Jak zwierzęta spędzają zimę. dr Marek Guzik

Transkrypt

1 Jak zwierzęta spędzają zimę dr Marek Guzik

2 Anabioza stan życia utajonego stan krańcowego obniżenia aktywności życiowej organizmu, zwykle w odpowiedzi na niekorzystne warunki środowiska naturalnego.

3 Wiele gatunków, głównie ptaki, odlatuje na południe, gdzie są lepsze warunki termiczne i dostępny pokarm

4 Migrują również owady dwa nasze piękne motyle Wiele osobników tych gatunków odlatuje jesienią od nas na południe, jak również wiele zimuje jako formy imaginalne rusałka osetnik rusałka admirał

5 Warunki życia w zimie 1. Ziemia pokryta śniegiem 2. Niska temperatura 3. Brak lub mało pokarmu

6 Jak zwierzę reaguje na zmianę temperatury otoczenia? 1. Dostosowuje temperaturę swojego ciała do temperatury otoczenia Zwierzęta zmiennocieplne temperatura ciała zmienna = temperatura otoczenia 2. Utrzymuje stałą, charakterystyczną temperaturę swojego ciała, niezależnie od zmian temperatury otoczenia Zwierzęta stałocieplne temperatura ciała stała temperatura otoczenia

7 Podział zwierząt ze względu na zdolność do termoregulacji zmiennocieplne stałocieplne

8 Gdzie spędzają zimę zwierzęta zmiennocieplne w wodzie na lądzie

9 Bezkręgowce spędzające zimę w wodzie

10 Dla bezkręgowców lądowych zima jest okresem krytycznym Najbardziej efektowne z nich owady, po złożeniu jaj, wraz z nadchodzącymi chłodami najczęściej po prostu giną.

11 Te, które przeżywają zimę robią to w stadium jaja w stadium larwalnym w stadium poczwarki w stadium imago

12 w stadium jaja pasikonik pierścienica nadrzewka niepylak apollo zwójka zieloneczka brudnica nieparka

13 w stadium młodocianym i larwy barczatka chrabąszcz majowy niedźwiedziówka rębacz sosnowy

14 w stadium poczwarki paź żeglarz bielinek kapustnik narożnica zbrojówka zmrocznik wilczomleczek

15 dorosłe osobniki, owady w stadium imago

16 owady społeczne u trzmieli, os czy szerszeni zimują przyszłe królowe u pszczół i mrówek zimują królowe i robotnice

17 Kilka gatunków np. niektóre muchy, pająki czy motyle możemy spotkać w naszych domach, na strychach w piwnicach a także w jaskiniach nasosznik trzęś kątnik domowy

18 A jak spędzają zimę kręgowce zmiennocieplne stałocieplne nie zmieniają zapadają w stan nie zmieniają wpadają w stan zachowania odrętwienia zachowania hibernacji

19 ryby są równie aktywne jak w lecie zapadają w stan odrętwienia

20 płazy w wodzie na lądzie

21 gady w wodzie na lądzie pojedynczo masowo

22 ptaki

23 ssaki

24 ssaki Ssaki przede wszystkim wymieniają futra letnie na zimowe o dłuższym włosie i bardziej gęste. Niektóre jak gronostaj zmieniają również barwę futerka, w lecie są czekoladowobrązowe natomiast w zimie białe. Pozostaje im tylko czarny koniec ogona. Ubarwienie zmienia też zając bielak a także lis polarny

25 Hibernacja Hibernacja naturalna fizjologiczny stan organizmu, o charakterze przystosowawczym, polegający na wyłączeniu termoregulacji, znacznym spowolnieniu procesów życiowych i obniżeniu temperatury ciała, zwiększający tolerancję organizmu wobec niesprzyjających warunków środowiskowych. Organizmy zdolne do przechodzenia w stan hibernacji nazywane są hibernatorami. Hibernacja jest strategią pozwalającą uniknąć energochłonnego, szybkiego tempa metabolizmu niezbędnego do utrzymania stałej temperatury ciała. Jest to precyzyjnie regulowany i kontrolowany stan fizjologiczny. Podstawową strategią większości zwierząt hibernujących jest wyszukanie odpowiedniej kryjówki (hibernakulum), w której temperatura otoczenia nie spada znacznie poniżej 0 C, zachowana zostaje odpowiednia wilgotność, a zwierzę ukryte jest przed drapieżnikami.

26 Wchodzenie w stan hibernacji charakteryzuje się m.in.: znacznym spadkiem metabolizmu, spowolnieniem akcji serca do kilku uderzeń na minutę, zwężeniem naczyń krwionośnych, spowolnieniem tempa oddychania do wystąpienia bezdechu włącznie, spadkiem zużycia tlenu, znacznym obniżeniem temperatury ciała, często do temperatury nieznacznie wyższej od temperatury środowiska, spadkiem aktywności mózgu, obniżeniem pobudliwości nerwowej, co objawia się odrętwieniem ciała i nikłą reakcją na bodźce zewnętrzne.

27 ptaki lelek zimowy (zimnodrętw) Długość cm. ciężar g. Temperatura ciała pogrążonych we śnie ptaków wynosi C, podczas gdy ich temperatura w czasie życia aktywnego wynosi C. Okres hibernacji trwa u tych ptaków ok. 3 miesiące.

28 kolibry z Andów Poruszają się lotem furkoczącym, właściwym owadom. Ich serce uderza 1000 razy w ciągu minuty, w tym czasie oddychają ok. 250 razy. Częstotliwość uderzeń skrzydeł może dochodzić do 80 na sekundę. Większość gatunków zamieszkuje strefy zwrotnikowe i tropikalne obu Ameryk. Nieliczne spotykane są w zimniejszych strefach kontynentu. Występują także na terenach położonych na wysokości 5000 m. n.p.m., na przykład w Andach, gdzie na okres nocy zapadają w stan hibernacji. górzak fioletowogłowy górzak andyjski safo kometa górzak klinosterny

29 U wielu ssaków sen zimowy poprzedza go zazwyczaj okres intensywnego żerowania, bowiem zwierzę na czas snu musi zgromadzić znaczne zapasy tkanki tłuszczowej. Pod koniec życia aktywnego np. suseł perełkowany, jeż czy świstak zwiększają masę ciała ponad 2 krotnie, popielica krotnie, nietoperze tylko od 50 do 90%.

30 niedźwiedź U niedźwiedzia w czasie spoczynku zimowego temperatura ciała spada jedynie z 38 0 C do 31,3 0 C, liczba uderzeń serca zmniejsza się z 40 do 8 uderzeń na min. a samica rodzi w tym czasie młode.

31 jeż temperatura ciała jeża obniża się do ok 1 2 C a liczba uderzeń serca zmniejsza się z ok. 180 do 20 na minutę

32 świstak U świstaka temperatura ciała obniża się z 37,7 C do 8 10 C, a więc do temperatury niższej o około 2 3 C od temperatury panującej w norze. Częstość oddechów spada z 16 nawet do 2 5 na minutę, bowiem zużycie tlenu w czasie hibernacji maleje około trzydziestokrotnie, a częstotliwość pracy serca zmniejsza się z 220 do 30 skurczów na minutę.

33 nietoperze u nietoperzy temperatura ciała w czasie hibernacji spada o ponad 30 C tętno nocka dużego, osiąga w locie 880 uderzeń na minutę, w stanie spoczynku wynosi , podczas hibernacji tylko przerwy miedzy kolejnymi oddechami trwają do 90 minut, podczas gdy w stanie aktywności zaledwie 6 sekund. podczas hibernacji nietoperze tracą dziennie około 0,2% masy ciała, co w ciągu kilku miesięcy składa się nawet na 30 40% masy ciała.