Ocena. Rozprawy doktorskiej mgr Anny Brzozowskiej

Transkrypt

1 Warszawa Prof. dr hab. Maria Dymnicka Katedra Żywienia i Biotechnologii Zwierząt Wydział Nauk o Zwierzętach SGGW ul.ciszewskiego 8, Warszawa Ocena Rozprawy doktorskiej mgr Anny Brzozowskiej Prognozowanie zawartości kwasów tłuszczowych w mleku, wątrobie tkance tłuszczowej krów na podstawie i poziomu w paszy i osoczu krwi Konsumenci coraz większą wagę przykładają do żywności o walorach prozdrowotnych. Już Hipokrates zalecał Niech żywność będzie Twoim lekarstwem". Mleko jest ważnym składnikiem diety człowieka dostarczającym białko o wysokiej wartości biologicznej, składniki mineralne i witaminy. Tłuszcz mleka jednak był i jest postrzegany jako źródło niekorzystnych nasyconych kwasów tłuszczowych przyczyniających się do chorób cywilizacyjnych. Ale tłuszcz mleka zawiera także kwasy tłuszczowe (KT) o właściwościach prozdrowotnych, wykazujących działanie profilaktyczne. Dotyczy to między innymi chorób układu krążenia i nowotworów. Modyfikacje składu kwasów tłuszczowych w mleku pod kątem zwiększenia w nim udziału kwasów pożądanych, a zmniejszenia niepożądanych można uzyskać poprzez żywienie stosując określone zestawy pasz i dodatki paszowe. Mgr Anna Brzozowska w swojej pracy doktorskiej podjęła próbę prognozowania zawartości kwasów tłuszczowych w mleku i wybranych tkankach krów na postawie zawartości w paszy i w osoczu krwi, w celu modyfikowania składu kwasów tłuszczowych w mleku, wątrobie i tkance tłuszczowej krów pod kątem zwiększenia ilości kwasów o walorach prozdrowotnych. Rozprawa doktorska mgr Anny Brzozowskiej w postaci manuskryptu posiada klasyczny układ pracy naukowej składający się ze wstępu, przeglądu piśmiennictwa, hipotez badawczych, celu pracy, materiału i metod, wyników, dyskusji, podsumowania i wniosków, piśmiennictwa (168 pozycji), 36 tabel w tekście i 10 załączników. Zawiera ponadto wykaz skrótów stosowanych w tekście oraz streszczenie w języku polskim i angielskim. Praca liczy 1

2 148 stron. Streszczenie oddaje treść pracy. We wstępie Autorka w sposób trafny i zwięzły uzasadnia celowość opracowania modeli prognozowania kwasów tłuszczowych w mleku, wątrobie, tkance tłuszczowej krów, aby modyfikować skład produktów pochodzenia zwierzęcego pod kątem prozdrowotnym. Poznanie metabolizmu kwasów tłuszczowych w organizmie przeżuwaczy ma podstawowe znaczenie przy prognozowaniu zawartości kwasów tłuszczowych, uwzględniając przy tym ich zawartość w paszach i czynniki wpływające na skład kwasów tłuszczowych w tkankach i narządach. Autorka dokonuje obszernego przeglądu literatury tematycznie ściśle związanej z prowadzonymi przez nią badaniami dotyczącymi trawienia lipidów i metabolizmu kwasów tłuszczowych w wątrobie, tkance tłuszczowej,mięśniach i gruczole mlekowym. Jednocześnie zamieszcza na podstawie danych literaturowych przebieg tych przemian na 8 rycinach. W przeglądzie literatury Doktorantka omawia możliwości prognozowania zawartości kwasów tłuszczowych za pomocą metod matematycznych w celu modyfikowania kwasów tłuszczowych w mleku. Odnosi się do pozytywów i negatywów metody Moate i wsp., proponując jej udoskonalenie poprzez określanie KT w osoczu krwi, a nie w jelicie cienkim, włączając do prognozowania tkankę tłuszczowa i wątrobę, a także uwzględniając w metodzie szacowanie zależności między KT. Mam następujące pytania dotyczące rozdziału: -co Autorka rozumie pod pojęciem strawność kwasów tłuszczowych u przeżuwaczy (strawność kwasów tłuszczowych u przeżuwaczy wynosi od 55 do 92% str. 25)? -jakie są przyczyny biologiczne będące powodem korelacji występujących między kwasami u przeżuwaczy (str. 44)? Doktorantka jasno przedstawia cel pracy, a więc zaprogramowanie modeli prognozowania kwasów tłuszczowych w mleku, wątrobie, tkance tłuszczowej na podstawie profilu KT w dawce pokarmowej i osoczu krwi. Hipoteza badawcza zakłada zmiany w składzie kwasów tłuszczowych w mleku i tkankach krów pod wpływem dodatku paszowego oraz możliwość prognozowania profilu kwasów tłuszczowych w mleku wątrobie i tkance tłuszczowej na podstawie danych o ich zawartości w dawce pokarmowej i w osoczu krwi przy wykorzystaniu informacji o zależności między kwasami. Hipoteza zakłada także* że prognozowanie zawartości KT w mleku jest mniej precyzyjne na postawie zawartości KT w paszy niż prognozowanie na podstawie osocza krwi. Rozdział Materiał i metody składa się z 8 podrozdziałów i jest bardzo rozbudowany ze względu na dokładny opis zarówno materiału badawczego, który stanowią zwierzęta i baza paszowa. Dokładnie opisano modele matematyczne prowadzące do prognozowania profilu kwasów tłuszczowych. Przyjęty układ eksperymentalny jest prawidłowy, podobnie jak sposób pobierania materiału 2

3 badawczego i przygotowanie go do analiz oraz przyjęte metody analityczne. Za novum należy uznać przeprowadzone przez Autorkę prognozowanie udziału poszczególnych kwasów tłuszczowych w mleku w wątrobie i tkance tłuszczowej na podstawie profilu KT osocza. Uzyskanie takich informacji ma aspekt poznawczy, a na podstawie zawartości KT w tkankach informujący jednocześnie, które kwasy nie trafiły do gruczołu mlekowego. Mam zastrzeżenia co do opisu układu doświadczenia przedstawionego (str. 48) i oznakowania w tabeli 6. Zwierzęta żywione były całkowicie wymieszaną pełnoporcjową dawką TMR (Total Mixed Ration) skład zamieszczony jest na stronie 50 i 51 pod nazwą dawka pokarmowa na bazie kiszonki z kukurydzy, ( TK-K ) i dawka na bazie kiszonki z traw (TR-K) podobnie w tabeli 6, co wcale nie oznacza, że są to mieszanki pełnoporcjowe TMR. W zależności od podstawowego komponentu w TMR znajduje się mieszanka treściwa o innym składzie - w przypadku kiszonki z kukurydzy mieszanka A, zaś kiszonki z traw mieszanka B, ponadto dwie mieszanki TMR zawierają energetyczno - białkowy dodatek paszowy (DP). Uważam więc, że w tabeli 6 powinny znaleźć się następujące oznakowania: TMR-A ( TMR w którym podstawowym komponentem jest kiszonka z kukurydzy bez dodatku paszowego) TMR-ADP (TMR w którym podstawowym komponentem jest kiszonka z kukurydzy z dodatkiem paszowym) TMR- B (TMR w którym podstawowym komponentem jest kiszonka z traw bez dodatku paszowego) TMR-BDP ( TMR w którym podstawowym komponentem jest kiszonka z traw z dodatkiem paszowym ). Należy też podać dodatkowe informacje metodyczne, których zabrakło w tym rozdziale -w jaki sposób dodawano paszowy dodatek by przy zakładanym pobraniu TMR pobranie DP przez krowy wynosiło 2 kg? -jaka firma była producentem dodatku paszowego? -gdzie wykonywano analizę podstawową pasz? -w jakim wieku były krowy uczestniczące w doświadczeniu? Wyniki i dyskusja to obszerny rozdział liczący 57 stron i 24 tabele. Autorka potrafiła w sposób właściwy usystematyzować wyniki opisać je i przedyskutować. Dyskusję prowadziła odnosząc uzyskane wyniki w badaniach własnych do wyników badań zamieszczonych w liczących się pozycjach zachodniej literatury naukowej. 3

4 Głównym czynnikiem środowiskowym wpływającym na profil kwasów tłuszczowych u przeżuwaczy w mleku, tkankach i narządach jest żywienie, a czynnikami osobniczymi rasa, wiek, stadium laktacji oraz indywidualny wpływ zwierzęcia. W badaniach zastosowano dodatek paszowy białkowo - energetyczny o właściwym składzie i przygotowaniu zgodnie z charakterem badań (w którym komponenty białkowe były chronione przed biouwodorowaniem w żwaczu ). Dodatek, tak jak zakładała hipoteza badawcza, wpłynął na zmianę profilu kwasów tłuszczowych w mleku, w osoczu krwi i wątrobie. Ponadto w osoczu krwi, wątrobie i mleku daje się zauważyć zwiększenie kwasów o charakterze prozdrowotnym. Dodatek nie wpływał natomiast na zawartość kwasów tłuszczowych w tkance tłuszczowej. Stwierdzono też zwiększone pobranie suchej masy, wyższą produkcję mleka. Wystąpiło obniżenie zawartości białka i kazeiny w mleku krów. Nie stwierdzono wpływu dodatku na zawartość i tłuszczu, laktozy, mocznika i komórek somatycznych w mleku. Żywienie krów z dodatkiem energetyczno - białkowym czy też bez dodatku nie wpływało na masę ciała i kondycję krów. Autorka podaje, że cechy takie jak pobranie suchej masy, udoje dobowe, podstawowy skład (nie dopisano mleka) masa ciała i kondycja, nie mogły zostać uwzględnione w modelu ze względu na małą liczebność zwierząt wykorzystanych w eksperymencie, jednocześnie dodaje, że w modelach uwzględniono te cechy które mogą mieć wpływ na prognozowanie KT w mleku i tkankach (str. 69). Ze wstępnej analizy danych (str.64) wynika, że cechy te były przebadane pod kątem wpływu na prognozowanie KT mleku, wątrobie i tkance tłuszczowej. Które z nich były istotne w prognozowaniu?. Na stronach Autorka omawia wpływ stadium laktacji i wieku krów na profil kwasów tłuszczowych we krwi, mleku wątrobie i tkance tłuszczowe. W badaniach stwierdzono wpływ stadium laktacji na zawartość kwasów tłuszczowych w osoczu krwi, mleku, wątrobie i tkance tłuszczowej oraz wpływ wieku na zawartość KT w mleku i tkance tłuszczowej. W wątrobie natomiast wiek wpływał jedynie na wzrost jednego kwasu oleopalmitynowego. Nie stwierdzono wpływu wieku na żaden z oznaczanych kwasów w osoczu krwi. Wyniki przedstawione są jasno, a dyskusję wyników przeprowadzono prawidłowo. Mam uwagę odnośnie zamieszczonych przez Autorkę terminów dotyczących stadiów laktacji. Jak należy rozumieć zamieszczone na str. 78 terminy dotyczące stadiów laktacji (1 stadium laktacji - do końca laktacji, str. 78, początek laktacji, środkowy i końcowy okres laktacji str. 82 ) skoro na stronie 47 materiał i metody Autorka podaje że krowy znajdowały się w pełnej laktacji dni?. W rozdziale Podsumowanie i wnioski w dziewięciu punktach Autorka przestawia efekt swoich badań i wypływające z nich wnioski. Zgodnie z założoną hipotezą dodatek paszowy wpływał na zmianę profilu kwasów tłuszczowych w mleku, w osoczu krwi, w wątrobie, ale nie wpływał na zawartość kwasów tłuszczowych w tkance tłuszczowej. Na podstawie uzyskanych wyników weryfikacji uległa hipoteza mówiąca, że wykorzystanie danych o zawartości w osoczu krwi powinno zwiększyć 4

5 dokładność prognozowania KT w mleku. Na podstawie przeprowadzonych badań, jak wskazują wyniki, nie można jednoznacznie twierdzić czy profil KT paszy, czy osocza jest lepszy do prognozowania profilu kwasów tłuszczowych w mleku. Ale zgodnie z hipotezą badawczą prognozowanie kwasów tłuszczowych w wątrobie, na podstawie zawartości w osoczu, daje obiecujące wyniki, w przeciwieństwie do tkanki tłuszczowej. Nie w pełni jest dla mnie zrozumiałe sformułowanie treści zamieszczonej w punkcie 3. Niewystarczająco dokładne prognozowanie profilu KT we krwi na podstawie dawki pokarmowej, które wynika najprawdopodobniej z metabolizmu KT zachodzącego w żwaczu oraz innych narządach, może sugerować, że to właśnie krew będzie lepszym źródłem informacji do predykcji KT w surowcach" W ostatnim 9 punkcie rozdziału podsumowanie i wnioski Doktorantka stwierdza że dalsze badania są niezbędne w celu zwiększenia dokładności prognozowania. Jakie zmiany proponowałaby Autorka w modelu prognozowania kwasów tłuszczowych w mleku na podstawie ich poziomu w osoczu krwi, aby zwiększyć dokładność prognozowania? Reasumując, realizacja pracy doktorskiej dotycząca prowadzenia eksperymentu, pozyskiwanie materiału do badań, wykonywanie analiz, opracowanie wyników wymagało od Doktorantki bardzo dużego nakładu pracy. Mimo pewnych nieścisłości, które nie wpływają na wartość pracy, należy podkreślić, że Autorka potrafiła przy ogromnej ilości uzyskanych wyników w sposób właściwy usystematyzować je, opisać i przedyskutować, co świadczy o bardzo dobrej znajomości zagadnień będących tematem pracy, zarówno od strony biologicznej jak i od strony metod matematycznego prognozowania. Dyskusję prowadziła odnosząc uzyskane wyniki w badaniach własnych do wyników badań zamieszczonych w liczących się aktualnych pozycjach zachodniej literatury naukowej. W Polsce temat prognozowania zawartości kwasów tłuszczowych w surowcach pochodzenia zwierzęcego u przeżuwaczy jest tematem nowym. Wytyczony cel w pracy został zrealizowany. Zarówno od strony merytorycznej jak i formalnej praca (dysertacja posiada klasyczny układ pracy naukowej i jest napisana poprawnym językiem) nie budzi zastrzeżeń. Dysertacja posiada nowatorski charakter. Tematyka pracy jest aktualna i ważna w aspekcie produkcji żywności o charakterze prozdrowotnym Do zrealizowania niniejszej pracy mgr Anna Brzozowska musiała posiadać dobre przygotowanie od strony analitycznej, metodycznej i mieć dobrze opanowany warsztat badawczy. Uważam, że przedłożona mi do oceny praca doktorska w pełni spełnia warunki stawiane rozprawom doktorskim, określone w Ustawie o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki z dnia 14 marca 2003r. (Dz.U. Z 2003r. 5

6 nr 65, poz. 595, z późniejszymi zmianami, łącznie z wprowadzonymi zmianami z dnia 18 marca 2011r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz w oparciu o Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 22 września 2011r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania czynności w przewodach doktorskich). Na tej podstawie zwracam się do pana Przewodniczącego i Członków Rady Naukowej Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu o dopuszczenie Pani mgr Anny Brzozowskiej do dalszego postępowania o nadanie Jej stopnia doktora nauk rolniczych. Uwzględniając wysoką wartość merytoryczną pracy i nowatorski charakter wnioskuję o jej wyróżnienie. \ 6

7 6