czyli rzecz o metryce starożytnej

Transkrypt

1 Komputer czyli rzecz o metryce starożytnej Instytut Informatyki UW Seminarium Przetwarzanie Języka Naturalnego, IPI PAN 14maja2012

2 1 2

3 1 2

4 Słowo o fonetyce Samogłoski, a co za tym idzie sylaby, mają w języku łacińskim długość.

5 Słowo o fonetyce Samogłoski, a co za tym idzie sylaby, mają w języku łacińskim długość. Wyróżniamy samogłoski krótkie i długie.

6 Słowo o fonetyce Samogłoski, a co za tym idzie sylaby, mają w języku łacińskim długość. Wyróżniamy samogłoski krótkie i długie. Mamy12samogłosek:ă,ā,ĕ,ē,ĭ,ī,ŏ,ō,ŭ,ū, y,ȳ

7 Słowo o fonetyce Samogłoski, a co za tym idzie sylaby, mają w języku łacińskim długość. Wyróżniamy samogłoski krótkie i długie. Mamy12samogłosek:ă,ā,ĕ,ē,ĭ,ī,ŏ,ō,ŭ,ū, y,ȳ (długość nie jest normalnie oznaczana w tekście).

8 Słowo o fonetyce Samogłoski, a co za tym idzie sylaby, mają w języku łacińskim długość. Wyróżniamy samogłoski krótkie i długie. Mamy12samogłosek:ă,ā,ĕ,ē,ĭ,ī,ŏ,ō,ŭ,ū, y,ȳ (długość nie jest normalnie oznaczana w tekście). Długość samogłosek jest właściwością danego słowa i może być czynnikiem różnicującym

9 Słowo o fonetyce Samogłoski, a co za tym idzie sylaby, mają w języku łacińskim długość. Wyróżniamy samogłoski krótkie i długie. Mamy12samogłosek:ă,ā,ĕ,ē,ĭ,ī,ŏ,ō,ŭ,ū, y,ȳ (długość nie jest normalnie oznaczana w tekście). Długość samogłosek jest właściwością danego słowa i może być czynnikiem różnicującym: pŏpulus lud, pōpulus topola.

10 Słowo o fonetyce Samogłoski, a co za tym idzie sylaby, mają w języku łacińskim długość. Wyróżniamy samogłoski krótkie i długie. Mamy12samogłosek:ă,ā,ĕ,ē,ĭ,ī,ŏ,ō,ŭ,ū, y,ȳ (długość nie jest normalnie oznaczana w tekście). Długość samogłosek jest właściwością danego słowa i może być czynnikiem różnicującym: pŏpulus lud, pōpulus topola. Samogłoski mogą tworzyć dyftongi(dwugłoski): ae, oe, au, eu.

11 Jak Rzymianie pisali poezję Wierszeopierająsięnienarymach,lecznarytmie budowanym przez starannie dobrany układ długich i krótkich sylab(metrum).

12 Jak Rzymianie pisali poezję Wierszeopierająsięnienarymach,lecznarytmie budowanym przez starannie dobrany układ długich i krótkich sylab(metrum). Metrum determinuje akcent metryczny(tzw. ikt), często przypadający w innych miejscach niż wyrazowy.

13 Jak Rzymianie pisali poezję Wierszeopierająsięnienarymach,lecznarytmie budowanym przez starannie dobrany układ długich i krótkich sylab(metrum). Metrum determinuje akcent metryczny(tzw. ikt), często przypadający w innych miejscach niż wyrazowy. Istnieje wiele metrów, chociaż niektóre są znacznie bardziej popularne od innych(np. heksametr daktyliczny katalektyczny czy dystych elegijny).

14 Jak Rzymianie pisali poezję Metra składają się ze stóp metrycznych, mniejszych cegiełek określających układ drugich i krótkich sylab.

15 Jak Rzymianie pisali poezję Metra składają się ze stóp metrycznych, mniejszych cegiełek określających układ drugich i krótkich sylab. Np. Daktyl: (długa-krótka-krótka)

16 Jak Rzymianie pisali poezję Metra składają się ze stóp metrycznych, mniejszych cegiełek określających układ drugich i krótkich sylab. Np. Daktyl: (długa-krótka-krótka) Spondej: (długa-długa)

17 Jak Rzymianie pisali poezję Metra składają się ze stóp metrycznych, mniejszych cegiełek określających układ drugich i krótkich sylab. Np. Daktyl: (długa-krótka-krótka) Spondej: (długa-długa) Niektóre samogłoski(i sylaby) mogą wzdłużać się, skracać lub całkowicie znikać pod wpływem otoczenia.

18 Mały przykład

19 Mały przykład Dimidium facti, qui coepit, habet; sapere aude

20 Mały przykład Dimidium facti, qui coepit, habet; sapere aude Dimidium facti, qui coepit, habet; saper(e) aude Hor.Ep.1,2,40.

21 Mały przykład Dimidium facti, qui coepit, habet; sapere aude Dimidium facti, qui coepit, habet; saper(e) aude Hor.Ep.1,2,40. Heksametr, tak zwany versus heroicus. Podstawowy układ:

22 Mały przykład Dimidium facti, qui coepit, habet; sapere aude Dimidium facti, qui coepit, habet; saper(e) aude Hor.Ep.1,2,40. Heksametr, tak zwany versus heroicus. Podstawowy układ: praktycznie:

23 Doczegotosłuży? Znajomość może być pożytecznym narzędziem wspomagającym automatyczną analizę tekstów. Wymieńmy choćby...

24 Doczegotosłuży przykładi... rozpoznawanie miejsc spornych lub wątpliwych... Krytyka tekstu jest ogromną dziedziną filologii klasycznej.

25 Doczegotosłuży przykładi... rozpoznawanie miejsc spornych lub wątpliwych... Krytyka tekstu jest ogromną dziedziną filologii klasycznej. Najwcześniejsze posiadane przez nas rękopisy miażdżącej większości starożytnych dzieł pochodzą ze średniowiecza; nierzadkie są sytuacje, gdzie dopiero z renesansu!

26 Doczegotosłuży przykładi... rozpoznawanie miejsc spornych lub wątpliwych... Krytyka tekstu jest ogromną dziedziną filologii klasycznej. Najwcześniejsze posiadane przez nas rękopisy miażdżącej większości starożytnych dzieł pochodzą ze średniowiecza; nierzadkie są sytuacje, gdzie dopiero z renesansu! Tradycja rękopiśmienna(często w osobie średniowiecznych mnichów) nie była łaskawa dla większości dzieł.

27 Doczegotosłuży przykładi... rozpoznawanie miejsc spornych lub wątpliwych... Krytyka tekstu jest ogromną dziedziną filologii klasycznej. Najwcześniejsze posiadane przez nas rękopisy miażdżącej większości starożytnych dzieł pochodzą ze średniowiecza; nierzadkie są sytuacje, gdzie dopiero z renesansu! Tradycja rękopiśmienna(często w osobie średniowiecznych mnichów) nie była łaskawa dla większości dzieł. Błądwmetrumjestbardzomocnymargumentemzatym, że dany fragment jest zepsuty.

28 Doczegotosłuży przykładi... rozpoznawanie miejsc spornych lub wątpliwych... Krytyka tekstu jest ogromną dziedziną filologii klasycznej. Najwcześniejsze posiadane przez nas rękopisy miażdżącej większości starożytnych dzieł pochodzą ze średniowiecza; nierzadkie są sytuacje, gdzie dopiero z renesansu! Tradycja rękopiśmienna(często w osobie średniowiecznych mnichów) nie była łaskawa dla większości dzieł. Błądwmetrumjestbardzomocnymargumentemzatym, że dany fragment jest zepsuty. Definicja błędu bywa nieoczywista por. licentia poetica...

29 Doczegotosłuży przykładii... czy lokalizację(często zaginionych) kryptocytatów u późniejszych autorów... Koncepcja prawa autorskiego jest późna.

30 Doczegotosłuży przykładii... czy lokalizację(często zaginionych) kryptocytatów u późniejszych autorów... Koncepcja prawa autorskiego jest późna. Przez wieki wszyscy ją mniej więcej to samo.

31 Doczegotosłuży przykładii... czy lokalizację(często zaginionych) kryptocytatów u późniejszych autorów... Koncepcja prawa autorskiego jest późna. Przez wieki wszyscy ją mniej więcej to samo. Autor zatem często umieszcza w tekście cytat bez atrybucji lub nawet jakiegokolwiek oznaczenia(i co nam panzrobi?).

32 Doczegotosłuży przykładii... czy lokalizację(często zaginionych) kryptocytatów u późniejszych autorów... Koncepcja prawa autorskiego jest późna. Przez wieki wszyscy ją mniej więcej to samo. Autor zatem często umieszcza w tekście cytat bez atrybucji lub nawet jakiegokolwiek oznaczenia(i co nam panzrobi?). Skryba średniowieczny często nie zdaje sobie sprawy z istnienia, więc pisze wiersze ciurkiem.

33 1 2

34 Metronom Metronom

35 Metronom Metronom Program Jacka Tomaszewskiego napisany w Pythonie.

36 Metronom Metronom Program Jacka Tomaszewskiego napisany w Pythonie. Duży wybór metrów, prosty interfejs.

37 Metronom Metronom Program Jacka Tomaszewskiego napisany w Pythonie. Duży wybór metrów, prosty interfejs. Dostępny przez interfejs webowy pod adresem

38 Metronom Metronom Program Jacka Tomaszewskiego napisany w Pythonie. Duży wybór metrów, prosty interfejs. Dostępny przez interfejs webowy pod adresem Wersja rozwojowa.

39 Jak to działa? Program nie posiada zewnętrznego słownika; opiera się na (dość) prostych regułach metrycznych:

40 Jak to działa? Program nie posiada zewnętrznego słownika; opiera się na (dość) prostych regułach metrycznych: Samogłoska przed zbitką spółgłosek wzdłuża się.

41 Jak to działa? Program nie posiada zewnętrznego słownika; opiera się na (dość) prostych regułach metrycznych: Samogłoska przed zbitką spółgłosek wzdłuża się. Samogłoska przez samogłoską skraca się.

42 Jak to działa? Program nie posiada zewnętrznego słownika; opiera się na (dość) prostych regułach metrycznych: Samogłoska przed zbitką spółgłosek wzdłuża się. Samogłoska przez samogłoską skraca się. Dyftongi są długie.

43 Jak to działa? Program nie posiada zewnętrznego słownika; opiera się na (dość) prostych regułach metrycznych: Samogłoska przed zbitką spółgłosek wzdłuża się. Samogłoska przez samogłoską skraca się. Dyftongi są długie. Samogłoska wygłosowa eliduje(zanika) przed wyrazem zaczynającym się od samogłoski.

44 Jak to działa? przykład

45 Jak to działa? przykład Dimidium facti, qui coepit, habet; sapere aude

46 Jak to działa? przykład Dimidium facti, qui coepit, habet; sapere aude Dīmidĭūm fācti, qui coepit, habēt; saper(e) aude

47 Jak to działa? przykład Dimidium facti, qui coepit, habet; sapere aude 15 sylab Dīmidĭūm fācti, qui coepit, habēt; saper(e) aude

48 Jak to działa? przykład Dimidium facti, qui coepit, habet; sapere aude Dīmidĭūm fācti, qui coepit, habēt; saper(e) aude 15 sylab, 2 spondeje.

49 Jak to działa? przykład Dimidium facti, qui coepit, habet; sapere aude Dīmidĭūm fācti, qui coepit, habēt; saper(e) aude 15 sylab, 2 spondeje.

50 Jak to działa? przykład Dimidium facti, qui coepit, habet; sapere aude Dīmidĭūm fācti, qui coepit, habēt; saper(e) aude 15 sylab, 2 spondeje. Dīmĭdĭūm fāctī, quī coepĭt, hăbēt; săpĕr(e) aude

51 Dlaczego nie jest tak różowo? Niestety reguły oznaczają czasem raczej sugestie.

52 Dlaczego nie jest tak różowo? Niestety reguły oznaczają czasem raczej sugestie. Samogłoska przed zbitką spółgłosek wzdłuża się.

53 Dlaczego nie jest tak różowo? Niestety reguły oznaczają czasem raczej sugestie. Samogłoska przed zbitką spółgłosek wzdłuża się. Chyba, że te spółgłoski to muta cum liquida.

54 Dlaczego nie jest tak różowo? Niestety reguły oznaczają czasem raczej sugestie. Samogłoska przed zbitką spółgłosek wzdłuża się. Chyba, że te spółgłoski to muta cum liquida. Metronom to obsługuje.

55 Dlaczego nie jest tak różowo? Niestety reguły oznaczają czasem raczej sugestie. Samogłoska przed zbitką spółgłosek wzdłuża się. Chyba, że te spółgłoski to muta cum liquida. Metronom to obsługuje. Samogłoska wygłosowa eliduje(zanika) przed wyrazem zaczynającym się od samogłoski.

56 Dlaczego nie jest tak różowo? Niestety reguły oznaczają czasem raczej sugestie. Samogłoska przed zbitką spółgłosek wzdłuża się. Chyba, że te spółgłoski to muta cum liquida. Metronom to obsługuje. Samogłoska wygłosowa eliduje(zanika) przed wyrazem zaczynającym się od samogłoski. Chyba, że ten wyraz to est wtedytoonulegaaferezie.

57 Dlaczego nie jest tak różowo? Niestety reguły oznaczają czasem raczej sugestie. Samogłoska przed zbitką spółgłosek wzdłuża się. Chyba, że te spółgłoski to muta cum liquida. Metronom to obsługuje. Samogłoska wygłosowa eliduje(zanika) przed wyrazem zaczynającym się od samogłoski. Chyba, że ten wyraz to est wtedytoonulegaaferezie.toteżmetronom obsługuje.

58 Dlaczego nie jest tak różowo? Z pozostałymi jest gorzej.

59 Dlaczego nie jest tak różowo? Z pozostałymi jest gorzej. Samogłoska przez samogłoską skraca się.

60 Dlaczego nie jest tak różowo? Z pozostałymi jest gorzej. Samogłoska przez samogłoską skraca się. Aenēas.

61 Dlaczego nie jest tak różowo? Z pozostałymi jest gorzej. Samogłoska przez samogłoską skraca się. Aenēas. Jest: Sic pater Aeneas intentis omnibus unus

62 Dlaczego nie jest tak różowo? Z pozostałymi jest gorzej. Samogłoska przez samogłoską skraca się. Aenēas. Jest: Sic pater Aeneas intentis omnibus unus Powinno być: Sic pater Aeneas intentis omnibus unus

63 Dlaczego nie jest tak różowo? Z pozostałymi jest gorzej. Samogłoska przez samogłoską skraca się. Aenēas. Jest: Sic pater Aeneas intentis omnibus unus Powinno być: Sic pater Aeneas intentis omnibus unus Dyftongi są długie.

64 Dlaczego nie jest tak różowo? Z pozostałymi jest gorzej. Samogłoska przez samogłoską skraca się. Aenēas. Jest: Sic pater Aeneas intentis omnibus unus Powinno być: Sic pater Aeneas intentis omnibus unus Dyftongisądługie.Prawda,ale:de-usvsseu,po-etavs poena,a-esvscaesar...

65 Wielki problem ortograficzny Wjęzykułacińskimuiisąsonantami mogąbyć zgłoskotwórcze lub nie. Czasem rozróżnia się(we współczesnych wydaniach) te sytuacje używając v w opozycji douoraz(znacznierzadziej)jwopozycjidoi.

66 Wielki problem ortograficzny Wjęzykułacińskimuiisąsonantami mogąbyć zgłoskotwórcze lub nie. Czasem rozróżnia się(we współczesnych wydaniach) te sytuacje używając v w opozycji douoraz(znacznierzadziej)jwopozycjidoi. Metronom wymaga starannego rozróżniania(i trudno mu się dziwić).

67 Kolejny przykład Arma virumque cano, Trojae qui primus ab oris V.Aen.1,1

68 Kolejny przykład Arma virumque cano, Trojae qui primus ab oris V.Aen.1,1 araczej: arma uirumque cano troiae qui primus ab oris

69 Kolejny przykład Arma virumque cano, Trojae qui primus ab oris V.Aen.1,1 araczej: arma uirumque cano troiae qui primus ab oris Przybardzonaiwnympodejściu,wersmaod10do18sylab.

70 araczej: Kolejny przykład Arma virumque cano, Trojae qui primus ab oris arma uirumque cano troiae qui primus ab oris V.Aen.1,1 Przybardzonaiwnympodejściu,wersmaod10do18sylab. Można go więc podzielić na sylaby na 256 sposobów: ar-ma-vjrvmque-ca-no..., ar-ma-ujrvm-que-ca-no..., ar-ma-virvm-que-ca-no...,...

71 araczej: Kolejny przykład Arma virumque cano, Trojae qui primus ab oris arma uirumque cano troiae qui primus ab oris V.Aen.1,1 Przybardzonaiwnympodejściu,wersmaod10do18sylab. Można go więc podzielić na sylaby na 256 sposobów: ar-ma-vjrvmque-ca-no..., ar-ma-ujrvm-que-ca-no..., ar-ma-virvm-que-ca-no...,... W każdym z nich inaczej wygląda układ długich i krótkich sylab.

72 araczej: Kolejny przykład Arma virumque cano, Trojae qui primus ab oris arma uirumque cano troiae qui primus ab oris V.Aen.1,1 Przybardzonaiwnympodejściu,wersmaod10do18sylab. Można go więc podzielić na sylaby na 256 sposobów: ar-ma-vjrvmque-ca-no..., ar-ma-ujrvm-que-ca-no..., ar-ma-virvm-que-ca-no...,... W każdym z nich inaczej wygląda układ długich i krótkich sylab. A rozważmy na przykład: cui pilumnus auus, cui diua uenilia mater V.Aen.10,76

73 araczej: Kolejny przykład Arma virumque cano, Trojae qui primus ab oris arma uirumque cano troiae qui primus ab oris V.Aen.1,1 Przybardzonaiwnympodejściu,wersmaod10do18sylab. Można go więc podzielić na sylaby na 256 sposobów: ar-ma-vjrvmque-ca-no..., ar-ma-ujrvm-que-ca-no..., ar-ma-virvm-que-ca-no...,... W każdym z nich inaczej wygląda układ długich i krótkich sylab. A rozważmy na przykład: cui pilumnus auus, cui diua uenilia mater 6 20sylab,16384sposoby... V.Aen.10,76

74 Możliwe rozwiązania Heurystyka określająca zgłoskotwórczość sonantów w oparciu o sąsiadów.

75 Możliwe rozwiązania Heurystyka określająca zgłoskotwórczość sonantów w oparciu o sąsiadów. Słownik

76 Możliwe rozwiązania Heurystyka określająca zgłoskotwórczość sonantów w oparciu o sąsiadów. Słownik, a dokładniej morfologiczna wsparta słownikiem świadomym długości sylab.

77 Możliwe rozwiązania Heurystyka określająca zgłoskotwórczość sonantów w oparciu o sąsiadów. Słownik, a dokładniej morfologiczna wsparta słownikiem świadomym długości sylab....?

78 Kolejne problemy...

79 Kolejne problemy... uoluerunt = volverunt lub voluerunt

80 Kolejne problemy... uoluerunt = volverunt lub voluerunt długości metri causa

81 Kolejne problemy... uoluerunt = volverunt lub voluerunt długości metri causa złożoność obliczeniowa przy wyszukiwaniu w prozie może być problemem

82 Kolejne problemy... uoluerunt = volverunt lub voluerunt długości metri causa złożoność obliczeniowa przy wyszukiwaniu w prozie może być problemem niektóre metra są bardzo wyczynowe

83 Kolejne problemy... uoluerunt = volverunt lub voluerunt długości metri causa złożoność obliczeniowa przy wyszukiwaniu w prozie może być problemem niektóre metra są bardzo wyczynowe; rekordowyjestsenarjambiczny: Możliwe rozwiązania:

84 Kolejne problemy... uoluerunt = volverunt lub voluerunt długości metri causa złożoność obliczeniowa przy wyszukiwaniu w prozie może być problemem niektóre metra są bardzo wyczynowe; rekordowyjestsenarjambiczny: Możliwe rozwiązania: Apotem:

85 Wnioski?

86 Wnioski? Coepimus.

87 Wnioski? Coepimus. Sporo jest do zrobienia.

88 Wnioski? Coepimus. Sporo jest do zrobienia. Niewszystkochybadasięzrobić.

89 Wnioski? Coepimus. Sporo jest do zrobienia. Niewszystkochybadasięzrobić. Mimo wszystko warto w perspektywie mamy odkrycie zapomnianych arcydzieł!

90 Dziękuję za uwagę.

91 Dziękuję za uwagę. Pytania?