PROGRAM NAUCZANIA JĘZYKA WŁOSKIEGO

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA JĘZYKA WŁOSKIEGO na podstawie podręcznika Nuovo RETE! Corso multimediale italiano per stranieri oraz przy wykorzystaniu tablicy interaktywnej: Nuovo RETE! Libro Attivo LIM* Dagmara Kozik *LIM elektroniczna wersja podręcznika wzbogacona o materiał audio i video, do wykorzystania na komputerze, projektorze lub tablicy interaktywnej.

2 Wstęp SPIS TREŚCI 1. Cele programu wymagania ogólne 2. Treści nauczania i umiejętności- wymagania szczegółowe 2.1. Zakres tematyczny 2.2. Zadania komunikacyjne i funkcje językowe 3. Sposoby realizacji programu 3.l. Ogólne założenia dydaktyczne 3.2. Techniczne warunki realizacji programu 3.3. Metody i formy pracy 3.4. Plan pracy w pierwszym roku nauczania 4. Przewidywane osiągnięcia uczniów i ich ocena 4.1. Przewidywane osiągnięcia 4.2. Zasady oceniania zakres i techniki oceniania. 5. Podsumowanie 6. Bibliografia

3 WSTĘP W dobie stale zacieśniających się kontaktów pomiędzy krajami Europy (tak w ramach Unii Europejskiej, jak i w systemach kontaktów bilateralnych) umiejętność posługiwania się językami obcymi stała się koniecznością. Zarówno zalecenia Unii Europejskiej, jak i praktyka zawodowa i życiowa młodych ludzi sugerują, że dla wielu z nich niewystarczająca okazuje się znajomość tylko języka angielskiego. Dokumenty Unii stwarzają możliwości i zachęcają do uczenia się przynajmniej dwóch języków obcych, proponując oprócz języka angielskiego - na równych mu prawach- naukę innych języków, niezależnie od liczebności ich naturalnych użytkowników. Stąd nowa podstawa programowa dla IV etapu kształcenia, wchodząca w fazę realizacji w szkołach ponadgimnazjalnych w r.szk. 2012/13 wprowadza opcję nauczania drugiego bądź trzeciego języka obcego. Takie kryteria spełnia język włoski w większości szkół polskich, zaś zainteresowanie tym językiem powoduje, że jest on realizowany często w wariancie IV.0 lub IV.1. Niniejszy program nauczania języka włoskiego w szkołach ponadgimnazjalnych w Polsce odwołuje się do następujących aktów prawnych i dokumentów regulujących: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół, ze szczególnym uwzględnieniem załącznika Nr 4 do Rozporządzenia regulującego nauczanie poszczególnych przedmiotów w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, stanowi podstawę przy realizowaniu celów ogólnych, treści nauczania i zakładaniu przewidywanych osiągnięć uczniów realizujących program nauczania Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie jest drugim dokumentem, którego zalecenia wzięto pod uwagę opracowując program i na którym oparto się przy określeniu docelowego poziomu biegłości językowej, poziomów pośrednich, przy zestawieniu tablic zakresów, tematów, funkcji i struktur językowych. (tabele ogólnej biegłości językowej od A1 do B1).

4 1. CELE PROGRAMU-WYMAGANIA OGÓLNE Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. na etapie edukacji językowej IV.0, realizując poniższy program, uczeń nabywa pięć podstawowych kompetencji zapewniających mu minimum komunikacji w sytuacjach typowych. Poziom umiejętności wymaganych od ucznia po zrealizowaniu niniejszego programu jest porównywalny z ogólnym poziomem biegłości językowej A1/2 wg kryterium Europejskiego systemu opisu kształcenia językowego. Do kompetencji tych należą: znajomość środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), które umożliwią realizację wymagań szczegółowych w ramach tematów przewidzianych w programie (patrz p. 4.1) rozumienie wypowiedzi prostych i krótkich podawanych wyraźnie w języku włoskim neo-standard (standard języka literackiego z elementami konstrukcji używanych w języku mówionym: np. stosowanie ci z avere, che poliwalentnego, stosowanie zaimków lui zamiast egli lub gli zamiast loro ) i proste wypowiedzi pisemne (napisane drukiem i pismem odręcznym czytelnym), w zakresie opisanym w wymaganiach szczegółowych tworzenie bardzo krótkich, prostych wypowiedzi ustnych i pisemnych w języku włoskim neo-standard (standard języka literackiego z elementami konstrukcji używanych w języku mówionym: np. stosowanie ci z avere, che poliwalentnego, stosowanie zaimków lui zamiast egli lub gli zamiast loro ) w zakresie tematów wskazanych w wymaganiach szczegółowych reagowanie na wypowiedzi, umiejętność nawiązania, podtrzymania i zakończenia prostej rozmowy z rówieśnikami, z osobą dorosłą z otoczenia ucznia (np. rodzic, nauczyciel, obsługa dworca); uczeń formułuje pytanie zdaniem prostym, udziela odpowiedzi prostymi zdaniami adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej przetwarzanie wypowiedzi polegające na zmianie formy przekazu ustnego (uczeń przekazuje wiadomość osobie trzeciej), zmianie formy wypowiedzi pisemnej (uczeń zmienia osobę, której tekst dotyczy podczas relacjonowania) w zakresie tematów ujętych w wymaganiach szczegółowych (patrz p. 4.1) 2. TREŚCI NAUCZANIA I UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE 2.1. ZAKRES TEMATYCZNY Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. na etapie edukacji językowej IV.0 realizując poniższy program, uczeń nabywa umiejętności językowe (leksykalne, gramatyczne, ortograficzne oraz fonetyczne) i kompetencje komunikacyjne, pozwalające mu na wypowiadanie się w sposób prosty, ale zrozumiały dla osoby władającej językiem włoskim jako językiem ojczystym, w formie ustnej i pisemnej w zakresie następujących tematów: 1) człowiek (np. dane personalne, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, uczucia i emocje, zainteresowania): zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 2,3,8 podręcznika podstawowego 2) dom (np. miejsce zamieszkania, opis domu, pomieszczeń domu i ich wyposażenia, wynajmowanie mieszkania, typowe włoskie domy, domy wakacyjne); zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 5,6 podręcznika

5 3) szkoła (np. przedmioty nauczania, szkoły, kształcenie pozaszkolne); zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 6 podręcznika 4) praca (np. zawody i związane z nimi czynności, warunki pracy i zatrudnienia, Poszukiwanie pracy); zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 3,6 podręcznika 5) życie rodzinne i towarzyskie (np. członkowie rodziny, koledzy, przyjaciele, czynności życia codziennego, formy spędzania czasu wolnego, uroczystości, styl życia, konflikty i problemy); zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 1,2,4,6 podręcznika 6) żywienie (np. artykuły spożywcze, posiłki i ich przygotowanie, lokale gastronomiczne); zagadnienia poruszane m.in. w rozdz. 1,7 podręcznika 7) zakupy i usługi (np. rodzaje sklepów, towary, sprzedawanie i kupowanie, reklama, korzystanie z usług, środki płatnicze); zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 6,8 podręcznika 8) podróżowanie i turystyka (np. środki transportu, informacja turystyczna, baza noclegowa, wycieczki, zwiedzanie); zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 1,2 podręcznika 9) kultura (np. dziedziny kultury, twórcy i ich dzieła, uczestnictwo w kulturze, media); zagadnienia te poruszane są w każdej końcowej lekcji poszczególnych rozdziałów podręcznika 10) sport (np. dyscypliny sportu, sprzęt sportowy, imprezy sportowe, sport wyczynowy); zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 8 podręcznika 11) zdrowie (np. samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie, higieniczny tryb życia); zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 7 podręcznika 12) nauka i technika (np. obsługa i korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych, telefonów, technologie informacyjno-komunikacyjne); zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 5 podręcznika 13) świat przyrody (np. klimat, rośliny i zwierzęta, krajobraz); zagadnienia poruszane m.in. w rozdz. 8 podręcznika 14) państwo i społeczeństwo (np. wielokulturowość i wielonarodowość, nieporozumienia, polityka społeczna); zagadnienia te poruszane są m.in. w rozdz. 2 podręcznika 15) elementy wiedzy o Włoszech, z uwzględnieniem kontekstu międzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej, w tym znajomość problemów pojawiających się na styku różnych kultur i społeczności; zagadnienia te poruszane są w każdej końcowej lekcji Civilità poszczególnych rozdziałów podręcznika 2.2. ZADANIA KOMUNIKACYJNE I FUNKCJE JĘZYKOWE Realizując program w oparciu o kurs Nuovo Rete! uczeń ma możliwość opanować następujące umiejętności: W zakresie recepcji: Uczeń rozumie komunikaty ustne proste, mówione powoli w języku standardowym: komunikaty dla podróżnych, krótkie rozmowy, reaguje na nie, odnajduje w nich określone informacje, rozumie ich sens globalny, określa cel komunikatu, jego kontekst i intencje nadawcy; Uczeń rozumie krótkie, proste wypowiedzi pisemne (napisy informacyjne, e- mail, kartki z podróży, listy, ulotki reklamowe, jadłospisy, ogłoszenia, rozkłady jazdy, proste teksty narracyjne); określa główną myśl tekstu i jego części, znajduje w tekście określone informacje, określa intencje nadawcy/autora tekstu, określa kontekst wypowiedzi (np. nadawcę, odbiorcę, formę tekstu), rozróżnia formalny i nieformalny styl wypowiedzi. W zakresie produkcji

6 uczeń tworzy bardzo krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi ustne: opisuje postaci, miejsca, przedmioty, opisuje wydarzenia dnia codziennego i krótko je komentuje, opisuje swoje upodobania i stan ducha, relacjonuje fakty z przeszłości, wyraża swoje opinie, przedstawia zamiary i plany na przyszłość (dotyczące np. wakacji, podjęcia pracy) uczeń tworzy bardzo krótkie, proste i zrozumiałe wypowiedzi pisemne w formie prostych wyrażeń i zdań pojedynczych (np. wiadomość, , krótki opis, notatka, ogłoszenie, zaproszenie, wypełnienie ankiety, pocztówka, prosty list prywatny), w których podaje informacje osobowe o sobie i rodzinie, opisuje postaci, miejsca, przedmioty, opisuje wydarzenia dnia codziennego i krótko je komentuje, opisuje swoje upodobania i stan ducha, relacjonuje fakty z przeszłości, wyraża swoje opinie, przedstawia zamiary i plany na przyszłość (dotyczące np. wakacji, podjęcia pracy) W zakresie interakcji: uczeń reaguje ustnie w prosty i zrozumiały sposób, w typowych sytuacjach: nawiązuje kontakty towarzyskie (np. przedstawia siebie i kolegę/koleżankę, wita się i żegna, udziela podstawowych informacji na swój temat i pyta o dane rozmówcy i innych osób); rozpoczyna, prowadzi i kończy rozmowę stosując właściwy rejestr rozmowy i formy grzecznościowe; uzyskuje i przekazuje proste informacje i wyjaśnienia (np. o sposobie dotarcia do danego miejsca, o rozkładach jazdy, o godzinach otwarcia sklepów i instytucji) proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje i sugestie (np. zaproszenia do wspólnego wyjścia i wyjazdów wakacyjnych, do zjedzenia potrawy); prosi o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia; wyraża swoje opinie i życzenia, pyta o opinie i życzenia innych (używając zwrotów grzecznościowych np. vorrei/vorresti, secondo me, per me ) wyraża swoje emocje np. radość, niezadowolenie, zdziwienie, za pomocą prostych zwrotów (np. che bello!, sono contento, è noioso) wyraża prośby i podziękowania oraz zgodę lub odmowę wykonania prośby (np. stosując zwroty: posso? sono d accordo, non posso, preferisco di non.) przeprasza, przyjmuje przeprosiny dostosowując rejestr wypowiedzi (np: scusa/scusi, grazie, mille grazie, grazie a Lei...) W zakresie mediacji (przetwarzania informacji): uczeń umie poprosić o powtórzenie bądź wyjaśnienie (sprecyzowanie) tego, co powiedział rozmówca (np. può/puoi ripetere?, non ho sentito/capito bene.. ) uczeń przetwarza tekst ustnie lub pisemnie, przekazując w języku włoskim informacje zawarte w materiałach wizualnych (np. mapach, symbolach, piktogramach) i tekstach informacyjno-opisowych lub przekazując w języku polskim główne myśli i wybrane informacje z prostego tekstu w języku włoskim. W zakresie umiejętności i stosowania strategii interdyscyplinarnych: Program oparty o podręcznik Nuovo Rete! umożliwia i zachęca ucznia do oceny własnej pracy przy użyciu testów kończących rozdział (Autovalutazione) oraz przy użyciu Europejskiego portfolio językowego, W poszczególnych rozdziałach uczeń zachęcany jest do samodzielnej pracy nad językiem (np. korzysta ze słownika włosko-włoskiego, prowadzi notatki własne, korzysta z tekstów kultury w języku obcym w samym podręczniku (lekcje Civiltà ), w czasopismach dla młodzieży, na stronach internetowych do których odwołuje się podręcznik. Uczeń zachęcany jest do współdziałania w grupie (w parach) podczas lekcji ćwiczących mówienie oraz w trakcie realizacji zadań podanych w ostatniej części podręcznika i w wykazie materiałów pomocniczych do realizacji niniejszego programu.

7 Uczeń może korzystać ze źródeł informacji w języku obcym (np. z encyklopedii, słowników, lekcji on-line włoskich szkół) zaproponowanych w bibliografii do niniejszego programu, za pomocą technologii informacyjnokomunikacyjnych. Realizując program oparty na podręczniku Nuovo Rete! uczeń jest zachęcany do stosowania strategii komunikacyjnych (np. domyślanie się znaczenia wyrazów z kontekstu, rozumienie tekstu zawierającego nieznane słowa i zwroty) oraz proste strategii kompensacyjne (np. zastąpienie innym wyrazem, opis) w przypadku, gdy nie zna lub nie pamięta jakiegoś wyrazu. Realizując podstawy programowe z przedmiotów takich, jak język polski, historia, język angielski w wariancie IV.2 oraz język włoski IV.0 uczeń zdobywa świadomość językową, zdaje sobie sprawę z podobieństw pomiędzy językiem polskim a włoskim, wynikających ze wspólnej łacińskiej tradycji językowo-kulturowej, dostrzega zjawisko przenikania podobnej terminologii naukowo-technicznej do współczesnych języków europejskich (leksyka), a także zauważa różnice spowodowane naturalnym rozwojem języka z grupy romańskiej i słowiańskiej w zakresie struktur gramatycznych. 3. SPOSOBY REALIZACJI PROGRAMU 3.1. Ogólne założenia dydaktyczne Zgodnie z Podstawą programową realizacja języka włoskiego w wariancie IV.0 przewiduje podział uczących się na grupy klasowe bądź na grupy uczniów z różnych klas, ale o zbliżonym poziomie językowym. Niezależnie od rozwiązania stosowanego w szkole, zajęcia odbywają się w systemie ok. 2 godzin lekcyjnych tygodniowo, co daje średnio efektywnych lekcji w ciągu roku szkolnego. Podręcznik Nuovo Rete! A1 dostarcza materiałów do pracy z uczniem na ok lekcji, co oznacza, iż w pierwszym roku, uwzględniając proponowane materiały dodatkowe i lekcje poświecone na samoocenę i ocenę ucznia oraz na doskonalenie technik i umiejętności interdyscyplinarnych, można zrealizować większą część podręcznika A1, zaś w całym cyklu nauki podręcznik A1 i A2, spełniając założenia Podstawy programowej. Należy zwrócić uwagę, że Podstawa programowa określa w przybliżeniu poziom biegłości językowej ucznia kończącego kurs na A2+, co oznacza, iż niektóre kompetencje/umiejętności mogą być różne u poszczególnych uczniów i plasować się w przedziałach od A1+ po B1 (np. środki językowe A2, zaś kompetencje produkcyjne na poziomie nieco niższym) 3.2. Techniczne warunki realizacji programu Zakłada się dostępność podręcznika podstawowego dla każdego ucznia : Nuovo Rete! Corso multimedialne di Italiano per stranieri wyd. Guerra Edizioni, zawierającego jednocześnie teksty i zeszyt ćwiczeń; Wskazany jest podręcznik nauczyciela Nuovo Rete! Corso multimediale di Italiano per stranieri wyd. Guerra Edizioni, - kasety z zapisem dźwiękowym/inne multimedia dostępne w ofercie kursu, W sali lekcyjnej powinny znajdować się słowniki dwujęzyczne polsko/włoskie i włosko/polskie Sala lekcyjna powinna być wyposażona w komputer z dostępem do Internetu w miejscu pracy nauczyciela (co wynika ponadto z konieczności stosowania dziennika elektronicznego ) w celu umożliwienia pracy indywidualnej z uczniem bardzo zdolnym wprowadzanie dodatkowego słownictwa i informacji na stronach włoskojęzycznych, możliwość przeprowadzenia dodatkowych testów on-line; pożądana byłaby możliwość rzutowania z ekranu komputera na duży ekran (np. do szybkiej kontroli tekstu pisanego przez ucznia, do kontroli tekstu zapamiętywanego przez uczniów, do wprowadzenia informacji o kulturze Włoch) Niezbędny jest odtwarzacz audio i CD, ponieważ dodatkowe materiały proponowane w niniejszym programie oparte są w dużej części na tekstach słuchanych opcjonalne materiały dodatkowe w postaci gier rozwijających sprawności językowe, dodatkowych tekstów itp. zaproponowane zostały w przykładowych tablicach rozkładu lekcji każdy uczeń powinien prowadzić podczas całego cyklu nauczania Europejskie portfolio językowe 1) w którym gromadzone będą prace ucznia, arkusze samooceny i inne materiały oraz certyfikaty pożądane: konto do komunikacji z nauczycielem i kolegami współpracującymi w grupie (najlepiej na platformie edukacyjnej oferowanej przez szkołę)

8 3.3. Metody i formy pracy Metoda Nuovo Rete! zawiera także program do tablicy interaktywnej (LIM)- do wykorzystania w klasie i do pracy indywidualnej. Aby uczniowie mogli opanować treści oraz, aby mogli nabyć umiejętności (rozumienia ze słuchu i rozumienia tekstu czytanego, produkcji ustnej i pisemnej) niezbędne do osiągnięcia nadrzędnego celu, jakim jest umiejętność komunikacji w sytuacjach codziennych w środowisku ucznia, konieczne jest odpowiednie planowanie pracy w całym cyklu nauczania. W tym celu nauczyciel posługuje się roboczym dokumentem planem nauczania, w którym uwzględnione są treści i środki dydaktyczne, a często również metody bądź techniki determinujące przebieg zajęć z uczniami. Ze względu na melodyjność języka włoskiego i stosunkowo łatwo rozpoznawalne fonemy, nauczyciel może stosować techniki pamięciowe do utrwalania prostych struktur podstawowych, które będą służyły za schematy w trakcie dalszej nauki. Do tego celu można wprowadzić jako podręcznik dodatkowy Villa Gioconda posługujący się metodą audiolingwalną i odwołaniami do wysokiej kultury włoskiej. Można korzystać także z fragmentów tekstów znanych piosenek włoskich lub podręczników zawierających gotowe opracowania, jak Cantagramma. Ważne jest, aby do tekstów zapamiętanych powracać kilkakrotnie w celu ich utrwalenia. W pierwszej fazie nauczania można odwołać się do różnego rodzaju pamięci (techniki Total Phisical Respons w materiałach TPR na stronach internetowych do których prawa autorskie nie są zastrzeżone) przy utrwalaniu przyimków prostych, wyrażeń przyimkowych i krótkich zdań z czasownikiem w trybie rozkazującym (np. powtarzanie z ruchem rąk, bądź gimnastyka szybkie wykonywanie poleceń o różnym stopniu trudności: avanti-a destra-a sinistra-indietro-su-giù-la mano destra su-gira a destra-mano sinistra sul naso-tutte le ragazze girano a destra-i ragazzi corrono verso la porta-ecc ). Dobrym rozwiązaniem jest połączenie zalecanej metody komunikacyjnej z metodą kognitywnogramatyczną, połączoną z samodzielnym odkrywaniem zasad. można zatem korzystać z części komunikatywnej zawartej w każdym początkowym rozdziale podręcznika Nuovo Rete!, stosując strategie mnemotyczne, bądź częściowo kognitywne wg uznania nauczyciela. można korzystać z części gramatycznej zawartej w każdym rozdziale podręcznika Nuovo Rete!, stosując strategie dedukcyjne bądź indukcyjne, wg uznania nauczyciela. można wprowadzać ćwiczenia utrwalające spoza podręcznika np. ze strony testy egzaminacyjne CELI i CILS lub z podręcznika Parla e scrivi F.Jacobone, lub Grammatica essenziale della lingua italiana con esercizi - :Testo di grammatica per studenti stranieri dal livello elementare all' intermedio, aut.mezzadri M. można wprowadzać ćwiczenia technik produkcji ustnej i mediacji spoza podręcznika np. La prova orale, T.Marin. 5. Plan pracy w pierwszym roku nauczania Podrecznik główny: corso multimediale di italiano per stranieri M.Mezzadri, P.E.Balboni Nuovo Rete! (tom: A1), wyd. Guerra Edizioni Nr lekcji w dzienni Propozycja tytułu Główne zagadnienia funkcje Sposoby i metody realizacji zadań, uwagi

9 ku lekcji w dzienniku językowe/leksyka/struktury/ techniki komunikacyjne techniki pracy OKRES BEZPODRĘCZNIKOWY 1 Siediti! Vieni! rozumienie i wykonywanie poleceń nauczyciela wyrażonych pojedynczym czasownikiem, 2 Vieni alla lavagna, scrivi ABC! 3 Presentati, per favore!- przedstawianie się. tryb rozkazujący: os. 2 l.poj, l.mn. czasowników potrzebnych w klasie rozumienie i wykonywanie poleceń nauczyciela wyrażonych zwrotem, wydawanie poleceń kolegom, przetwarzanie zwrotów w celu dostosowania do sytuacji. tryb rozkazujący: os. 2 l.poj, l.mn. czasowników potrzebnych w klasie, zapamiętywanie zwrotów (czasownik+przyimek+) wyrażanie prośby o przedstawienie się, przedstawianie siebie i kolegów, czasownik essere w os. 1, 2, 3 l.poj, 3 os. l.mn. + imię/status czasownik j.w. + rzeczowniki oznaczające status np. studente, allievo, insegnante Rozumienie ze słuchu i gestu. Reagowanie bez słów. Techniki pamięciowe (głos+gest) Nauczyciel wydaje i egzekwuje wykonanie poleceń od każdego z uczniów, ćwiczenia rozumienia ze słuchu można rozszerzyć o zapis (schede TPR): Uczniowie czytają tablice do Total Phisical Respons ze strony Zapamiętywanie z powtarzaniem. Produkcja ustna, konieczna korekta nauczyciela na bieżąco. Nauczyciel wydaje i egzekwuje wykonanie poleceń od każdego z uczniów, Uczniowie próbują wydawać proste polecenia sobie nawzajem. ćwiczenia rozumienia ze słuchu można rozszerzyć o zapis (schede TPR): Uczniowie czytają tablice do Total Phisical Respons ze strony Metoda zapamiętywania ze słuchu, poprzez wzmacnianie i dodawanie elementów. Nauczyciel wprowadza schemat prezentacji, powtarzany przez uczniów, stale rozszerzany o nowe elementy: np. Sono Barbara, e tu? Sono Barbara Ricci, e tu?

10 Sono Barbara, sono studentessa, e tu? Sono Barbara, ma non sono studentessa, sono professoressa, e tu? Tu sei Olga, e io? (do klasy): Lei è Olga? Sì, lei è Olga.ecc Unità 1: IN VIAGGIO 4 Il primo dialogo. Rozumienie globalne, Zwroty grzecznościowe przy powitaniu (Piacere), Pytanie o imię, o narodowość. Końcówki przymiotnika oznaczającego narodowość (rodzaje) Słuchanie dialogu proponowanego na s. 10, Praca w parach: pytanie/odpowiedź na wzór usłyszanej Praca indywidualna: ćwiczenia na str. 11 Podręcznik Rete! S. 10, 11, kaseta 5 Analisi, esercizi di rinforzo Struktury: zaimki osobowe, czasownik essere w l.poj. presente indicativo. Czasowniki studiare i chiamarsi Praca indywidualna : cwiczenia s.12, 13 Ćwiczenia on-line Podręcznik Rete! S. 12,13 s/beginner_free/essere_b/ex e1.htm 6 Alfabeto Rozumienie globalne, Rozpoznawanie fonemów. Alfabet włoski, literowanie nazwisk 7 Situazioni formali Stosowanie formy formalnej Lei Liczba mnoga czas. essere w indicativo presente Uczniowie słuchają dialog wprowadzający, Praca w parachuzupełnianie tekstu z lukami Odczytywanie alfabetu, speeling: A come Ancona, B come Bologna, C come Como ecc Mini-dialogi w parach segretaria-studente prośba o literowanie nazwiska polskiego. Uczniowie systematyzują informacje o czasowniku essere i stosują stare (come stai/come sta?), porządkując dialog str. 17, Nauczyciel wyjaśnia zastosowanie formy Lei zamiast dotychczas stosowanego tu uczniowie przetwarzają dialogi on-line Podręcznik Rete! S. 14, Transkrypcja s. 186 Mapa Włoch s/beginner_free/alfabeto_08 /index.html Podręcznik Rete! S. 17, 24, 25, s/beginner_free/maria_luig i_online/exe4.htm

11 8 Test di autovalutazione Sprawdzenie stopnia opanowania materiału Test - praca samodzielna, ucznia Nauczyciel wraz z grupą sprawdza prawidłowość rozwiązań i koryguje /tłumaczy zgłoszone/zauważone błędy Podręcznik Rete! S Unità 2: ALL AEROPORTO 9 Finalmente In Italia, a Roma! Rozumienie ze słuchu, stosowanie przyimka a/in z nazwami państw i miast Uczniowie słuchają dialogu, rozwiązują ćwiczenie wprowadzające. Podręcznik Rete! S. 26 Zalecana dłuższa praca nad tekstem: np. utrwalanie fragmentami tekstu ze słuchu (ew. może czytać nauczyciel) Można próbować odgrywać scenkę, fragment dialogu. Powtarzanie wariantów zdania z in/a + nazwy miast/państw/regionów. 10 Servizi all aeroporto Leksyka: usługi na lotnisku, na dworcu itp.. Rodzajnik nieokreślony. Wprowadzenie: np. uczniowe zadają pytanie Che cosa è? wskazując przedmioty w otoczeniu. Nauczyciel odpowiada, używając formy È un/una/uno., zwracając uwagę uczniów na fakt użycia rodzajnika. Uczniowie wykonują ćwiczenie pisemne 3/27 (leksyka), ćw. 4 ( odkrywają formy rodzajnika ). Podręcznik Rete! S s/beginner_free/articolo_fre e_09/exe3.htm Uczniowie samodzielnie pracują z tekstem komputerowym, lub śledząc tekst na ekranie wraz z nauczycielem (utrwalenie rodzajników) 11 Ci vuole un fiore. Rodzajnik nieokreślonystosowanie w zdaniu. Wyrażenie ci vuole per Lekcja o charakterze ludycznym z wykorzystaniem materiału pomocniczego i nagrania muzycznego Canta che ti passa wraz z CD, Cantagramma.

12 12 Uno, due,tre.. Końcówki rodzajowe rzeczowników/przymiotnik ów w liczbie pojedynczej i mnogiej. piosenki Ci vuole un fiore. Wprowadzenie: np. gioco femminile/maschile. Nauczyciel mówi dowolne słowo (lingua, libro, penna, aeroporto / analisi, tema, mano, ) a uczniowie zgadują femminile/maschile. Przypomnienie: uczniowie zapisują właśnie poznane słowa i samodzielnie dopisują rodzajniki nieokreślone. Uczniowie wykonuja cwiczenia pisemne s. 28/29 Podręcznik Rete! S. 28/29 s/beginner_free/articolo_fre e_09/exe4.htm 13 All aeroporto c è (utrwalenie) Stosowanie form c è i ci sono w zdaniach prostych/w odróżnieniu od è, sono Wprowadzenie: nauczyciel zadaje pytanie, wprowadzając formy esserci, np. C è un informazione all aeroporto?, ci sono ristoranti/bancomat, passeggeri ecc. (podpowiada schemat odpowiedzi: sì, c è/no, non cè ), powtarzając, aż do usamodzielnienia odpowiadających uczniów. Podręcznik Rete! S. 30, 46 Uczniowie wykonują ćw. 6/s.30. oraz 5,6,7,8 /s All ufficio informazioni. Rozumienie ogólne, stosowanie technik zastępczych (domyślanie się z kontekstu, z ilustracji ecc.) Wprowadzenie: ćw. 1/32- uczniowie tworzą hipotezy i zadają możliwe pytania. Słuchanie dialogu potwierdzenie hipotezy Podręcznik Rete! S. 32,33 Słuchanie dialogu z uzupełnianiem luk. Uczniowie czytają dialog parami. Uczniowie odtwarzają dialog parami (mogą skrócić dialog, uprościc

13 15 I numeri Leksyka: liczebniki główne, działania matematyczne (addizione: più, sottrazione:meno, moltiplicazione: per, divisione: diviso) podawanie wyniku: fa/è. nie pozbawiając sensu całości) Rozgrzewka przypomnienie rodzajnika nieokreślonego : cw. 1/s.33 Uczniowie słuchają i powtarzają liczebniki, wykonują ćwiczenia 5,6,7, 8/s. 33 i dalsze Nauczyciel wprowadza pojęcia matematyczne i wspólnie rozwiązuje przykłady (do 20). Turniej na czas : uczniowie rozwiązują działania podane przez nauczyciela, czytając głośno pełne działania i rozwiązanie. Zwycięża pierwsza dobra odpowiedź i łączna suma uzyskanych punktów za odpowiedzi. Podręcznik Rete! S.,33 s.34,35 _demo/corso_principi ANTI/Unit_3_b/numeri2/in dex.htm 16 Facciamo conoscenza. Nawiązywanie rozmowy. Zwroty typowe przy rozpoczynaniu rozmowy prywatnej, pytanie o adres i numer telefonu. Wstęp: ćw. 1 s. 36 Uczniowie słuchają dialogu i wykonują ćwiczenia ze słuchu. Uczniowie pracują w parach powtarzając dialog. Utrwalenie: nauczyciel wybiera z dialogu ważniejsze zdania i powtarza je z każdym z uczniów. (np. E tu, Dove abiti? Abiti a Perugia? Non ho il tuo indirizzo. Qual è il tuo indirizzo/numero di telefono/ ecc.) Podręcznik Rete! S.,36,37 Uwaga: można korzystać z tekstu ze słuchu (przy zamkniętych podręcznikach) i kolejno utrwalać z uczniami zdania z pamięci. Jest to żmudne i zajmuje całą lekcję, ale korzystne dla zrozumienia tekstu nawet bez tłumaczenia. 17 Gli interrogativi Koniugacja avere i averci w czasie teraźniejszym, czasowniki drugiej koniugacji. Zadawanie pytań. Przypomnienie: Uczniowie powtarzają zapamiętane fragmenty dialogu z poprzedniej lekcji Nauczyciel zwraca uwagę Podręcznik Rete! S.37, 38

14 na koniugację avere. Uczniowie ćwiczenia s.37 wykonują Nauczyciel zwraca uwagę na koniugację scrivere, które (mimo, że kończy się ere, odmienia się inaczej). Uczniowie wykonują ćwiczenie 4/38. Uczniowie przypominają sobie poznane interrogativi (come Ti chiami?, quanto è? Qual è il tuo numero?...). Uczniowie wykonują ćw. 5, 6 /38 18 Formale/informale. La scuola di Hogwart. Formy grzecznościowe w języku włoskim. Przekształcanie tekstów w zależności od wieku i rangi rozmówców. Wprowadzenie: nauczyciel zagaja rozmowę na ty z uczniami (Ciao Marta, dove abiti? Qual è il tuo numero? Quanti hanni hai?...)., po czym przechodzi na formę grzecznościową ( Buongiorno signorina Hermiona. Dove abita? Come sta, Signor Potter? Quanti anni ha?...) Podręcznik Rete! S.37, 39 Można przygotować zestaw rekwizytów dla młodych czarnoksiężników. Uczniowie zauważają różnice i niektórzy kontynuują grę, rozmawiając między sobą, tytułując się Pan., Panienka. Uczniowie w parachtrójkach (przygotowują scenkę oficjalnego powitania w Hogwart pomiędzy głównymi bohaterami (np. na bazie zdań z poprzedniego dialogu s.36) Uczniowie ćwiczenia s.39 wykonują utrwalające

15 19 L Italia fisica Wiadomości ogólne na temat Włoch. Pozyskiwanie informacji z Internetu na sito włoskim (np.virgilio). 20 Ripetizione Powtórzenie materiału Unità 2 Wprowadzenie: uczniowie mówią z pamięci po jednym zdaniu ze swoich notatek na temat Włoch. Nauczyciel wprowadza pytania typu: Ci sono alte montagne in Italia? Ci sono grandi fiumi in Italia? Quali? Quante regioni ci sono in Italia? Qual è il capoluogo?...ecc. Uczniowie omawiają mapkę s. 41 Uczniowie wykonują ćwiczenie s. 43 Uczniowie wraz z nauczycielem wyszukują w Internecie informacje na temat geografii Włoch i zapisują niektóre wspólnie redagując notatkę. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia. Notatki wstępne uczniów o geografii Włoch. Duża mapa Włoch. Podręcznik Rete! S.41, _di_viaggio/europa/italia.ht ml Podręcznik Rete! S.44,45,46,47 21* Controllo in itinere Kontrola stopnia przyswojenia wiadomości i umiejętności. Unità 3: IL LAVORO 22 Annunci di lavoro Rozumienie ogólne słownictwa dot. ogłoszeń o pracę. Leksyka związana z rodzajami pracy i Uczniowie wykonują samodzielnie test. Można skontrolować postępy za pomocą testu na stronie 42. Lub inny test do wyboru przez nauczyciela Nauczyciel koryguje błędy (indywidualnie/ogólnie zauważone u większości piszących/zgłaszane problemy) Wstęp: Uczniowie wyszukują spośród zaproponowanych Ew. test s. 42 Praca ucznia musi zostać włączona do jego Portfolio. Podręcznik Rete! S.48,49

16 wymaganiami. ogłoszeń o pracę (można pokazać na ekranie zrzut z sito offerte-lavoro lub podobnych), odpowiednich dla nich propozycji. Nauczyciel słownictwo. podpowiada Uczniowie tłumaczą wybór (np. preferisco l annuncio. La Sun viaggi cerca un animatore con la lingua russa, offre euro, non chiede molta esperienza ecc. Uczniowie wykonują w parach ćw. 4,5/48. Ew. wykonują ćw. 7 /49 w odniesieniu do siebie. 23 Risposta all annuncio Rozumienie ze słuchu. Podawanie danych osobowych, wypełnianie druków. Wprowadzenie czasowników w czasie teraźniejszym (koniugacja I, II i III) Rozgrzewka: cw. 6/s.49 Uczniowie słuchaja dialogu i wykonują ćw. 7,8,9,10 w parach i trójkach. Jedna z grup prezentuje swoje zdanie cw. 10. Podręcznik Rete! S.48,49 24 Le coniugazioni del verbo al presente Odmiana czasowników w czasie teraźniejszym. (koniugacja I, II i III) Uczniowie wykonują ćwiczenia pisemne s.50 i ćwiczenia on-line, dobierając formy czasowników regularnych. Podręcznik Rete! S.50 o.com/italiano/esercizi_verb i_italiani.htm 25 Usiamo il dizionario Umiejętność pracy ze słownikiem dwujęzycznym i słownikiem włoskim. Przypomnienie: uczniowie czytają oferty pracy s.51 Uczniowie szukają wyjaśnienia słowa w słowniku włoskim, pod kierunkiem nauczyciela. Podręcznik Rete! S.51 Słownik polsko-włoski i włosko polski wyd. Wiedza Powszechna, Słownik włosko-włoski wyd. Wiedza Powszechna Uczniowie wykonują ćw. 2,3,4, s. 51. słowniki on-line znane uczniom o.com/vocabolarioitaliano/professioni.htm

17 26 Le professioni Leksyka dotycząca wykonywanych zawodów. Czasowniki sapere i fare. Uczniowie wykonują ćw. 1,2,3 /s. 52 i 4, 1/53, 2,3/s. 54, Ew.4, 1,2 /s.55 Podręcznik S.52,53,54, 55 Rete! 27 La presentazione Rozumienie tekstu przedstawiającego osobę, Tworzenie krótkiej prezentacji o sobie. Wyrażenie typu fare +il+mestiere, sapere + il+ polacco. Prowadzenie rodzajnika nieokreślonego Rozgrzewka: Uczniowie wykonują ćw. 1, zgadując ich zawody. Uczniowie czytają informacje o osobach s. 56, wykonują ćw. 2 W parach opracowują jeden tekst i przedstawiają go głośno klasie ( w pierwszej osobie, zapamiętane informacje). o.com/vocabolarioitaliano/professioni.htm Uczniowie wykonują ćw. S.60 lub zamiennie gra: uczniowie kolejno rzucają kostką, podając w każdej kolejce jednądwie-trzy-cztery--- informacje o wyrzuconych osobach, wygrywa osoba, która bezbłędnie poda największą ilość informacji w kolejnych rzutach ( ocena do decyzji nauczyciela). Nauczyciel zwraca uwagę na rodzajniki w tekstach. Nauczyciel wprowadza rodzajniki określone : tabele s. 57, Podręcznik Rete! S.56,57, Ew. s.60 Kostka do gry z oznaczeniami osób na 6 ściankach (zamiast kropek): Soares, Johnson, Hassoun, Jimenez, tu, il tuo compagno di banco. s/beginner_free/articolo_fre e_09/index.htm 28 L articolo determinativo Rodzajnik nieokreślony: formy Rozgrzewka: nauczyciel wskazuje na przedmioty i osoby wokół, używając wyrażenia z rodz.nieokreślonym ( c è una lampada in classe?, c è un computer? ) i prosi klasę o podpowiedź ( Sì, il computer è qui, sì, la lampada è qui. Podręcznik Rete! S.57,58 s/beginner_free/articolo_fre e_09/index.htm

18 Uczniowie wykonują ćwiczenia 2,3/s. 58, i ze strony internetowej (indywidualnie lub przez zrzut strony na ekran w klasie) 29 Le preposizioni: a,in,.per Stosowanie przyimków a/in/per w sytuacjach codziennych, podawaniu miejsca pobytu, celu, Przypomnienie: Uczniowie pytają się wzajemnie o miejsce zamieszkania: kraj, miasto (przyimki in/a) Uczniowie wykonują ćwiczenia s.59, oraz ćwiczenia z materiałów dodatkowych. Podręcznik Rete! S.58,59, Le presposizioni italiane wyd. ALMA EDIZIONI 30* Controllo dell apprendimento Sprawdzenie stopnia opanowania materiału z Unità 3, Uczniowie wykonują samodzielnie test. Można skontrolować postępy za pomocą testu na stronie lub innego testu do wyboru przez nauczyciela Uczniowie sprawdzają sobie nawzajem prace i zgłaszają problemy. Nauczyciel wyjaśnia. Ew. test s. 62,63 Praca ucznia musi zostać włączona do jego Portfolio. Uwaga: nauczyciel ma możliwość indywidualnej korekty z uczniem, poprzez sprawdzenie pracy w jego Portfolio. 31 Revisione e ampliamento Usystematyzowanie i poszerzenie umiejętności z Unità 3 Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia s. 64,65, 66, 67, nauczyciel kontroluje prace na bieżąco. Podręcznik Rete! S.64,65,66, Test periodico Test przekrojowy opanowania materiału i umiejętności w semestrze I. 33* Analisi Analiza sukcesów i trudności uczniów, propozycje metod dalszej pracy. Uczniowie wykonują indywidualnie test zaproponowany przez nauczyciela. Omówienie prac. Test nauczyciela., oceniany w skali maturalnej i analizowany. Analiza zaproponowana przez nauczyciela

19 4. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW I ICH OCENA 4.1. Przewidywane osiągnięcia Realizując niniejszy program wykorzystujący podręcznik Nuovo Rete! z materiałami uzupełniającymi zaproponowanymi w bibliografii, uczeń liceum powinien opanować język włoski na poziomie określanym w Europejskim systemie kształcenia jako ogólny poziom biegłości A Zasady oceniania zakres i techniki oceniania. Zasady oceniania zawarte w Szkolnym Systemie Oceniania wyrażają się w skali od 1 do 6. Jeżeli WSOS przewiduje inne sposoby oceny, zazwyczaj dają się one sprowadzić do stopni szkolnych, bądź tzw. punktacji maturalnej. Ocenianie jest procedurą wielokierunkową i skomplikowaną: często ocenie podlega zasób słownictwa, a nie skuteczne stosowanie repertorium językowego, kompetencje leksykalno-gramatyczne nie zawsze są tożsame ze skutecznością językową, zaś jeśli chodzi o treści, bywa, że wyczerpujące, acz nudne omówienie tematu trudno nam jest zrównoważyć ciekawym rozwiązaniem postawionego problemu. Jeśli chodzi o częstotliwość kontroli nauczycielskiej, jakkolwiek stanowi ona element dopingujący ucznia do systematyczności, w niniejszym programie sugeruje się, aby odejść od systemu ciągłego sprawdzania umiejętności ucznia, zastępując kartkówki testami z działu Autovalutazione w podręczniku. Można zaproponować testy on-line (które są formą atrakcyjniejszą dla ucznia), ograniczając swoją ingerencję do dużych sprawdzianów o układzie podobnym do egzaminów maturalnych, egzaminów CELI czy CILS. Te sprawdziany końcowe (przekrojowe) pisemne mogą być oceniane procentowo wg, tzw. skali maturalnej i przeliczane na stopnie szkolne z odpowiednią wagą zależną od decyzji nauczyciela, o czym uczeń musi być powiadomiony przed przystąpieniem do próby. Sprawdziany te mogą służyć również do porównań w skali makro (porównuje się ilość punktów uzyskaną przez naszych uczniów ze średnią wymaganą dla odpowiednich poziomów nauczania podawaną przez autorów testów). Wewnętrzne opracowanie wyników, określenie trudności poszczególnych zadań dla uczniów w danej klasie, powtarzalność błędów zawsze będą dobrą sugestią co do ewentualnej zmiany metod pracy z całą klasą bądź z poszczególnymi uczniami. Proponuje się ograniczenie oceniania w skali szkolnej interakcji językowych uczeń-uczeń (gdzie możliwość prezentacji swoich umiejętności zależy również od umiejętności interlokutora), oraz interakcji uczeń-nauczyciel (w których trudno jest zachować obiektywizm, będąc samemu zaangażowanym w rozmowę). Proponuje się oceniać raczej teksty przygotowane przez ucznia, rozkładając ocenę każdego z uczniów na dłuższy okres czasu (lub powtarzając ją celem sprawdzenia utrwalenia tekstu). Nie należałoby pomijać znaczenia tradycyjnych form nauczania pamięciowego tekstów dłuższych, które powodują, że uczeń zapamiętuje całe zdania wzorce, dające się stosować i w innych kontekstach. Ocena tego typu wypowiedzi jest stosunkowo neutralna, a powtórzona po pewnym czasie daje wiedzę o rzeczywistym stopniu przyswojenia tekstu. Ostatnim elementem oceny powinna być inwencja ucznia i stopień jego zaangażowania w poznawanie języka. Proponuje się tu, aby w systemie oceniania stworzyć pozycję (wagę niech nada jej każdy z nauczycieli według uznania i własnego doświadczenia) kreatywność i samodzielność, w której ocenimy to, co zrobił uczeń z własnej inicjatywy i jakie umiejętności chciał rozwinąć u siebie wykonując tę pracę. Proponuje się zatem nie konkretny sposób oceny, a następujące rozwiązania ogólne : ustalenie, że Portfolio językowe, prowadzą sami uczniowie, włączając do niego wszystkie zlecone przez nauczyciela zadania, wszystkie dodatkowe prace podejmowane samodzielnie, testy i ogólne badania wyników na poziomie ogólnoszkolnym. Prace te podlegają ocenie nauczyciela; określenie i udostępnienie uczniom dokładnych wymagań ogólnych dotyczących poszczególnych umiejętności, obowiązujących podczas wszystkich prób oceniania by uczeń zdawał sobie sprawę, co podlega ocenie;

20 przeprowadzanie w miarę możliwości zadań kontrolnych typu autovalutazione, ocenianych przez samego ucznia ; przeprowadzenie testów przekrojowych (okresowych, semestralnych, końcowych) ocenianych wg tzw. skali maturalnej procentowej; ocenianie tekstów mówionych przygotowanych przez ucznia (poezja, tekst literacki dostosowany do poziomu uczniów, piosenka, przygotowany fragment utworu scenicznego) odegranych w odpowiednim kontekście, zamiast oceniania krótkich wypowiedzi podczas lekcji. 5. Podsumowanie Program niniejszy może być aktualizowany po każdym rocznym cyklu nauki z grupą, jeżeli zachodzi potrzeba przyśpieszenia /zwolnienia tempa lekcji, bądź położenia nacisku na poszczególne formy i strategie uczenia się: np. zmiana proporcji ćwiczeń ustnych, stosowanie technik mnemotycznych, technik komputerowych, bądź zwiększenie ilości pisemnych prac na lekcji i w domu.

21 6. BIBLIOGRAFIA Dokumenty stanowiące podstawę opracowania programu: Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, Wydawnictwo CODN, Warszawa Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia Podręcznik podstawowy, na podstawie którego opracowano plan szczegółowy: Mezzadri M, Balboni P.E., Nuovo Rete! A1. Corso multimediale di italiano per stranieri, A2. Corso di lingua italiana per stranieri. Guerra Edizioni, Materiał uzupełniający: Mezzadri M, Balboni P.E., Nuovo Rete! A1- Libro Attivo LIM. Corso multimedialne di italiano per stranieri, Guerra Edizioni, Kontynuacja kursu: Mezzadri M, Balboni P.E., Nuovo Rete! A2. Corso multimediale di italiano per stranieri, Corso di lingua italiana per stranieri. Guerra Edizioni, 2010 Mezzadri M, Balboni P.E., Nuovo Rete! B1. Corso multimediale di italiano per stranieri, Corso di lingua italiana per stranieri. Guerra Edizioni, Mezzadri M, Balboni P.E., Nuovo Rete! B2. Corso multimediale di italiano per stranieri, Corso di lingua italiana per stranieri. Guerra Edizioni, Inne polecane wydawnictwa : Teczka ucznia Europejskie portfolio językowe, Wydawnictwo CODN, Warszawa, Dizionario per immagini - Testo, M.Mezzadri, Guerra Edizioni, Dizionario per immagini - Libro degli esercizi, M.Mezzadri, Guerra Edizioni, Dizionario per immagini - Chiavi, M.Mezzadri, Guerra Edizioni, Kieszonkowy słownik włosko polski; polsko-włoski, Wiedza Powszechna, Białystok, Grammatica essenziale della lingua italiana con esercizi - Testo di grammatica per studenti stranieri dal livello elementare all' intermedio, M. Mezzadri, Guerra Edizioni, Perugia, Grammatica essenziale della lingua italiana con esercizi - Esercizi supplementari e testo, M.Mezzadri, Guerra Edizioni, Perugia Grammatica essenziale della lingua italiana con esercizi - CD-ROM interattivo di grammatica italiana per studenti stranieri, M. Mezzadri, Guerra Edizioni, Perugia Grammatica essenziale della lingua italiana con esercizi - Chiavi, M. Mezzadri, Guerra Edizioni, Perugia L'italiano essenziale Testo di grammatica per studenti stranieri dal livello principianti (A1) al livello intemedio - alto (B2) con testi di autovaluzione, M. Mezzadri, Guerra Edizioni, Perugia Gramatyka języka włoskiego podstawy Gramatyka języka włoskiego - A1 dla początkujących i B2 średnio zaawansowanych z testem sprawdzającym, M.Mezzadri, Guerra Edizioni, Perugia Esercitarsi con la grammatica- livello elementare A1- A2, P.Guida, M.Martina, Guerra Edizioni, Perugia, Esercitarsi con la grammatica- livello intermedio B1- B2, P.Guida, M.Martina, Guerra Edizioni, Perugia, I verbi italiani. Regolari e irregolari, A. Chiuchiu', M. C. Fazi, M. R. Bagianti, Guerra Edizioni, Perugia I pronomi italiani, C.M. Naddeo, ALMA Edizioni, Firenze Villa Gioconda, S. Carapelli, R.Ferencich, L.Vignozzi Guerra Edizioni, Perugia, 2009

22 16. Cantagramma, M.Mezzadri, Guerra Edizioni, Perugia Canta che ti passa, C.M Naddeo, G.Trama, ALMA Edizioni, Firenze, Le preposizioni italiane, A. De Giuli, ALMA Edizioni, Firenze Parla e scrivi, E. Jafrancesco, Casa Editrice Lilagan & C.SAS, Firenze, 2011 Polecane strony internetowe: attive/sh-hopper