytów) dłuższe życie w przyszłości? Niestety nie. Nawet jeżeli mężczyźni przechodzący na emeryturę będą pracować dłużej o dwa lata, a kobiety aż o siedem, to i tak niewiele na tym skorzystają, gdy chodzi o wysokość emerytury. Otrzymają bowiem świadczenia na poziomie około 50 proc. ostatnich zarobków. To wynik nie tylko zmiany sposobu naliczania emerytury z bardzo korzystnego, obowiązującego osoby urodzone przed 1 stycznia 1948 (o zdefiniowanym świadczeniu), na system o zdefiniowanej składce (o różnicy między systemami w materiale na str. 24), ale przede wszystkim właśnie naszego dłuższego życia i bardzo niskiej dzietności. A mniej dzieci to mniej płatników ZUS... Płaćcie sami! Emerytura obliczana według starych zasad nie zależy od średniego trwania życia i płacą za nią inni. Natomiast w przyszłości za nasze dłuższe życie sami będziemy musieli zapłacić, ponieważ zgromadzona na obu kontach w I i II filarze kwota zostanie podzielona przez większą liczbę przewidywanych miesięcznych wypłat. Co natomiast pozytywnego będzie czekało nas na emeryturze w przyszłości? Przede wszystkim dłuższe życie i lepsze zdrowie, co oczywiście jest najważniejsze. Ale nie tylko. Nawet jeżeli mężczyzna przejdzie na emeryturę o dwa lata później niż dzisiejszy emeryt, to i tak powinien cieszyć się z życia mniej więcej przez taki sam okres. W pewnym sensie stracą natomiast kobiety, bo przechodząc na emeryturę w wieku 67 lat, statystycznie będą żyły na niej o kilka lat krócej niż dzisiejsze emerytki 60-latki. I oszczędzajcie! Dobrą informacją jest natomiast, że prawdopodobnie siła nabywcza emerytur będzie wyższa niż teraz, chociaż wysokość świadczeń stanowić będzie niecałe 50 proc. ostatnich zarobków. Niemniej, by w pełni cieszyć się z dłuższego życia na emeryturze i nie odczuć zbyt boleśnie dłuższej o dwa lub nawet o siedem lat pracy, powinniśmy posiadać dodatkowe oszczędności. Czy jest to wyzwanie? Raczej nie, bo trzeba niewiele podjąć decyzję i systematycznie odkładać co miesiąc 5-10 proc. zarobków. Warto! a.pl 13

14 felieton gospodarczy Witold Gadomski Gazeta Wyborcza Błędne pytanie: wzrost czy oszczędności? Od wybuchu kryzysu finansowego, którego kulminacja nastąpiła we wrześniu 2008, gdy upadł bank Lehman Brothers, poszczególne państwa starają się ustabilizować gospodarki i pobudzić ich wzrost. Kryzys dotknął przede wszystkim kraje wysokorozwinięte Stany Zjednoczone i część krajów europejskich. Polska została stosunkowo mało dotknięta kryzysem i jako jedyny kraj europejski utrzymała wzrost gospodarczy. Jest jednak jasne, że jeżeli kryzys w Europie przedłuży się, będziemy go odczuwali coraz silniej. CZYTAJ NA SMARTFONIE Nasza gospodarka już zwolniła. W I kwartale 2012 zanotowaliśmy 3,5 proc. wzrost, gdy strefa euro jako całość miała wzrost zerowy. Prognozy na drugie półrocze są jeszcze gorsze. Większość krajów strefy euro, a także Wielka Brytania, zanotuje spadek produkcji i wzrost bezrobocia. Polska gospodarka wciąż będzie rosła, choć wolniej niż dotychczas. Może też wzrosnąć bezrobocie. W naszym interesie jest, by świat, a zwłaszcza Europa znalazły jak najszybciej receptę na pokonanie kryzysu i odzyskanie dynamiki gospodarczej. Dotychczasowe działania antykryzysowe okazały się jednak mało skuteczne. JAK SOBIE RADZONO? Polegały one przede wszystkim na pobudzaniu przez rządy wzrostu. Próbowano to osiągnąć poprzez zwiększenie wydatków publicznych i obniżanie podatków lub częściej stosowanie specjalnych ulg podatkowych. Niemcy w 2009 i 2010 mogli otrzymywać specjalny rabat w wysokości 2500 euro przy zakupie nowych samochodów, pod warunkiem oddania na złom starych, co najmniej dziewięcioletnich. Rząd niemiecki Zwolennikiem bardziej aktywnej roli EBI w pobudzaniu wzrostu europejskiego jest przewodniczący Rady Europejskiej Herman Van Rompuy. Na początku maja w Parlamencie Europejskim przedstawił wyliczenia, z których wynika, że dodatkowe 10 mld euro kapitału dla EBI mogłoby wygenerować 60 mld euro pożyczek w ciągu trzech lat, a to z kolei pobudziłoby inwestycje rzędu 180 mld euro. przeznaczył na ten cel kilka miliardów euro. Podobne rozwiązanie zastosowano w Stanach Zjednoczonych, gdzie branża samochodowa została uratowana dzięki państwowej pomocy oraz restrukturyzacji. Drugim sposobem radzenia sobie z kryzysem była interwencja banków centralnych. Ponieważ żyjemy w świecie pieniądza papierowego, banki centralne mają możliwość jego nieograniczonej emisji. Amerykańska Rezerwa Federalna, czyli bank centralny USA (jej popularna nazwa to Fed), zasilała banki komercyjne tanimi kredytami i kupowała rządowe papiery dłużne, stając się największym wierzycielem własnego rządu. Europejski Bank Centralny od ponad dwóch lat przyjmuje od banków komercyjnych jako zabezpieczenie posiadane przez banki obligacje rządowe, wypłacając za to gotówkę. W grudniu 2011 udostępnił bankom komercyjnym 3-letnie kredyty wartości 489 mld euro, oprocentowane 1 proc., a w końcu lutego 2012 dodatkowo kredyty wartości 529,5 mld euro. Celem tych opera- FOTO: SHUTTERSTOCK 14 a.pl

15 cji, zwanych Long Term Refinancing Operation (LTRO) było obniżenie oprocentowania pożyczek, udzielanych przez banki, w tym pożyczek dla rządów. Od czterech lat banki centralne utrzymują stopy procentowe na bardzo niskim, bliskim zera poziomie. PODWÓJNY PROBLEM, POTRÓJNA PRĘDKOŚĆ Jednak, jak już pisałem, działania te nie przyniosły na razie trwałego ożywienia gospodarki. Co więcej, wydatki budżetowe mające pobudzać gospodarkę doprowadziły do znacznego zwiększenia długu publicznego i dziś wiele krajów ma podwójny problem: - Wzrost gospodarczy pozostaje niski i gospodarki od pięciu lat oscylują między stagnacją (wzrost bliski zera) a recesją (spadek produkcji). Unia Europejska jako całość miała w ubiegłym roku poziom PKB o 0,6 proc. niższy niż w To znaczy, że przez cztery lata średnio licząc Unia nie rosła. PKB Grecji był o ponad 13 proc. niższy niż w roku 2007, Portugalii o 3 proc. niższy, Hiszpanii o ponad 2 proc., a Włoch o blisko 5 proc. - Dług państwa jest tak wysoki, że rząd musi przeznaczać coraz większe środki na jego spłatę. Rynki finansowe, czyli banki i fundusze, które pożyczają pieniądze (w tym także fundusze emerytalne, czyli pośrednio miliony emerytów) domagają się coraz wyższego oprocentowania, gdyż uznają pożyczki dla zagrożonych krajów za ryzykowne. Dług zaczyna więc narastać z potrójną prędkością: 1) Zadłużony kraj musi coraz więcej pożyczać, by spłacać stare długi. 2) Oprocentowanie pożyczek rośnie i jest tym większe, im bardziej kraj jest zadłużony. 3) Wzrost gospodarczy w zadłużonych krajach jest niski, a gospodarka nawet się kurczy, co dodatkowo zwiększa ciężar długów. NASTĘPSTWA KRYZYSU Kilku krajom w Europie grozi niewypłacalność ich dług przekroczył poziom krytyczny, a oprocentowanie pożyczek jest bardzo wysokie. Ich rządy stają przed dramatycznym wyborem. Muszą ograniczyć wydatki państwa (płace sektora budżetowego, emerytury, wydatki na oświatę, zdrowie, bezpieczeństwo), by zaoszczędzone pieniądze przeznaczać na spłatę długu. Ale cięcia wydatków sprawiają, że gospodarki jeszcze bardziej się kurczą. We Włoszech, które są jednym z najmocniej dotkniętych kryzysem Przemawiając w maju w Oksfordzie, unijny komisarz ds. gospodarczych, walutowych i euro, Olli Rehn, zwolennik dyscypliny fiskalnej, powiedział, że Komisja Europejska stara się zwiększyć kapitał Europejskiego Banku Inwestycyjnego, by stworzyć w ten sposób wehikuł dla finansowania dużych projektów. Kraje członkowskie Unii Europejskiej musiałyby wyłożyć pieniądze na podniesienie kapitału EBI, ale zdolności pożyczkowe banku wzrosłyby kilkakrotnie. krajów, rząd nie płaci rachunków wobec sektora prywatnego. Opóźnienie płatności dla prywatnych wykonawców jest jedną z przyczyn recesji. Zaległe zobowiązania państwa są szacowane na 60 mld euro, czyli ok. 3 proc. PKB. Dla sektora prywatnego oznacza to brak płynności. Firmy, które nie otrzymują pieniędzy od państwa, nie płacą swoim dostawcom. Włochy, podobnie jak kilka innych krajów, znalazły się w pułapce bez wyjścia, a przynajmniej bez łatwego wyjścia. Dalsze zaciskanie pasa powoduje spadek PKB, a kurcząca się gospodarka nie może spłacać długów. Jeśli jednak rząd nie będzie prowadził polityki oszczędności, rynki finansowe przestraszą się i zażądają za pożyczki jeszcze wyższych odsetek. PRÓBY NAPRAWY Od kilku miesięcy politycy w Europie i USA zastanawiają się, jak wyjść z tej pułapki. Przełomem były wybory we Francji, wygrane przez socjalistę François Hollande a, który podczas kampanii wyborczej zapowiedział korektę polityki gospodarczej i podjęcie działań mających przyspieszyć wzrost. Według niego Unia Europejska musi wypracować metody pobudzania gospodarki, gdyż nie da się wyrwać jej z recesji, prowadząc jedynie politykę oszczędności. Pytanie tylko, w jaki sposób wzrost ten można pobudzić? Dług publiczny Francji przekracza 90 proc. PKB i kraj ten może Słowniczek pojęć Dług publiczny, dług państwa suma aktualnych zobowiązań rządu wobec wierzycieli krajowych i zagranicznych. Główną przyczyną powstawania długu publicznego jest kumulowanie się występujących w kolejnych latach deficytów budżetowych, na których sfinansowanie rząd emituje papiery wartościowe (patrz: rządowe papiery dłużne) lub zaciąga kredyty i pożyczki. (Patrz też: poziom krytyczny długu państwowego). Obligacje projektowe włączenie sektora prywatnego w finansowanie inwestycji infrastrukturalnych w UE, m.in. transport, energię czy sieci szerokopasmowe. UE przeznaczy 230 mln euro dla Europejskiego Banku Inwestycyjnego na pokrycie części związanego z nimi ryzyka. Obligacje te należy odróżnić od euroobligacji, które zakładają finansowanie deficytu budżetowego. Operacje Long Term Refinancing Operation (LTRO) operacje refinansowania na okres 36 miesięcy, prowadzone przez Europejski Bank Centralny. Ich celem jest zapewnienie taniego finansowania europejskim bankom poprzez wprowadzanie do systemu bankowego dużych kwot w postaci niskooprocentowanych 3-letnich pożyczek. Poziom krytyczny długu państwowego zapewnienie równowagi finansów publicznych wymaga, aby dług publiczny nie przekroczył kwoty 60 proc. produktu krajowego brutto; koszty rocznej obsługi (spłaty rat kapitałowych i odsetek) długu krajowego stanowiły nie więcej niż 10 proc. rocznych wydatków budżetu państwa, a długu zagranicznego nie więcej niż 25 proc. wpływów z eksportu. Rządowe papiery dłużne papiery wartościowe opiewające na wierzytelności pieniężne, np. akcje, prawa do akcji, certyfikaty inwestycyjne, czeki, weksle, obligacje, bony handlowe, listy zastawne i warranty. Emitując je, państwo zaciąga dług u obywateli. Bony skarbowe Skarbu Państwa są papierami dłużnymi rynku pieniężnego, których termin wykupu jest krótszy niż rok. Obligacje Skarbu Państwa to papiery dłużne rynku kapitałowego, których termin wykupu jest dłuższy niż rok. Swoboda przepływu usług (tzw. dyrektywa Bolkesteina) w 2004 Frits Bolkestein, komisarz UE ds. rynku wewnętrznego, zaproponował przyjęcie dyrektywy całkowicie likwidującej bariery w przepływie usług. Specjalny raport Copenhagen Economics zakładał po wprowadzeniu dyrektywy wzrost miejsc pracy w UE o 600 tys. i wzrost konsumpcji o 37 mld euro. Po wielu zmianach Parlament Europejski przyjął dyrektywę 16 lutego a.pl 15

16 felieton gospodarczy FOTO: SHUTTERSTOCK dołączyć do grupy najbardziej zagrożonych. Nie ma pieniędzy na dodatkowe wydatki. Zresztą doświadczenie ostatnich lat pokazało, że stymulowanie wzrostu poprzez wydatki przynosi tylko chwilową poprawę. I płaci się za niego rosnącym długiem. A to bardzo wysoka cena. Jeszcze zanim odbyły się francuskie wybory, premier Włoch Mario Monti, stojący na czele uważanego za reformatorski rządu ponadpartyjnego, wezwał komisarza UE ds. gospodarczych i monetarnych Olliego Rehna do działań na rzecz przełamania stagnacji. Zaproponował m.in., by budżetowe wydatki na inwestycje (Monti określił je jako cnotliwe ) były traktowane inaczej niż wydatki konsumpcyjne. Czyli rządy mogłyby zadłużać się pod warunkiem, że rosnący dług byłby przeznaczany na inwestycje, a nie konsumpcję. Takie poluzowanie budżetowe umożliwiłoby niektórym rządom regulowanie rachunków wobec sektora prywatnego. Pochodzący z Finlandii Olli Rehn uchodził dotychczas za twardego zwolennika dyscypliny fiskalnej. Ale przemawiając 18 maja w Oksfordzie, powiedział, że Komisja Europejska stara się zwiększyć kapitał Europejskiego Banku Inwestycyjnego, by stworzyć w ten sposób wehikuł dla finansowania dużych projektów. Kraje członkowskie Unii Europejskiej musiałyby wyłożyć pieniądze na podniesienie kapitału EBI, ale zdolności pożyczkowe banku wzrosłyby kilkakrotnie. Zwolennikiem bardziej aktywnej roli EBI w pobudzaniu wzrostu europejskiego jest przewodniczący Rady Europejskiej Herman Van Rompuy. Na początku maja w Parlamencie Europejskim przedstawił wyliczenia, z których wynika, że dodatkowe 10 mld euro kapitału dla EBI mogłoby wygenerować 60 mld euro pożyczek w ciągu trzech lat, a to z kolei pobudziłoby inwestycje rzędu 180 mld euro. EBI będzie także emitować obligacje projektowe, które pilotażowo ruszyły w czerwcu Będą one służyły do finansowania dużych projektów infrastrukturalnych w UE. Środki EBI będą łączone ze środkami budżetu europejskiego, który w nowej perspektywie budżetowej będzie bardziej nastawiony na wzrost. PRZED NAMI TRUDNE LATA Czy takie działania mogą rzeczywiście wyrwać Unię Europejską z zaklętego kręgu: recesja-stagnacja-kryzys zadłużenia? Wątpliwe. Przyczyny obecnego kryzysu, odczuwanego przez kraje bogate (a także średnio bogate, jak Polska), są znacznie głębsze i nie można ich rozwiązać poprzez dodrukowanie pieniędzy. Praprzyczyną jest nadmierne zadłużenie nie tylko państw, ale także gospodarki świata. W ostatnich dwóch dekadach rozwijała się ona szybko, zaciągając coraz większe długi. Teraz konieczne jest oddłużenie, które będzie trwało latami. Elementem oddłużania jest też naprawa finansów publicznych. Dopóki zadłużenie publiczne nie spadnie do poziomu akceptowanego przez rynki finansowe, rządy muszą prowadzić politykę oszczędności. Na problemy finansowe nakłada się kryzys demograficzny, który sprawia, że podaż siły roboczej się kurczy, a utrzymanie emerytów staje się coraz większym ciężarem dla gospodarki. Nawet jeśli Europa rozwiąże problemy zadłużenia, wzrost gospodarczy nie wróci do poziomu sprzed kilkudziesięciu lat. Przed nami trudne lata. Spowolnienie gospodarcze, odczuwane także w Polsce, potrwa nie rok, czy dwa, ale co najmniej do końca obecnej dekady. Wzrost powróci, jeżeli uda się zreformować europejską (w tym także polską) gospodarkę. Na wspólnym europejskim rynku potrzeba więcej konkurencji, szybszej deregulacji takich branż, jak energetyka, gazownictwo i transport kolejowy, potrzeba swobody przepływu usług (przewiduje to tzw. dyrektywa Bolkensteina, która została zablokowana przez kilka krajów Unii Europejskiej), większej mobilności siły roboczej, spójnej polityki imigracyjnej. Przydałby się także wyższy przyrost demograficzny, ale jest to jeszcze większym wyzwaniem niż pobudzenie wzrostu gospodarczego a.pl

17 trendy internet Mądre konta internetowe Truizmem jest pisanie dzisiaj o roli internetu w codziennym życiu. Trudno też wyobrazić sobie współczesną bankowość bez jego udziału. Warto jednak przyjrzeć się podpiętym do konta internetowego rozwiązaniom oferowanym przez instytucje finansowe. Niektóre (np. Banku BPH) pozwalają sprawnie zarządzać swoim budżetem, inne ułatwiają wybór funduszu inwestycyjnego lub pozwalają obejrzeć komentarze ekonomiczne w telewizji! Ciekawe pomysły Programy wspomagające zarządzanie domowym budżetem są powiązane z kontem osobistym, kartami płatniczymi i innymi usługami finansowymi. Niektóre z nich pozwalają podzielić swój budżet na różne kategorie. Jeśli chcemy np. 25 proc. naszych środków przeznaczyć na rozrywkę, system będzie za nas pilnował, czy nie przekroczyliśmy zaplanowanej kwoty. Specjalne podkategorie pozwalają np. uzmysłowić sobie, że papierosowy nałóg pochłania jedną czwartą naszego domowego budżetu. To znakomita motywacja do rzucenia palenia. I zyskania oszczędności. Innym ciekawym rozwiązaniem planowania domowych wydatków jest automatyczne oszczędzanie na konkretny cel. Możemy nie być systematyczni z natury bądź o tym nie pamiętać, dlatego system sam to za nas zrobi, a po upływie określonego czasu dostaniemy z wiadomością, że odłożyliśmy zakładaną sumę. Tajemnicza zapowiedź W budżetowym programie internetowym Banku BPH zwraca uwagę jedna z nowości, nad którą pracuje dział Product Development tego banku. To zapowiedź produktu, będącego rozwinięciem Asystenta Finansowego, o którym wspominamy na str Chodzi o specjalne oferty finansowe dopasowane do potrzeb konkretnego użytkownika. Brzmi to bardzo ciekawie i wskazuje na dobre rozeznanie banku w kwestiach przyzwyczajeń swoich klientów. Internet w funduszach Fundusze inwestycyjne także korzystają z rozwiązań internetowych. Szczególnie ciekawe prezentuje udostępniony przez BPH TFI we wrześniu 2009 analizator wyników funduszy, którymi Towarzystwo zarządza. W marcu 2010 narzędzie to unowocześniono, a strona zawiera wiele funkcjonalnych udogodnień. Najważniejszą decyzją, jaką musi podjąć klient, jest dobór odpowiedniego dla siebie funduszu. Pomoże mu w tym zakładka Wybór funduszy. Zawiera nie tylko pełną informację o propozycjach Towarzystwa, ale pozwala na łatwe i szybkie znalezienie historycznych wartości wycen. Czerwona ikona pucharka informuje, który fundusz BPH TFI został funduszem miesiąca. Istotną zakładką jest Porównanie wyników funduszy. Użytkownik może porównywać je w dowolnie wybranym okresie, z benchmarkiem i indeksem giełdowym. Dodano także Kalkulator stóp zwrotu, który pozwala na szybkie wyliczenie oraz umożliwia przesył danych bezpośrednio np. do Excela. W analizatorze znajduje się ponadto Portfel funduszy z informacją o poziomie ryzyka. Zakładka Moje PSO pokazuje zmiany wartości inwestycji w ramach Planów Systematycznego Oszczędzania. Ważnym narzędziem są Symulacje, czyli coś, co rozjaśni początkującym zawiłości funduszy inwestycyjnych. Ostatnia zakładka, Kupno funduszy, zawiera też przydatne dane kontaktowe. Funduj TV Dokładnie trzy lata temu, w czerwcu 2009, BPH TFI uruchomiło nowatorski projekt internetowy Funduj TV. Komentuje się w niej najważniejsze wydarzenia gospodarcze, a analizy mają dopomóc przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Zdecydowaliśmy o uruchomieniu TV bloga, ponieważ bieżąca analiza tego, co dzieje się w polskiej i światowej gospodarce, jest ważnym uzupełnieniem naszej komunikacji z klientami. Zdajemy sobie bowiem sprawę, że mechanizmy rządzące rynkami finansowymi nie dla wszystkich mogą być jasne. Mamy nadzieję, że forma TV bloga pozwoli nam na ich rzeczowe omówienie w prosty i przystępny sposób mówił Marcin Bednarek, wiceprezes BPH TFI, inicjator powstania Funduj TV. Dzisiaj wideokomentarze analityków i zarządzających BPH TFI można oglądać nie tylko na stronie Towarzystwa, ale też na YouTubie. Funduj TV ma ponadto swoją stronę na Facebooku. a.pl 17

18 raport bankowość elektroniczna E-wachlarz e-możliwości Pół wieku temu zaprezentowano po raz pierwszy ideę zakupów i płatności z udziałem komputera. Dzisiaj trudno już wyobrazić sobie bank bez internetowej obsługi klienta, który ma dostęp do swojego konta o każdej porze i w każdym miejscu. andrzej opala Od bankomatów do internetu Pierwszym owocem futurystycznych wizji były bankomaty, które w 1964 pojawiły się na ulicach amerykańskich miast. Dwadzieścia lat później, w Finlandii, wprowadzono do użytku system homebanking umożliwiający kontakt z bankiem za pomocą komputera. Po kolejnych jedenastu latach, w 1995, Security First Network Bank w USA umożliwił świadczenie usług bankowych przez internet. Rok później transakcje internetowe pojawiły się w Europie, a jako pierwsze świadczyły je banki fińskie i szwedzkie. Na polskich ulicach bankomaty stanęły dopiero w Homebanking pojawił się u nas w Wtedy też dostaliśmy do rąk karty płatnicze, a na bankowe usługi internetowe musieliśmy poczekać do Pierwsze kroki Na początku był phone banking. Przez telefon łączyliśmy się z operatorem w banku, a dzięki specjalnym telekodom dokonywaliśmy samodzielnie operacji na koncie. Usługa ta istnieje do dzisiaj, choć wraz z pojawieniem się telefonii komórkowej bardzo się rozwinęła. To dzięki mobile banking możemy m.in. otrzymać z banku SMS-em jednorazowe kody, by dokonać przelewu. Wraz z pojawieniem się telefonów mających dostęp do sieci i w Polsce w roku 2000 aplikacji WAP (Wireless Aplication Protocol) phone banking i mobile banking oznaczają nie tylko dostęp do konta i możliwość dokonywania różnorodnych operacji bankowych, m.in. przelewów, definiowania zleceń stałych czy 10 mln polaków korzysta na co dzień z internetowego dostępu do konta bankowego. używanie aplikacji bankowości mobilnej deklaruje tylko 10 proc. z nich zakładania lokat terminowych, ale i śledzenie kursów walut, notowań giełdowych itp. Bankowość internetowa Instytucje finansowe dość szybko zorientowały się, że internet to przyszłość zarządzania finansami przez klientów. Bank BPH jeszcze w 1999 uruchomił swój system obsługi internetowej Sez@m. Umożliwiło to klientom wykonywanie operacji pasywnych (sprawdzanie salda i historii rachunku) oraz nieco później aktywnych, czyli dokonywania przelewów, a nawet założenie lokaty Mamy stosunkowo wysoki poziom zaufania do bankowości online. Według danych Eurostat, 20 proc. Niemców powstrzymuje się od przeprowadzania transakcji finansowych w sieci. Tymczasem taką postawę deklaruje zaledwie 7 proc. Polaków. terminowej. Rozwój bankowości internetowej jest naprawdę imponujący: na koniec 2011 umowę na nią podpisało z bankami blisko 17 mln Polaków. Druga strona medalu to fakt, że według danych Związku Banków Polskich korzysta z niej nieco więcej niż połowa 10 mln klientów. Polacy na przekór trendom Względy ekonomiczne, m.in. wysokie koszty utrzymania placówek, przemawiają za zamykaniem oddziałów. Tymczasem w Polsce, wbrew trendowi, wciąż doskonale one funkcjonują, a nawet rozwijają się. Na koniec 2011 było w Polsce ok. 7 tys. oddziałów, a ich liczba w ciągu dwóch ostatnich lat zwiększyła się o ok Bankowcy zwracają uwagę, że o ile łatwo jest zarządzać w sieci kontem, kartą czy nawet lokatą, o tyle bardziej skomplikowane czynności, takie jak zaciągnięcie kredytu czy zakup 18 a.pl

19 e-banking Korzyści dla banku możliwość błyskawicznego dotarcia do dużej grupy klientów promocja usług i oferty produktowej głębsze poznanie klienta i indywidualizacja oferty lepsze poznanie preferencji klientów i ulepszenie oferty Korzyści dla klienta bieżąca kontrola stanu swoich finansów komfort i satysfakcja z możliwości stałego kontaktu z bankiem wygoda i oszczędność czasu, bez wychodzenia z domu i stania w kolejce niższe koszty przeprowadzanych operacji Korzyści dla środowiska brak papierowych przelewów oznacza więcej lasów, a brak drukowanych dokumentów oznacza mniej chemii w naszym środowisku naturalnym. TV banking? Przez chwilę eksperymentowano nawet z bankową usługą... telewizyjną, ale była zbyt skomplikowana i nie przyjęła się. Przede wszystkim nie zapewniała użytkownikom bezpieczeństwa. Należało włączyć telegazetę odpowiedniej stacji telewizyjnej, dodzwonić się do banku, podać swój PESEL i hasło, dzięki czemu otrzymywało się numer strony telegazety, na której przez trzy minuty pojawiały się dane z naszego konta. Niestety, mogli to zobaczyć wszyscy, którzy przez przypadek trafili na tę samą stronę FOTO: SHUTTERSTOCK produktów inwestycyjnych wciąż wolimy załatwiać bezpośrednio z pracownikiem banku. Bez okienek i pracowników Oddziały będą się jednak zmieniać. W ich miejsce pojawią się niewielkie pomieszczenia z bankomatem, wpłatomatem, stanowiskami do wideorozmów z konsultantem czy urządzeniami do rozpoznawania i przyjmowania dokumentów. W takim oddziale nie będzie pracowników, a wszystkie czynności klient wykona samodzielnie. Tak dzieje się np. w Turcji. W Polsce pierwsze kroki w tym kierunku też już zrobiono. Swoje oddziały zmienia np. Bank BPH, który ma w ofercie nie tylko konto Sez@m, ale również Asystenta Finansowego. To opcja, dzięki której możemy łatwo kontrolować swoje wydatki i zarządzać domowym budżetem. Niebawem będzie się też można spotkać z żywym asystentem dzięki Skype owi. Faceb@nk? Nowe rozwiązania e-bankowe łatwiej trafiają do ludzi młodych, którzy nauczyli się oszczędzać czas i nie wyobrażają sobie stania w kolejkach do bankowych okienek. Nawet wklepywanie (i zapamiętywanie) 26-cyfrowego numeru własnego konta jest dla nich zbyt uciążliwe. To klienci otwarci na innowacje. Choćby takie, jakie pojawiają się na portalach społecznościowych. Na Facebooku można już przelać pieniądze osobie z listy znajomych. To być może kolejna wskazówka dla nowoczesnych banków. I najbliższa przyszłość e-bankowości. Polacy lubią nowinki Szefowa VISA w Europie i Polsce, Małgorzata O Shaughnessy, ujawniła niedawno, że jesteśmy europejskim liderem używania płatniczych kart zbliżeniowych. To dzisiaj już jedna trzecia wszystkich kart na polskim a.pl 19

20 raport bankowość elektroniczna rynku. W tej chwili płatność za pomocą tego systemu przeprowadzana jest w naszym kraju co sekundę. Niebawem te nowoczesne systemy płatności mogą okazać się jednak przeżytkiem. Innowacyjne technologie telefoniczne z zakresu mobile banking mogą oznaczać likwidację kart płatniczych. Przełom już nastąpił Pionierom bankowości mobilnej chodziło o to, by smartfon zastąpił nieporęczny komputer lub laptop w komunikacji internetowej z bankiem. Żeby był dostępem do sieci w kieszeni. Tymczasem telefony komórkowe najnowszej generacji dorobiły się własnych rozwiązań i aplikacji. Smartfony mogą zastąpić bankowe okienka, a nawet finansowe portale internetowe. W wielu krajach działa już nowa technologia NFC (Near Field Communication, czyli komunikacja bliskiego zasięgu). To aplikacja pozwalająca na bezprzewodową wymianę danych na odległość do 20 cm, zamieniająca telefon (a także smartfon i tablet) w kartę zbliżeniową. Wystarczy wyposażyć telefoniczne karty pamięci microsd w odpowiedni moduł, a potem zbliżyć ekran smartfonu z odpowiednim kodem do skanera przy kasie. Technologię NFC uruchomiono w Polsce w 2011 r. także ze słabego nasycenia polskiego rynku drogimi telefonami tego typu. Optymiści wieszczą jednak, że jeszcze w 2012 udział smartfonów wśród komórek w naszym kraju sięgnie 40 proc. Na tym opiera swoje decyzje 12 instytucji finansowych w Polsce, które wdrażają dostęp do konta za pośrednictwem aplikacji smartfonowych. Niebawem pojawi się na naszym rynku kolejny rewolucyjny produkt możliwość zaciągania pożyczek gotówkowych za pośrednictwem aplikacji mobilnej na smartfonie. Na razie przygotowywana jest ona z myślą o stałych, sprawdzonych klientach. Jeszcze dalej sięga aplikacja pomagająca przelać pieniądze z konta na konto, zbliżając do siebie smartfony, ale to dla nas przyszłość. Miejmy nadzieję niedaleka. Tymczasem eksperci amerykańskiej firmy IE Market Research, specjalizującej się w prognozach płatności mobilnych, twierdzą, że już w 2015 wszystkie płatności dokonywane w Polsce za bezpieczeństwo transakcji gwarantuje system aplikacji apple a korzystający z tzw. środowiska zamkniętego. trzeba jednak uważać na produkty kupowane poza appstore pomocą telefonu komórkowego przekroczą uwaga 9 mld dol.! Dla porównania, analitycy amerykańskiej firmy PayPal obliczyli, że w 2012 obsługiwane tylko przez ich firmę płatności mobilne przekroczą w USA wartość 7 mld dol. Wielu użytkowników internetowego dostępu do konta wyraża obawy o bezpieczeństwo transakcji, szczególnie przy użyciu aplikacji mobilnych. Dlatego menedżerowie niektórych instytucji finansowych czekają na bezpieczniejsze rozwiązania Rewolucja smartfonowa w Polsce Badanie firmy ARC Rynek i Opinia wykazało, że 22 proc. Polaków deklaruje korzystanie z usług i produktów bankowych wyłącznie przez internet. Jedna trzecia z nich korzysta już z bankowości mobilnej. Zamiast rewolucji smartfonowej mamy więc na razie do czynienia z ostrożnymi próbami i pierwszymi krokami. Być może wynika to Nie masz smartfonu? Nie szkodzi... Nawet nie posiadając smartfonu, możemy cieszyć się z mobilnych nowinek. W wielu polskich miastach można dziś kupić przez komórkę jednorazowy bilet na przejazd komunikacją miejską. Tak działa umieszczona w telefonach tzw. portmonetka elektroniczna, obecna w Polsce już od 11 lat. W 2011 w Warszawie skorzystano z tego typu zakupu ponad 300 tys. razy. To jeszcze niewiele, zważywszy że kupujemy w stolicy rocznie ok. 9 mln biletów. Teoretycznie można płacić telefonem komórkowym za parkowanie, choć np. w stolicy barierą dla innowacji okazała się barykada zbudowana z... biurek urzędników miejskich. Za pomocą zwykłej komórki bezsprzecznie najłatwiej dokonać można przelewu. Pieniądze mogą przesyłać sobie ludzie, którzy mają konta w odpowiednich systemach (mpay, SkyCash, Avocado). FOTO: SHUTTERSTOCK 20 a.pl