Potrzeby konsumentów i środki ich zaspokajania. Autor: Krystyna Brząkalik

Transkrypt

1 Potrzeby konsumentów i środki ich zaspokajania Autor: Krystyna Brząkalik

2 Skrócony opis lekcji Lekcja Potrzeby konsumentów oraz środki ich zaspokajania jest przeznaczona dla uczniów gimnazjum, ale po dokonaniu pewnych modyfikacji (analiza bardziej skomplikowanych przykładów), może być również wykorzystana na zajęciach przedsiębiorczości w szkołach ponadgimnazjalnych. Stanowi wprowadzenie do cyklu zajęć poświęconych podstawowym pojęciom ekonomicznym. W trakcie lekcji uczniowie uczą się posługiwania się ważnymi pojęciami, takimi jak dobra i usługi, czynniki wytwórcze, zasoby ludzkie, naturalne i kapitałowe. Rozważają problem rzadkości dóbr, starając się wskazać sposoby rozwiązywania tego problemu stosowane w różnych społecznościach. Poznają również pojęcie kosztu alternatywnego i podejmują decyzje o wykorzystaniu ograniczonych zasobów, oceniając poszczególne rozwiązania na podstawie przyjętych wcześniej kryteriów. Cele lekcji Uczeń powinien: wymienić podstawowe potrzeby ekonomiczne, zdefiniować pojęcia rzadkości dóbr oraz czynników wytwórczych, podać przykłady różnych czynników wytwórczych niezbędnych do wytwarzania wybranych dóbr i usług, uświadomić sobie konieczność dokonywania wyborów w sytuacji rzadkości dóbr, rozumieć pojęcie kosztu alternatywnego, podjąć decyzję dotyczącą wykorzystania ograniczonych zasobów. Słowa kluczowe potrzeby ekonomiczne, usługi, czynniki wytwórcze, koszt alternatywny. 2

3 Metody realizacji zajęć siatka decyzyjna. Adresat uczniowie szkół gimnazjalnych lub szkół ponadgimnazjalnych. Materiały 1. Ćwiczenie pt. Jakie potrzeby musisz zaspokoić, aby przeżyć jeden dzień?, 2. Ćwiczenie pt. Czynniki wytwórcze, 3. Zadanie pt. Jak wykorzystać ograniczone zasoby?. Proponowany przebieg zajęć 1. Porozmawiaj z uczniami na temat różnorodnych ludzkich potrzeb, które stale muszą być zaspokajane, aby ludzie mogli przetrwać. Powiedz uczniom, że niektóre z ludzkich potrzeb potrzeby ekonomiczne - są zaspokajane poprzez konsumowanie dóbr i usług. 2. Poproś uczniów, aby pracując samodzielnie, uzupełnili tabelę, zamieszczoną w Materiale pomocniczym nr 1, wpisując swoje podstawowe potrzeby, które muszą zaspokoić, aby przeżyć dzień. Uczniowie powinni podać również sposoby zaspokajania wymienionych potrzeb. Następnie podkreślają potrzeby ekonomiczne. 3. Połącz uczniów w kilkuosobowe grupy, w których przedyskutują sposób wykonania ćwiczenia z kolegami z zespołu. Poproś, aby w czasie dyskusji starali się odpowiedzieć na pytania zawarte w ćwiczeniu: 3

4 które potrzeby muszą być zaspokojone, a ich lekceważenie jest równoznaczne z zagrożeniem biologicznej egzystencji człowieka? jakie potrzeby wymieniliście wszyscy, a które z nich są indywidualne? które z wymienionych przez was potrzeb to potrzeby ekonomiczne? jakie różnice i podobieństwa dostrzegacie w waszych propozycjach? jakie warunki muszą zostać spełnione dla zaspokojenia ważnych dla ciebie potrzeb? 4. Zapytaj uczniów, dlaczego nie wszystkie ważne potrzeby ekonomiczne mogą być zrealizowane. Porozmawiajcie o zjawisku rzadkości, które polega na ograniczonych możliwościach zaspokojenia nieograniczonych ludzkich potrzeb. Ludzie gospodarują, czyli starają się jak najlepiej wykorzystać ograniczone zasoby, jakie posiadają. Przypomnij uczniom, że do wytwarzania dóbr i usług wykorzystywane są czynniki wytwórcze - zasoby ludzkie, naturalne i kapitałowe. Wyjaśnij te pojęcia, a następnie podajcie przykłady różnych czynników wytwórczych. 5. Poleć uczniom, aby w grupach wykonali ćwiczenie pt. Czynniki wytwórcze, zamieszczone w Materiale pomocniczym nr 2. Uczniowie wypisują różne czynniki wytwórcze, niezbędne do wytworzenia podanych dóbr lub usług. Powinni podać również własne przykłady dóbr i usług oraz uzupełnić tabelę. Następnie reprezentanci grup prezentują wyniki pracy. 6. Przypomnij, że gospodarowanie polega na podejmowaniu decyzji o wykorzystaniu ograniczonych zasobów. Konsekwencją dokonania wyboru jest odrzucenie pozostałych możliwości. Wprowadź pojęcie kosztu alternatywnego - kosztu wynikającego z odrzucenia najlepszej kolejnej możliwości. 7. Powiedz uczniom, że będą teraz podejmowali decyzje związane z wykorzystaniem ograniczonych zasobów. Wyjaśnij zasady wykonania zadania pt. Jak wykorzystać ograniczone zasoby? (Materiał pomocniczy nr 3), zapoznając klasę z przykładem decyzji dotyczącej zakupu dobra. Powiedz, że pracując indywidualnie uczniowie powinni zdecydować, jak wykorzystają posiadane 100 zł. Powinni uzupełnić siatkę decyzyjną, zapisując alternatywne możliwości zagospodarowania tej sumy pieniędzy. Następnie formułują kryteria, zgodnie z którymi ocenią swój wybór. 4

5 8. Po podsumowaniu wyników uczniowie powinni wskazać, jaką decyzję podjęli, krótko ją uzasadnić oraz podać, jaki był koszt alternatywny dokonanego wyboru. Zaznacz, że najtrudniejszą częścią zadania jest sformułowanie kryteriów, na podstawie których decyzja zostanie oceniona. Poproś ochotników, aby zademonstrowali wykonane zadanie i omówili kryteria, jakimi się kierowali dokonując wyboru. Możesz dodatkowo polecić uczniom, aby podjęli dodatkowo inną decyzję, np. dotyczącą wykorzystania wolnego czasu w sobotnie popołudnie, zakupu prezentu urodzinowego, itp. 9. Na zakończenie uczniowie pracując w zespołach wykorzystują poznany schemat do podjęcia decyzji o wykorzystaniu wolnego terenu w okolicy szkoły. Po dokonaniu prezentacji zadania przez przedstawicieli grup zapytaj klasę, jakie trudności pojawiają się przy uzgadnianiu decyzji przez grupę osób. Powiedz, że z podobnymi trudnościami stykają się osoby, zespoły, społeczności decydujące o wykorzystaniu ograniczonych zasobów. Uwagi dla prowadzącego Nauczyciel może wykorzystać tylko jedno z podanych ćwiczeń. Należy jednak zachęcić uczniów do wykonania zadania z wykorzystaniem tzw. siatki decyzyjnej. Metoda ta pomaga kształtować umiejętność podejmowania decyzji ekonomicznych. Może ona pomóc w rozwiązaniu różnych problemów decyzyjnych. Nauczyciel powinien zwrócić jednak uwagę uczniom, aby precyzyjnie formułowali kryteria oceny. Zadanie jest proste, gdy dotyczy prostych decyzji. W wypadku decyzji bardziej skomplikowanych (np. wyboru sposobu lokowania oszczędności, decyzji związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, wykorzystaniem środków finansowych w budżecie gminy czy państwa itp.), poprawne i jasne sformułowanie kryteriów jest bardzo trudne. 5

6 Materiały dla uczniów Materiał pomocniczy nr 1 Ćwiczenie pt. Jakie potrzeby musisz zaspokoić, aby przeżyć jeden dzień? Pracując samodzielnie, uzupełnij tabelę, wpisując swoje podstawowe potrzeby, które musisz zaspokoić, aby przeżyć dzień. Podaj również sposoby zaspokajania wymienionych przez ciebie potrzeb. Następnie podkreśl potrzeby ekonomiczne, czyli te, które mogą być zaspokojone poprzez konsumowanie dóbr i usług. Potem przedyskutuj sposób wykonania ćwiczenia z kolegami z zespołu. Odpowiedzcie na pytania: Które potrzeby muszą być zaspokojone, a ich lekceważenie jest równoznaczne z zagrożeniem biologicznej egzystencji człowieka? Jakie potrzeby wymieniliście wszyscy, a które z nich są indywidualne? Które z wymienionych przez was potrzeb to potrzeby ekonomiczne? Jakie różnice i podobieństwa dostrzegacie w waszych propozycjach? Jakie warunki muszą zostać spełnione dla zaspokojenia ważnych dla ciebie potrzeb? Tabela do uzupełnienia Moje codzienne potrzeby Środki zaspokajania potrzeb 6

7 7

8 Materiał pomocniczy nr 2 Ćwiczenie pt. Czynniki wytwórcze Wypisz czynniki wytwórcze, niezbędne do wytworzenia podanych dóbr lub usług. Podaj również własne przykłady i uzupełnij tabelę. Tabela do uzupełnienia Dobro lub usługa Zasoby ludzkie Zasoby naturalne Zasoby kapitałowe Telewizor Maliny Naprawa obuwia Edukacja inne 8

9 Materiał pomocniczy nr 3 Zadanie pt. Jak wykorzystać ograniczone zasoby? Twoim zadaniem jest podjęcie decyzji dotyczącej wykorzystania ograniczonych zasobów. W tym celu uzupełnisz tzw. siatkę decyzyjną. Zapoznaj się z przykładem decyzji dotyczącej zakupu, dokonanej przez Twojego kolegę. Tabela 1. Przykład decyzji dotyczącej zakupu Trwałość Przydatność Wygoda Dostępna cena Moda Jakość Suma Trampki Półbuty skórzane Adidasy Buty sportowe polskiej produkcji Twój kolega podejmował decyzję dotycząca zakupu butów. Najpierw zapisał wszystkie możliwe alternatywy, a potem sformułował kryteria, którymi chciał się kierować, dokonując wyboru. Następnie przyznał plusy i minusy za spełnienie poszczególnych kryteriów. Jedno z kryteriów (trwałość obuwia) było dla niego najważniejsze, więc przydzielił dwa plusy za jego spełnienie. Podsumował wyniki i zdecydował, że kupi adidasy. Kosztem alternatywnym okazało się być odrzucenie najlepszej kolejnej alternatywy, czyli zakupu polskich butów sportowych. Wykorzystując siatkę decyzyjną, zdecyduj, jak wykorzystać posiadane 100 zł. Zapisz alternatywne możliwości zagospodarowania tej sumy pieniędzy. Następnie sformułuj kryteria, zgodnie z którymi ocenisz swój wybór. Ilość alternatyw i kryteriów jest dowolna. Wskaż koszt alternatywny dokonanego wyboru. 9

10 Możesz dodatkowo podjąć decyzję o wykorzystaniu czasu wolnego w sobotnie popołudnie lub o zakupie prezentu dla bliskiej osoby. Przygotuj się do prezentacji i uzasadnienia sposobu wykonania zadania. Tabela do uzupełnienia Kryterium Kryterium Kryterium Kryterium Kryterium Kryterium Suma Alternatywa Alternatywa Alternatywa Alternatywa Zadanie dodatkowe Jesteście grupą radnych rady gminy. Podejmijcie decyzję dotyczącą zagospodarowania działki (5 000 m2), która jest własnością komunalną. Działka jest położona niedaleko parku miejskiego, w pobliżu dużego zespołu szkół. W pobliżu znajduje się niewielkie osiedle mieszkaniowe. Podejmijcie wspólną dla całej grupy decyzję, wypełniając schemat siatki decyzyjnej. 10

11 Propozycje sprawdzenia wiedzy Wypowiedzi z zastosowaniem poznanych pojęć: Ułóż cztery zdania. W każdym z nich użyj dwóch lub trzech dowolnych pojęć spośród podanych: rzadkość dóbr, zasoby, zasoby ludzkie, zasoby kapitałowe, zasoby naturalne, dobra, usługi, koszt alternatywny, decyzja, czynniki wytwórcze. Słownik dobro - rzecz, która zaspokaja ludzkie potrzeby ekonomiczne, czynnik wytwórczy - dobro, za pomocą którego można wytworzyć inne dobra, zasoby naturalne (ziemia) - dary natury: np. powietrze, gleba, woda surowce mineralne, rośliny, zasoby ludzkie - ludzka praca, umiejętności, wiedza, doświadczenie i kwalifikacje, zasoby kapitałowe - dobra wyprodukowane w celu wykorzystania ich do produkcji innych dóbr i usług, na przykład maszyny i urządzenia, materiały, energia, linie produkcyjne, koszt alternatywny - najkorzystniejsza możliwość, z której zrezygnowano dokonując wyboru. Bibliografia Ewelina Nojszewska - Podstawy ekonomii, WSiP, Warszawa 1999, Janusz Beksiak - Ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, Leszek Balcerowicz - Wolność i rozwój. Ekonomia wolnego rynku. Wydawnictwo Znak, Kraków

12