Grzyby mikroskopowe jako czynnik zagrażający trwałości papieru oraz zdrowiu pracowników w pomieszczeniach bibliotecznych i archiwalnych
|
|
- Błażej Filipiak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Grzyby mikroskopowe jako czynnik zagrażający trwałości papieru oraz zdrowiu pracowników w pomieszczeniach bibliotecznych i archiwalnych Microscopic Fungi as a Factor Threatening the Paper Durability and Health Risk for Workers in Libraries and Archives Rooms Justyna Skóra, Beata Gutarowska, Anna Koziróg Przedstawiono wyniki analiz ilości oraz rodzaju grzybów mikroskopowych obecnych w powietrzu pomieszczeń archiwalnych i bibliotecznych oraz na powierzchniach akt, książek i tektury opakowaniowej. Oceniono aktywność celulolityczną zdiagnozowanych grzybów, a także potencjalne zagrożenie zdrowotne dla pracowników. Wytypowano gatunki grzybów będące wskaźnikami mykologicznego zanieczyszczenia powietrza i wyrobów papierniczych w magazynach papieru. Słowa kluczowe: grzyby mikroskopowe, wyroby papiernicze, aktywność celulolityczna, zagrożenia zdrowotne dla personelu The results of analysis of the quantity and species of microscopic fungi present in the air of libraries, archives and on the files surfaces of books and cardboard packagings were presented. Cellulolytic activity of diagnosed fungi and the potential health risks for workers were assessed. Fungi species have been indicated, which are the indicators of fungal contamination of the air and paper products in warehouses. Keywords: microscopic fungi, paper products, cellulolytic activity, health risks for staff Wstęp Papier jest od wieków podłożem prawie wszystkich przekazów piśmiennych, ciągle nie do wyparcia przez kolejne wynalazki techniczne i technologiczne. Obecnie proces produkcyjny w niewielkim stopniu przypomina historyczną technologię wytwarzania papieru czerpanego sprzed kilkuset lat. Wprowadzane przez lata zmiany składu chemicznego masy papierowej oraz nowoczesne urządzenia do jego formowania uczyniły z papieru produkt tani i powszechnie stosowany, jednak o wyraźnie obniżonej w stosunku do pierwowzoru wytrzymałości, w tym również wytrzymałości na rozkład mikrobiologiczny. Niekorzystny wpływ mikroorganizmów ujawnia się już w procesie produkcyjnym w fabrykach mas celulozowych, papieru i tektury. Silny rozwój drobnoustrojów w papiernicy i wodzie obiegowej może być przyczyną zerwania wstęgi i związanego z tym przestoju w procesie produkcyjnym (1). Papier może bardzo szybko ulec rozkładowi mikrobiologicznemu, jeżeli magazynuje się go lub użytkuje w warunkach podwyż- szonej wilgotności powietrza i w pomieszczeniach zanieczyszczonych mikrobiologicznie. Straty ekonomiczne w wyrobach papierniczych mogą być poważne, jednakże jeszcze większe są straty kulturowe w przypadkach porażenia ważnych dokumentów i dzieł sztuki przez mikroorganizmy w księgozbiorach bibliotek, archiwów i muzeów (2). Współczesne technologie, wykorzystujące włókna drzewne, warunkują podatność papieru na biodegradację. Oprócz głównych składników, takich jak celuloza, hemicelulozy, lignina itp., do wyrobu papieru wprowadza się wiele innych substancji organicznych, które wzmagają ten niekorzystny proces, z punktu widzenia obiektów zabytkowych (3). Mogą to być środki zaklejające (kalafonia, parafina, klej zwierzęcy), środki wiążące (skrobia, kazeina, gumy roślinne, pochodne celulozy) oraz barwniki i inne wykorzystywane w technologiach substancje. Stanowią one dodatkowe źródło pożywienia dla mikroorganizmów. Na aktywność drobnoustrojów wpływa również sposób wykończenia arkuszy; chropowaty, źle klejony papier, łatwiej pochłania pył i znajdujące się w nim mikroorganizmy. Papier taki jest równocześnie higroskopijny, co stanowi podłoże bardziej sprzyjające rozwojowi mikroflory celulolitycznej niż dobrze klejony papier z równą, gładką powierzchnią. Atrament ma także ujemny wpływ na papier, gdyż zawiera sole żelaza i kwasy mineralne. Sole żelaza, poza bezpośrednim szkodliwym działaniem na papier, pobudzają wzrost mikroorganizmów celulolitycznych (4). Papier produkowany w fabrykach z zamkniętym obiegiem wody zawiera dużą ilość substancji rozpuszczalnych w wodzie, stanowiących również dodatkowe źródło pokarmu dla mikroorganizmów (1). Głównym składnikiem papieru, niektórych tkanin, a także drewna jest celuloza będąca podatnym na rozkład mikrobiologiczny materiałem węglowodanowym (4). Polimer ten jest rozkładany Mgr inż. J. Skóra, dr hab. B. Gutarowska, dr inż. A. Koziróg, Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii, Politechnika Łódzka, ul. Wólczańska 171/173, Łódź PRZEGLĄD PAPIERNICZY 67 GRUDZIEŃ
2 przez wiele drobnoustrojów wyposażonych w odpowiedni aparat enzymatyczny. Stwierdzono, że pod wpływem enzymów celulolitycznych obniża się stopień polimeryzacji celulozy, następuje naruszenie struktury włókna celulozowego oraz maleje jego wytrzymałość. W rezultacie włókno ulega częściowemu lub całkowitemu rozkładowi z wytworzeniem dwutlenku węgla i wody (4, 5). Z tego też względu papier należy do produktów charakteryzujących się bardzo małą odpornością na działanie bakterii, promieniowców i grzybów (6). Najłatwiej rozkładowi mikrobiologicznemu ulegają papiery otrzymane ze ścieru drzewnego i słomowej masy papierniczej, bardziej trwałe są te wyprodukowane ze szmat bawełnianych i lnianych (7). W wyniku braku klimatyzacji bądź nieprawidłowego kondycjonowania wytworów, ich właściwości użytkowe mogą znacznie odbiegać od parametrów zagwarantowanych przez producenta. Ostatecznym efektem będzie nieprawidłowe funkcjonowanie danego wyrobu: deformowanie się opakowań, problemy z przetwarzaniem papieru, skrócona żywotność wytworu itp. (5, 8). Jednym z głównych źródeł zakażenia książek i materiałów archiwalnych przez mikroorganizmy jest powietrze pomieszczeń magazynujących papier i jego wyroby. Powietrze jest środowiskiem, w którym drobnoustroje zawsze są obecne, pomimo iż nie stanowi właściwych warunków dla ich rozwoju. Mikroorganizmy występują tu najczęściej w postaci bioaerozolu, czyli układu zawierającego fazę rozpraszającą (powietrze) oraz fazę rozproszoną (drobne cząsteczki płynu lub kurzu, różnego pochodzenia). Powietrze zanieczyszczają mikroorganizmy pochodzące z gleby, wody, różnych powierzchni lub z żywych organizmów. Zawieszone w powietrzu drobnoustroje w łatwy sposób mogą przedostawać się na różne obiekty i rozpocząć tam swój aktywny rozwój (9-11). Wyroby papiernicze, mimo kontrolowanego i właściwego przechowywania, atakowane są przez drobnoustroje, które wydzielają do otoczenia produkty przemiany materii oraz enzymy prowadzące do rozkładu tych obiektów (12). Zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza w pomieszczeniach archiwalnych może wynosić nawet 2,3x10 3 1x10 4 jtk/m 3 (13). Mikologiczne skażenie powietrza w pomieszczeniach archiwalnych i bibliotecznych jest spowodowane przez wiele gatunków grzybów z rodzaju: Aspergillus, Penicillium, Alternaria, Cladosporium, Mucor, Rhizopus, Trichoderma, Fusarium i innych (14). W biodeterioracji papieru najpierw uczestniczą grzyby z rodzaju Aspergillus, Penicillium oraz Mucor, które łatwo wykorzystują składniki papieru, a następnie uaktywniają się szczepy Chaetomium, Stachybotrys i Alternaria, hydrolizujące odporne włókna celulozy (7, 15). Z powietrza w magazynach bibliotecznych i archiwach izolowano liczne gatunki bakterii i grzybów, jednakże największą zdolność zasiedlania środowiska powierzchni papieru posiadają grzyby pleśniowe (13, 16). Wykazano, iż w okresie przechowywania i użytkowania wyrobów papierniczych w powietrzu o wilgotności względnej powyżej 70% może nastąpić deterioracja przede wszystkim przez grzyby, względnie promieniowce (1). Stwierdzono, iż szczególną aktywnością celulolityczną charakteryzują się pleśnie: Chaetomium, Myrothecium, Memnoniella, Stachybotrys, Curvularia, Trichocladium, Botryodiplodia, Acrothecium, Cephalosporium, Verticillium, Botryotrichum, Sepedonium, Trichothecium, Epicoccum, Alternaria, Stemphylium, Trichoderma, Penicillium i Aspergillus (6). Inną grupą mikroorganizmów biorących udział w biodeterioracji celulozy są bakterie. Ze względu na swoje wymagania środowiskowe i niewielkie uzdolnienia celulolityczne, bakterie odgrywają mniejszą rolę w biologicznym rozkładzie celulozy. Bakterie rozkładające celulozę należą głównie do rodzajów: Cytophaga, Sporocotophaga, Cellulomonas, Cellvibrio, Bacillus, Clostridium (17). W rozkładzie papieru materiałów archiwalnych nie można pominąć roli promieniowców. Zyska wyodrębnił ze zniszczonego papieru szereg szczepów promieniowców. W zależności od gatunku, zdolność do rozkładu celulozy poszczególnych szczepów promieniowców po 14 dniach wahała się w granicach 15,3-79,6% (1). Opisano kilka gatunków celulolitycznych m.in. Micromonospora chalcea, Microbispora bispora, Streptomyces cellulosae i Streptomyces sporangium. Zniszczenia mikrobiologiczne papieru mają charakter ubytków i zaplamień o różnorodnych kolorach i kształtach oraz nalotów pleśniowych. Wzrost mikroorganizmów następuje zazwyczaj na powierzchni papieru. Dopiero w późniejszym okresie strzępki grzybni wnikają do włókien papieru i zmiękczają je. W fazie rozkładu celulozy następuje wydzielanie wody i wytworzenie śluzu, co objawia się wyraźnymi zmianami własności papieru ma osłabioną strukturę, jest bibulasty i rozpulchniony. Procesom tym może towarzyszyć wydzielanie przykrych zapachów, a przede wszystkim występowanie przebarwień o różnym nasileniu i wielkości. Przebarwienia te zazwyczaj są wynikiem migracji barwnika z grzybni do papieru (18). Intensywność tych zjawisk zależy od warunków rozwoju grzybów (12). Jak wykazał Zyska, intensywność przebarwień zmienia się w zależności od ph papieru; niektóre grzyby, np. Aspergillus niger lub Penicillium frequentans, nie przebarwiają papieru (1). Drobnoustroje mogą doprowadzić do poważnych zniszczeń papieru, takich jak destrukcja puszysta, kamienienie książek i foxing (18). Foxing objawia się drobnymi, różnokształtnymi pomarańczowo-rudymi plamkami na powierzchni papieru (19). Uważa się, że foxing jest pochodzenia mikrobiologicznego, powodowanego przez mikroorganizmy sucholubne (20-22). Kamienienie książek dotyczy dużych fragmentów papieru, który uległ intensywnemu zawilgoceniu. Grzyby przerastają przez papier, tworząc bezpostaciową, pozbawioną budowy kartkowej masę. Towarzyszy temu zjawisku obecność śluzowatych, klejących substancji półproduktów rozkładu celulozy i śluz pochodzenia mikrobiologicznego (20). Skamieniałe książki są czarne, twarde oraz cieńsze od zdrowych książek. Wśród grzybów najczęściej odpowiedzialnych za kamienienie książek możemy wyróżnić: Chaetmium sp., Cladosporium sp., Penicillium sp. (19). Destrukcja puszysta papieru dotyczy książek (archiwaliów), które często były przechowywane na strychach i piwnicach, 756 PRZEGLĄD PAPIERNICZY 67 GRUDZIEŃ 2011
3 a także miały styczność z porażonym przez grzyby domowe drewnem. Objawy destrukcji postępują od brzegów kartek w głąb, powodując, że papier traci swoją strukturę, staje się bibulasty, puszysty, a blok książki pęcznieje, włókna celulozowe są postrzępione, poprzerastane przez strzępki grzybni. Wiele grzybów alergennych i toksynotwórczych stwarzać może poważne zagrożenie dla zdrowia pracowników i użytkowników archiwów i bibliotek. Zagrożenie zdrowotne wywołane nadmiernym stężeniem mikroorganizmów w powietrzu wewnętrznym występuje m.in. na skutek wdychania powietrza silnie zanieczyszczonego drobnoustrojami oraz w trakcie prac z zapleśniałym materiałem technicznym, np. podczas konserwacji i czyszczenia zbiorów archiwalnych, bibliotecznych. Szacuje się, że większość problemów zdrowotnych związanych z jakością powietrza wewnętrznego wiąże się z narażeniem na grzyby pleśniowe. Skutki takiego narażenia mogą mieć charakter bezpośrednich infekcji grzybic, chorób alergicznych powodowanych przez zarodniki grzybów (alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek, alergiczna astma oskrzelowa) lub mikotoksykoz będących wynikiem szkodliwego działania substancji toksycznych produkowanych przez grzyby. Wiele grzybów występujących w powietrzu np. Aspergillus flavus, A. parasiticus, A. versicolor, Fusarium gramineum, Penicillium expansum, P. chrysogenum, Stachybotrys chartarum ma właściwości toksynotwórcze (4, 6, 23). Mikotoksyny mogą przedostawać się do organizmu człowieka drogą pokarmową, wziewną lub interdermalną, jednakże największa ich toksyczność jest obserwowana, jeśli dostaną się do organizmu przez układ oddechowy (15, 24). Mikotoksyny oraz lotne metabolity grzybów, takie jak etylooctan, butanol oraz krótkołańcuchowe alkohole i aldehydy są najprawdopodobniej odpowiedzialne za jednostkę chorobową zwaną zespołem chronicznego zmęczenia (ang. chronic fatigue syndrome). Jak podaje Zyska (25) w badaniach prowadzonych w klinice Tabela 1. Charakterystyka pomieszczeń archiwalnych i bibliotecznych Table 1. Charakteristics of the archives and libraries rooms Instytucja Biblioteka Archiwum nr 1 nr 2 nr 1 nr 2 Pracownia konserwacji Akademii Medycznej w Katowicach stwierdzono, że wśród 11 osób zatrudnionych w bibliotece, które w ciągu sześciu miesięcy miały styczność z zagrzybionym księgozbiorem, cztery osoby wykazały pozytywne odczyny alergenne wobec pleśni. Potwierdza to fakt, iż grzyby alergenne z powietrza i książek biblioteki odpowiedzialne były za wystąpienie alergii u tych osób. Wiszniewska (26) prowadziła podobne badania wśród 103 pracowników Muzeum Narodowego w Warszawie (konserwatorów zabytków, kustoszy, pracowników magazynowych, pracowników laboratorium mikrobiologicznego identyfikujących gatunki grzybów rozwijających się na obiektach muzealnych). Badani zgłaszali najczęściej: wodniste katary, łzawienie oczu, swędzące zmiany skórne, przewlekły kaszel i duszności. Nadwrażliwość na poszczególne gatunki pleśni stwierdzono u ponad 30% pracowników. Pomimo licznych, prowadzonych badań nie ma unormowań prawnych kwalifikujących pracę w archiwach i bibliotekach do rodzajów prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych oraz nie wytypowano wskaźników, mogących stanowić mierniki biologicznego zagrożenia na tych stanowiskach pracy. Cel badań Celem badań była ocena zanieczyszczenia grzybami strzępkowymi powietrza oraz wyrobów papierniczych w pomieszczeniach archiwalnych i bibliotecznych zmierzająca do wytypowania gatunków grzybów wskaźnikowych zagrażających trwałości papieru i zdrowia pracowników. Badania obejmowały oznaczenie ilości, rodzajów, a także aktywności celulolitycznej grzybów strzępkowych, w pomieszczeniach magazynujących akta, książki oraz tekturę opakowaniową. Uwzględniono korelacje między składem gatunkowym bioaerozolu grzybowego a gatunkami obecnymi na powierzchniach, a także zależność między składem gatunkowym a rodzajem zasiedlanego materiału. Dokonano klasyfikacji wyizolowanych grzybów ze względu na potencjalną szkodliwość dla pracowników. Ponadto zaproponowano dalsze kierunki badań. Obiekt badań Badania występowania grzybów strzępkowych w powietrzu oraz na powierzchniach książek i akt wykonano w Bibliotece i Archiwum Państwowym w Łodzi. Zanieczyszczenie mikologiczne tektur opakowaniowych badano w Zakładzie produkującym opakowania papierowe. Charakterystykę badanych pomieszczeń archiwalnych oraz bibliotecznych przedstawiono w tabeli 1. Powierzchnia [m 2 ] Badane pomieszczenie Temperatura [ C] Wilgotność powietrza wwp [%] 49, , , , Ilość i rodzaj przechowywanych zbiorów i inne dane 25 tys. książek popularno-naukowych (przechowywane na drewnianych półkach) 10 tys. książek popularno-naukowych, ok. 3 tys.czasopism (przechowywane na drewnianych półkach) Akta dawnych fabryk (przechowywane na metalowych półkach w kartonowych teczkach lub owinięte pergaminem) Akta sądowe, akta gettowskie (przechowywane na metalowych półkach w kartonowych teczkach lub owinięte pergaminem) Wyposażona w prasy, gilotynę, maszynę do uzupełniania ubytków, suszarkę oraz system do odkwaszania papieru Bookkeeper PRZEGLĄD PAPIERNICZY 67 GRUDZIEŃ
4 Metodyka badań Zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza Zanieczyszczenie mikrobiologiczne powietrza oznaczano metodą zderzeniową za pomocą próbnika powietrza MAS 100 Eco (Merck, Germany). Próby powietrza pobierano na płytki Petriego z podłożem tryptozowo-sojowym z dodatkiem nystatyny (TSA) oraz brzeczką słodową z chloramfenikolem (MEA). Badania wykonano w 2 pomieszczeniach bibliotecznych oraz 3 archiwalnych, w 1-4 miejscach każdego z nich w 2 powtórzeniach. w bibliotece (powietrze, książka) oraz na powierzchni tektury opakowaniowej. Oznaczenie aktywności celulolitycznej przeprowadzono w teście płytkowym na pożywce M 0 zawierającej 1% celulozy. Płytki inkubowano w temperaturze 27 C przez 96 godziny, następnie zalewano płynem Lugola i odczytywano po 5 minutach średnice. Współczynnik aktywności celulolitycznej obliczono ze wzoru: Q = D/d Zanieczyszczenie mikrobiologiczne powierzchni Próby z badanych powierzchni zostały pobrane za pomocą płytek odciskowych typu Rodac firmy Merck z pożywką Sabourauda oraz z pożywką CASO. W przypadku wysokiej kontaminacji badanych powierzchni wykonano również wymazy metodą tradycyjną tamponową dla 5-9 rodzajów powierzchni w 2 powtórzeniach. Inkubację pobranych prób oraz wymazów prowadzono w temperaturze 30 C przez 3-5 dni, po czym zliczono wyrosłe kolonie. Wynik z uwzględnieniem objętości pobranego powietrza przeliczono na jednostki tworzące kolonie w 1 m 3 powietrza [jtk/ m 3 ]. Liczbę kolonii z płytek odciskowych oraz prób wymazów wyrażono w jtk/100 cm 2 badanej powierzchni. Identyfikacja grzybów Identyfikację grzybów prowadzono na podstawie obserwacji makro- i mikroskopowych w oparciu o klucze taksonomiczne (27, 28). Oznaczenie aktywności celulolitycznej grzybów Aktywność celulolityczną zbadano dla wszystkich szczepów wyizolowanych z archiwum (powietrze, akta) a także szczepów charakteryzujących się największą częstością występowania Tabela 2. Ogólna liczba grzybów w powietrzu magazynów papieru Table 2. Total fungi count in the air in paper stores Instytucja Biblioteka Archiwum pomieszczenie nr 1 nr 2 nr 1 nr 2 Pracownia konserwacji średnia w miejscu 1 nb nie badano Śr średnia; Min Max wartość najniższa i najwyższa; OS odchylenie standardowe Ogólna liczba grzybów w powietrzu magazynów papieru średnia w miejscu 2 średnia w miejscu 3 gdzie: Q strefa rozkładu celulozy (mm), D łączna średnica kolonii i strefy rozkładu (mm), D średnica kolonii (mm). Analizę aktywności celulolitycznej wykonano w 2 powtórzeniach dla każdego szczepu. Wyniki Badanie zanieczyszczenia mikologicznego powietrza wykonano w 1-4 miejscach pomieszczenia (w zależności od kubatury), w dwóch powtórzeniach. Stężenie bioaerozolu grzybowego w powietrzu w magazynach przechowujących wyroby papiernicze (archiwum, biblioteka) przedstawiono w tabeli 2. Analizę ilościową grzybów zasiedlających badane materiały wykonano dla 5-9 rodzajów powierzchni w 2 powtórzeniach. Tabela 3 zawiera zestawienie wyników analizy ilościowej zanieczyszczenia grzybami strzępkowymi powierzchni książek, akt i tektury opakowaniowej. Analiza ilościowa wykazała, że średnie zanieczyszczenie grzybami strzępkowymi powietrza w pomieszczeniach biblioteki wynosiło 5,0 x 10 1 jtk/m 3 i było wyższe niż w powietrzu magazynów archiwalnych (3,8 x 10 1 jtk/m 3 ). Przeprowadzone badania ilościowe wskazują na niską liczbę grzybów w powietrzu pomieszczeń magazynowych w bibliotece średnia w miejscu 4 Ogółem 3,3 x ,5 x ,3 x ,4 x ,5 x ,5 x 10 2 Nb Nb Śr: 5,0 x 10 1 Min: 2,0 x 10 1 Max: 4,0 x 10 2 OS: 1,3 x ,0 x ,0 x ,5 x ,0 x 10 1 Śr: 3,8 x ,7 x ,1 x 10 2 nb Nb 2,9 x 10 2 nb nb Nb Min: 2,0 x 10 1 Max: 1,6 x 10 2 OS: 1,2 x 10 2 i archiwum. Średnie stężenie mikroflory grzybowej w powietrzu pomieszczeń bibliotecznych i archiwalnych nie przekraczało wartości dopuszczalnej - 2,0x10 2 jtk/m 3 (29) dla pomieszczeń zamkniętych. W badanych obiektach parametry powietrza wewnętrznego są regularnie kontrolowane i utrzymywane na zalecanym poziomie (temperatura: C; wilgotność 27-53%). Pozwala to zapewnić dobry standard higieniczny powietrza w badanych pomieszczeniach. Analiza ilościowa zanieczyszczenia mikrobiologicznego prze- 758 PRZEGLĄD PAPIERNICZY 67 GRUDZIEŃ 2011
5 Tabela 3. Ogólna liczba grzybów na materiałach w magazynach papieru Table 3. Total fungi count on the materials in paper stores Badany materiał Papier archiwalny Książki Opakowania tekturowe Śr średnia; Min Max wartość najniższa i najwyższa; OS odchylenie standardowe Ogólna liczba grzybów na powierzchniach wyrobów papierowych [jtk/100cm 2 ] Śr: 2,5 x 10 2 Min: 5,0 x 10 0 Max: 8,8 x 10 2 OS: 4,2 x 10 2 Śr: 1,2 x 10 3 Min: 5,0 x 10 0 Max: 7,2 x 10 3 OS: 2,3 x 10 3 Śr: 1,7 x 10 1 Min: 6,0 x 10 0 Max: 4,0 x 10 1 OS: 1,3 x 10 1 Tabela 4. Gatunki pleśni obecne w magazynach papieru: w powietrzu i na papierze Table 4. Mould species present in paper stores: in the air and on paper Miejsce izolacji Powietrze powierzchnie Archiwum Biblioteka Papier archiwalny Książki Opakowania tekturowe Gatunek Średnia częstość izolacji [%] Penicillium carneum 28,6 Penicillium crustosum 21,4 Chrysonilia sitophila 21,4 Alternaria sp. 14,3 Aspergillus versicolor 14,3 Cladosporium herbarum 14,3 Penicillium digitatum 14,3 Penicillium italicum 14,3 Rhizopus nigricans 14,3 Alternaria alternata 7,1 Aspergillus fumigatus 7,1 Aspergillus niger 7,1 Botrytis sp. 7,1 Cladosporium macrocarpum 7,1 Aspergillus versicolor 58,3 Cladosporium herbarum 58,3 Cladosporium macrocarpum 58,3 Penicillium italicum 58,3 Penicillium carneum 50 Penicillium crustosum 33,3 Alternaria consortiale 16,7 Aspergillus niger 8,3 Botrytis sp. 8,3 Mucor globosus 8,3 Mucor sp. 8,3 Penicillium paneum 8,3 Paecilomyces variotii 44,4 Penicillium carneum 33,3 Penicillium crustosum 11,1 Rhodotorula sp. 11,1 Penicillium carneum 50 Paecilomyces variotii 44,4 Cladosporium herbarum 33,3 Penicillium crustosum 25 Mucor circinelloides 12,5 Penicillium digitatum 11,1 Alternaria alternata 66,7 Penicillium sp. 53,4 Trichoderma viride 53,3 Aureobasidium pullulans 35 Cladosporium cladosporioides 33,3 Humicola grisea 25 Penicillium expansum 25 Mucor racemosus 16,7 chowywanych materiałów papierowych wskazuje na wysoką liczbę grzybów na powierzchniach książek w bibliotece, kształtującą się na poziomie 1,2x10 3 jtk/100cm 2. Natomiast najniższą liczbę grzybów (średnio 1,7x10 1 jtk/100cm 2 ) stwierdzono na powierzchni tektur opakowaniowych. Tak ukształtowany poziom zanieczyszczenia powierzchni badanych materiałów może być wynikiem złożonego składu książek, które oprócz papierowych kartek mają oprawy i zawierają kleje i inne różnorodne chemicznie elementy. Należy także pamiętać o częstym użytkowaniu materiałów bibliotecznych przez ludzi, a tym samym o możliwości pozostawiania drobnoustrojów lub substancji pokarmowych dla drobnoustrojów na powierzchni książki. W tabeli 4 przedstawiono gatunki grzybów strzępkowych oraz częstość ich izolacji z powietrza i obiektów w magazynach papieru. Skład gatunkowy grzybów w powietrzu biblioteki i archiwum jest podobny. W obu rodzajach magazynów stwierdzono obecność pleśni z rodzaju: Penicillium (P.carneum, P. crustosum, P. italicum), Aspergillus (A. niger, A. versicolor), Cladosporium (C. herbarum, C. macrocarpum), Botrytis sp. W pomieszczeniach archiwalnych najczęściej występowały: Penicillium carneum (częstość izolacji: 28,6%), Penicillium crustosum (21,4%), Chrysonilia sitophila (21,4%). Z kolei z powietrza w bibliotece z wysoką częstością (>50%) izolowano gatunki: Aspergillus versicolor, Cladosporium herbarum, C. macrocarpum, Penicillium italicum, P. carneum. Wymienione gatunki można uznać za wskaźniki zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza pomieszczeń archiwalnych i bibliotecznych (tabela 4). Na powierzchni akt najczęściej występowały pleśnie: Peacilomyces variotii (44,4%) oraz Penicillium carneum (33,3%). Zdiagnozowano również drożdże (Rhodotorula sp.) niewyizolowane na pozostałych badanych materiałach papierowych. Na powierzchniach książek w bibliotece najczęściej obecne były: Penicillium carneum (50%), Peacilomyces variotii (44,4%), a także Cladosporium herbarum (33,3%). Na tekturach opakowaniowych odnotowano największą częstość występowania grzybów: Alternaria alternata (66,7%), Penicillium sp. (53,4%), Trichoderma viride (53,3%). Gatunki należące do rodzajów: Penicillium, Alternaria, Cladosporium i Aspergillus obecne były zarówno w powietrzu, jak i na powierzchniach w badanych magazynach. Wykazano, iż skład gatunkowy grzybów bytujących na badanych materiałach jest różnorodny. Nie zależy on jedynie od rodzaju mikroorganizmów bytujących w powietrzu wewnętrznym, ale także od składu mikroflory przenoszonej przez ludzi (pracownicy, użytkownicy magazynów) oraz może być typowy dla powierzchni celulozowych (papier). Na podstawie uzyskanych wyników, za wskaźniki zanieczyszczenia mikrobiologicznego powierzchni papieru z uwagi na częstość występowania można przyjąć grzyby z rodzaju Penicillium. PRZEGLĄD PAPIERNICZY 67 GRUDZIEŃ
6 Rys. 1. Częstość występowania gatunków grzybów o różnej aktywności celulolitycznej w pomieszczeniach archiwum Fig. 1. Occurence frequency of the fungi of different cellulolytic activity in archives rooms Rys. 2. Ocena właściwości celulolitycznych wybranych gatunków grzybów wyizolowanych z powietrza i papieru w pomieszczeniach archiwalnych i bibliotecznych Fig. 2. Evaluation of the cellulolytic properties of the selected fungi species found in libraries and archives rooms Wyniki badań uzdolnień celulolitycznych grzybów strzępkowych w archiwum wskazują, iż zdecydowaną większość gatunków charakteryzuje niski współczynnik aktywności celulolitycznej w zakresie Q = 1-2, stanowią one ponad 60% wszystkich wyizolowanych grzybów (rys. 1). Grzyby o współczynniku aktywności celulolitycznej Q z przedziału 2-3 (podwyższone właściwości celulolityczne) stanowią łącznie 27% wszystkich wyizolowanych szczepów. Niewielki udział (7%) spośród wszystkich zdiagnozowanych gatunków stanowiły grzyby o wysokiej aktywności celulolitycznej (Q od 4 do 5 i powyżej 5). Przeprowadzona analiza właściwości celulolitycznych wskazuje na potencjalne zagrożenie ze strony grzybów dla materiałów gromadzonych w archiwum. Blisko 40% wyizolowanych gatunków charakteryzuje się podwyższoną zdolnością do rozkładu celulozy. Ponadto w sprzyjających warunkach temperaturowowilgotnościowych wszystkie obecne w pomieszczeniu grzyby mogą rozpocząć aktywny rozkład wyrobów papierniczych. Ocenę uzdolnień do rozkładu celulozy zawartej w papierze wybranych gatunków grzybów mikroskopowych wyizolowanych z powierzchni papieru oraz powietrza w pomieszczeniach archiwalnych i bibliotecznych przedstawiono na rysunku 2. Spośród badanych szczepów największymi uzdolnieniami celulolitycznymi odznaczały się grzyby Cladosporium cladosporoides oraz Aureobasidium pullulans, dla których wartość współczynnika aktywności celulolitycznej Q wynosiła odpowiednio 4,25 i 3,5. Podwyższone zdolności do rozkładu celulozy (Q>2) wykazano również dla Cladosporium herbarum i Aspergillus versicolor. Dla pozostałych analizowanych gatunków wartość tego współczynnika wahała się w granicach 1,67 1,75, co wskazuje na podobne uzdolnienia celulolityczne tych szczepów. Wśród wszystkich szczepów wyizolowanych z powietrza biblioteki oraz powierzchni książek i tektury opakowaniowej przeważają grzyby o podwyższonej i wysokiej aktywności celulolitycznej. Gatunki, które zostały wytypowane jako wskaźnikowe, mają niższą aktywność celulolityczną, jednakże to ich obecność, jako dominantów w badanym środowisku, przemawia za zagrożeniem aktywnym rozkładem papieru. Nieprzestrzeganie zalecanych parametrów przechowywania książek w bibliotece i tektury w magazynach może spowodować łatwe i szybkie zagrzybienie tych wyrobów. Klasyfikację grzybów wyizolowanych z powietrza magazynów papieru oraz powierzchni wyrobów papierniczych uwzględniającą ich szkodliwość dla zdrowia pracowników i użytkowników miejsc, w których przechowywane są archiwalia, książki itp., zamieszczono w tabeli 5. Za podstawę oceny szkodliwości dla zdrowia przyjęto Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn (Dz.U.2005, Nr 81, Tabela 5. Poziom zagrożenia zdrowotnego grzybów wyizolowanych z magazynów papieru Table 5. Health hazard level of the fungi found in paper stores Gatunek Grupa szkodliwych czynników biologicznych* Poziom zagrożenia zdrowotnego gatunku (BSL)** Alternaria sp. 1 1 Alternaria alternata 1 1 Alternaria consortiale 1 0 Aspergillus fumigatus 2 2 Aspergillus niger 1 1 Aspergillus versicolor 1 1 Aureobasidium pullulans 1 1 Botrytis sp. 1 1 Chrysonilia sitophila 1 1 Cladosporium cladosporoides 1 1 Cladosporium herbarium 1 1 Cladosporium macrocarpum 1 0 Humicola grisea 1 0 Mucor circinelloides 1 1 Mucor globosus 1 0 Mucor racemosus 1 1 Mucor sp. 1 0 Paecilomyces variotii 1 2 Penicillium carneum 1 1 Penicillium crustosum 1 1 Penicillium digitatum 1 0 Penicillium expansum 1 1 Penicillium italicum 1 1 Penicillium paneum 1 1 Penicillium sp. 1 1 Rhizopus nigricans 1 0 Rhodotorula sp. 1 nd Trichoderma viride 1 1 nd nie dotyczy * Klasyfikacja wg Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn (Dz.U.2005, Nr 81, poz.716 ze zmianami: Dz.U.2008, Nr 48, poz.288) w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki, ** Klasyfikacja wg listy sporządzonej przez European Confederation of Medical Mycology 760 PRZEGLĄD PAPIERNICZY 67 GRUDZIEŃ 2011
7 poz.716 ze zmianami: Dz.U.2008, Nr 48, poz.288) (30) w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. Uwzględniono również klasyfikację biobezpieczeństwa European Confederation of Medical Mycology (ECMM). Zgodnie z wykazem szkodliwych czynników biologicznych wyizolowane z magazynów wyrobów papierniczych grzyby należą do pierwszej grupy zagrożenia zdrowotnego. Jest więc mało prawdopodobne, aby mogły wywołać choroby u ludzi i praktycznie nie stanowią zagrożenia dla pracowników. Na podstawie klasyfikacji ECMM wytypowano 2 gatunki o najwyższym spotykanym u grzybów wskaźniku zagrożenia BSL-2: Aspergillus fumigatus, którego występowanie stwierdzono w powietrzu w archiwum oraz Paeciliomyces variotii występujący na aktach i książkach zarówno w Archiwum, jak i bibliotece. Są to gatunki zajmujące nisze ekologiczne bezkręgowców, ale z relatywnie dużą zdolnością do przeżycia w tkankach kręgowców; u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami odporności mogą wywoływać głębokie zakażenia. Pozostałe zdiagnozowane grzyby powszechnie występują w środowisku naturalnym, wykorzystując produkty martwych zwierząt. Wywoływane przez nie zakażenia są powierzchowne, nieinwazyjne lub łagodne. Podsumowanie Przeprowadzona w pomieszczeniach Archiwum i Biblioteki analiza ilościowa zanieczyszczenia mikrobiologicznego wskazała, że stężenie aerozolu grzybowego nie przekracza zalecanej wartości literaturowej (2,0x10 2 jtk/m 3 ). Podobnie liczba grzybów izolowanych na powierzchniach świadczy o braku aktywnego ich rozwoju i niskim zanieczyszczeniu mikrobiologicznym badanych wyrobów papierniczych. Analiza częstości izolacji poszczególnych szczepów w powietrzu pomieszczeń archiwalnych i bibliotecznych, pozwoliła wytypować gatunki grzybów (Aspergillus versicolor, Cladosporium herbarum, C. macrocarpum, Penicillium italicum, P. carneum), które mogą pełnić rolę wskaźników mikrobiologicznego zanieczyszczenia tego typu obiektów. W odniesieniu do wyrobów papierniczych (akt, książek, tektury) wytypowano grzyby z rodzaju Penicillium sp. Ocena aktywności celulolitycznej grzybów izolowanych z powietrza i powierzchni badanych obiektów wskazuje na znaczny udział (ok. 40%) gatunków o podwyższonych i dużych zdolnościach do rozkładu celulozy (papieru). Stanowi to zagrożenie dla wyrobów papierniczych w przypadku podwyższonej wilgotności i/lub zmian temperatury w pomieszczeniach do przechowywania papieru. Wśród grzybów strzępkowych izolowanych w badanych pomieszczeniach stwierdzono obecność zarówno niegroźnych dla człowieka saprofitów m.in.: Mucor globosus, Penicilium digitatum; gatunków potencjalnie alergennych i toksynotwórczych np. Alternaria alternata, Aspergillus versicolor, Cladosporium cladosporioides, C. herbarum, jak i grzybów chorobotwórczych: Aspergillus fumigatus, Paecilomyces variotii. Na uwagę zasługuje fakt, iż gatunek Paecilomyces variotii izolowano z częstością wynoszącą aż 44,4% (powierzchnia książki) i stanowić on może realne zagrożenie zdrowotne dla personelu i użytkowników biblioteki. Występujący w powietrzu pomieszczeń archiwalnych Aspergillus fumigatus, izolowany był z niską, wynoszącą 7,1% częstością i dlatego mało prawdopodobne, aby wywoływał dolegliwości zdrowotne u przebywających w archiwum ludzi. Ochronę zgromadzonych wyrobów papierniczych przed rozkładem mikrobiologicznym oraz bezpieczeństwo pracowników i użytkowników archiwum i biblioteki przed narażeniem zdrowotnym ze strony nadmiernie rozwijających się grzybów mikroskopowych uzyskano dzięki zachowaniu dobrych warunków higienicznych oraz stałemu kontrolowaniu odpowiednich parametrów mikroklimatycznych w tych pomieszczeniach. Zaprezentowane i omówione wyniki mają jedynie charakter badań wstępnych, podkreślających potrzebę monitoringu zanieczyszczenia mikologicznego zarówno powietrza, jak i materiałów w pomieszczeniach magazynujących papier, oraz dalszych analiz wpływu grzybów strzępkowych na trwałość papieru i zdrowie pracowników. Niezwykle istotne wydaje się wytypowanie wskaźników, czyli gatunków grzybów, których obecność lub określona ilość pozwoli na szybką ocenę realnego zagrożenia biodegradacją papieru, jak również ocenę szkodliwości dla zdrowia ludzi przebywających w tego typu pomieszczeniach. Zaprezentowane wyniki wskazują także na konieczność prowadzenia badań lekarskich pracowników potencjalnie narażonych na oddziaływanie szkodliwych czynników biologicznych na stanowiskach pracy w archiwach i bibliotekach. Badania realizowane były w ramach projektu nr III.B.03 nt. Opracowanie zasad oceny i profilaktyki zagrożeń powodowanych przez szkodliwe czynniki biologiczne w środowisku pracy przy wykorzystaniu wskaźników zanieczyszczenia mikrobiologicznego w ramach programu wieloletniego Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy II etap, okres realizacji: lata , koordynowanego przez Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy. Przedstawione badania wykonano również w ramach projektu UMŁ na lata Ochrona przed mikrobiologiczną biodeterioracją obiektów muzealnych, archiwalnych i bibliotecznych. Literatura 1. Zyska B.: Mikrobiologiczna korozja materiałów, Wyd. Naukowo- Techniczne, Warszawa Zotti M., Ferronib A., Calvini P.: Microfungal biodeterioration of historic paper: Preliminary FTIR and microbiological analyses, International Biodeterioration & Biodegradation 62, (2008). 3. Reis-Menezes A.A., Gambale W., Giudice M.C., Shirakawa M.A.: Accelerated testing of mold growth on traditional and recycled book paper, International Biodeterioration & Biodegradation 65, (2011). 4. Szostak-Kot J.: Biodeterioracja obiektów zabytkowych. Aspekty mikrobiologiczne w konserwacji, V Konferencja Naukowa Rozkład i Korozja Mikrobiologiczna Materiałów Technicznych, materiały konferencyjne, s , Łódź PRZEGLĄD PAPIERNICZY 67 GRUDZIEŃ
8 5. Olejnik K., Wysocka-Robak A.: Wpływ wilgotności powietrza na właściwości wytrzymałościowe wybranych wytworów papierniczych, Przegl. Papiern. 61, 2, (2005). 6. Woźniak M., Tymińska A.: Mikrobiologiczne aspekty konserwacji starodruków, III Konferencja Naukowa Rozkład i Korozja Mikrobiologiczna Materiałów Technicznych, materiały konferencyjne, s , Łódź Stobińska H., Zyska B.: Mikrobiologia Materiałów, Papier produkcja, wytwory papiernicze, materiały w zbiorach bibliotecznych, Wyd. Politechniki Łódzkiej, Łódź Weise U.: Characterization and Mechanisms of Changes In Wood Pulp Fibers Caused by Water Removal, Dr. Thesis, Chemical Technology Series, No. 249 ed. Espoo, The Finnish Academy of Technology, Finland Maggi O., Persiani A.M., Gallo F., Valenti P., Pasquariello G., Sclocchi M.C., Scorrano M.: Airborne fungal spores in dust present in archives: proposal for a detection method, new for archival materials, Aerobiologia 16: , Kluwer Academic Publishers Netherlands Neves E.R., Schäfer S., Phillips A., Canejo J., Macedo M.F.: Antifungal effect of different methyl and propyl paraben mixtures on the treatment of paper biodeterioration, International Biodeterioration & Biodegradation 63, (2009). 11. Guiameta P., Borrego S., Lavin P., Perdomod I., Saraviac S.: Biofouling and biodeterioration in materials stored at the Historical Archive of the Museum of La Plata, Argentine and at the National Archive of the Republic of Cuba, Colloids and Surfaces B: Biointerfaces 85, (2011). 12. Borrego S., Guiamet P., Gómez de Saravia S., Batistini P., Garcia M., Lavin P, Perdomoa I.: The quality of air at archives and the biodeterioration of photographs, International Biodeterioration & Biodegradation 64, (2010). 13. Libudzisz Z, Kowal K, Żakowska Z.: Mikrobiologia techniczna, Mikroorganizmy i środowiska ich występowania, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa Piotrowska M., Zielińska-Jankiewicz K., Kozajda A., Gutarowska B.: Zanieczyszczenie powietrza grzybami strzępkowymi w archiwach i bibliotekach, Ochrona przed korozją 9, (2006). 15. Syguła-Cholewińska J.: Czystość mikrobiologiczna powietrza w archiwum akademii ekonomicznej w Krakowie, Problemy jakości powietrza wewnętrznego w Polsce. Wydawnictwo Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji Politechniki Warszawskiej, Warszawa Gutarowska B.: Przegląd metod oceny zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza, Problemy jakości powietrza wewnętrznego w Polsce. Wydawnictwo Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji Politechniki Warszawskiej, Warszawa Karbowska-Berent J., Górny R.L., Strzelczyk A.B., Wlazło A.: Airborne and dust borne microorganisms in selected Polish libraries and archives, Building and Environment 46, (2011). 18. Helbig A., Gutarowska B.: Ocena zanieczyszczenia pleśniami pomieszczeń w Oddziałach w Żywcu i Oświęcimiu Archiwum Państwowego w Katowicach, Notes Konserwatorski, nr 13, s , Wyd. Biblioteki Narodowej, Warszawa, Strzelczyk A., Karbowska-Berent J.: Drobnoustroje i owady niszczące zabytki i ich zwalczanie, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń Zyska B, Żakowska Z.: Mikrobiologia materiałów, Wyd. Politechniki Łódzkiej, Łódź Strzelczyk A., Zykubek K.: Ocena zniszczeń mechanicznych i mikrobiologicznych zbiorów z lat , przechowywanych w czterech polskich placówkach bibliotecznych i archiwalnych, Notes Konserwatorski nr 13 s , Wyd. Biblioteki Narodowej, Warszawa Zotti M., Ferroni A., Calvini P.: Mycological and FTIR analysis of biotic foxing on paper substrates, International Biodeterioration & Biodegradation 65, (2011). 23. Szostak Kot J.: Zagrożenia mikrobiologiczne związane z powietrzem pomieszczeń, w: Innowacyjność w kształtowaniu jakości wyrobów i usług, (red.) J. Żuchowski, s Wyd. Politechniki Radomskiej, Radom Kokosińska I.: Grzyby w powietrzu pomieszczeń a zagrożenie zdrowotne. Problemy jakości powietrza wewnętrznego w Polsce. Wydawnictwo Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji Politechniki Warszawskiej, Warszawa Zyska B., Zagrożenia biologiczne w budynku, Wyd. Arkady, Warszawa Wiszniewska M., Walusiak J., Pannenko I., Draniak M., Kowalczyk M., Pałczyński C.: Pleśnie alergen obecny w środowisku pracy muzealników, Ochrona przed korozją 9, (2006). 27. Samson R.A., Hoekstra E.S., Frisvad J.C.: Introduction to food-borne fungi ; Baarn: Centraalbureau voor Schimmenuturees, Frisvad J.C., Samson R.A.: Polyphasic taxonomy of Penicillium subgenus Penicillium. A guide to identification of food and airborne tarverticialle Penicillia and their mycotoxines, in: Studies in mycology 49, 1, 174 (2004). 29. Górny R.L.: Biologiczne czynniki szkodliwe: normy, zalecenia i propozycje wartości dopuszczalnych, Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 3, (2004). 30. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn (Dz.U.2005, Nr 81, poz.716 ze zmianami: Dz.U.2008, Nr 48, poz.288) w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki. Prace naukowo-badawcze publikowane w naszym miesięczniku recenzują: Prof. dr hab. Andrzej Barański (UJ), prof. dr hab. Svitlana Havenko, dr hab. inż. Georgij Petriaszwili (IMiP PW), prof. dr hab. inż. Kazimierz Przybysz (IPiP PŁ), dr hab. Yuriy Pyr yev, prof. nzw. PW, dr hab. Ewa Sikorska (UE w Poznaniu), dr inż. Krzysztof Stępień (IPiP PŁ), dr hab. inż. Włodzimierz Szewczyk, prof. nzw. PŁ, prof. dr hab. Petro Topolnytskyy, dr hab. inż. Bogusława Waliszewska (ICTD, UP w Poznaniu), dr Andrzej Walkowski (IBPR-S Warszawa, oddz. w Poznaniu), dr hab. inż. Zofia Żakowska, prof. PŁ (ITFiM PŁ) Wszystkim Państwu Członkom Rady Naukowej i Programowej, Recenzentom, Współpracownikom serdecznie dziękujemy za dotychczasową, efektywną pracę nad doskonaleniem treści publikowanych w Przeglądzie Papierniczym. Z okazji pięknych Świąt Bożego Narodzenia składamy serdeczne życzenia: zdrowia, radości, miłej atmosfery i rodzinnego ciepła. Oby nadchodzący 2012 rok okazał się dla Państwa szczęśliwy, przyniósł satysfakcję zawodową i osobistą oraz zadowolenie ze współpracy z naszym czasopismem. 762 PRZEGLĄD PAPIERNICZY 67 GRUDZIEŃ 2011
Monitoring i usuwanie zanieczyszczeń mikrobiologicznych w pomieszczeniach archiwalnych i bibliotecznych
Monitoring i usuwanie zanieczyszczeń mikrobiologicznych w pomieszczeniach archiwalnych i bibliotecznych Monitoring and removal of microbial contamination in archive and library premises J U S T Y N A S
Bardziej szczegółowoOFERTA BADAŃ MIKOLOGICZNYCH
OFERTA BADAŃ MIKOLOGICZNYCH prof. dr hab. inż. Jan Grajewski dr hab. Magdalena Twarużek Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Wydział Nauk Przyrodniczych, Instytut Biologii Eksperymentalnej, Katedra Fizjologii
Bardziej szczegółowoGRZYBY PLEŚNIOWE W MIKROŚRODOWISKU MIESZKALNYM CZŁOWIEKA
GRZYBY PLEŚNIOWE W MIKROŚRODOWISKU MIESZKALNYM CZŁOWIEKA Opracowanie: dr inż. Jan Antoni Rubin Politechnika Śląska, Gliwice PSMB, Wrocław Gliwice, 21-22 czerwca 2017r. 1 MYKOLOGIA BUDOWLANA to dział budownictwa,
Bardziej szczegółowoZ BADAŃ ODDZIAŁYWANIA WYBRANYCH MIKROORGANIZMÓW NA KOMPOZYTY PP Z BIOCYDEM SEANTEX
SPRAWOZDANIE Z BADAŃ ODDZIAŁYWANIA WYBRANYCH MIKROORGANIZMÓW NA KOMPOZYTY PP Z BIOCYDEM SEANTEX /zlecenie 514010/ wykonane w WOJSKOWYM INSTYTUCIE CHEMII I RADIOMETRII w Warszaawie 1. Materiały i metody
Bardziej szczegółowoTemat: Powietrze jako środowisko życia mikroorganizmów. Mikrobiologiczne badanie powietrza i powierzchni płaskich Cz.1/Cz.2.
Katedra i Zakład Mikrobiologii i Wirusologii Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Mikrobiologia ogólna Biotechnologia medyczna II rok / I o Instrukcja do ćwiczeń Temat: Powietrze
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA MIKROBIOLOGICZNA SADU ŚLIWY WĘGIERKI ZWYKŁEJ
CHARAKTERYSTYKA MIKROBIOLOGICZNA SADU ŚLIWY WĘGIERKI ZWYKŁEJ Paweł Satora, Tadeusz Tuszyński Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej Akademia Rolnicza, al. 29 listopada 46, 31-425 Kraków
Bardziej szczegółowo"Zagrożenia biologiczne w budynku" Autor: Bronisław Zyska. Rok wydania: Miejsce wydania: Warszawa
"Zagrożenia biologiczne w budynku" Autor: Bronisław Zyska Rok wydania: 1999 Miejsce wydania: Warszawa Wyczerpujący opis zagrożeń biologicznych w obiektach budowlanych i sposobów zapobiegania im. Książka
Bardziej szczegółowoNegatywne skutki działania na człowieka grzybów pleśniowych oraz wpływ na to zjawisko projektowania, wykonywania i eksploatacji budynków
Polskie Stowarzyszenie Mykologów Budownictwa Negatywne skutki działania na człowieka grzybów pleśniowych oraz wpływ na to zjawisko projektowania, wykonywania i eksploatacji budynków 1. Wstęp Grzyby mogą
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 313 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 313 SECTIO D 25 Katedra Higieny i Promocji Zdrowia, Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Department of Hygiene and
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z badań identyfikacji drobnoustrojów
Symbol: KJ-F-5.0- Data: 8.07.04 Strona z 7. Wykonawca badań SPRAWOZDANIE Z BADAŃ NR DMIP//04 DO ZLECENIA 40707 Z DNIA 30/07/04 Laboratorium SGS Eko-Projekt Sp. z o.o. Ul. Cieszyńska 5a 43 00 Pszczyna Laboratorium
Bardziej szczegółowoDrobnoustroje i owady niszczące zabytki i ich zwalczanie - Alicja B. Strzelczyk i Joanna Karbowska-Beren
Oddajemy do Państwa dyspozycji podręcznik, który jest rozwinięciem wykładu pt. Mikrobiologia z dezynfekcją zabytków", prowadzonego przez Alicję B. Strzelczyk od 1965 do 2004 r. na Uniwersytecie Mikołaja
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE PULSUJĄCYCH FAL RADIOWYCH W USZLACHETNIANIU NASION ROŚLIN WARZYWNYCH
APPLICATION OF PULSED RADIO FREQUENCY IN SEEDS ENHANCEMENT OF VEGETABLE PLANTS ZASTOSOWANIE PULSUJĄCYCH FAL RADIOWYCH W USZLACHETNIANIU NASION ROŚLIN WARZYWNYCH Regina Janas, Krzysztof Górnik, Mieczysław
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 639
PCA ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 639 Zakres akredytacji Nr AB 639 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 16 Data wydania: 22 czerwca
Bardziej szczegółowoAnaliza mikrobiologiczna powietrza oraz zapylenia i występowania aktywnych biologicznie substancji w powietrzu m. Kielce
Analiza mikrobiologiczna powietrza oraz zapylenia i występowania aktywnych biologicznie substancji w powietrzu m. Kielce (SKRÓT) dr Krystyna Królikowska, dr Marek Kwinkowski prof. zw. dr hab. Wiesław Kaca
Bardziej szczegółowoRAPORT Z BADAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH OCENY STĘŻENIA BIOAEROZOLU ZANIECZYSZCZAJĄCEGO POWIETRZE NA PODSTAWIE LICZEBNOŚCI WYBRANYCH GRUP DROBNOUSTROJÓW
Mysłowice, 22.03.2016 r. RAPORT Z BADAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH OCENY STĘŻENIA BIOAEROZOLU ZANIECZYSZCZAJĄCEGO POWIETRZE NA PODSTAWIE LICZEBNOŚCI WYBRANYCH GRUP DROBNOUSTROJÓW Zleceniodawca: Stowarzyszenie
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 22 kwietnia 2005 r.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki
Bardziej szczegółowoZakład Higieny Środowiska Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny
Pomiary zanieczyszczenia mikrobiologicznego powietrza na terenie Miasta Otwocka w rejonie zagospodarowania odpadów komunalnych: składowiska odpadów komunalnych Sater-Otwock Sp. z o.o. w Otwocku oraz Regionalnej
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Rolnictwo Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2010 Tom 4 Zeszyt 6 HANNA REKOSZ-BURLAGA, ANNA CHRÓST,
Bardziej szczegółowowystępujących na powierzchni walizy przechowywanej na terenie byłego KL Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
Analiza ilościowa mikroorganizmów występujących na powierzchni walizy przechowywanej na terenie byłego KL Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu Anna Wawrzyk, Dorota Rybitwa, Aleksandra Papis notes 18_2016 Summary:
Bardziej szczegółowoGRZYBY PLEŚNIOWE W POWIETRZU POMIESZCZEŃ BIUROWYCH WYNIKI INTERWENCJI ŚRODOWISKOWEJ
Medycyna Pracy 2007;58(6):521 525 Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Alina Buczyńska 1 Marcin Cyprowski 1 Małgorzata Piotrowska 2 Irena Szadkowska-Stańczyk 1 GRZYBY
Bardziej szczegółowoARTYKUŁY REPORTS OCENA ODPORNOŚCI POWŁOK Z FARB ELEWACYJNYCH NA DZIAŁANIE GRZYBÓW PLEŚNIOWYCH DO CELÓW ZNAKOWANIA EKOLOGICZNEGO
ARTYKUŁY REPORTS Alicja Abram* OCENA ODPORNOŚCI POWŁOK Z FARB ELEWACYJNYCH NA DZIAŁANIE GRZYBÓW PLEŚNIOWYCH DO CELÓW ZNAKOWANIA EKOLOGICZNEGO W artykule przedstawiono metodę i wyniki badań odporności powłok
Bardziej szczegółowoWarszawa dnia Opinia mykologiczna. Dr inż. Aleksandra Wójcik
Warszawa dnia 27.12.2016 Opinia mykologiczna AUTOR Dr inż. Aleksandra Wójcik PODPIS Spis treści 1. Dane ogólne... 3 2. Główne wnioski i zalecenia... 4 3. Analiza mykologiczna jakościowa... 5 4. Dopuszczalne
Bardziej szczegółowo1. Fragment konstrukcji dachu. Widoczne elementy kratownic i sklejka połaciowa.
www.lech-bud.org Przyczyny zagrzybienia dachów budynków wykonywanych w nowych technologiach W latach dziewięćdziesiątych w Polsce zaczęto wykonywać budynki w nowych technologiach. Do takich należy zaliczyć
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 1129 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 1129 SECTIO D 2004 Zakład Pielęgniarstwa Środowiskowego Wydziału Ochrony Zdrowia Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Bardziej szczegółowoDBAMY O ŚRODOWISKO PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA REALIZOWANY PRZEZ SPZOZ BRZESKO
DBAMY O ŚRODOWISKO PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA REALIZOWANY PRZEZ SPZOZ BRZESKO Należy pamiętać, że: Mikrobiologiczną florę środowiska szpitalnego stanowią: wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki, niezwykle
Bardziej szczegółowoZabytki na podłożu papierowym jako środowisko życia mikroorganizmów
Zabytki na podłożu papierowym jako środowisko życia mikroorganizmów Paper-based cultural heritage items as an environment for microorganisms JOANNA KARBOWSKA-BERENT DOI: 10.15199/54.2015.8.? Papier stanowiący
Bardziej szczegółowoChoroby grzybicze. Ewelina Farian
Choroby grzybicze Ewelina Farian Choroby grzybicze Grzybice to grupa chorób wywoływanych przez grzyby chorobotwórcze: dermatofity drożdżaki grzyby drożdżopodobne grzyby pleśniowe. Można je podzielić na:
Bardziej szczegółowoBIOTECHNOLOGIA OGÓLNA
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. Wprowadzenie do biotechnologii. Rys historyczny. Zakres i znaczenie nowoczesnej biotechnologii. Opracowanie procesu biotechnologicznego. 7. Produkcja biomasy. Białko mikrobiologiczne.
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 8, 9, 10 Kontrola mikrobiologiczna środowiska pracy
MIKROBIOLOGIA KOSMETOLOGICZNA dla studentów II roku, studiów I st. kierunku KOSMETOLOGIA Ćwiczenie 8, 9, 10 Kontrola mikrobiologiczna środowiska pracy liczba godzin 8 Badanie mikrobiologicznej czystości
Bardziej szczegółowoNISKOEMISYJNE PALIWO WĘGLOWE
NISKOEMISYJNE PALIWO WĘGLOWE możliwości technologiczne i oferta rynkowa OPRACOWAŁ: Zespół twórców wynalazku zgłoszonego do opatentowania za nr P.400894 Za zespól twórców Krystian Penkała Katowice 15 październik
Bardziej szczegółowoWpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych
WANDA NOWAK, HALINA PODSIADŁO Politechnika Warszawska Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych Słowa kluczowe: biodegradacja, kompostowanie, folie celulozowe, właściwości wytrzymałościowe,
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki mieszaniny
Strona 1 z 5 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu kopolimer metakrylanu metylu i akrylan metylu b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie ISSN 897-780 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Rolnictwo Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 00 Tom 4 Zeszyt 6 HELENA BIS,, KRZYSZTOF FRĄCZEK, EWA
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki mieszaniny
Strona 1 z 6 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu poli(alkohol winylowy) b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM c. Typ chemiczny polimer
Bardziej szczegółowoEKSPERTYZA MYKOLOGICZNA. Przedszkole Publiczne w Markuszowie ul. Lubelska 78 21-173 Markuszów. Technobud Przedsiębiorstwo Wielobranżowe
TYTUŁ OPRACOWANIA EKSPERTYZA MYKOLOGICZNA ADRES OBIEKTU Przedszkole Publiczne w Markuszowie ul. Lubelska 78 21-173 Markuszów OPRACOWANIE BRANŻOWE Technobud Przedsiębiorstwo Wielobranżowe ul. Piłsudskiego
Bardziej szczegółowoOcena czystości mikrobiologicznej cystern przewożących cukier luzem. dr Dagmara Wojtków Teresa Basińska Jesior
Ocena czystości mikrobiologicznej cystern przewożących cukier luzem dr Dagmara Wojtków Teresa Basińska Jesior 2 2012-06-26 Plan prezentacji Mycie i dezynfekcja Kontrola mikrobiologiczna Luminometria Proces
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM MIKROBIOLOGICZNE W CUKROWNI GLINOJECK
LABORATORIUM MIKROBIOLOGICZNE W CUKROWNI GLINOJECK HISTORIA Laboratorium mikrobiologiczne w Cukrowni Glinojeck zostało utworzone w 1998 roku, do nowego pomieszczenia zostało przeniesione w 2006r Powody
Bardziej szczegółowoDrewno. Zalety: Wady:
Drewno Drewno to naturalny surowiec w pełni odnawialny. Dzięki racjonalnej gospodarce leśnej w Polsce zwiększają się nie tylko zasoby drewna, lecz także powierzchnia lasów. łatwość w obróbce, lekkość i
Bardziej szczegółowoSUBSTANCJE CHEMICZNE STWARZAJĄCE ZAGROŻENIA
Szkoły Ponadgimnazjalne Moduł III Foliogram 41. KULTURA BEZPIECZEŃSTWA SUBSTANCJE CHEMICZNE STWARZAJĄCE ZAGROŻENIA Substancje chemiczne ze względu na zagrożenia dla zdrowia i/lub środowiska dzielimy na:
Bardziej szczegółowoSylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Analiza mobilna skażeń Inżynieria ochrony środowiska Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny
Bardziej szczegółowoHIGIENA W PRZEMYŚLE CUKROWNICZYM SANITARY CONDITIONS IN THE SUGAR INDUSTRY
HIGIENA W PRZEMYŚLE CUKROWNICZYM Małgorzata Kowalska, Ewelina Kacprzak Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa 05-084 Leszno k. Błonia ul. Inżynierska 4 Streszczenie Przedmiotem
Bardziej szczegółowoWstęp 11 Od autora 13 Podziękowania 14. I. Celuloza i inne składniki włókien roślinnych 15
spis treści Wstęp 11 Od autora 13 Podziękowania 14 I. Celuloza i inne składniki włókien roślinnych 15 Budowa celulozy 16 Podstawowe właściwości celulozy 17 Działanie kwasów 17 Reakcja z alkaliami 18 Utlenianie
Bardziej szczegółowoProbiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt
.pl Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt Autor: dr inż. Barbara Król Data: 2 stycznia 2016 W ostatnich latach obserwuje się wzmożone zainteresowanie probiotykami i prebiotykami zarówno
Bardziej szczegółowoRoman Marecik, Paweł Cyplik
PROGRAM STRATEGICZNY ZAAWANSOWANE TECHNOLOGIE POZYSKIWANIA ENERGII ZADANIE NR 4 Opracowanie zintegrowanych technologii wytwarzania paliw i energii z biomasy, odpadów rolniczych i innych Roman Marecik,
Bardziej szczegółowoBadania mikrobiologiczne wg PN-EN ISO 11737
Badania mikrobiologiczne wg PN-EN ISO 11737 mgr Agnieszka Wąsowska Specjalistyczne Laboratorium Badawcze ITA-TEST Z-ca Dyrektora ds. Badań Kierownik Zespołu Badań Mikrobiologicznych i Chemicznych Tel.022
Bardziej szczegółowoWyniki badań klimatyzacji samochodowej z dnia 9 czerwca 2017
Wrocław, 28 czerwca 2017 Zakład Fitopatologii i Mykologii Katedra Ochrony Roślin Wyniki badań klimatyzacji samochodowej z dnia 9 czerwca 2017 Badania zostały przeprowadzone w słonecznym dniu. Było ciepło,
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 4
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Podstawy mikrobiologii z immunologią Basics of microbiology and immunology Kod Punktacja ECTS* 4 Koordynator dr Tomasz Bator Zespół dydaktyczny dr hab. Magdalena Greczek-
Bardziej szczegółowoTWORZYWA BIODEGRADOWALNE
TWORZYWA BIODEGRADOWALNE Opracowały: Joanna Grzegorzek kl. III a TE Katarzyna Kołdras kl. III a TE Tradycyjne tworzywa sztuczne to materiały składające się z polimerów syntetycznych. Większość z nich nie
Bardziej szczegółowoSKUTKI SUSZY W GLEBIE
SKUTKI SUSZY W GLEBIE Zakrzów, 20 lutego 2019 r. dr hab. inż. Marek Ryczek, prof. UR atmosferyczna glebowa (rolnicza) hydrologiczna rośliny wilgotność gleba zwięzłość struktura gruzełkowata zasolenie mikroorganizmy
Bardziej szczegółowoHygicult. Szybkie testy do dokładnej oceny stanu higienicznego.
Hygicult Szybkie testy do dokładnej oceny stanu higienicznego. Mikrobiologiczne zanieczyszczenia produktów rolnych i artykułów spożywczych mogą doprowadzić do powstania znacznych strat ekonomicznych oraz
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 4 i 5 OCENA EKOTOKSYCZNOŚCI TEORIA Chemia zanieczyszczeń środowiska
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenia powietrza grzybami na różnych podłożach hodowlanych w wybranych pomieszczeniach kliniki dermatologicznej. Część I
PRACE ORYGINALNE / ORIGINAL ARTICLES Mikologia Lekarska 2011, 18 (1): 30-38 Copyright 2011 Cornetis www.cornetis.com.pl ISSN 1232-986X Zanieczyszczenia powietrza grzybami na różnych podłożach hodowlanych
Bardziej szczegółowoLaboratorium LAKMA SAT Sp. z o.o. Silikon L do luster KARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU
KARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU Data sporządzenia: 20.11.2000 Data aktualizacji: 21.11.2008 1.IDENTYFIKACJA PREPARATU I IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTWA Nazwa wyrobu: Zastosowanie: Preparat do klejenia luster
Bardziej szczegółowoStabilność mikrobiologiczna napojów wpływ surowców i opakowań
Stabilność mikrobiologiczna napojów wpływ surowców i opakowań Dr hab. inż. Dorota Kręgiel Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Politechnika Łódzka Istotnym problemem jest brak stabilności mikrobiologicznej
Bardziej szczegółowoOchrona przed mikrobiologiczn biodeterioracj w muzealnictwie
ROLA NAUKI W ZACHOWANIU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Ochrona przed mikrobiologiczn biodeterioracj w muzealnictwie Beata Gutarowska, Małgorzata Piotrowska, Anna Koziróg, Zofia akowska Instytut Technologii Fermentacji
Bardziej szczegółowoŻywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna
Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa
Bardziej szczegółowoPW Zadanie 3.3: Monitoring zmian zdolności chorobotwórczych populacji patogenów z kompleksu Stagonospora spp. / S.
PW 2015-2020 Zadanie 3.3: Monitoring zmian zdolności chorobotwórczych populacji patogenów z kompleksu Stagonospora spp. / S. tritici sprawców plamistości liści i plew pszenicy i pszenżyta Zakład Fitopatologii,
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki mieszaniny
Strona 1 z 5 1. łuidentyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu biodegradowalny poliester b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM c. Typ chemiczny
Bardziej szczegółowoPowiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olecku
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Olecku Zaopatrzenie ludności w wodę W 2010 roku Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Olecku objęła nadzorem 17 urządzeń służących do zaopatrzenia
Bardziej szczegółowoII rok OML studia magisterskie - Diagnostyka parazytologiczna- praktyczna nauka zawodu
ĆWICZENIE 1 Temat: Wykrywanie grzybów i pasożytów w różnych materiałach biologicznych cz.1 1. Zasady pobierania, transportu i przechowywania materiałów biologicznych do badań mikologicznych i parazytologicznych
Bardziej szczegółowoOdporność na zagrzybienie płyt z krzemianu wapnia
Gregersensvej DK-2630 Taastrup Tel. +45 72 20 20 00 Fax +45 72 20 20 19 info@teknologisk.dk www.teknologisk.dk Odporność na zagrzybienie płyt z krzemianu wapnia 22-10-2015 Sporządzono przez Trine Østergaard
Bardziej szczegółowoMetody przechowywania i utrwalania bioproduktów KOLEKCJE SZCZEPÓW
Metody przechowywania i utrwalania bioproduktów KOLEKCJE SZCZEPÓW Opracował: dr S. Wierzba Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej Uniwersytetu Opolskiego Kolekcje szczepów Metody przechowywania
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki mieszaniny
Strona 1 z 5 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu politereftalan etylenowy modyfikowany glikolem b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM
Bardziej szczegółowoMIKROBIOLOGICZNA JAKOŚĆ POWIETRZA W BUDYNKU PASYWNYM W CZASIE JEGO EKSPLOATACJI
Małgorzata BASIŃSKA* Michał MICHAŁKIEWICZ* budynek pasywny, mikrobiologia, jakość powietrza MIKROBIOLOGICZNA JAKOŚĆ POWIETRZA W BUDYNKU PASYWNYM W CZASIE JEGO EKSPLOATACJI W referacie podjęto próbę określenia
Bardziej szczegółowoZMIANY W POPULACJACH MIKROORGANIZMÓW I NICIENI W GLEBIE PO ODKAŻANIU METODAMI KONWENCJONALNYMI I PROEKOLOGICZNYMI
ZMIANY W POPULACJACH MIKROORGANIZMÓW I NICIENI W GLEBIE PO ODKAŻANIU METODAMI KONWENCJONALNYMI I PROEKOLOGICZNYMI P. Sobiczewski 1, B. Meszka 1, H. Bryk 1, C. Ślusarski 1, A. Chałańska 1, S. Berczyński
Bardziej szczegółowoPRZEMYSŁOWE POSADZKI EPOKSYDOWE
POSADZKI ŻYWICZNE WŁAŚCIWOŚCI I ZASTOSOWANIE PRZEMYSŁOWE POSADZKI EPOKSYDOWE Wybierając podłogę kierujemy się nie tylko względami dekoracyjnymi. Istotny jest również aspekt użytkowy wytrzymałość parkietu
Bardziej szczegółowoOCENA ODPORNOŚCI POWŁOK Z FARB NA DZIAŁANIE GRZYBÓW PLEŚNIOWYCH
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY 1(161)2012 BADANIA I STUDIA - RESERCH AND STUDIES Alicja Abram* OCENA ODPORNOŚCI POWŁOK Z FARB NA DZIAŁANIE GRZYBÓW
Bardziej szczegółowoAG AIR CONTROL SYSTEM CF
SYSTEMY UZDATNIANIA POWIETRZA W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM Prezentuje: Krzysztof Szarek Warszawa, 18 października 2016r. www.anti-germ.com 1 Systemy wentylacyjne jako element odpowiadający za jakość powietrza
Bardziej szczegółowoKARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU Pochłaniacz wilgoci
1 Identyfikacja preparatu oraz identyfikacja dystrybutora Nazwa handlowa: Zastosowanie preparatu: Zapewnienie wilgotności powietrza w pomieszczeniach na poziomie 50 % Kraj pochodzenia: Szwecja Pojemność
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 510
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 510 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 15, Data wydania: 13 czerwca 2016 r. AB 510 Nazwa i adres GRUPA
Bardziej szczegółowoZarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 3. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody pięciu kroków, grafu ryzyka, PHA
Zarządzanie bezpieczeństwem Laboratorium 3. Analiza ryzyka zawodowego z wykorzystaniem metody pięciu kroków, grafu ryzyka, PHA Szczecin 2013 1 Wprowadzenie W celu przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego
Bardziej szczegółowoKARTA CHARAKTERYSTYKI Zgodna z WE/1907/2006 Art. 31 PRITT Korektory w taśmie
Strona 1/5 1. Identyfikacja preparatu, przedsiębiorstwa: Nazwa wyrobu: Karta została opracowana na wyroby sprzedawane pod nazwami: Pritt Compact Pritt Comfort Pritt Mini Pritt System korektor z kaseta
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Wydział Biologiczno - Rolniczy. Katedra Biotechnologii i Mikrobiologii
SYLABUS 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Mikrobiologia Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek) Nazwa jednostki realizującej przedmiot
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki mieszaniny
Strona 1 z 5 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu termoplastyczny elastomer poliuretanowy b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM c. Typ
Bardziej szczegółowoTOWAROZNAWSTWO SPOŻYWCZE. Praca zbiorowa pod red. Ewy Czarnieckiej-Skubina SPIS TREŚCI. Rozdział 1. Wiadomości wstępne
TOWAROZNAWSTWO SPOŻYWCZE Praca zbiorowa pod red. Ewy Czarnieckiej-Skubina SPIS TREŚCI Rozdział 1. Wiadomości wstępne 1.1. Podstawowe pojęcia i określenia z zakresu towaroznawstwa żywności 1.2. Klasyfikacja
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTÓW REALIZOWANYCH W KATEDRZE MIKROBIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ
OPIS PRZEDMIOTÓW REALIZOWANYCH W KATEDRZE MIKROBIOLOGII ŚRODOWISKOWEJ STUDIA STACJONARNE PIERWSZEGO STOPNIA - INŻYNIERSKIE Mikrobiologia Rola mikrobiologii. Świat mikroorganizmów: wirusy, bakterie, archebakterie,
Bardziej szczegółowoInstrukcja postępowania z odpadami biologicznymi w ICHNoZiŻ UJD
INSTRUKCJA POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI BIOLOGICZNYMI W INSTYTUCIE CHEMII, NAUK O ZDROWIU I ŻYWNOŚCI UNIWERSYTETU HUMANISTYCZNO-PRZYRODNICZEGO IM. JANA DŁUGOSZA W CZĘSTOCHOWIE I. Charakterystyka czynników biologicznych
Bardziej szczegółowoPreparat RECULTIV wprowadzony do gleby powoduje: Doświadczalnictwo prowadzone przez KSC SA w latach 2011 i 2012 aplikacja doglebowa
Preparat ReCultiv jest formą swoistej szczepionki doglebowej, przewidziany jest do zastosowania w okresie przedsiewnym lub pożniwnym. Przywraca równowagę mikrobiologiczną gleby. Preparat RECULTIV wprowadzony
Bardziej szczegółowoTreści podstawowe i przedmioty kierunkowe (przedmioty obowiązkowe)
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU WYDZIAŁ SZTUK PIĘKNYCH KIERUNEK: KONSERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI SPECJALNOŚĆ WEDŁUG UZYSKANYCH KWALIFIKACJI: Konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby
Bardziej szczegółowoMikrobiologia surowych i białych cukrów trzcinowych
Mikrobiologia surowych i białych cukrów trzcinowych Dr inż. Agnieszka Papiewska Instytut Chemicznej Technologii Żywności PŁ Zakład Cukrownictwa 2 Rosnąca rola cukru trzcinowego na europejskim rynku cukru
Bardziej szczegółowoKARTA CHARAKTERYSTYKI
KARTA CHARAKTERYSTYKI Data sporządzenia: 16.11.2010 wersja 1.1 1. IDENTYFIKACJA MIESZANINY I IDENTYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTWA Nazwa wyrobu: Zastosowanie: Wyrób do szklenia okien, uszczelniania ram okiennych
Bardziej szczegółowoBadania nad zastosowaniem celulozy bakteryjnej w konserwacji i restauracji dzieł sztuki
Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo XLIII, Toruń 2012 Halina Rosa, Alicja Strzelczyk, Elżbieta Jabłońska, Tomasz Kozielec, Joanna Karbowska-Berent Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Sztuk
Bardziej szczegółowoNORMY, POZIOMY, LIMITY ZANIECZYSZCZEŃ MIKROBIOLOGICZNYCH POWIERZCHNI, CYSTERN I WĘŻY ZAŁADUNKOWYCH
NORMY, POZIOMY, LIMITY ZANIECZYSZCZEŃ MIKROBIOLOGICZNYCH POWIERZCHNI, CYSTERN I WĘŻY ZAŁADUNKOWYCH mgr inż. Małgorzata Kowalska mgr inż. Ewelina Małczak, Leszno Pakiet higieny - WE 852/2004 z dnia 29.04.2004
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenia powietrza grzybami na różnych podłożach hodowlanych w wybranych pomieszczeniach kliniki dermatologicznej.
PRACE ORYGINALNE / ORIGINAL ARTICLES Mikologia Lekarska 2011, 18 (2): 79-86 Copyright 2011 Cornetis www.cornetis.com.pl ISSN 1232-986X Zanieczyszczenia powietrza grzybami na różnych podłożach hodowlanych
Bardziej szczegółowoKARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU NIEBEZPIECZNEGO
KARTA CHARAKTERYSTYKI PREPARATU NIEBEZPIECZNEGO Identyfikacja przedsiębiorstwa: Zakłady Chemiczne ANSER Sp. z o.o. Siedziba: Ul. J. Conrada 7, 01-922 Warszawa tel.: (022) 663 70 73 fax.: (022) 669 01 22
Bardziej szczegółowoTreści podstawowe i przedmioty kierunkowe (przedmioty obowiązkowe)
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU WYDZIAŁ SZTUK PIĘKNYCH KIERUNEK: KONSERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI SPECJALNOŚĆ WEDŁUG UZYSKANYCH KWALIFIKACJI: Konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby
Bardziej szczegółowoNowoczesne metody wędzenia ryb w świetle nowych przepisów UE
Nowoczesne metody wędzenia ryb w świetle nowych przepisów UE Zakład Inżynierii Procesowej i Maszynoznawstwa Wydział Nauk o Żywności i Rybactwa Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Jerzy.Balejko@zut.edu.pl
Bardziej szczegółowoOCENA MIKROBIOLOGICZNEGO ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA WOKÓŁ ZAKŁADU WRONA PRODUKCJA PODŁOŻA W PSZCZYNIE
OCENA MIKROBIOLOGICZNEGO ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA WOKÓŁ ZAKŁADU WRONA PRODUKCJA PODŁOŻA W PSZCZYNIE OPRACOWANIE DLA URZĄD MIEJSKI W PSZCZYNIE OCENA MIKROBIOLOGICZNEGO ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA WOKÓŁ
Bardziej szczegółowoStreszczenie projektu badawczego
Streszczenie projektu badawczego Dotyczy umowy nr 2014.030/40/BP/DWM Określenie wartości predykcyjnej całkowitej masy hemoglobiny w ocenie wydolności fizycznej zawodników dyscyplin wytrzymałościowych Wprowadzenie
Bardziej szczegółowoSZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE NA STANOWISKACH PRACY W MUZEACH
Medycyna Pracy 2012;63(2):153 165 Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi http://medpr.imp.lodz.pl Justyna Skóra Katarzyna Zduniak Beata Gutarowska Daria Rembisz PRACA ORYGINALNA SZKODLIWE
Bardziej szczegółowoNajważniejsze choroby rzepaku ozimego (BBCH 30-33). Jak je zwalczać?
.pl Najważniejsze choroby rzepaku ozimego (BBCH 30-33). Jak je zwalczać? Autor: mgr inż. Agata Kaczmarek Data: 31 marca 2018 Wczesną wiosną, zaraz po ruszeniu wegetacji, liczne choroby rzepaku ozimego
Bardziej szczegółowoLegionella w instalacjach budynków
Wprowadzenie przepisów związanych z ograniczeniem potencjalnych zagrożeń epidemiologicznych wywoływanych przez bakterie Legionella stało się dla projektantów, służb epidemiologicznych i eksploatacyjnych
Bardziej szczegółowoTreści podstawowe i przedmioty kierunkowe (przedmioty obowiązkowe)
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA W TORUNIU WYDZIAŁ SZTUK PIĘKNYCH KIERUNEK: KONSERWACJA I RESTAURACJA DZIEŁ SZTUKI SPECJALNOŚĆ WEDŁUG UZYSKANYCH KWALIFIKACJI: Konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby
Bardziej szczegółowoGRZYBY STRZ PKOWE W OBIEKTACH BUDOWLANYCH
ECOLOGICAL CHEMISTRY AND ENGINEERING S T. 14, Nr S4 2007 Małgorzata NABRDALIK GRZYBY STRZ PKOWE W OBIEKTACH BUDOWLANYCH MOULDS IN BUILDINGS Streszczenie: Przedstawiono wyniki bada nad wyst powaniem strz
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 510
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 510 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13 Data wydania: 30 lipca 2014 r. Nazwa i adres organizacji
Bardziej szczegółowoJakie są dotychczasowe efekty prac Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO w zakresie Genetycznie Modyfikowanych Organizmów (GMO)?
Jakie są dotychczasowe efekty prac Komisji Kodeksu Żywnościowego FAO/WHO w zakresie Genetycznie Modyfikowanych Organizmów (GMO)? W latach 2000-2007 kwestie związane z GMO omawiane były na forum, powołanej
Bardziej szczegółowoKarta charakterystyki mieszaniny
Gatunek: Filament Strona 1 z 5 1. Identyfikacja substancji / i identyfikacja przedsiębiorstwa a. Nazwa chemiczna produktu poliwęglan b. Zastosowanie tworzywo drukujące w technologii FDM c. Typ chemiczny
Bardziej szczegółowo