INFORMACJA INICJATYWY I DZIAŁANIA MINISTERSTWA ZDROWIA ZWIĄZANE Z POLSKĄ PREZYDENCJĄ W GRUPIE WYSZECHRADZKIEJ.

Transkrypt

1 Biuro Prasy i Promocji Rzecznik Prasowy tel.: faks: biuro-bp@mz.gov.pl Warszawa, 17 czerwca 2009 r. INFORMACJA NT. GRUPY WYSZEHRADZKIEJ, POLSKIEGO PRZEWODNICTWA W GRUPIE ORAZ INICJATYW PODEJMOWANYCH PRZEZ MINISTERSTWO ZDROWIA PODCZAS POLSKIEGO PRZEWODNICTWA INICJATYWY I DZIAŁANIA MINISTERSTWA ZDROWIA ZWIĄZANE Z POLSKĄ PREZYDENCJĄ W GRUPIE WYSZECHRADZKIEJ. 1. Spotkanie Ministrów Zdrowia Grupy Wyszehradzkiej w Brnie 21 października 2008 r., zorganizowane przez stronę czeską, dotyczące kwestii reformy systemów ochrony zdrowia w regionie oraz priorytetów Prezydencji Czeskiej w Unii Europejskiej. Organizacja w/w spotkania planowana była pierwotnie, w ramach czeskiego przewodnictwa w Grupie Wyszehradzkiej, na czerwiec 2008 r. 2. Konferencja Państw Grupy Wyszehradzkiej Poświęcona Kontroli Reklamy Produktów Leczniczych w Warszawie w dniach listopada 2008 r., zorganizowana przez Departament Polityki Lekowej i Farmacji Ministerstwa Zdrowia. W konferencji wzięli udział eksperci z państw Grupy Wyszehradzkiej oraz Holandii i Norwegii. 3. Warsztaty dotyczące stabilności finansowej oraz opieki długoterminowej, zorganizowane przez Ministerstwo Zdrowia Republiki Czeskiej w Pradze w dniu 3 grudnia 2008 r. spotkanie eksperckie, w którym wzięli udział eksperci z WHO, OECD, międzynarodowych organizacji pozarządowych oraz Grupy Wyszehradzkiej. 4. Spotkanie Grupy Wyszehradzkiej zorganizowane przez stronę węgierską w dniach 3-5 czerwca br., poświęcone problemom zdrowia publicznego, w którym Ministerstwo Zdrowia oraz Główny Inspektorat Sanitarny były reprezentowane przez

2 prof. dr hab. n. med. Andrzeja Zielińskiego, zastępcę Dyrektora ds. Epidemiologii i Mikrobiologii w Państwowym Zakładzie Higieny. Dokonując - z perspektywy Ministerstwa Zdrowia - podsumowania okresu polskiego przewodnictwa w Grupie Wyszehradzkiej, należy zauważyć, że współpraca podejmowana była zarówno na szczeblu ministerialnym, jak i eksperckim. Z inicjatywą organizacji spotkań wychodziła nie tylko strona polska, ale również węgierska i czeska, które odpowiednio obejmą przewodnictwo w Grupie Wyszehradzkiej po Polsce lub sprawowały je wcześniej. Dodatkową okolicznością, mającą wpływ na współpracę w ramach Grupy Wyszehradzkiej, był fakt objęcia przez Republikę Czeską Prezydencji w Unii Europejskiej w styczniu 2009 roku. PRZEWODNICTWO POLSKI W GW LIPIEC CZERWIEC 2009 POD HASŁEM SOLIDARNI W REGIONIE - RAZEM DLA DEMOKRACJI" Program polskiego przewodnictwa w Grupie Wyszehradzkiej przypadł na okres bardzo dynamicznie kształtującej się sytuacji w Unii Europejskiej i na świecie wywołanej globalnym kryzysem ekonomicznym. Wbrew oczekiwaniom nie wszedł w życie Traktat Lizboński, z powodu odrzucenia go przez obywateli Irlandii oraz braku zakończenia procedur ratyfikacyjnych w kilku innych państwa unijnych. Dodatkowo w sierpniu 2008 r. świat był świadkiem kryzysu rosyjsko-gruzińskiego, a na początku 2009 r. doszło do rosyjskoukraińskiego kryzysu energetycznego, którego negatywne skutki odbiły się na innych krajach regionu Europy Środkowej i Południowej (w tym szczególnie dotkliwie na partnerach z Grupy Wyszehradzkiej). Fakty te spowodowały, że nastąpiła weryfikacja agend wielu struktur międzynarodowych, m.in. NATO i UE, co nie pozostało bez wpływu również na działania podejmowane przez polską prezydencję. Sytuacja kryzysowa spowodowała również, że część z zaplanowanych spotkań i konsultacji musiała zostać przesunięta na okres późniejszy. Osobnym wyzwaniem była realizacja programu w okresie czeskiej prezydencji w UE, która ze względu na swoją aktywność wymusiła pewne limitowanie kontaktów w formacie wyszehradzkim (m.in. z tego względu na lipiec 2009 zostały przeniesione spotkania Ministrów Rozwoju Regionalnego i Ministrów Środowiska). Mając na uwadze te dodatkowe uwarunkowania należy stwierdzić, że dialog wyszehradzki w czasie polskiej prezydencji w Grupie toczył się bardzo intensywnie. Szczególnie aktywne było Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które zrealizowało 22 2

3 spotkania i konsultacje na różnych szczeblach (ekspertów, dyrektorów politycznych, podsekretarzy stanu i Ministrów Spraw Zagranicznych). Podejmowane były działania mające na celu z jednej strony intensyfikację współpracy wyszehradzkiej (po raz pierwszy spotkali się dyrektorzy departamentów MSZ realizujących dyplomację publiczną, wznowione zostały konsultacje ws. polityki rozwojowej i problematyki konsularnej), jak i ukierunkowane na zwiększenie efektywności tej współpracy (m.in. Ministerstwo Infrastruktury zainicjowało powołanie grup tematycznych do wypracowania stanowisk w określonych dziedzinach; Ministerstwa Sprawiedliwości podpisały Memorandum ws. wymiany informacji i bliskiej współpracy przy realizacji m.in. programu e-sądownictwa; departamenty ds. strategii MSZ krajów GW zainicjowały dyskusję nad mechanizmami przyszłego funkcjonowania GW). Realizując priorytety polskiego przewodnictwa w GW Ministerstwo Spraw Zagranicznych koncentrowało się szczególnie na kwestiach związanych z przygotowaniem i wdrożeniem unijnego programu Partnerstwa Wschodniego, zainicjowanego przez Polskę i Szwecję, również we współpracy z partnerami wyszehradzkimi. Organizowane były konsultacje poświęcone kształtowi samego projektu, także z udziałem krajów, które miałyby być jego beneficjantami, jak Białoruś, Mołdowa i Ukraina. Ważne miejsce zajmowały kontakty ekspertów i instytucji w krajach wyszehradzkich odpowiedzialnych za realizację polityki rozwojowej. Cztery tury konsultacji, w tym raz z udziałem partnerów szwedzkich, miały na celu nie tylko wymianę dobrych doświadczeń w tej dziedzinie pomiędzy poszczególnymi krajami wyszehradzkimi, ale także wypracowanie mechanizmów, które w przyszłości pozwolą na uruchomienie wyszehradzkich projektów pomocowych w wyselekcjonowanych krajach wspólnych. W czasie polskiego przewodnictwa został dokonany poważny krok w tym kierunku. Prowadzony był dialog w dziedzinie polityki bezpieczeństwa, poświęcony m.in. kwestiom miejsca Ukrainy w europejskiej polityce bezpieczeństwa. Istotne miejsce zajmowała kwestia swobodnego przepływu osób. Problematykę tę podejmowały zarówno organizacje pozarządowe (m.in. konferencja nt. polityki wizowej państw regionu zorganizowana przez Fundację Batorego), jak i eksperci ds. konsularnych. W czasie konsultacji dyrektorów departamentów konsularnych omawiana była sprawa liberalizacji ruchu wizowego z krajami objętymi programem Partnerstwa Wschodniego 3

4 i Bałkanów Zachodnich. Na początku kwietnia 2009 r. Ministrowie Spraw Zagranicznych GW oraz Litwy, Łotwy, Słowenii i Włoch zwrócili się z listem do wysokich przedstawicieli UE ws. potrzeby liberalizacji ruchu wizowego z krajami Bałkanów Zachodnich. Postulat ten, (choć nie jest jeszcze pewne, w jakim wymiarze) zostanie zrealizowany w czasie szwedzkiego przewodnictwa w Radzie UE. Ważnym instrumentem budującym jedność GW i promującym ją w krajach trzecich był w okresie polskiego przewodnictwa Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki. W 2008 r. opracowane zostały zasady realizowania projektów w ramach tzw. programu V4+, adresowane do krajów, które znalazły się wśród priorytetów GW ustalonych jeszcze w czasie czeskiego przewodnictwa w Grupie, tj. Białorusi, Serbii i Gruzji. Pierwszym beneficjentem takiego programu była Białoruś, gdzie został zrealizowany projekt promujący w mediach wizerunek dobrze współpracujących krajów Europy Środkowej, które pomyślnie przeszły proces transformacji ustrojowej. W 2009 r. uruchomiony również został, z polskiej inicjatywy, program stypendialny dla studentów białoruskich, który w pierwszej edycji oferuje do 80 semestrów stypendiów w krajach wyszehradzkich. Z inicjatywy polskiej po raz pierwszy działalność Funduszu została przedstawiona partnerom unijnym w Brukseli, m.in. dzięki udziałowi jego wicedyrektora w konferencji poświęconej unijnemu systemowi stypendialnemu adresowanemu do krajów Bałkanów Zachodnich, w czasie której przedstawione zostały wyszehradzkie działania w tej dziedzinie. Kontynuowany był dialog z partnerami zewnętrznymi GW. Poza intensywnymi kontaktami z krajami bałtyckimi, Bułgarią i Rumunią, oraz przyszłą prezydencją szwedzką w Radzie UE (dwukrotny udział ministra Spraw Zagranicznych C. Bildta w spotkaniach ministrów państw GW listopad 2008, maj 2009) odbywały się spotkania i konsultacje z Izraelem, Japonią, Nordycką Radą Ministrów i krajami Beneluksu, a także po raz pierwszy, z Rosją. Spotkanie Ministrów Spraw Zagranicznych GW+Japonia, które odbyło się 25 maja 2009 r. w Hanoi doprowadziło do jakościowej zmiany współpracy w tym formacie - podjęto decyzję o realizacji kilku wspólnych projektów, w tym m.in. tzw. Zielonego Wyszehradu. W ostatnim roku doszło do znacznej intensyfikacji kontaktów politycznych i eksperckich w sprawach związanych z UE. Specjalne miejsce we współpracy wyszehradzkiej zajmowały spotkania Premierów państw GW. Na zaproszenie premiera Donalda Tuska nie tylko uczestniczyli oni w 4

5 przewidzianych programem przewodnictwa dwóch spotkaniach na jesieni i na koniec polskiego przewodnictwa w Grupie, ale także spotykali się przy okazji niemal wszystkich posiedzeń Rady Europejskiej, a także przy okazji uroczystości związanych z rocznicą wręczenia nagrody Nobla byłemu przewodniczącemu ZZ Solidarność i byłemu prezydentowi Lechowi Wałęsie (Gdańsk, grudzień 2008), jak i podczas uroczystego wprowadzania na Słowacji unijnej waluty (Bratysława, styczeń 2009). Okazje te służyły wymianie poglądów w aktualnych sprawach, a przede wszystkim formułowaniu wspólnych stanowisk, które były prezentowane następnie na forum unijnym. Z uwagi na trwający wówczas rosyjsko-ukraiński kryzys gazowy bratysławskie rozmowy w gronie wyszehradzkim zdominowała kwestia bezpieczeństwa energetycznego. Sprawa ta znalazła się również w agendzie spotkania Ministrów Spraw Zagranicznych ( ). W czasie spotkania Premierów krajów GW kończącego polskie przewodnictwo w Grupie (Kraków, ) zdecydowano o utworzeniu wyszehradzkiej grupy pełnomocników rządów ds. infrastruktury energetycznej. Wśród priorytetów polskiego przewodnictwa znajdowały się: promowanie dialogu społeczno-obywatelskiego i pogłębianie więzi między krajami tworzącymi Grupę Wyszehradzką; wspieranie działań czeskiej prezydencji w Radzie UE, m.in. poprzez regionalną synchronizację celów; współpraca państw GW z partnerami zewnętrznymi (państwa GUAM, Rada Nordycka, kraje Beneluksu, Japonia, Izrael). Ważnymi tematami polskiego przewodnictwa były m.in.: działania na rzecz wschodniego wymiaru Europejskiej Polityki Sąsiedztw; liberalizacja polityki wizowej, szczególnie wobec Białorusi; rozwój regionalny; budżet UE; Wspólna Polityka Rolna; bezpieczeństwo energetyczne; rozwój społeczeństwa informatycznego; problematyka infrastrukturalna; 5

6 szeroko rozumiane zagadnienia związane z administracją, sprawami wewnętrznymi i sądownictwem (m.in. e-sądownictwo); kwestie ochrony środowiska. POWSTANIE I HISTORIA GRUPY WYSZEHRADZKIEJ Grupa Wyszehradzka (GW, V4) jest pozbawionym zaplecza instytucjonalnego nieformalnym ugrupowaniem regionalnym skupiającym 4 państwa Europy Środkowej: Polskę, Czechy, Węgry i Słowację. Ugrupowanie (początkowo pod nazwą Trójkąt Wyszehradzki) zostało powołane do życia 15 lutego 1991 roku na spotkaniu prezydentów: Polski Lecha Wałęsy, Czechosłowacji Vaclava Havla oraz premiera Węgier Józsefa Antale. W 1993 roku do Trójkąta Wyszehradzkiego (w wyniku rozpadu Czechosłowacji) dołączyła Słowacja dając ostateczny kształt obecnej Grupie Wyszehradzkiej. W początkach działalności głównym celem Grupy była współpraca z Unią Europejską i NATO w kwestii przystąpienia państw GW do struktur euro-atlantyckich, współpraca pomiędzy państwami-członkami oraz koordynacja ich polityk zagranicznych. W 1993 r. w ramach grupy zostało zawarte Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA), pomiędzy Polską a Czechami, Słowacją i Węgrami. W 2004 r. wszystkie państwa V4 stały się formalnie członkami Unii Europejskiej. Grupa Wyszehradzka nie zaprzestała swojej działalności po tym wydarzeniu, służąc w dalszym ciągu jako regionalne forum koordynacji współpracy i stanowisk w wielu kwestiach międzynarodowych. W grudniu 2007 r. państwa V4 weszły do Strefy Schengen, czego konsekwencją było formalne i rzeczywiste zniesienie granic wewnętrznych pomiędzy nimi. FUNKCJONOWANIE GRUPY GW jest elastycznym mechanizmem współpracy i trwałym elementem polityki zagranicznej opartym na rocznym, rotacyjnym przewodnictwie jej czterech członków - Republiki Czeskiej, Słowacji, Węgier i Polski 1 oraz spotkaniach przedstawicieli GW na różnym szczeblu. Kraj sprawujący prezydencję opracowuje program współpracy oraz raport, oceniany na corocznym szczycie premierów GW, służącym podsumowaniu dotychczasowych działań i wyznaczeniu nowych celów. Koordynacją bieżącej współpracy zajmują się Narodowi Koordynatorzy powoływani przez MSZ. W ramach GW, co pół roku odbywają się spotkania premierów (przeważnie w czerwcu i grudniu), a co roku spotkania prezydentów (najczęściej we wrześniu) i przewodniczących parlamentów (przeważnie w czerwcu). 1 Przewodnictwo GW, ustanowione w 1999 r., funkcjonuje na zasadzie rotacji od połowy roku, zainaugurowane przez Republikę Czeską na okres 1999/2000. Polska dotychczas obejmowała dwa razy przewodnictwo w latach 2000/2001 i 2004/2005. Po czeskim przywództwie (2007/2008), od lipca 2008 r. Polska objęła przewodnictwo kończące się 30 czerwca br. 6

7 PŁASZCZYZNY WSPÓŁPRACY WYSZEHRADZKIEJ Można wyodrębnić następujące płaszczyzny współpracy: wewnątrz Grupy, w formule V4+ państwa trzecie (lub inne ugrupowania regionalne) oraz w ramach struktur UE i na forach innych organizacji międzynarodowych. Ma również miejsce wyszehradzka współpraca organizacji pozarządowych na poziomie lokalnym oraz samorządowym w ramach Forum Regionów Wyszehradzkich. Współpraca wewnątrz GW 2 opiera się na dialogu politycznym (spotkania prezydentów, premierów, parlamentarzystów) oraz na działaniach resortów i władz samorządowych. Główną formą kooperacji są konsultacje międzyresortowe kreujące wspólne programy działań, realizowane później przez zainteresowane ministerstwa i urzędy. Współpraca z państwami trzecimi w formule V4+ dotyczy przede wszystkim państw w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, Południowo-Wschodniej oraz Kaukazu, ponieważ jako członkowie NATO i UE państwa GW uznają swoją odpowiedzialność za najbliższe sąsiedztwo - pozostające poza tymi strukturami. Istotne są także kontakty GW z ugrupowaniami regionalnymi - Radą Nordycką, Beneluksem i Państwami Bałtyckimi. MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WYSZEHRADZKI (MFW) Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki (MFW), istniejący od 2000 r., jest jedyną wspólną instytucją państw GW. Fundusz posiada swoje ciała statutowe - są to Konferencja Ministrów Spraw Zagranicznych, Rada Ambasadorów i Sekretariat MFW w Bratysławie kierowany przez Dyrektora Wykonawczego i jego zastępcę. Dodatkowo, na zasadzie rotacji, funkcjonowanie Funduszu znajduje się pod kierunkiem i nadzorem kolejnego kraju wyszehradzkiego. Siedziba MFW jest również siedzibą specjalisty ds. promocji GW (funkcji ustanowionej w 2007r.), który odpowiada m.in. za stronę internetową Fundusz finansowany jest z corocznych składek, w równej wysokości, wpłacanych przez wszystkie państwa GW. Od 2007 r. budżet MFW wynosi 5 mln euro. Z pieniędzy tych wspierane są działania organizacji pozarządowych na polu kultury, edukacji, badań naukowych, współpracy transgranicznej, wymiany młodzieży i promocji turystyki. Od 2003 r. Fundusz prowadzi również programy stypendialne, z których do 2008 r. skorzystało 380 studentów i młodych pracowników nauki 3. 2 Obejmuje ona takie dziedziny, jak polityka zagraniczna i obronna, infrastruktura i transport, gospodarka, ochrona środowiska, problematyka społeczno - kulturalna /04: uruchomienie wyszehradzkiego funduszu stypendialnego dla studentów i młodszych pracowników nauki z krajów GW; r.: rozszerzenie programu o stypendia dla młodych ludzi z krajów objętych EPS pragnących studiować w krajach GW oraz osobny program skierowany do studentów z Ukrainy; r.: uruchomienie programu stypendialnego dla młodych artystów i historyków sztuki z państw GW; r.: wdrażanie projektu wspierania studiów podejmujących problematykę związaną z krajami wyszehradzkimi. 7