Journal of Agribusiness and Rural Development ZMIANY KLIMATU JAKO POTENCJALNY CZYNNIK RYZYKA W PRODUKCJI MLEKA W WIELKOPOLSCE
|
|
- Grzegorz Sobczak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 DOI: /JARD Journal of Agribusiness and Rural Development pissn eissn (36) 2015, ZMIANY KLIMATU JAKO POTENCJALNY CZYNNIK RYZYKA W PRODUKCJI MLEKA W WIELKOPOLSCE Ryszard Chaberski 1, Izabela Hoft 2, Izabela Lipińska 2, Marian Lipiński 2 1 Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe Agropol Sp. z o.o. we Wrześni 2 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Abstrakt. Badania miały charakter pilotażowy. Ich celem było dokonanie wstępnego rozpoznania, czy w wielkopolskich warunkach klimatycznych krowy o dużej wydajności, często przekraczającej produkcję 40 kg mleka dziennie, zależnie od stadium laktacji inaczej reagują na sezonowe zmiany wskaźników THI, charakteryzujących warunki temperaturowo-wilgotnościowe otoczenia. Wyniki badań wskazują, że dobowa produkcja mleka surowego i procentowe zawartości w nim tłuszczu i białka zależą nie tylko od stadium laktacji, ale i od wartości wskaźników THI. Wyższym wartościom THI towarzyszy spadek masy wydojonego mleka i obniżenie jego przydatności technologicznej. Ocieplający się klimat może eskalować ryzyko spadku produkcji surowca mlecznego w czasie upałów. Słowa kluczowe: krowa, laktacja, mleko, tłuszcz, białko, THI WPROWADZENIE Produkcja rolnicza jest szczególnie narażona na ryzyko związane ze zmianami klimatycznymi. Może ono mieć charakter incydentalny, pojawiający się w określonych porach roku (np. gradobicie, susza itp.) lub długofalowy, wynikający ze zmiany klimatu. Istotnym czynnikiem jest jego ocieplanie, które może wymusić dobór nowych sposobów produkcji, zarówno pod kątem technicznym, jak i technologicznym. Zmiana klimatu ma istotny wpływ na bytowanie bydła mlecznego i produkcję mleka, wiąże się z ich dobrostanem (Anton i in., 2012). Problem ten został już dostrzeżony przez prawodawcę. Zgodnie z 7 Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2010 roku w sprawie minimalnych warunków utrzymania gatunków zwierząt gospodarskich innych niż te, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej, w pomieszczeniach, gdzie utrzymuje się bydło, zarówno temperatura, jak i względna wilgotność powietrza powinny być utrzymywane na poziomie nieszkodliwym dla zwierząt. Normy te są bardzo ogólne, co determinuje różna wrażliwość poszczególnych ras bydła na warunki klimatyczne. Ponadto ich podstawowym celem ma być ochrona zwierząt, a nie zabezpieczenie dochodu producenta mleka. Zgodnie z przewidywaniami fale upałów będą nawiedzać Europę coraz częściej. Konieczne jest zatem poszukiwanie nowych rozwiązań konstrukcyjnych obór dla bydła, nawiązujących do pomysłów realizowanych przykładowo na Bliskim Wschodzie, w Izraelu lub w Turcji (Lipiński, 2014). O warunkach bytowania zwierząt i ich stanie decyduje wiele czynników. Należą do nich między innymi: właściwy mikroklimat, prawidłowe rozwiązania techniczne pomieszczeń, oświetlenie, cechy chemiczne i biologiczne powietrza (Pawlak i Lipiński, 2011; Righi i in., 2004). Negatywny i zarazem silny wpływ ma stres cieplny, skutkujący wyraźnym spadkiem mleczności krów (Chaberski i in., 2012; Walkowiak, 2014). Jest on dr Izabela Lipińska, Katedra Zarządzania i Prawa, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Wojska Polskiego 28, Poznań, Poland, lipinska@up.poznan.pl Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
2 zagrożeniem realnie występującym w naszym kraju, na co wskazują opublikowane ostatnio badania Hoft i Lipińskiego (2014). Przy wysokich temperaturach i podwyższonych wilgotnościach względnych krowy nie mogą pozbyć się nadwyżek energii cieplnej, by efektywnie chronić się przed przegrzaniem ciała. Wywołuje to stan napięcia o skali adekwatnej do wydajności mlecznej. Knaap (2012) stwierdził, że krowa o wydajności 32 kg mleka dziennie wytwarza o 48% energii więcej od zasuszonej. Przy temperaturze +27 C i wilgotności względnej 65% mleczność krów spada około 10% w stosunku do osiąganej przy temperaturach w zakresie 8 12 C. Wzrost temperatury powietrza do +32 C powoduje obniżenie produkcji mleka o 1/3. Z kolei przy wilgotności względnej powietrza 83 87% krowy dają o 13% więcej mleka niż przy wilgotności 94 96% (Samosiuk i in., 2013). Temperatura i wilgotność względna powietrza są głównymi czynnikami mikroklimatu. Parametrem, który je łączy, jest wskaźnik stresu cieplnego indeks THI (Temperature Humidity Index), wprowadzony ponad pół wieku temu. Obecnie na świecie korzysta się aż z ośmiu sposobów obliczania THI (Dikmen i Hansen, 2009). Na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu preferowany jest wzór: THI = 1,8 T + 32 (0,55 0,0055 W) (1,8 T 26) gdzie: T temperatura powietrza ( C) W wilgotność względna powietrza (%) Niektórzy badacze wyliczają lub szacują stres cieplny nie na podstawie wyników pomiarów temperatur i wilgotności powietrza, jak poprzednio, ale temperatur w odbycie lub w pochwie krów (Da Rocha i in., 2012; Cvetkovic i in., 2005). Badania wykazały, że do oceny zależności między parametrami klimatu a produkcją mleka przez krowy wykorzystywać można z powodzeniem również sztuczne sieci neuronowe (Boniecki i in., 2013). Interpretacje wartości THI na tle zagrożeń krów stresem cieplnym są w literaturze zbieżne, ale nie identyczne. Dolną granicą stresu cieplnego jest zwykle liczba 72 (Ravagnolo i Misztal, 2000; West, 2003; Akyuz i in., 2010; Sanftleben, 2012). Bonnefoy i Noordhuizen (2011) podali, że stres występuje wtedy, gdy THI przekracza 72. Powyżej tego progu każdy przyrost wartości THI o jednostkę skutkuje stratą produkcji od 0,2 do 0,9 kg mleka dziennie na krowę. Brouček i in. (2009) uważali, że ostrzeżeniem powinno być wystąpienie THI = 70. Z kolei zdaniem Du Preez (2000) ma to być wartość 71 i więcej. Soler (2012) opisał badania prowadzone w USA (University of Arizona), z których wynikało, że postęp w zakresie wzrostu wydajności krów spowodował przesunięcie progu stresu cieplnego z THI = 72 do THI = 68. Wartość THI = 68 pojawia się przy temperaturze +22 C i wilgotności względnej 45%. Taki stan często występuje w klimacie umiarkowanym. Organizacja DairyNZ, zrzeszająca nowozelandzkich producentów mleka, zwróciła uwagę na rasowe uwarunkowania wrażliwości krów na stres cieplny. Efekty stresu u krów rasy hf występują już przy THI = 68, a u rasy Jersey dopiero przy THI = 75. Jeżeli założyć stałą wilgotność względną powietrza na poziomie 75%, równoważnymi temperaturami są odpowiednio +21,0 C i +25,5 C 1. Za Sanftlebenem (2012) wartości THI i ich konsekwencje stresowe można sklasyfikować następująco: 71 brak stresu lekki stres silny stres bardzo silny stres. Vitali i in. (2009) trochę inaczej określali zagrożenia. Ich badania wykazały, że niebezpieczny dla życia krów jest już zakres THI między 77 i 87. W Wielkopolsce w 2013 roku incydentalnie stwierdzano pojawianie się poza oborami THI przekraczających wartość 90 (Hoft i Lipiński, 2014). Stres cieplny u krów ogranicza nie tylko ich wydajność mleczną (Bernabucci i in., 2002; Chaberski i in., 2012; Collier i in., 2012; Gantner i in., 2012; Herbut i Angrecka, 2012; Joksimović-Todorović i in., 2011), ale wpływa też na poziom składników mleka. Powoduje obniżenie zawartości suchej masy mleka, tłuszczu o 0,4%, białka o 0,2% oraz laktozy (Collier i in., 2012). Zmiany zawartości laktozy w mleku zauważyli też Joksimović-Todorović i in. (2011), porównując mleko z kwietnia i maja (4,45%) z pozyskiwanym w lipcu i sierpniu (4,63%). Według Bernabucci i in. (2002) stres cieplny obniża poziom kazeiny w mleku, ale nie dotyczy to frakcji kappa-kazeiny, której jest zawsze tyle samo. Chaberski i Lipiński (2013) również rozpoznali relacje między zmieniającymi się indeksami temperaturowo-wilgotnościowymi (THI) a produkcją mleka. Stwierdzono, że wzrostowi indeksów THI towarzyszą spadki zawartości 1 (dostęp: ) 182
3 tłuszczu w mleku, białka i mocznika. Osiągnięcia produkcyjne badanej obory były jednak analizowane globalnie, bez rozgraniczania grup technologicznych związanych ze stanami laktacji u krów. Zauważono, że niekiedy występuje reflektoryczne obniżenie produkcji mleka w czwartym dniu po pojawieniu się podwyższonych wskaźników THI. Indeks THI z dnia poprzedniego ma mniejszą ekspresję (Chaberski i Lipiński, 2014). Celem badań, które miały charakter pilotażowy, było uzyskanie odpowiedzi na pytanie: czy w wielkopolskich warunkach krowy o rekordowych wydajnościach dobowych, często przekraczających 40 kg mleka, zależnie od stadium laktacji, w różny sposób reagują na sezonowo zmieniające się wskaźniki THI? W przeanalizowanej literaturze nie znaleziono informacji o istnieniu takich zależności. Hipotetycznie założono, że skoro wydajność mleczna krów zmienia się w trakcie laktacji, to i w różnych jej okresach skutki oddziaływania klimatu otoczenia mogą implikować zmiany w masach udojów oraz w zawartości tłuszczu i białka w mleku. METODY W fermie położonej około 50 km od Poznania utrzymywane jest stado około 230 bardzo wydajnych krów dojnych rasy polskiej hf. Ich liczba podczas badań zmieniała się w zakresie od 207 do 243 sztuk. Uwzględniając jeszcze krowy zasuszone, jałówki, byczki i cielęta, na fermie było łącznie około 700 sztuk bydła. Obiekty inwentarskie wzniesiono tam kilkadziesiąt lat temu (1973 rok), ale w 2008 roku zostały one poddane gruntownej modernizacji. Krowy cały rok korzystają z legowisk zewnętrznych wokół budynków, wykonanych pod wiatami. Zależnie od pory roku ścieli się je słomą lub piaskiem. W badanym gospodarstwie na bydło mleczne oddziałuje zatem głównie klimat zewnętrzny. Wewnątrz pomieszczeń oborowych krowy korzystają ze stołów paszowych. Żywienie prowadzi się systemem TMR (Total Mixed Ration), który polega na żywieniu ich paszami o stałej wartości pokarmowej, precyzyjnie odmierzanymi i mieszanymi w wozach paszowych. Jest ono optymalizowane w czasie, co wynika ze stosowania bieżących korekt, opartych na analizach chemicznych pasz i wynikach badania poziomu składników mleka. Krowy dojone są trzykrotnie na dobę w dojarni DeLaval, bok w bok, Materiał badawczy obejmował dane meteorologiczne i informacje liczbowe zawarte w dokumentacji z kontroli użytkowości mlecznej krów. Skorzystano z udostępnionych przez kierownictwo fermy wyników comiesięcznych, kontrolnych badań rutynowych. Analizie poddano liczby z okresu od 18 stycznia do 17 października 2013 roku. Dane z kontroli użytkowości mlecznej (udoje, % tłuszczu i białka) zebrała i usystematyzowała Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka, zgodnie z metodyką oceny A4. Kryterium klasyfikacji było laktacyjne zaawansowanie grup krów. Wyodrębniono cztery przedziały grupowe: 40, , i 201 dni laktacji oraz dodatkowo ogólne dane zbiorcze dla całego stada krów, bez uwzględniania okresu laktacyjnego. Liczebności krów w przedziałach zmieniały się w czasie i tak przykładowo na fermie w początkowej fazie laktacji, czyli do 40 dnia po porodzie, w dniach kontroli użytkowości mlecznej znajdowało się od 18 do 38 sztuk. Przedmiotem badań były nie konkretne sztuki, ale grupy laktacyjne, których skład podlegał ciągłym zmianom wraz z upływem czasu. Pomiary meteorologiczne prowadziła najbliższa automatyczna stacja kontenerowa w Krzyżówce, zainstalowana w obszarze pozamiejskim, rolniczo-leśnym, oddalonym od badanej fermy około 20 km. Jest ona własnością Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu, który prowadzi ciągły monitoring powietrza zgodnie z regulacjami ustawowymi i udostępnia wyniki bezpłatnie w Internecie (Wielkopolski monitoring powietrza). Wykorzystano tylko niektóre zarejestrowane dane: maksymalne temperatury, występujące dwa dni wcześniej i w samym dniu comiesięcznej, rutynowej oceny kontroli użytkowości mlecznej oraz towarzyszące im wtedy wilgotności względne. Zgromadzone dane o wilgotnościach względnych i temperaturach po ich uśrednieniu posłużyły do wyliczenia wskaźników temperaturowo-wilgotnościowych THI, do czego wykorzystywano kalkulator dostępny w Internecie na stronie Dairynz Temperature humidity index (THI) Calculator. W sumie obliczono dziewięć THI, bazując na trzech dniach pogody analizowanej w połowie każdego miesiąca, bezpośrednio przed kontrolą użytkowości mlecznej krów. Następnie zestawiono pary danych: THI średnie udoje (dobowe uzyski mleka od krowy) THI średnie procentowe zawartości tłuszczu w mleku THI średnie procentowe zawartości białka w mleku
4 Zestawy danych wprowadzono do komputera i wykorzystując narzędzie Microsoft Office Excel, wygenerowano wykresy punktowe z wykreślonymi liniami trendów. Ponadto porównano udoje oraz procentowe zawartości tłuszczu i białka w mleku pochodzącym z kontroli mleczności w styczniu i czerwcu 2013 roku, kiedy odnotowano skrajne wartości THI (32 i 71). W celu zbadania wpływu wartości THI na zróżnicowanie wspomnianych cech produkcyjnych krów zastosowano nieparametryczny test Wilcoxona, opisany przez Perkala (1967). Nie zakłada on rozkładu normalnego i jest mniej czuły niż test t, ale jako wygodny w zastosowaniu może być przydatny w badaniach wstępnych pilotażowych. WYNIKI W okresie nieco ponad trzech kwartałów 2013 roku w otoczeniu badanej fermy podczas prowadzenia kontroli użytkowości mlecznej krów odnotowano skrajne wartości wskaźników THI, wynoszące od minimalnie 32 (styczeń) do maksymalnie 71 (czerwiec). Niestety, ze względu na rutynowy harmonogram okresowej kontroli użytkowości mlecznej nie trafiono z badaniami na czas letnich upałów. Równoległa, znacznie szersza analiza wyników pomiarów meteorologicznych zarejestrowanych przez tę samą stację monitoringu powietrza w Krzyżówce przeprowadzona przez Hoft i Lipińskiego (2014) w celu oszacowania zagrożenia krów stresem cieplnym w całym sezonie letnim wykazała, że odnotowano tam łącznie 313 godzin z THI 72, natomiast THI 76 było obserwowane w ciągu 78 godzin. Jeżeli uwzględnić informacje Solera (2012), że progiem stresu cieplnego u wysoce wydajnych krów mlecznych jest THI = 68, to takie warunki temperaturowo-wilgotnościowe zachodziły podczas badań. Na rysunku 1 kompleksowo przedstawiono, jak przy różnych wskaźnikach indeksach THI i odmiennych okresach laktacji krów zmieniają się: dobowa produkcja mleka, % tłuszczu i % białka. Zamieszczone na wykresach proste dokumentują obserwowane trendy. Co do wielkości udojów nie uzyskano odpowiedzi jednoznacznych, ale w początkowych okresach, do 100 dnia laktacji, produkcja mleka surowego wyraźnie zmalała wraz ze wzrostem wartości THI. Późniejsze wyniki nie dają pewności co do istnienia tej zależności. Poza wszelką wątpliwością pozostaje ciągle negatywny wpływ rosnących wartości indeksu THI na procentowe zawartości tłuszczu i białka w mleku. Zauważono różnice w odniesieniu do krów produkcyjnych zimą i latem. W tabeli 1 ujęto porównawczo osiągnięcia produkcyjne krów w grupach laktacyjnych w tych okresach. Różnice są widoczne zarówno pod względem wielkości udojów, jak i procentowych zawartości tłuszczu i białka. Przeprowadzone testy Wilcoxona wykazały, że w obu porach roku produkcja mleka oraz zawartość tłuszczu i białka, przy poziomie istotności 95%, znacząco się różnią, a przy mniejszych wartościach THI są wyższe. Tablicowa wartość k m wynosi 19, a sumy S zawsze ją przekraczają i wynoszą dla udojów 24, a dla procentowej zawartości białka i tłuszczu po 22. Potwierdzają się zatem informacje dostępne w literaturze (Collier i in., 2012; Chaberski i Lipiński, 2013). Można je obecnie uzupełnić o konkluzję, że zjawiska te zachodzą w każdej fazie laktacji, ale z różną intensywnością. W Polsce sezonowe zmiany zawartości tłuszczu w mleku zauważyły również Sienkiewicz i Góralska (2009), co in minus występuje w ciepłej porze roku. Stwierdzono też, że sezonowym zmianom w produkcji tłuszczu mlecznego towarzyszą zmiany proporcji kwasów tłuszczowych w mleku (laurynowego, mirystynowego, palmitynowego, stearynowego itd.). Przykładowo latem więcej jest w mleku pożądanych kwasów tłuszczowych UFA o działaniu hipocholesterolemicznym niż zimą. Odwrotnie jest z kwasem laurynowym (Lipiński i in., 2012). Nie ma danych na temat tego, czy stan laktacji również ma tu znaczenie. Wymaga to zatem szczegółowego wyjaśnienia. WNIOSKI 1. Dobowa produkcja mleka surowego i jego procentowe zawartości tłuszczu i białka zależą zarówno od warunków temperaturowo-wilgotnościowych otoczenia, szacowanych wskaźnikami THI, jak i od stadium laktacji. Wzrostowi wartości THI towarzyszyć może istotny statystycznie spadek masy wydojonego mleka i obniżenie jego wartości technologicznej. 2. Konieczne jest podjęcie interdyscyplinarnych badań nad wyjaśnieniem stwierdzonych zjawisk i relacji. Postępujące procesy ocieplania klimatu powinny skłaniać do opracowania w Polsce strategii ochrony krów przed skutkami stresu cieplnego, z uwzględnieniem ich aktualnego stanu laktacji. Naturalne zróżnicowanie warunków klimatycznych może sprawić, że ryzyko dla produkcji mleka pojawi się w pierwszej kolejności w Polsce południowo-zachodniej, w tym w Wielkopolsce
5 Dni laktacji Lactation days Udój (kg) Milk yield (kg) Rys. 1. Wartości wskaźników THI a produkcja mleka, tłuszczu i białka krów będących w różnych okresach laktacji Źródło: opracowanie własne. Fig. 1. The value of THI factors and production of milk, fat and protein in various lactation stages Source: own elaboration
6 Tabela 1. Osiągnięcia produkcyjne badanych krów jako skutki stanów ich laktacji i wartości wskaźników THI Table 1. The production achievements of examined cows and the lactation results and THI index Daty kontroli użytkowości mlecznej i wyliczone wartości THI* Time performance of milk production control and THI index Dni laktacji Lactation days Liczba krów Number of cows Udoje dobowe Daily milk yield (kg) Tłuszcz Fat (%) Białko Protein (%) THI = THI = ,6 4,45 3, ,6 3,58 3, ,5 3,42 3,32 > ,3 4,03 3,56 Razem Total ,81 3, ,1 3,72 3, ,3 3,39 2, ,8 3,37 3,18 > ,4 3,99 3,40 Razem Total ,8 3,68 3,23 * THI wyliczano ze średnich maksymalnych temperatur i towarzyszących im wilgotności względnych powietrza, pochodzących z dwóch poprzedzających dni i z dnia kontroli użytkowości mlecznej. Źródło: opracowanie własne. Source: own elaboration. LITERATURA Akyuz, A., Boyaci, S., Cayli, A. (2010). Determination of critical period for dairy cows using temperature humidity index. J. Anim. Vet. Adv., 9, 13, Anton, J., Kimura, S., Lankoski, J., Cattaneo, A. (2012). A Comparative Study of Risk Management in Agriculture under Climate Change. OECD Food, Agriculture and Fisheries Papers, 58, OECD Publishing. org/ /5k94d6fx5bd8-en Bernabucci, U., Lacetera, N., Ronchi, B., Nardone, A. (2002). Effects of the hot season on milk protein fractions in Holstein cows. Anim. Res., 51, 1, Boniecki, P., Lipiński, M., Koszela, K., Przybył, J. (2013). Neural prediction of cow s milk yield according to environment temperature. Afr. J. Biotechnol., 12, 29, Bonnefoy, J.-M., Noordhuizen, J. (2011). Maîtriser le stress thermic chez la vache laitière. Bull. GTV, 60, Brouček, J., Novák, P., Vokřálová, J., Šoch, M., Kišac, P., Uhrinčat, M. (2009). Effect of high temperature on milk production of cows from free-stall housing with natural ventilation. Slovak J. Anim. Sci., 42, 4, Chaberski, R., Flamenbaum, I., Lipiński, M. (2012). Wpływ temperatury i wilgotności powietrza zewnętrznego na mleczność wysokowydajnych krów. W: W. Romaniuk (red.), Problemy intensyfikacji produkcji zwierzęcej z uwzględnieniem ochrony środowiska i produkcji energii alternatywnej (s ). Falenty: Wyd. ITP. Chaberski, R., Lipiński, M. (2013). Zmiany indeksu temperaturowo-wilgotnościowego (THI) a produkcja mleka w wybranych wielkopolskich fermach. W: W. Romaniuk (red.), Problemy intensyfikacji produkcji zwierzęcej z uwzględnieniem ochrony środowiska i produkcji energii alternatywnej (s ). Falenty: Wyd. ITP. Chaberski, R., Lipiński, M. (2014). Produkcyjna reflektoryczność wskaźników stresu cieplnego THI u krów o wysokiej mleczności. W: M. Lipiński, J. Przybył (red.), Aktualne problemy inżynierii biosystemów (s ). Poznań: Wyd. UP w Poznaniu. Collier, R., Hall, L., Rungruang, S., Zimbleman, R. (2012). Quantifying heat stress and its impact on metabolism and 186
7 performance. Pobrano 10 marca 2013 z: dairy.ifas.ufl.edu/ rns/2012/6collierrns2012a.pdf, Cvetkovic, B., Smith, J., Harner, J., Brouk, M. (2005). Using vaginal temperature to evaluate heat stress in dairy cattle. Conf. paper. Dairy Day (s. 9 11), Kansas State University: Manhattan. Da Rocha, D. R., Salles, M. G. F., Moura, A. A. A. N., de Araújo, A. A. (2012). Índices de tolerancia ao calor de vacas leiteiras na periodo e seco no Ceará. Rev. Acad. Ciênc. Agrár. Ambient., 10, 4, Dikmen, S., Hansen, P. (2009). Is the temperature-humidity index the best indicator of heat stress in lactating dairy cows in subtropical environment? J. Dairy Sci., 921, Du Preez, J. (2000). Parameters for the determination and evaluation of heat stress in dairy cattle in South Africa. Onderstepoort. J. Vet. Res., 67, 4, Gantner, V., Mijić, P., Jovanovac, S., Raguž, N., Bobić, T., Kuterovac, K. (2012). Influence of temperature-humidity index (THI) on daily production of dairy cows in Mediterranean region in Croatia (vol. 131, s ). European Federation of Animal Sciences. Gantner, V., Mijič, P., Kuterovac, K., Solić, D., Gantner, R. (2011). Temperature-humidity index values and their significance on the daily production of dairy cattle. Mljekarstvo, 61, 1, Herbut, P., Angrecka, S. (2012). Forming of temperature-humidity index (THI) and milk production of cows in the free-stall barn during the period of summer heat. Anim. Sci. Pap. Rep., 30, 4, Hoft, I., Lipiński, M. (2014). Próba oszacowania skali zagrożenia wielkopolskich krów stresem cieplnym. W: M. Lipiński, J. Przybył (red.), Aktualne problemy inżynierii biosystemów (s ). Poznań: Wyd. UP w Poznaniu. Joksimović-Todorović, M., Davidović, V., Hristov, S., Stanković, B. (2011). Effect of heat stress on milk production in dairy cows. Biotechnol. Anim. Prod. Dairy Cows, 27, 3, Knaap van der, J. (2012). Hittestress verandert metabolisme van de koe. Veeteelt, 1/2, Lipiński, M. (2014). Krowy w stresie cieplnym. Hod. Bydła, 6, Lipiński, K., Stasiewicz, M., Rafałowski, R., Kaliniewicz, J., Purwin, C. (2012). Wpływ sezonu produkcji mleka na profil kwasów tłuszczowych tłuszczu mlekowego. Żywn. Nauka. Technol. Jakość, 1, 80, Pawlak, H., Lipiński, M. (2011). Zootechniczny niezbędnik terminologiczny (s. 37). Poznań: Wyd. UP w Poznaniu. Perkal, J. (1967). Matematyka dla przyrodników i rolników (t. 3, s. 109). Warszawa: PWN. Ravagnolo, O., Misztal, I. (2000). Genetic component of heat stress in dairy cattle. Parameter estimation. J. Dairy Sci., 83, Righi, F., Quarantelli, A., Bonomi, A., Renzi, M. (2004). L assunzione di sostanza secca nella vacca da latte: parametri correlati, regdazione fisica e chimica. Ann. Fac. Medic. Vet. Parma, 24, Samosiuk, V., Kitikov, V., Sorokin, E. (2013). Technołogiczeskoje oborudovanije dla proizvodstva mołoka (s. 35). Wyd. Nacjonalnaja Akademija Nauk Biełorusi: Mińsk. Sanftleben, P. (2012). Massnammen zur reduzierung von hitzestress bei milchrindern und deren wirtschaftliche bedentung. Pobrano dnia 13 listopada 2013 z: sachsen-anhalt.de/fileadmin/elementbibliothek/bibliothek Politik und Verwaltung/ Bibliothek LLFG/dokumente/Tierhaltung/vortraege/12 forum nutztier sanftleben.pdf. Sienkiewicz, J., Góralska, M. (2009). Zmiany w zawartości tłuszczy w mleku krowim na przestrzeni roku. Zesz. Nauk. Ostroł. Tow. Nauk., 23, Soler, P. (2012). El estres por calor: un problema subestimado en las vacas lecheras. Lallemand Animal Nutrition. Pobrano dnia 14 lisotopada 2013 z: Documentos/lallemandjn12.pdf. Temperature humidity index (THI) Calculator. Pobrano 12 listopada 2013 z: /. Vitali, A., Segnalini, M., Berocchi, L., Bernabucci, U., Nardone, A., Lacetera, N. (2009). Seasonal pattern of mortality and relationships between mortality and temperature-humidity index in dairy cows. J. Dairy Sci., 92, Walkowiak, K. (2014). Spadek wydajności krów w okresie wysokich upałów. Hod. Bydła, 6, West, J. (2003). Effects of heat-stress on production in dairy cattle. J. Dairy Sci., 86, Wielkopolski monitoring powietrza. Pobrano 20 listopada 2013 z:
8 CLIMATE CHANGES AS THE RISK FACTOR IN MILK PRODUCTION IN WIELKOPOLSKA Summary. The pilot researches were conducted in Wielkopolska. They aimed initial identification of cows reaction on changing of THI, which are likened to temperature and humidity conditions of air. The subjected cows characterize with high productivity, exceeding 40kg of milk per day, independently from lactation stages. The results display that the day s production of raw milk, as well as fat and protein content, do not only depend on lactation stage but also on the value of THI factors. Higher THI is accompanied by loss in the weight of milk and drop in its technological utility. The climate warming may escalate the risk of production loss during the heats. Key words: cow, lactation, milk, fat, protein, THI Zaakceptowano do druku Accepted for print: Do cytowania For citation Chaberski, R., Hoft, I., Lipińska, I., Lipiński, M. (2015). Zmiany klimatu jako potencjalny czynnik ryzyka w produkcji mleka w Wielkopolsce
Skąd wziąć dużo dobrego mleka?
https://www. Skąd wziąć dużo dobrego mleka? Autor: mgr inż. Joanna Soraja Tumanowicz Data: 10 lipca 2018 Produkcja mleka wysokiej jakości, w równych partiach i bez nadmiernej eksploatacji krowy wcale nie
Bardziej szczegółowoCharakterystyka innych ras czerwonych w Europie zrzeszonych w ERDB
Wiadomości Zootechniczne, R. XLIII (2005), 2: 144-148 zrzeszonych w ERDB Lisbet Holm 1, Piotr Wójcik 2 1 European Red Dairy Breed, Udkaersovej 15, 8200 Aarhus N., Dania 2 Instytut Zootechniki, Dział Genetyki
Bardziej szczegółowoRAPORT ŻYWIENIE KLUCZ DO EFEKTYWNEGO ZARZĄDZANIA STADEM PROMOCJA
RAPORT ŻYWIENIE KLUCZ DO EFEKTYWNEGO ZARZĄDZANIA STADEM PROMOCJA OD LISTOPADA 2016 DO STYCZNIA 2017 Raport ŻYWIENIE dla każdego hodowcy w ramach standardowej opłaty za ocenę Polska Federacja Hodowców Bydła
Bardziej szczegółowoGrupy żywieniowe bydła - zróżnicowane potrzeby krów
https://www. Grupy żywieniowe bydła - zróżnicowane potrzeby krów Autor: dr hab. inż. Rafał Bodarski Data: 14 sierpnia 2017 W sytuacji, gdy w ramach jednej fermy krowiej mamy różne grupy żywieniowe bydła
Bardziej szczegółowoINSTYTUT GENETYKI I HODOWLI ZWIERZĄT POLSKIEJ AKADEMII NAUK W JASTRZĘBCU. mgr inż. Ewa Metera-Zarzycka
INSTYTUT GENETYKI I HODOWLI ZWIERZĄT POLSKIEJ AKADEMII NAUK W JASTRZĘBCU mgr inż. Ewa Metera-Zarzycka Profil metaboliczny osocza krwi i wartość biologiczna mleka krów w gospodarstwach ekologicznych Praca
Bardziej szczegółowoWPŁYW TEMPERATURY W POMIESZCZENIACH POMOCNICZYCH NA BILANS CIEPŁA W BUDYNKACH DLA BYDŁA
Inżynieria Rolnicza 8(96)/2007 WPŁYW TEMPERATURY W POMIESZCZENIACH POMOCNICZYCH NA BILANS CIEPŁA W BUDYNKACH DLA BYDŁA Tadeusz Głuski Katedra Melioracji i Budownictwa Rolniczego, Akademia Rolnicza w Lublinie
Bardziej szczegółowoEGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE W ZAWODZIE Rok 2018 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 218 Nazwa kwalifikacji: Organizacja i nadzorowanie produkcji rolniczej Oznaczenie kwalifikacji: R.16 Numer
Bardziej szczegółowoSYSTEM KONSTRUKCYJNY BUDYNKU A RYZYKO WYSTĄPIENIA STRESU TERMICZNEGO U KRÓW MLECZNYCH
Inżynieria Rolnicza 9(107)/2008 SYSTEM KONSTRUKCYJNY BUDYNKU A RYZYKO WYSTĄPIENIA STRESU TERMICZNEGO U KRÓW MLECZNYCH Tadeusz Głuski, Anna Michalczyk Katedra Melioracji i Budownictwa Rolniczego, Uniwersytet
Bardziej szczegółowoRumex. Rumex SC Oferta dla wymagających
Rumex Rumex SC Oferta dla wymagających Rumex SC Skład Olejki eteryczne Żywe kultury drożdży (Saccharomyces cerevisiae) Saponiny Rumex SC Olejki eteryczne stymulują sekrecję soków trawiennych i zwiększają
Bardziej szczegółowoWPŁYW MIKROKLIMATU OBORY NA MLECZNOŚĆ KRÓW
Inżynieria Rolnicza 9(107)/2008 WPŁYW MIKROKLIMATU OBORY NA MLECZNOŚĆ KRÓW Zbigniew Daniel Katedra Inżynierii Rolniczej i Informatyki, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Streszczenie. W dwóch oborach wolnostanowiskowych
Bardziej szczegółowoNazwa kwalifikacji: Organizacja i nadzorowanie produkcji rolniczej Oznaczenie kwalifikacji: R.16 Numer zadania: 01
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2017 Nazwa kwalifikacji: Organizacja i nadzorowanie produkcji rolniczej Oznaczenie kwalifikacji: R.16 Numer
Bardziej szczegółowoWPŁYW PRZEBIEGU MECHANICZNEGO DOJU KRÓW NA ZAWARTOŚĆ KOMÓREK SOMATYCZNYCH W MLEKU PRZY ZMIENNEJ SILE NACIĄGU GUM STRZYKOWYCH W KUBKU UDOJOWYM
Inżynieria Rolnicza 4(122)/2010 WPŁYW PRZEBIEGU MECHANICZNEGO DOJU KRÓW NA ZAWARTOŚĆ KOMÓREK SOMATYCZNYCH W MLEKU PRZY ZMIENNEJ SILE NACIĄGU GUM STRZYKOWYCH W KUBKU UDOJOWYM Aleksander Krzyś, Józef Szlachta,
Bardziej szczegółowoZakres i metodyka prowadzenia oceny wartości użytkowej bydła typu użytkowego mlecznego i mięsno-mlecznego
Zakres i metodyka prowadzenia oceny wartości użytkowej bydła typu użytkowego mlecznego i mięsno-mlecznego w zakresie cech produkcji mleka przez Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka w Warszawie
Bardziej szczegółowowedług województw i RO
SPIS TABEL Tabela Strona Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych w latach 1912-2018 1 98 Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych według województw 2 99 Przeciętne wydajności ocenianych
Bardziej szczegółowowedług województw i RO Stan oceny wartości użytkowej krów mlecznych na 31.XII.2017 r.
SPIS TABEL Tabela Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych w latach 1912-2017 1 88 Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych według województw 2 89 Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych
Bardziej szczegółowoSPIS TABEL. według województw i RO 21 79
48 SPIS TABEL Tabela Strona Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych w latach 1912-2013 1 49 Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych według województw 2 51 Przeciętne wydajności ocenianych
Bardziej szczegółowoPrognozowanie możliwości wystąpienia stresu cieplnego u bydła mlecznego
Wiadomości Zootechniczne, R. L (2012), 4: 99 105 Prognozowanie możliwości wystąpienia stresu cieplnego u bydła mlecznego Sabina Angrecka, Piotr Herbut Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Budownictwa
Bardziej szczegółowoSPIS TABEL. POLSKA FEDERACJA HODOWCÓW BYDŁA i PRODUCENTÓW MLEKA
34 SPIS TABEL Tabela Strona Przeciętne wydajności ocenianych mlecznych w latach 1912-2010 1 37 Przeciętne wydajności ocenianych mlecznych według województw 2 40 Przeciętne wydajności ocenianych mlecznych
Bardziej szczegółowoWYBRANE PROBLEMY W STADACH KRÓW MLECZNYCH DOJONYCH ROBOTAMI W PORÓWNANIU Z SYSTEMAMI KONWENCJONALNYMI
WYBRANE PROBLEMY W STADACH KRÓW MLECZNYCH DOJONYCH ROBOTAMI W PORÓWNANIU Z SYSTEMAMI KONWENCJONALNYMI Stanisław Winnicki Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Radomiu Radom, 25-26 kwietnia 2016 Szkolenie
Bardziej szczegółowoZakres i metodyka prowadzenia oceny wartości użytkowej bydła typu użytkowego mlecznego i mięsno-mlecznego
Zakres i metodyka prowadzenia oceny wartości użytkowej bydła typu użytkowego mlecznego i mięsno-mlecznego w zakresie cech produkcji mleka przez Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka w Warszawie
Bardziej szczegółowoWYNIKI OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ KRÓW MLECZNYCH SPIS TABEL
WYNIKI OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ KRÓW MLECZNYCH SPIS TABEL strona Tabela 1. Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych w latach 1912-2009 39 Tabela 2. Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych
Bardziej szczegółowoOcena przydatności żyta hybrydowego w żywieniu krów mlecznych
Międzynarodowy Kongres Projektu RYE BELT Żyto z perspektywy roku 2012 Poznań 23-24.05.2012 Ocena przydatności żyta hybrydowego w żywieniu krów mlecznych Marian Kamyczek 1, Magdalena Łopuszańska-Rusek 2,
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie 2013 Tom 7 Zeszyt 3 ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net #33 Dział: Rolnictwo Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu MARIAN LIPIŃSKI 1, RYSZARD CHABERSKI
Bardziej szczegółowoSystem zarządzania stadem AfiFarm: jak wspomoże hodowcę?
https://www. System zarządzania stadem AfiFarm: jak wspomoże hodowcę? Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 11 stycznia 2017 System zarządzania stadem AfiFarm firmy Afimilk to oprogramowanie dla profesjonalnego
Bardziej szczegółowoInżynieria Rolnicza 7(105)/2008
Inżynieria Rolnicza 7(105)/2008 BADANIE ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY KOSZTAMI EKSPLOATACJI CIĄGNIKÓW, MASZYN I URZĄDZEŃ ROLNICZYCH A CZASEM ICH ROCZNEGO WYKORZYSTANIA NA PRZYKŁADZIE WOZÓW ASENIZACYJNYCH Zbigniew
Bardziej szczegółowoKSZTAŁTOWANIE SIĘ WARUNKÓW CIEPLNO-WILGOTNOŚCIOWYCH W OBORZE WOLNOSTANOWISKOWEJ Z UTRZYMANIEM ZWIERZĄT NA GŁĘBOKIEJ ŚCIÓŁCE W OKRESIE ZIMOWYM
Inżynieria Ekologiczna Ecological Engineering Vol. 9, Sept. 2, p. 7 DOI: 1.9/2392629/622 KSZTAŁTOWANIE SIĘ WARUNKÓW CIEPLNO-WILGOTNOŚCIOWYCH W OBORZE WOLNOSTANOWISKOWEJ Z UTRZYMANIEM ZWIERZĄT NA GŁĘBOKIEJ
Bardziej szczegółowoWyniki oceny wartości użytkowej krów mlecznych
WYNIKI OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ KRÓW MLECZNYCH Wyniki oceny wartości użytkowej krów mlecznych część analityczna Analitycy rynku mleka podają, że w 2015 roku utrzymywał się proces redukcji pogłowia krów.
Bardziej szczegółowoKOMBAJNY ZBOŻOWE W ROLNICTWIE POLSKIM W LATACH
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 2/2011 Jan Pawlak Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach Oddział w Warszawie KOMBAJNY ZBOŻOWE W ROLNICTWIE POLSKIM W LATACH 1990 2009 Streszczenie W latach 1990
Bardziej szczegółowoBadania powiązań systemów utrzymania i żywienia krów mlecznych ze wskaźnikami oceny ich wartości użytkowej
PROBLEMY INŻYNIERII ROLNICZEJ PIR 2013 (VII IX): z. 3 (81) PROBLEMS OF AGRICULTURAL ENGINEERING s. 89 97 Wersja pdf: www.itep.edu.pl/wydawnictwo ISSN 1231-0093 Wpłynęło 17.07.2013 r. Zrecenzowano 07.08.2013
Bardziej szczegółowoEFEKTYWNOŚĆ ŻYWIENIA KRÓW O WYSOKIEJ WYDAJNOŚCI MLECZNEJ
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 2/2010 Stanisław Winnicki 1), Tomasz Kołodziejczyk 1), Andrzej Karbowy 2) 1) Instytut Technologiczno Przyrodniczy w Falentach Oddział w Poznaniu 2) Zachodniopomorski Uniwersytet
Bardziej szczegółowoNAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH POBRANYCH Z PŁYT EPS O RÓŻNEJ GRUBOŚCI
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK 1 (145) 2008 BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 1 (145) 2008 Zbigniew Owczarek* NAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH
Bardziej szczegółowoPOGŁOWIE ZWIERZĄT GOSPODARSKICH W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM W II POŁOWIE 2012 R. 1
URZĄD STATYSTYCZNY W POZNANIU ul. Jana H. Dąbrowskiego 79, 60-959 Poznań Opracowania sygnalne Data opracowania: luty 2013 Kontakt: e-mail: SekretariatUSPOZ@stat.gov.pl tel. 61 27 98 200, fax 61 27 98 100
Bardziej szczegółowoBadanie normalności rozkładu
Temat: Badanie normalności rozkładu. Wyznaczanie przedziałów ufności. Badanie normalności rozkładu Shapiro-Wilka: jest on najbardziej zalecanym testem normalności rozkładu. Jednak wskazane jest, aby liczebność
Bardziej szczegółowoURZĄD STATYSTYCZNY W GDAŃSKU
URZĄD STATYSTYCZNY W GDAŃSKU OPRACOWANIA SYGNALNE Gdańsk, marzec 2005 r. Pogłowie zwierząt gospodarskich w województwie pomorskim w grudniu 2004 r. Bydło W grudniu 2004 r. pogłowie bydła wyniosło 167,2
Bardziej szczegółowoOmówienie audytu gospodarstw ocena potencjalnych możliwości poprawy wyników produkcyjnych w gospodarstwach objętych programem Zdrowa Krowa
Omówienie audytu gospodarstw ocena potencjalnych możliwości poprawy wyników produkcyjnych w gospodarstwach objętych programem Zdrowa Krowa Marcin Gołębiewski, Jan Slósarz SGGW w Warszawie; Wydział Nauk
Bardziej szczegółowoJak powstaje TMR. Jak uzyskać dobry TMR?
Podniesienie wydajności mlecznej krów to podstawowy cel każdego gospodarstwa hodowlanego nastawionego na produkcję mleczną. Cel ten można uzyskać przez wypadkową wielu czynników, ale głównym z nich jest
Bardziej szczegółowoOcena. Rozprawy doktorskiej mgr Anny Brzozowskiej
Warszawa. 09.11.2016 Prof. dr hab. Maria Dymnicka Katedra Żywienia i Biotechnologii Zwierząt Wydział Nauk o Zwierzętach SGGW ul.ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa Ocena Rozprawy doktorskiej mgr Anny Brzozowskiej
Bardziej szczegółowoOcena użytkowości mlecznej
Ocena użytkowości mlecznej System identyfikacji i rejestracji zwierząt Podstawą prowadzenia oceny użytkowości mlecznej jest oznakowanie każdej krowy. Do roku 2001 oznakowane były tylko krowy objęte oceną,
Bardziej szczegółowoDojenie krów: AfiMilk, AfiLab i wyspecjalizowany monitoring
https://www. Dojenie krów: AfiMilk, AfiLab i wyspecjalizowany monitoring Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 4 stycznia 2017 AfiMilk i AfiLab to urządzenia najnowszej generacji, dzięki którym możliwa
Bardziej szczegółowoNarzędzie do obliczania kosztów i korzyści w dziedzinie zdrowia zwierząt: koszty niepowodzenia i prewencji
Narzędzie do obliczania kosztów i korzyści w dziedzinie zdrowia zwierząt: koszty niepowodzenia i prewencji Seminarium Zdrowie zwierząt w ekologicznym chowie bydła mlecznego w Polsce 15 marca 2016, Radom
Bardziej szczegółowoAgroYeast PLC i AgroYeast PLC II w żywieniu krów o poziomie wydajności 9000 i więcej kg mleka
prezentacje Zastosowanie preparatów drożdżowych AgroYeast PLC i AgroYeast PLC II w żywieniu krów o poziomie wydajności 9000 i więcej kg mleka Witold Podkówka Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy
Bardziej szczegółowoJak określić dojrzałość bydła mlecznego?
.pl https://www..pl Jak określić dojrzałość bydła mlecznego? Autor: Tomasz Kodłubański Data: 23 maja 2017 Określenie dojrzałości hodowlanej bydła mlecznego jest dosyć skomplikowane. Zważywszy, że pod ocenę
Bardziej szczegółowoUniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Katedra Hodowli i Ochrony Zasobów Genetycznych Bydła; 2
Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, t. 11 (2015), nr 1, 85-91 Podstawowy skład chemiczny, zawartość kazeiny i wartość energetyczna mleka krów rasy polskiej czerwonej, białogrzbietej
Bardziej szczegółowoJak statystyka może pomóc w odczytaniu wyników sprawdzianu
16 Jak statystyka może pomóc w odczytaniu wyników sprawdzianu Wyniki pierwszego ważnego egzaminu sprawdzianu w klasie szóstej szkoły podstawowej mogą w niebagatelny sposób wpływać na losy pojedynczych
Bardziej szczegółowoMETODY OKREŚLANIA TEMPERATURY WEWNĘTRZNEJ W BUDYNKACH DLA BYDŁA
Inżynieria Rolnicza 2(100)/2008 METODY OKREŚLANIA TEMPERATURY WEWNĘTRZNEJ W BUDYNKACH DLA BYDŁA Tadeusz Głuski Katedra Melioracji i Budownictwa Rolniczego, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Streszczenie.
Bardziej szczegółowoW RAMACH PRZEDMIOTU I OCENY MLEKA
ZAJĘCIA TERENOWE ZREALIZOWANE W RAMACH PRZEDMIOTU PODSTAWY PRODUKCJI I OCENY MLEKA ROK III Dnia 13 października 2015 roku studenci trzeciego roku kierunku Technologia Żywności i Żywienie Człowieka o specjalności
Bardziej szczegółowoWyniki oceny wartości użytkowej krów mlecznych część analityczna
Wyniki oceny wartości użytkowej krów mlecznych część analityczna W Polsce od 2009 roku postępuje proces redukcji pogłowia krów. Według wstępnych danych GUS w grudniu 2014 roku pogłowie krów ukształtowało
Bardziej szczegółowoInterpretacja wybranych informacji dostarczanych obligatoryjnie hodowcom w raportach wynikowych RW-1 i RW-2
Prowadzona przez Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka ocena wartości użytkowej bydła mlecznego daje hodowcom możliwość uzyskania wielu aktualnych informacji charakteryzujących stado. Ich
Bardziej szczegółowoModelowanie danych hodowlanych
Modelowanie danych hodowlanych 1. Wykład wstępny. Algebra macierzowa 3. Wykorzystanie różnych źródeł informacji w predykcji wartości hodowlanej 4. Kowariancja genetyczna pomiędzy spokrewnionymi osobnikami
Bardziej szczegółowoZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO W SIEDLCACH. Nr 2 (2) 2015
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO W SIEDLCACH Se ri a ROL NICTWO Nr 2 (2) 2015 Piotr Guliński, Monika Kot, Ewa Salamończyk Katedra Hodowli Bydła i Oceny Mleka Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny
Bardziej szczegółowoZależności pomiędzy wydajnością pierwiastek rasy montbeliarde w pierwszym trymestrze laktacji a ich późniejszą użytkowością mleczną
Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, t. 7 (2011), nr 4, 9-19 Zależności pomiędzy wydajnością pierwiastek rasy montbeliarde w pierwszym trymestrze a ich późniejszą użytkowością mleczną
Bardziej szczegółowoOPTYMALIZACJA STEROWANIA MIKROKLIMATEM W PIECZARKARNI
Inżynieria Rolnicza 6(131)/2011 OPTYMALIZACJA STEROWANIA MIKROKLIMATEM W PIECZARKARNI Leonard Woroncow, Ewa Wachowicz Katedra Automatyki, Politechnika Koszalińska Streszczenie. W pracy przedstawiono wyniki
Bardziej szczegółowoSystem TMR w żywieniu bydła
.pl System TMR w żywieniu bydła Autor: dr hab. inż. Rafał Bodarski Data: 15 sierpnia 2017 W ramach jednej farmy może istnieć duże zróżnicowanie bydła. To pociąga za sobą skomplikowaną kwestię żywienia.
Bardziej szczegółowoWSPOMAGANIE OBLICZANIA DAWEK PASZOWYCH POPRZEZ WYKORZYSTANIE PROGRAMU KOMPUTEROWEGO TRILPASZ
Inżynieria Rolnicza 5(103)/2008 WSPOMAGANIE OBLICZANIA DAWEK PASZOWYCH POPRZEZ WYKORZYSTANIE PROGRAMU KOMPUTEROWEGO TRILPASZ Aleksander Krzyś, Szymon Czerniawski Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu,
Bardziej szczegółowodziałek zagrodowych w gospodarstwach specjalizujących
PROBLEMY INŻYNIERII ROLNICZEJ PIR 01 (I III): z. 1 (75) PROBLEMS OF AGRICULTURAL ENGINEERING s. 5 31 Wersja pdf: www.itep.edu.pl/wydawnictwo ISSN 131-0093 Wpłynęło 08.0.011 r. Zrecenzowano 06.04.011 r.
Bardziej szczegółowoQUANTITATIVE AND QUALITATIVE EFFICIENCY OF MILK PRODUCTION IN ECOLOGICAL FARM
Józef FLESZAR Politechnika Koszalińska, Katedra Agroinżynierii 75-620 Koszalin, ul. Racławicka 15-17 e-mail: jozef.fleszar@tu.koszalin.pl QUANTITATIVE AND QUALITATIVE EFFICIENCY OF MILK PRODUCTION IN ECOLOGICAL
Bardziej szczegółowoWPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA UDZIAŁ PRÓB MLEKA O OKREŚLONEJ ZAWARTOŚCI BIAŁKA I MOCZNIKA
Acta Sci. Pol., Zootechnica 9 (3) 2010, 57 64 WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA UDZIAŁ PRÓB MLEKA O OKREŚLONEJ ZAWARTOŚCI BIAŁKA I MOCZNIKA Anna Sawa, Mariusz Bogucki, Małgorzata Jankowska, Sylwia Krężel-Czopek
Bardziej szczegółowoZasady żywienia krów mlecznych
Zasady żywienia krów mlecznych Żywienie jest najważniejszym czynnikiem środowiskowym wpływającym na ilość i jakość mleka. Prawidłowe żywienie polega na zastosowaniu takich pasz (pod względem ilości i jakości),
Bardziej szczegółowoTabela nr 1. Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych w latach Average milk yield in recorded population during
WYNIKI OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ KRÓW MLECZNYCH Tabela nr 1. Przeciętne wydajności ocenianych krów mlecznych w latach 1912-2015 Average yield in recorded population during 1912-2015 Lata Year liczba krów
Bardziej szczegółowoWARUNKI TERMICZNO-WILGOTNOŚCIOWE W POMIESZCZENIACH TYPU OTWARTEGO DLA KRÓW* *
Rocz. Nauk. Zoot., T. 40, z. 2 (2013) 183 196 WARUNKI TERMICZNO-WILGOTNOŚCIOWE W POMIESZCZENIACH TYPU OTWARTEGO DLA KRÓW* * Andrzej Kaczor, Paweł Paraponiak, Andrzej Mandecki Instytut Zootechniki Państwowy
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoStraty sieciowe a opłaty dystrybucyjne
Straty sieciowe a opłaty dystrybucyjne Autorzy: Elżbieta Niewiedział, Ryszard Niewiedział Menedżerskich w Koninie - Wyższa Szkoła Kadr ( Energia elektryczna styczeń 2014) W artykule przedstawiono wyniki
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPIDCA PHYSICA 3, 1998 Grzegorz Szalach, Grzegorz Żarnowiecki KONSEKWENCJE ZMIANY LOKALIZACJI STACJI METEOROLOGICZNEJ W KIELCACH THE CONSEQUENCES OF THE TRANSFER
Bardziej szczegółowoANALYSIS AND EVALUATION OF MILK COMPOSITION AS AN INDICATOR OF THE CORRECTNESS OF COWS FEEDING ON THE ORGANIC FARM
Józef FLESZAR Politechnika Koszalińska, Katedra Agroinżynierii ul. Racławicka 15-17, 75 620 Koszalin e-mail: jozef.fleszar@tu.koszalin.pl ANALYSIS AND EVALUATION OF MILK COMPOSITION AS AN INDICATOR OF
Bardziej szczegółowoCYKLICZNE ZMIANY MIEJSKIEJ WYSPY CIEPŁA W WARSZAWIE I ICH PRZYCZYNY. Cyclic changes of the urban heat island in Warsaw and their causes
Prace i Studia Geograficzne 2011, T. 47, ss. 409 416 Maria Stopa-Boryczka, Jerzy Boryczka, Jolanta Wawer, Katarzyna Grabowska Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Zakład Klimatologii
Bardziej szczegółowoAnaliza wydajności pracy w rolnictwie zachodniopomorskim
Jacek Batóg Barbara Batóg Uniwersytet Szczeciński Analiza wydajności pracy w rolnictwie zachodniopomorskim Znaczenie poziomu i dynamiki wydajności pracy odgrywa znaczącą rolę w kształtowaniu wzrostu gospodarczego
Bardziej szczegółowoPodaż krajowa ciągników a ich rejestracja
PROBLEMY INŻYNIERII ROLNICZEJ 2015 (IV VI): z. 2 (88) PROBLEMS OF AGRICULTURAL ENGINEERING s. 29 36 Wersja pdf: www.itp.edu.pl/wydawnictwo ISSN 1231-0093 Wpłynęło 13.04.2015 r. Zrecenzowano 06.05.2015
Bardziej szczegółowoMODELOWANIE PARAMETRÓW JAKOŚCIOWYCH BIOŻYWNOŚCI POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO. dr hab. Piotr Wójcik. Instytut Zootechniki PIB
MODELOWANIE PARAMETRÓW JAKOŚCIOWYCH BIOŻYWNOŚCI POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO dr hab. Piotr Wójcik Instytut Zootechniki PIB Obecne choroby cywilizacyjne jak zawał serca, czy nowotwory są w większości wywołane
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Nauki o Żywności i Żywieniu Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2009 Tom 3 Zeszyt 4 ROMUALDA DANKÓW,
Bardziej szczegółowoDługość życia i użytkowania oraz produkcyjność krów utrzymywanych w stadach województwa lubelskiego
Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, t. 10 (2014), nr 4, 9-15 Długość życia i użytkowania oraz produkcyjność krów utrzymywanych w stadach województwa lubelskiego Jerzy Gnyp Uniwersytet
Bardziej szczegółowoWspółzależność pomiędzy liczbą komórek somatycznych a użytkowością mleczną krów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej
Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, t. 12 (2016), nr 1, 17-23 Współzależność pomiędzy liczbą komórek somatycznych a użytkowością mleczną krów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej Piotr
Bardziej szczegółowoPodejście partycypacyjne skoncentrowane na gospodarstwie a ograniczenie chorób produkcyjnych
Podejście partycypacyjne skoncentrowane na gospodarstwie a ograniczenie chorób produkcyjnych Seminarium Zdrowie zwierząt w ekologicznym chowie bydła mlecznego w Polsce 15 marca 2016, Radom Tematy IMPRO
Bardziej szczegółowoSKALA CHOWU A ORGANIZACJA PRODUKCJI ZWIERZĘCEJ W GOSPODARSTWACH MLECZNYCH THE SCALE FARMING AND ORGANIZATION OF LIVESTOCK PRODUCTION IN DAIRY FARMS
STOWARZYSZENIE Skala chowu a organizacja EKONOMISTÓW produkcji zwierzęcej ROLNICTWA w gospodarstwach I AGROBIZNESU mlecznych Roczniki Naukowe tom XVI zeszyt 1 233 Marcin Wysokiński Szkoła Główna Gospodarstwa
Bardziej szczegółowoOcena wartości hodowlanej buhajów rasy simentalskiej. Sierpień
Ocena wartości hodowlanej buhajów rasy simentalskiej Sierpień 2017.3 1 Spis treści Ocena wartości hodowlanej dla cech produkcyjnych i komórek somatycznych... 3 Indeks produkcyjny [kg]... 3 Podindeks produkcyjny
Bardziej szczegółowoOCENA TRENDÓW EFEKTYWNOŚCI W PRODUKCJI MLEKA NA SŁOWACJI
ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2011 Seria: ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE z. 58 Nr kol. 1858 Mária FARKAŠOVÁ Uniwersytet Rolniczy w Nitrze, Słowacja Katedra Matematyki OCENA TRENDÓW EFEKTYWNOŚCI W PRODUKCJI
Bardziej szczegółowoWpływ chronionej śruty poekstrakcyjnej rzepakowej na produkcyjność krów i skład mleka
Tom XX Rośliny Oleiste 1999 Marek Pieszka, Franciszek Brzóska, Krystyna Sala Instytut Zootechniki, Zakład Paszoznawstwa i Surowców Pochodzenia Zwierzęcego, Balice Wpływ chronionej śruty poekstrakcyjnej
Bardziej szczegółowoKOSZTY UŻYTKOWANIA MASZYN W STRUKTURZE KOSZTÓW PRODUKCJI ROŚLINNEJ W WYBRANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE ROLNICZYM
Inżynieria Rolnicza 13/2006 Zenon Grześ, Ireneusz Kowalik Instytut Inżynierii Rolniczej Akademia Rolnicza w Poznaniu KOSZTY UŻYTKOWANIA MASZYN W STRUKTURZE KOSZTÓW PRODUKCJI ROŚLINNEJ W WYBRANYM PRZEDSIĘBIORSTWIE
Bardziej szczegółowoUzyskanie dobrych wyników w rozrodzie bydła
Porównanie długości OMW w oborach produkcyjnych metodą A4 Wiadomości Zootechniczne, R. LVII (2019), 2: 3 10 Porównanie długości okresu międzywycieleniowego w oborach produkcyjnych z wykorzystaniem metody
Bardziej szczegółowoACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA GEOGRAPHICA PHYSICA 3, 1998 Elżbieta Cebulak KSZTAŁTOWANIE SIĘ WIELKOŚCI OPADÓW NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA MIEJSKIEGO KRAKOWSKIEGO THE PRECIPITATION ON THE AREA OF CRACOW
Bardziej szczegółowoZwiększenie pobrania paszy to więcej mleka
.pl https://www..pl Zwiększenie pobrania paszy to więcej mleka Autor: mgr inż. Joanna Soraja Tumanowicz Data: 21 czerwca 2018 Efektem długoletniej pracy hodowlanej są wysokowydajne krowy mleczne, a celem
Bardziej szczegółowoNutribiotyczne mieszanki mineralne. w żywieniu krów mlecznych
Nutribiotyczne mieszanki mineralne w żywieniu krów mlecznych Mieszanki nutribiotyczne nowa generacja mieszanek mineralnych Josera Nowa generacja mieszanek mineralnych Josera to produkty, w których zastosowano
Bardziej szczegółowoWPŁYW POZIOMU PRODUKCJI KRÓW RASY POLSKIEJ HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKIEJ ODMIANY CZARNO-BIAŁEJ NA WYTRWAŁOŚĆ LAKTACJI I DŁUGOŚĆ OKRESU MIĘDZYOCIELENIOWEGO
Rocz. Nauk. Zoot., T. 35, z. 2 (2008) 93 99 WPŁYW POZIOMU PRODUKCJI KRÓW RASY POLSKIEJ HOLSZTYŃSKO-FRYZYJSKIEJ ODMIANY CZARNO-BIAŁEJ NA WYTRWAŁOŚĆ LAKTACJI I DŁUGOŚĆ OKRESU MIĘDZYOCIELENIOWEGO P i o t
Bardziej szczegółowoSPITSBERGEN HORNSUND
Polska Stacja Polarna Instytut Geofizyki Polska Akademia Nauk Polish Polar Station Institute of Geophysics Polish Academy of Sciences BIULETYN METEOROLOGICZNY METEOROLOGICAL BULLETIN SPITSBERGEN HORNSUND
Bardziej szczegółowoWyposażenie rolnictwa polskiego w sprzęt stosowany w chowie bydła w świetle wyników powszechnego spisu rolnego 2010
PROBLEMY INŻYNIERII ROLNICZEJ PIR 2012 (IV VI): z. 2 (76) PROBLEMS OF AGRICULTURAL ENGINEERING s. 17 26 Wersja pdf: www.itep.edu.pl/wydawnictwo ISSN 1231-0093 Wpłynęło 25.04.2012 r. Zrecenzowano 16.05.2012
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoPORÓWNANIE DWÓCH POZIOMÓW INTENSYWNOŚCI UŻYTKOWANIA MLECZNEGO KRÓW
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 2/2008 J. Lech Jugowar, Stanisław Winnicki,Mirosława Dolska, Marek Doga Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa Oddział w Poznaniu Romana Głowicka-Wołoszyn
Bardziej szczegółowoPOGŁOWIE ZWIERZĄT GOSPODARSKICH W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM W 2011 R. 1
URZĄD STATYSTYCZNY W POZNANIU Opracowania sygnalne Data opracowania: październik 2011 Kontakt: e-mail: uspoz@stat.gov.pl tel.: 61 2798320; 61 2798325 http://www.stat.gov.pl/poznan POGŁOWIE ZWIERZĄT GOSPODARSKICH
Bardziej szczegółowoOcena wartości hodowlanej buhajów rasy polskiej czerwonej na przestrzeni lat metody i wyniki
Wiadomości Zootechniczne, R. XLIII (2005), 2: 91-97 Ocena wartości hodowlanej buhajów rasy polskiej czerwonej na przestrzeni lat metody i wyniki Bogumiła Choroszy, Zenon Choroszy Instytut Zootechniki,
Bardziej szczegółowoWYZNACZANIE WARTOŚCI PODSTAWOWYCH PARAMETRÓW TECHNICZNYCH NOWOCZESNYCH KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH PRZY UŻYCIU SSN
Inżynieria Rolnicza 2(9)/7 WYZNACZANIE WARTOŚCI PODSTAWOWYCH PARAMETRÓW TECHNICZNYCH NOWOCZESNYCH KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH PRZY UŻYCIU SSN Sławomir Francik Katedra Inżynierii Mechanicznej i Agrofizyki, Akademia
Bardziej szczegółowoKOMPUTEROWY MODEL UKŁADU STEROWANIA MIKROKLIMATEM W PRZECHOWALNI JABŁEK
Inżynieria Rolnicza 8(117)/2009 KOMPUTEROWY MODEL UKŁADU STEROWANIA MIKROKLIMATEM W PRZECHOWALNI JABŁEK Ewa Wachowicz, Piotr Grudziński Katedra Automatyki, Politechnika Koszalińska Streszczenie. W pracy
Bardziej szczegółowoAutor: Dariusz Piwczyński 1 Ćwiczenie: Doświadczenia 2-grupowe w układzie niezależnym i zależnym.
Autor: Dariusz Piwczyński 1 Ćwiczenie: Doświadczenia 2-grupowe w układzie niezależnym i zależnym. Zadania: Arkusz kalkulacyjny Excel Do weryfikacji różnic między dwiema grupami obiektów w Excelu wykorzystujemy
Bardziej szczegółowoEkonometryczna analiza popytu na wodę
Jacek Batóg Uniwersytet Szczeciński Ekonometryczna analiza popytu na wodę Jednym z czynników niezbędnych dla funkcjonowania gospodarstw domowych oraz realizacji wielu procesów technologicznych jest woda.
Bardziej szczegółowoPODAŻ CIĄGNIKÓW I KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH W POLSCE W LATACH 2003 2010
Problemy Inżynierii Rolniczej nr 3/2011 Jan Pawlak Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach Oddział w Warszawie PODAŻ CIĄGNIKÓW I KOMBAJNÓW ZBOŻOWYCH W POLSCE W LATACH 2003 2010 Streszczenie W
Bardziej szczegółowoCo powoduje brak apetytu u krowy mlecznej?
.pl https://www..pl Co powoduje brak apetytu u krowy mlecznej? Autor: dr hab. inż. Rafał Bodarski Data: 10 lutego 2017 Wysoko produkcyjne bydło mleczne potrzebuje pobrania dużej ilości pasz, nie można
Bardziej szczegółowoANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI DIELEKTRYCZNYMI A WŁAŚCIWOŚCIAMI CHEMICZNYMI MĄKI
Inżynieria Rolnicza 5(103)/2008 ANALIZA ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY CECHAMI DIELEKTRYCZNYMI A WŁAŚCIWOŚCIAMI CHEMICZNYMI MĄKI Deta Łuczycka, Leszek Romański Instytut Inżynierii Rolniczej, Uniwersytet Przyrodniczy
Bardziej szczegółowoWskaźniki oceny nieśności na fermach towarowych
Wskaźniki oceny nieśności na fermach towarowych Fermy towarowe otrzymują materiał z ferm rodzicielskich. Producent jaj konsumpcyjnych może zakupić jednodniowe pisklęta w zakładzie wylęgowym lub odchowywane
Bardziej szczegółowoDobrostan bydła: podstawowe wymagania
.pl https://www..pl Dobrostan bydła: podstawowe wymagania Autor: dr inż. Mariusz Bogucki Data: 1 stycznia 2016 Modernizacje budynków inwentarskich dla bydła, jak również budowa nowych, rozszerzają zakres
Bardziej szczegółowoTemat: Wprowadzenie do obsługi programu statystycznego SAS Enterprise Guide. Statystyka opisowa w SAS Enterprise Guide.
Temat: Wprowadzenie do obsługi programu statystycznego SAS Enterprise Guide. Statystyka opisowa w SAS Enterprise Guide. Zadania: I. 1. Załóż we własnym folderze podfolder o nazwie cw2 i przekopiuj do niego
Bardziej szczegółowoTMR: Zwierzęta zyskały komfort, ja niższe koszty produkcji
.pl TMR: Zwierzęta zyskały komfort, ja niższe koszty produkcji Autor: Anna Klimecka Data: 28 stycznia 2016 Czy warto mieć w gospodarstwie wóz paszowy i co można zyskać, stosując mieszaninę TMR? O hodowli
Bardziej szczegółowo