PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE-

Transkrypt

1 Gimnazjum nr 2 w Namysłowie PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE- Podstawa prawna do opracowania Przedmiotowego Systemu Oceniania: 1. Rozporządzenie MEN z dnia 7 września 2004r. 2. Statut Szkoły. 3. Wewnątrzszkolny System Oceniania. 4. Podstawa programowa dla gimnazjum. Nauczanie wiedzy o społeczeństwie w klasie III odbywa się według programu DKW /99 wydawnictwa CIVITAS przygotowanego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej w Warszawie. W klasach I II program nauczania: TERESA KOWALEWSKA DZIŚ I JUTRO PROGRAM NAUCZANIA OGÓLNEGO Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE W KLASACH I III GIMNAZJUM wydawnictwa NOWA ERA Wykorzystujemy podręczniki: KOSS autorstwa: Kl. III Kształcenie Obywatelskie w Szkole Samorządowej. Podręcznik wiedzy o społeczeństwie, Alicja Pacewicz i Tomasz Merta, wyd. CIVITAS, Centrum Edukacji Obywatelskiej Kl. I - II Dziś i jutro Podręcznik z ćwiczeniami cz. I i cz. II, Iwona Janicka, Arkadiusz Janicki, Aleksandra Kucia, Tomasz Maćkowski 5. Cele ogólne: uświadomić sobie obowiązki wobec ojczyzny i poznać sposoby realizacji ich przez młodych i dorosłych obywateli, pogłębić poczucie przynależności do wspólnoty obywateli państwa polskiego i szacunku do własnego państwa, zrozumieć zasady demokracji konstytucyjnej oraz szanować wartości demokratyczne, działać zgodnie z prawem oraz stosować demokratyczne procedury, odpowiedzialnie i skutecznie uczestniczyć w życiu publicznym, w tym także w życiu społeczności lokalnej, ugruntować poczucie więzi ze swoją wspólnotą lokalną Małą Ojczyzną, budować poczucie własnej wartości i przydatności działania na rzecz wspólnego dobra, rozwijać swoje obywatelskie zainteresowania i umiejętności w trakcie dalszej formalnej i nieformalnej edukacji, zainteresować się ważnymi wydarzeniami życia społecznego, politycznego oraz gospodarczego w kraju i na świecie, zrozumieć podstawowe zjawiska gospodarcze i zmiany zachodzące obecnie w Polsce, 1 S t r o n a

2 przygotować się do przyszłej aktywności zawodowej, poszukiwania pracy i dalszego kształcenia, rozwijać wiedze o własnym regionie oraz wzmocnić poczucie tożsamości regionalnej, zrozumieć miejsce Polski w europie oraz fazy i problemy procesu integracji z Unią Europejską, poznać główne instytucje europejskie, ich funkcje i zasady działania. Wymagania: Wiedza: (w szczególności uczniowie powinni poznać następujące zagadnienia): człowiek istotą społeczną, społeczeństwo, naród, państwo, reguły działania rożnych aktorów życia publicznego: jednostek, grup społecznych i szerszych zbiorowości, miejsce wartości w życiu publicznym, rożne oblicza państwa systemy totalitarne, autorytarne, a systemy demokratyczne, fundamentalne zasady demokracji konstytucyjnej, prawa człowieka i mechanizmy ich ochrony, procedury i instytucje demokratyczne, zadania i obowiązki pracowników służby cywilnej, zadania i reguły funkcjonowania samorządu terytorialnego i jego miejsce w ustroju RP, społeczeństwo obywatelskie formy uczestnictwa obywateli w życiu publicznym stowarzyszenia, związki zawodowe, partie polityczne, rola opinii publicznej oraz miejsce środków masowego przekazu w demokracji, najważniejsze wyzwania stojące u progu nowego tysiąclecia przed Polska, Europą i współczesnym światem, znajomość podstawowych zasad regulujących życie szkoły, w tym obowiązków ucznia, sposobów działania samorządu uczniowskiego oraz mechanizmów ochrony praw ucznia, człowiek a gospodarka, decyzje ekonomiczne, racjonalność gospodarowania, możliwości indywidualnej aktywności zawodowej i gospodarczej poszukiwanie pracy, prowadzenie działalności gospodarczej, elementarne pojęcia ekonomiczne i zasady gospodarki wolnorynkowej, problemy okresu transformacji w Polsce, zmiany na rynku pracy, bezrobocie, inflacja, szara strefa, restrukturyzacja przemysłu, problemy rolnictwa, specjalne cechy regionu i tradycje, walory, problemy, Polska w Europie procesy integracyjne, problemy i korzyści, najważniejsze organizacje europejskie i ogólnoświatowe, cele, zasady działania Umiejętności i postawy: cnoty obywatelskie odpowiedzialność, uczciwość, prawdomówność, tolerancja, aktywność, lojalność, odwaga, współdziałanie, samodzielne i krytyczne korzystanie z informacji, odróżnianie opinii i ocen od informacji o faktach, 2 S t r o n a

3 działanie na podstawie świadomie podejmowanych decyzji jednostkowych i zespołowych, rozpoznawanie własnych praw i obowiązków w konkretnej sytuacji, rozpoznawanie celów i interesów własnych, cudzych i interesów publicznych, prezentowanie własnych poglądów kontaktach z innymi ludzmi, w dyskusji oraz na forum publicznym otwartość i dialog w kontaktach z przedstawicielami innych kultur, narodów, religii, tolerancja wobec odmiennych poglądów i postaw, brak akceptacji dla rasizmu i innych przejawów dyskryminacji, wykorzystanie wiedzy o zasadach demokracji konstytucyjnej oraz zasad etycznych do interpretacji wydarzeń życia publicznego, stosowanie demokratycznych procedur np.: negocjacji, glosowania, protestu czy procedur odwoławczych w życiu klasy i szkoły, rozumienie obowiązującego prawa oraz działanie z nim zgodne, godne zachowanie w czasie obchodów świąt i uroczystości szkolnych i państwowych, załatwianie prostych spraw urzędowych: pisanie podań, listów motywacyjnych, życiorysów, wypełnianie druków, planowanie dalszej edukacji i zdobywania kwalifikacji zawodowych, aktywne poszukiwanie pracy uzyskiwanie informacji o możliwościach zatrudnienia przygotowanie do odbycia rozmowy kwalifikacyjnej, stosowanie zasad racjonalności ekonomicznej w gospodarstwie domowym oraz w zarządzaniu własnymi pieniędzmi, rozpoznawanie swoich predyspozycji, umiejętności i możliwości z punktu widzenia wymogów rynku pracy, docenianie walorów własnego regionu jego kultury, tradycji, wzmacnianie tożsamości regionalnej i narodowej przy równoczesnym budowaniu tożsamości europejskiej. 6. Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych: Ocena osiągnięć uczniów ma trojaki charakter a) Powinna sprawdzać prace uczniów i jej efekty na bieżąco (w tym prace domowe) b) Po zrealizowaniu materiału zawartego w kolejnych działach programu, c) Na zakończenie semestru i roku szkolnego Podstawowym założeniem programu KOSS jest przekazywanie wiedzy w powiązaniu z kształceniem praktycznym umiejętności i kształtowaniem cnót obywatelskich oraz etycznych nastawień. Ocena udziału ucznia w zajęciach: ich aktywność na lekcjach, sposób komunikowania się z kolegami i koleżankami, gotowość do współpracy i przyjmowanie odpowiedzialności, przestrzeganie reguł wymiany poglądów i innych norm obowiązujących na zajęciach, A. Testy / stopień przyswajania przez ucznia podstawowych informacji, łączenie prostych faktów i wyciągania wniosków/ bada jedynie w małym stopniu umiejętności rozwiązywania problemów 3 S t r o n a

4 B. Ćwiczenia słownikowe, uzupełnianie zdań / umiejętność odnajdywania haseł słownikowych i rozumienie ich treści/ C. Wykresy, grafy i tabele / merytoryczna poprawność rozwiązania opracowanego przez ucznia/ D. Rozwiązanie problemów / trafność definiowania problemów, prawidłowość posługiwania się terminami, pojęciami i teoriami z danej dziedziny, realizm rozwiązania: 1. diagnoza problemu 2. poszukiwanie rozwiązania problemu 3. uzasadnienie wyboru przyjętego ostatecznie wariantu. E. Praca pisemna a) streszczenie b) relacja c) swoboda, twórcza wypowiedz, d) analiza tekstu F. Odgrywanie ról, gry symulacyjne: 1. merytoryczne przygotowanie do odegrania danej roli 2. przekonujące wejście w role odgrywanej postaci 3. poziom zaangażowania ucznia i jego efektywność. G. Teczka (port folio) H. Projekt indywidualny lub zespołowy / ocena wiadomości nabytych przed i po prezentacji/ I. Dyskusje i debaty / poziom argumentacji, logika wywodu, siła argumentów, zasada dyskusji/ J. Praca w grupach / sprawność i skuteczność, poziom konstruktywnej aktywności/ 7. Zasady wglądu uczniów i rodziców w pisemne prace kontrolne: Przedstawienie uczniom i rodzicom wymagań wynikających z realizowanego programu oraz sposobu sprawdzania edukacyjnych osiągnięć uczniów. a. Informowanie o każdej stawianej ocenie i krótkie jej uzasadnienie (aktywność na lekcji wypowiedzi słowne, odgrywanie scenek symulacje, debaty, dyskusje, interpretacja tekstu prasowego, ocena zadania domowego, projekty słowna prezentacja), b. W przypadku prac bardziej rozbudowanych ocenie powinna towarzyszyć krótka pisemna recenzja, w której wskazane zostaną mocne i słabe strony pracy wraz z sugestiami dotyczącymi sposobu jej poprawienia, c. Co najmniej na miesiąc przed wystawieniem oceny rocznej zawiadomić uczniów, jakie stopnie prawdopodobnie uzyskają, i określić, co konkretnie mają zrobić, jeśli chcą je poprawić, d. Informowanie rodziców lub opiekunów o postępach ich dzieci. Wyjaśnienie w czym uczeń zrobił postępy, a z czym ma trudności. Można skorzystać z karty informacyjnej stopnie uzyskane przez ucznia, osiągnięcia i postępy (najlepsze prace ucznia), trudności, problemy np. (zapominanie o zadaniach domowych, niska aktywność na lekcji), zachowanie w czasie lekcji (niewłaściwa postawa, pozytywna postawa przykłady), jak pomóc dziecku ( w jaki sposób zdaniem nauczyciela rodzice mogą pomóc dziecku w przygotowaniu się do zajęć WOS-u) 4 S t r o n a

5 8. Zasady okresowego podsumowania osiągnięć edukacyjnych w danym roku szkolnym i ustalenie oceny śródrocznej i końcowej: oceny klasyfikacyjne roczne (semestralne) ustalone w Gimnazjum nr 2 następującej skali na wiedzy obywatelskiej: 1) stopień celujący - 6 2) stopień bardzo dobry - 5 (plusy i minusy) 3) stopień dobry - 4 (plusy i minusy) 4) stopień dostateczny - 3 (plusy i minusy) 5) stopień dopuszczający - 2 (plusy i minusy) 6) stopień niedostateczny - 1 Przy podsumowaniu okresowym, śródrocznym i rocznym w równej mierze będą brane pod uwagę, wszystkie oceny z prac pisemnych i wypowiedzi ustnych. Brana będzie również postawa ucznia (aktywność, sposób komunikowania się, gotowość do współpracy odpowiedzialność, przestrzeganie reguł) wiedza + umiejętności + podstawy ocena 9. Zasady poprawy: Uczeń może poprawić ocenę z WOS-u (z pracy pisemnej i ustnej) w terminie do 2-tyg. od otrzymania oceny. Kryteria wymagań na poszczególne oceny: ocena umiejętności i wiadomości niedostateczny brak odpowiedzi/wykonania zadania lub sposób wykonania świadczący o całkowitym braku umiejętności i wiadomości; nawet mimo pomocy nauczyciela dopuszczający dostateczny brak pewnych podstawowych umiejętności i wiadomości, liczne błędy i luki; przy pomocy nauczyciela uczeń wykazuje częściowe zrozumienie prostych pojęć i procesów umiejętności i wiadomości opanowane na poziomie podstawowym, zauważalne braki i błędy, które nie dotyczą jednak najważniejszych pojęć i procesów dobry ugruntowane umiejętności i wiadomości na poziomie podstawowym, pojedyncze błędy i niejasności nie dotyczą najważniejszych pojęć i procesów, dopuszczalne trudności ze stosowaniem wiedzy i umiejętności do analizy i rozwiązywania problemów związanych z danym obszarem 5 S t r o n a

6 bardzo dobry umiejętności i wiadomości na bardzo wysokim poziomie, bezbłędne wykonanie zadania (ew. w określonych przypadkach dopuszczalne 1-2 błędy lub niejasności), stosowanie wiedzy i umiejętności do analizy, oceny i rozwiązywania problemów związanych z danym obszarem celujący pogłębione umiejętności i wiadomości, samodzielne rozumowanie i wnioskowanie, biegłość w stosowaniu wiedzy i umiejętności do analizy, oceny i rozwiązywania problemów, także tych wykraczających poza obszar objęty danym wymaganiem, rozpoznawanie różnorodnych perspektyw i dylematów wiążących się z danym obszarem SYSTEM OCENIANIA TREŚCI NAUCZANIA PRZEDMIOTU WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE W GIMNAZJUM DO PROGRAMU NAUCZANIA KSZTAŁCENIE OBYWATELSKIE W SZKOLE SAMORZĄDOWEJ (KOSS), zgodnego z nową podstawą kształcenia ogólnego A. Oczekiwane wyniki nauczania - wiadomości i umiejętności, które powinni opanować uczniowie Poniżej zamieszczono zestawienie oczekiwanych rezultatów nauczania w odniesieniu do kolejnych rozdziałów i zajęć KOSS. Wiadomości i umiejętności odpowiadają bezpośrednio wymaganiom szczegółowym zawartym w podstawie programowej kształcenia ogólnego do przedmiotu wiedza o społeczeństwie. ROZDZIAŁ VII. USTRÓJ DEMOKRATYCZNY W POLSCE Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna. Uczeń: Lekcje 1. wyjaśnia, co to znaczy, że konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Rzeczypospolitej Polskiej; VII.1 2. omawia najważniejsze zasady ustroju Polaki (suwerenność narodu, podział władzy, rządy prawa, pluralizm); VII.2 3. korzystając z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, omawia podstawowe prawa i wolności w niej zawarte; VII.3 4. wyszukuje w środkach masowego przekazu i analizuje przykład patologii publicznej w Polsce. VII.4 System wyborczy i partyjny. Uczeń: 1. wyjaśnia, odwołując się do wybranych przykładów, różnice między systemem dwupartyjnym a systemem VII.4 wielopartyjnym; VIII.1 2. wskazuje, odwołując się do wybranych przykładów, różnice między systemem dwupartyjnym a systemem VII.4 wielopartyjnym; 3. wymienia partie polityczne obecne w Sejmie; wskazuje te, które należą do koalicji rządzącej, i te, które VII.4 6 S t r o n a

7 pozostają w opozycji. ROZDZIAŁ VIII. PARLAMENT, PREZYDENT I RZĄDY Władza ustawodawcza w Polsce. Uczeń: Lekcje 1. przedstawia zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu, w tym sposób tworzenia ustaw; VIII.1 2. sporządza, na podstawie obserwacji wybranych obrad parlamentu, notatkę prasową o przebiegu tych obrad VIII.1 i przygotowuje krótkie wystąpienie sejmowe w wybranej sprawie. Władza wykonawcza. Uczeń: 1. wskazuje najważniejsze zadania prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i wyszukuje w środkach masowego VIII.2 przekazu informacje o działaniach urzędującego prezydenta; 2. wyjaśnia, jak powoływany jest i czym zajmuje się rząd polski; podaje nazwisko premiera, wyszukuje VIII.2 nazwiska ministrów i zadania wybranych ministerstw; 3. wymienia zadania administracji rządowej i podaje przykłady jej działań; VIII.3 4. wyjaśnia, co to jest służba cywilna i jakimi zasadami powinien się kierować urzędnik państwowy. VIII.3 Władza sądownicza. Uczeń: 1. przedstawia organy władzy sądowniczej, zasady, wedle których działają sądy (niezawisłość, VIII.4 dwuinstancyjność), i przykłady spraw, którymi się zajmują; 2. wyjaśnia, czym zajmują się Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu. VIII.4 ROZDZIAŁ IX. POLSKA W ŚWIECIE, POLSKA W EUROPIE Relacje Polski z innymi państwami. Uczeń: Lekcje 1. przedstawia najważniejsze kierunki polskiej polityki zagranicznej (stosunki z państwami Unii Europejskiej i IX.1 Stanami Zjednoczonymi, relacje z sąsiadami); 2. charakteryzuje politykę obronną Polski, członkostwo w NATO, udział w międzynarodowych misjach IX.2 pokojowych i operacjach militarnych; 3. przedstawia relacje Polski z wybranym państwem na podstawie samodzielnie zebranych informacji; IX.1 4. wyjaśnia, czym się zajmują ambasady i konsulaty. IX.1 Integracja europejska. Uczeń: 1. przedstawia cele i etapy integracji europejskiej (traktaty rzymskie, traktaty z Maastricht, Nicei, Lizbony); IX.3 2. wyjaśnia, czym zajmują się najważniejsze instytucje Unii Europejskiej (Rada Europejska, Rada Unii IX.4 Europejskiej, Parlament Europejski, Komisja Europejska); 3. wyjaśnia, jak w Unii Europejskiej realizowane są zasady pomocniczości i solidarności; IX.3 4. wyjaśnia, skąd pochodzą środki finansowe w budżecie unijnym i na co są przeznaczane; IX.4 7 S t r o n a

8 5. wskazuje na mapie członków Unii Europejskiej i uzasadnia swoją opinię na temat jej dalszej integracji i IX.3 rozszerzania. Polska w Unii Europejskiej. Uczeń: 1. przedstawia prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej; IX.5 2. wyszukuje informacje na temat korzystania ze środków unijnych przez polskich obywateli, przedsiębiorstwa IX.5 i instytucje; 3. formułuje i uzasadnia własne zdanie na temat korzyści, jakie niesie ze sobą członkostwo w Unii Europejskiej, IX.5 odwołując się do przykładów z własnego otoczenia i całego kraju. ROZDZIAŁ X. JEDEN ŚWIAT, WIELE PROBLEMÓW Współpraca i konflikty międzynarodowe. Uczeń: Lekcje 1. wyjaśnia, czym zajmują się ONZ, jej najważniejsze organy (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, X.1 Sekretarz Generalny) i wybrane organizacje międzynarodowe); 2. wskazuje na mapie miejsca najpoważniejszych konfliktów międzynarodowych; omawia przebieg i próby X.1 rozwiązania jednego z nich; X.3 Problemy współczesnego świata. Uczeń: 1. porównuje sytuację w państwach globalnego Południa i globalnej Północy i wyjaśnia na przykładach, na X.2 czym polega ich współzależność; X.4 2. uzasadnia potrzebę pomocy humanitarnej i angażuje się (w miarę swoich możliwości) w działania instytucji X.2 (także pozarządowych), które ją prowadzą; X.4 3. wyjaśnia, odwołując się do przykładów, na czym polega globalizacja w sferze kultury, gospodarki i polityki; X.4 ocenia jej skutki; 4. rozważa, jak twoje zachowania mogą wpływać na życie innych ludzi w sferze kultury, gospodarki i polityki; X.4 ocenia jej skutki; 5. ocenia sytuację imigrantów i uchodźców we współczesnym świecie; X.4 6. wyjaśnia, co to jest terroryzm i w jaki sposób próbuje się go zwalczać. X.3 ROZDZIAŁ XI. CZŁOWIEK W GOSPODARCE RYNKOWEJ Praca i przedsiębiorczość. Uczeń: Lekcje 1. wyjaśnia na przykładach z życia własnej rodziny, miejscowości i całego kraju, w jaki sposób praca i XI.1 przedsiębiorczość pomagają w zaspokajaniu potrzeb ekonomicznych; 2. przedstawia cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego; bierze udział w przedsięwzięciach XI.1 społecznych, które pozwalają je rozwinąć; 3. stosuje w praktyce podstawowe zasady organizacji pracy (ustalenie celu, planowanie, podział zadań, XI.1 harmonogram, ocena efektów). Gospodarka rynkowa. Uczeń: 1. przedstawia podmioty gospodarcze (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo) i związki między XI.2 8 S t r o n a

9 nimi; XII.1 XII.2 2. podaje przykłady racjonalnego i nieracjonalnego gospodarowania; stosuje zasady racjonalnego XI.2 gospodarowania w odniesieniu do własnych zasobów (np. czasu, pieniędzy); XI.4 XII.1 3. charakteryzuje gospodarkę rynkową (prywatna własność, swoboda gospodarowania, konkurencja, dążenie XI.3 do zysku, przedsiębiorczość); XII.2 4. wyjaśnia działanie prawa podaży i popytu oraz ceny jako regulatora rynku; analizuje rynek wybranego XI.3 produktu i wybranej usługi. XII.4 Pieniądz i banki. Uczeń: 1. przedstawia na przykładach funkcje i formy pieniądza w gospodarce rynkowej; XI.4 2. wyjaśnia, czym zajmują się: bank centralny, banki komercyjne, giełda papierów wartościowych; XI.4 3. wyszukuje i zestawia ze sobą oferty różnych banków (konta, lokaty, kredyty, fundusze inwestycyjne); XI.4 wyjaśnia, na czym polega oszczędzanie i inwestowanie. XII.1 Gospodarka w skali państwa. Uczeń: 1. wyjaśnia terminy: produkt krajowy brutto, wzrost gospodarczy, inflacja, recesja; interpretuje dane XI.5 statystyczne na ten temat; 2. wymienić najważniejsze dochody i wydatki państwa; wyjaśnić, co to jest budżet państwa; XI.5 3. przedstawia główne rodzaje podatków w Polsce (PIT, VAT, CIT) i oblicza wysokość podatku PIT na podstawie XI.5 konkretnych danych. ROZDZIAŁ XII. EKONOMIA W TWOIM ŻYCIU Gospodarstwo domowe. Uczeń: Lekcje 1. wyjaśnia na przykładach, jak funkcjonuje gospodarstwo domowe XII.1 2. wymienia główne dochody i wydatki gospodarstwa domowego; układa jego budżet; XII.1 3. przygotowuje budżet konkretnego przedsięwzięcia z życia ucznia, klasy, szkoły; rozważa wydatki i źródła ich XII.1 finansowania; 4. wyjaśnia, jakie prawa mają konsumenci i jak mogą ich dochodzić. XII.1 Przedsiębiorstwo i działalność gospodarcza. Uczeń: 1. wyjaśnia, na czym polega prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej; XII.2 2. wyjaśnia, jak działa przedsiębiorstwo, i obliczyć na prostym przykładzie przychód, koszty, dochód i zysk; XII.2 3. wskazuje główne elementy działań marketingowych (produkt, cena, miejsce, promocja) i wyjaśnia na przykładach ich znaczenie dla przedsiębiorstwa i konsumentów; XII.2 9 S t r o n a

10 4. przedstawia główne prawa i obowiązki pracownika; wyjaśnia, czemu służą ubezpieczenia społeczne i XII.4 zdrowotne. Wybór szkoły i zawodu. Uczeń: 1. zaplanuje dalszą edukację (w tym wybór szkoły ponadgimnazjalnej), uwzględniając własne preferencje i XII.4 predyspozycje; 2. wyszukuje informacje o możliwościach zatrudnienia na lokalnym, regionalnym i krajowym rynku pracy XII.4 (urzędy pracy, ogłoszenia, internet); 3. sporządza życiorys i list motywacyjny; XII.4 4. wskazać główne przyczyny bezrobocia w swojej miejscowości, regionie i Polsce; ocenić jego skutki. XII.4 Etyka w życiu gospodarczym. Uczeń: 1. przedstawia zasady etyczne, którymi powinni się kierować pracownicy i pracodawcy; wyjaśnia, na czym XII.5 polega społeczna odpowiedzialność biznesu; 2. podaje przykłady zjawisk z szarej strefy w gospodarce i poddaje je ocenie; XII.5 3. wyjaśnia mechanizm korupcji i ocenia skutki tego zjawiska dla gospodarki. XII.5 Dla klas realizujących program wydawnictwa Nowa Era ustalono następujące kryteria szczegółowe: Roczny plan pracy z wiedzy o społeczeństwie dla gimnazjum zintegrowany z serią Dziś i jutro Wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji Zagadnienia 1. Ja, czyli kto? - tożsamość - tożsamość osobista i społeczna - samoocena - praca nad sobą - styl życia - aktywny i bierny styl życia - sposoby spędzania wolnego czasu - samorealizacja - konsumpcyjny styl życia - współczesne autorytety Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca Rozdział I: Ja i moje otoczenie samoocena, samorealizacja, autorytet - dokonuje samooceny - tłumaczy, czym jest styl życia - podaje przykłady aktywnego i biernego spędzania wolnego czasu tożsamość, konsumpcjonizm - wymienia elementy tożsamości - odróżnia tożsamość osobistą od społecznej własny styl życia - omawia różnice pomiędzy aktywnym i biernym stylem życia - wskazuje współczesne - podejmuje działania mające na celu eliminację swoich wad i wykorzystywanie atutów - wymienia czynniki kształtujące styl życia - przedstawia negatywne i pozytywne strony konsumpcyjnego stylu życia, na podstawie tekstu źródłowego konformizm, - wskazuje sposoby poprawienia samooceny - uzasadnia, jaki sposób spędzania wolnego czasu jest najkorzystniejsze dla człowieka - wskazuje osobę, którą uważa za autorytet, i uzasadnia swój wybór - omawia negatywne skutki zaniżonej lub zawyżonej samooceny - odróżnia autorytety rzeczywiste od pozornych 10 S t r o n a

11 2. Człowiek istotą społeczną 3. Porozumiewamy się 4. Nie taki konflikt straszny - socjalizacja - czynniki ułatwiające i utrudniające socjalizację - role społeczne - konflikt ról - komunikacja werbalna i niewerbalna - nadawca i odbiorca - zasady skutecznej komunikacji - mowa ciała - umiejętność publicznych wystąpień - prowadzenie dyskusji i debaty - praca zespołowa - przyczyny powstawania konfliktów - najczęstsze sytuacje konfliktowe - sposoby rozwiązywania konfliktów - skuteczne prowadzenie negocjacji 5. Grupy społeczne - zbiorowość a grupa społeczna - przyczyny powstawania grup społecznych - podział grup społecznych - hierarchia w grupie - rodzina jako podstawowa grupa społeczna - tłumaczy, co to znaczy, że człowiek jest istotą społeczną - wylicza pełnione przez siebie role społeczne - wyjaśnia, na czym polega komunikacja werbalna i niewerbalna - prowadzi rozmowę w sposób kulturalny - wskazuje sposoby podejmowania decyzji w grupie konflikt, negocjacje, kompromis - podaje przykłady sytuacji konfliktowych w codziennym życiu - wyjaśnia, czym jest zbiorowość, a czym grupa społeczna - podaje nazwy grup społecznych, do których należy - wymienia funkcje rodziny autorytety socjalizacja - wymienia role społeczne, jakie może odgrywać człowiek - podaje zasady skutecznego porozumiewania się - wymienia podstawowe zasady publicznych wystąpień - wymienia różne typy zachowań i postaw w sytuacjach konfliktowych - wskazuje sposoby rozwiązywania konfliktów - tłumaczy, na czym polega konflikt pokoleń, na podstawie tekstu źródłowego - określa rolę kontaktów i więzi z innymi ludźmi w życiu człowieka - przedstawia podział grup społecznych nonkonformizm - wyjaśnia, co decyduje o dobrych relacjach z innymi ludźmi - określa, w jakich sytuacjach człowiek może utracić swoją indywidualność, na podstawie tekstu źródłowego - przekazuje komunikat w sposób werbalny i niewerbalny - odczytuje w sposób prawidłowy gesty rozmówcy - określa reguły przemawiania w sytuacjach oficjalnych - podaje zalety pracy zespołowej - określa najczęstsze przyczyny konfliktów we współczesnym świecie - wskazuje problemy, z którymi najczęściej wiąże się konflikt pokoleń, na podstawie tekstu źródłowego - wymienia korzyści płynące z przynależności do różnych grup społecznych - dostrzega wpływ grupy na jednostkę współczesny model rodziny - wskazuje czynniki sprzyjające socjalizacji i ją ograniczające - wyjaśnia znaczenie mowy ciała w akcie komunikacji - uczestniczy w dyskusji lub debacie na wybrany temat - podaje negatywne skutki różnych zachowań w sytuacjach konfliktowych - omawia hierarchię grupy - przedstawia cechy, jakie powinien mieć przywódca grupy - tłumaczy, na czym polega wartość i rola rodziny oraz specyfika więzi rodzinnych - wymienia przyczyny konfliktu ról społecznych - prezentuje publicznie przygotowane wystąpienie - tłumaczy, na czym polega debata oksfordzka - symuluje prowadzenie mediacji pomiędzy zwaśnionymi stronami rodzina niepełna, rodzina przybrana, rodzina zastępcza 11 S t r o n a

12 - funkcje rodziny 6. Życie szkoły - władze szkolne - statut szkoły - prawa i obowiązki ucznia - zadania samorządu uczniowskiego 7. Normy i zasady - formalne i nieformalne normy społeczne - funkcje norm społecznych - prawa obywatelskie - tolerancja i rodzaje nietolerancji - dyskryminacja osób i grup społecznych 1. Mój udział w życiu społecznym 2. Razem stanowimy naród - społeczność - społeczność lokalna - tradycja lokalna - lokalne stowarzyszenia i organizacje - potrzeby człowieka i ich podział - hierarchia potrzeb - naród - tożsamość narodowa - dziedzictwo narodowe - wyjaśnia, czym jest statut szkoły - wymienia podstawowe prawa i obowiązki ucznia - rozpoznaje podstawowe zasady i normy współżycia społecznego - wymienia podstawowe prawa obywatelskie Polaków - omawia przyczyny dyskryminacji w szkole społeczność, społeczność lokalna - tłumaczy, czym są potrzeby - wskazuje potrzeby niższego i wyższego rzędu naród - wymienia polskie - omawia strukturę władz szkoły - podaje przykłady działań samorządu uczniowskiego - wyjaśnia, dlaczego należy przestrzegać norm społecznych - tłumaczy, na czym polega tolerancja i nietolerancja - podaje przyczyny nietolerancji - określa zadania poszczególnych organów władz szkoły - przedstawia historię swojej szkoły i biografię jej patrona - podaje przykłady postępowania zgodne z określonymi normami - omawia skutki nieprzestrzegania norm społecznych - przedstawia prawa i wolności obywatelskie Polaków - określa, czym zajmuje się Rzecznik Praw Obywatelskich w Polsce wolność słowa - rozpoznaje zagrożenia związane z nietolerancją, na podstawie tekstu źródłowego Rozdział II: Naród i społeczeństwo - wymienia elementy - wymienia korzyści płynące składające się na tradycję z życia w społeczności lokalną swojego miejsca - podaje przykłady zamieszkania stowarzyszeń i organizacji - podaje informacje na lokalnych temat swojej najbliższej działalność okolicy lokalnego stowarzyszenia, - wymienia różne sposoby na podstawie tekstu realizacji tej samej źródłowego potrzeby - przedstawia hierarchię potrzeb według A. Maslowa tożsamość narodowa, dziedzictwo narodowe - podaje przykłady polskiego dziedzictwa narodowego - podaje sposoby aktywnego uczestniczenia w życiu szkoły - uzasadnia, które normy społeczne uważa za najważniejsze - wymienia przykłady nietolerancji we współczesnym świecie - określa zadania lokalnych stowarzyszeń i organizacji - omawia problemy występujące w społeczności lokalnej - przedstawia etapy powstawania narodu polskiego - omawia wybrany problem swojej społeczności szkolnej i wskazuje sposoby jego rozwiązania - przedstawia sposoby zapobiegania dyskryminacji w szkole - inicjuje działania mające na celu rozwiązanie lokalnych problemów - wymienia zalety uczestnictwa w tworzeniu kultury narodowej 12 S t r o n a

13 3. Od patriotyzmu do szowinizmu 4. Mniejszości narodowe 5. Społeczeństwo i hierarchia społeczna - symbole narodowe i ich historia - kształtowanie się narodu polskiego - ojczyzna - mała ojczyzna - patriotyzm - patriotyzm lokalny - nacjonalizm, szowinizm, rasizm, kosmopolityzm - stereotypy narodowe - mniejszości narodowe i etniczne - prawa mniejszości narodowych i etnicznych - emigracja i imigracja - Polonia na świecie - społeczeństwo - społeczeństwo informacyjne - globalna wioska - klasy i warstwy społeczne symbole narodowe ojczyzna, patriotyzm - przedstawia obowiązki obywateli wobec ojczyzny mniejszości narodowe, mniejszości etniczne - wymienia mniejszości narodowe i etniczne mieszkające w Polsce społeczeństwo - wymienia klasy społeczne - podaje daty polskich świąt narodowych - omawia czynniki sprzyjające kształtowaniu się narodów - tłumaczy, na czym polega patriotyzm lokalny - wymienia rodzaje patriotyzmu, na podstawie tekstu źródłowego różne postawy patriotyczne nacjonalizm, szowinizm i kosmopolityzm - określa, czym jest stereotyp i wymienia jego cechy - wyjaśnia, czym był Holocaust - podaje podstawowe prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce - uzasadnia konieczność poszanowania odrębności kulturowej mniejszości narodowych - wskazuje największe skupiska Polonii na świecie globalna wioska - tłumaczy, czym jest społeczeństwo informacyjne - wskazuje różnice między - określa rolę symboli narodowych - wskazuje różnice pomiędzy patriotyzmem a nacjonalizmem i szowinizmem - omawia prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce - wskazuje na mapie państwo, w którym znajduje się największe skupisko Polonii - podaje czynniki wpływające na kształtowanie poczucia odrębności kulturowej, na podstawie tekstu źródłowego klasy i warstwy społeczne - wymienia korzyści wynikające z obecności w społeczeństwie klasy średniej, na podstawie - wyjaśnia, dlaczego utrata niepodległości i okres zaborów wpłynęły na kształtowanie świadomości narodowej Polaków współczesne formy patriotyzmu - omawia przyczyny Holocaustu - wskazuje więzi łączące Polonię z państwem i narodem polskim - wymienia dziedziny aktywności Polonii - omawia pozytywne i negatywne skutki emigracji Polaków - opisuje funkcjonowanie wybranego społeczeństwa pierwotnego - przedstawia dobre i złe strony przynależności do - omawia dobre oraz złe strony wielonarodowości - wyjaśnia znaczenie stereotypu w odniesieniu do narodów - podaje przykłady pozytywnych stereotypów narodowych - ocenia stosunek Polaków do mniejszości narodowych - wyjaśnia, na czym polega awans społeczny i degradacja społeczna 13 S t r o n a

14 6. Polskie społeczeństwo 1. Po co ludziom państwo? 2. Ustroje polityczne - awans społeczny i degradacja społeczna - współczesne społeczeństwo polskie - podział klasowy polskiego społeczeństwa - państwo - państwa federacyjne i unitarne - cechy państwa - funkcje państwa - obywatelstwo - narodowość - państwa demokratyczne, autorytarne i totalitarne - republika - monarchia - system prezydencki, parlamentarny i mieszany 3. Demokracja - demokracja bezpośrednia i pośrednia - istota demokracji - termin: prawa człowieka - prawa i wolności - wymienia klasy społeczne występujące w Polsce państwo - przyporządkowuje Polskę do właściwego rodzaju państwa - wymienia cechy państwa ustroje: demokratyczny, autorytarny i totalitarny - wskazuje różnice między monarchią a republiką - wyjaśnia istotę demokracji - wymienia prawa i wolności obywatelskie w państwie demokratycznym życiem społeczeństwa pierwotnego i współczesnego klasę średnią współczesne społeczeństwo polskie - przedstawia kwestie związane ze szkolnictwem wyższym w Polsce, na podstawie tekstu źródłowego Rozdział III: Państwo - podaje nazwy trzech państw federacyjnych i unitarnych - określa funkcje państwa - rozróżnia pojęcia obywatelstwo i narodowość - wymienia nazwy dwóch państw demokratycznych, autorytarnych i totalitarnych - podaje nazwy dwóch monarchii i republik - opisuje, na czym polegają mechanizmy wpajania społeczeństwu określonej ideologii, na podstawie tekstu źródłowego - odróżnia demokrację bezpośrednią od pośredniej - podaje przykłady zastosowania różnych form demokracji tekstu źródłowego problemy społeczne występujące w Polsce - omawia cechy państwa - opisuje wewnętrzne i zewnętrzne funkcje państwa repatriacja rolę obywateli w państwie demokratycznym, autorytarnym i totalitarnym ideologia, gospodarka centralnie sterowana, kadencja - wyjaśnia, w jaki sposób państwo demokratyczne dba o dobro obywateli - wymienia przykłady praw przysługujących obywatelom w krajach wybranej klasy społecznej - omawia poziom wykształcenia społeczeństwa polskiego - przedstawia korzyści i zagrożenia, jakie niesie ze sobą powszechny dostęp do internetu - wskazuje na mapie państwa federacyjne i unitarne - przedstawia sposoby uzyskania obywatelstwa polskiego - opisuje sposoby powstawania trzech typów ustrojów politycznych - wyjaśnia genezę różnych form rządów - wskazuje na mapie państwa demokratyczne, autorytarne i totalitarne - odszukuje na mapie monarchie i republiki - tłumaczy, na czym polegają różne rodzaje demokracji - uzasadnia wyższość demokracji nad innymi ustrojami politycznymi - tłumaczy przyczyny małej liczebności polskiej klasy średniej - samodzielnie tworzy definicje państwa federacyjnego i państwa unitarnego - ocenia relacje państwo obywatel - rozpoznaje przywódców najważniejszych państw współczesnych indoktrynacja, pucz, system prezydencki, parlamentarny i mieszany - ocenia znaczenie kultury politycznej dla funkcjonowania państwa demokratycznego 14 S t r o n a

15 4. Zalety i wady demokracji obywatelskie w państwie demokratycznym - zalety i wady demokracji - demokracja większościowa i konstytucyjna - dobro państwa a dobro partii radni, posłowie, referendum - wymienia zalety i wady ustroju demokratycznego bezpośredniej i pośredniej - tłumaczy, czym jest kultura polityczna, na podstawie tekstu źródłowego - uczestniczy w dyskusji na temat stosowania zasad demokratycznych w życiu codziennym inicjatywa obywatelska, plebiscyt, konsultacje społeczne - tłumaczy, na czym polega demokracja większościowa i demokracja konstytucyjna - wyjaśnia, na czym polegają działania dla dobra państwa demokratycznych - przyporządkowuje prawa obywateli do odpowiednich kategorii praw - omawia zagrożenia, które wiążą się z demokracją większościową - przedstawia znaczenie współpracy i kompromisu dla funkcjonowania demokracji, na podstawie tekstu źródłowego - rozróżnia pojęcia dobro państwa i dobro partii - wymienia cechy charakteru i osobowości, którymi powinien się odznaczać dobry polityk - przedstawia swoją opinię na temat polskiej demokracji 5. Społeczeństwo obywatelskie 6. Organizacje pozarządowe - obywatelstwo - inicjatywa obywatelska i społeczeństwo obywatelskie - formy społecznego protestu - obywatelskie nieposłuszeństwo - organizacje pozarządowe - wolontariat - stowarzyszenia i fundacje obywatelstwo - wymienia prawa i obowiązki obywatela Polski - omawia cechy charakteryzujące dobrego obywatela - rozróżnia trzy sektory życia społecznego wolontariat - tłumaczy, na czym polega istota społeczeństwa obywatelskiego - przedstawia formy udziału obywateli w życiu publicznym - rozróżnia formy społecznego protestu - wskazuje różnice między działalnością fundacji i stowarzyszenia - omawia zadania organizacji pozarządowych - wymienia cechy, którymi powinny charakteryzować się osoby chcące brać aktywny udział w życiu społecznym, na podstawie tekstu źródłowego - uzasadnia konieczność udziału obywateli w życiu publicznym - przedstawia zasady wolontariatu - tłumaczy, jaką rolę odgrywają w społeczeństwie organizacje non profit, na podstawie weto ludowe, strajk pracowniczy, organizacja pożytku publicznego - uczestniczy w dyskusji dotyczącej wpływu obywateli na sprawy ważne dla całego państwa - podaje przykłady organizacji non profit działających w najbliższej okolicy - wskazuje sposoby rozwiązań problemów lokalnych i ogólnokrajowych z wykorzystaniem różnych form inicjatywy obywatelskiej - prowadzi dyskusję dotyczącą wpływu obywateli na sprawy ważne dla całego państwa - wskazuje korzyści wynikające z pracy wolontariuszy dla obywatela i społeczeństwa 15 S t r o n a

16 7. Patologie w państwie demokratycznym - demagogia - populizm - przykłady patologii władzy: korupcja, biurokratyzacja, centralizacja organizacja pozarządowa - wymienia patologie władzy - wskazuje przykłady nadmiernej biurokratyzacji demagogia, populizm - tłumaczy, na czym polegają: korupcja, biurokratyzacja, centralizacja tekstu źródłowego - rozpoznaje wystąpienie o charakterze populistycznym - wymienia skutki korupcji - uczestniczy w dyskusji lub debacie na temat sposobów zwalczania patologii władzy - prowadzi dyskusję lub debatę na temat sposobów zwalczania patologii władzy - opracowuje szkolną kampanię walki z korupcją 1. Po co ludziom pieniądze? - historia pieniądza - karty płatnicze - konto bankowe - funkcje pieniądza - wymienia funkcje pieniądza - wyjaśnia, jak należy posługiwać się kartą płatniczą Rozdział IV: Mój udział w życiu gospodarczym - przedstawia historię pieniądza - omawia funkcje pieniądza - uczestniczy w dyskusji na temat przyszłości pieniądza - przedstawia pozytywne strony posiadania karty płatniczej - wymienia pozytywne i negatywne skutki nieograniczonego dostępu do pieniędzy - tłumaczy ideę wprowadzania wspólnej europejskiej waluty euro 2. ABC gospodarki - gospodarka i jej działy - gospodarka centralnie planowana - gospodarka wolnorynkowa - popyt i podaż - równowaga rynkowa - konkurencja i monopol 3. Ekonomia w moim domu - gospodarstwo domowe - źródła dochodów gospodarstw domowych - budżet domowy - wydatki stałe i zmienne - konsument - prawa konsumenta - obowiązki sprzedawcy - umowa kupnasprzedaży - gwarancja towaru - reklamacja - dochodzenie praw konsumenta - wyjaśnia, czym jest gospodarka konkurencja, monopol - wyjaśnia, czym jest gospodarstwo domowe - przedstawia różne źródła dochodów w gospodarstwach domowych - planuje swoje wydatki - wyjaśnia, kim jest konsument - wymienia podstawowe prawa konsumenta - tłumaczy, czym jest poszczególne działy gospodarki popyt, podaż - wymienia rodzaje gospodarstw domowych - podaje sposoby zgłaszania reklamacji - wskazuje instytucje zajmujące się ochroną praw konsumenta - wskazuje różnice pomiędzy gospodarką centralnie planowaną i gospodarką wolnorynkową - tłumaczy, na czym polega monopol i konkurencja - planuje budżet domowy - wyjaśnia, czym są wydatki stałe i zmienne - podaje, na co należy zwrócić uwagę przy dokonywaniu zakupu towaru - omawia prawa konsumenta i obowiązki sprzedawcy - prawidłowo wypełnia formularz reklamacyjny polską gospodarkę - określa zależność między popytem i podażą - określa liczebność i rodzaje współczesnych polskich gospodarstw domowych - wyjaśnia, czym jest koniunktura gospodarcza - wymienia zadania rzecznika konsumentów - tłumaczy, czym zajmuje się Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów 16 S t r o n a

17 gwarancja towaru 4. Podatki i budżet państwa 5. System bankowy 6. Giełda papierów wartościowych - idea podatków - rodzaje podatków w Polsce - budżet państwa - system pieniężny - rodzaje banków i ich specyfika - usługi bankowe - reklama usług bankowych - giełda i jej rodzaje - rodzaje papierów wartościowych - specyfika gry na giełdzie podatek - uzasadnia potrzebę płacenia podatków - wyjaśnia, czym jest budżet państwa waluta, konto bankowe, lokata, kredyt - określa istotę działalności banków giełda, makler, akcja, obligacja - wymienia rodzaje podatków w Polsce - podaje wysokość stawek podatkowych obowiązujących w Polsce - wskazuje źródła dochodów i wydatków państwa emisja, NBP, Rada Polityki Pieniężnej - omawia prawo popytu i podaży indeks giełdowy, hossa, bessa - wskazuje różnice między akcjami a obligacjami rodzaje podatków w Polsce - tłumaczy, na czym polega zjawisko szarej strefy - wskazuje szanse i zagrożenia wynikające z korzystania z różnorodnych usług bankowych - wymienia nazwy miast, w których znajdują się największe współczesne giełdy papierów wartościowych deficyt budżetowy, NIP, PIT, CIT, VAT - oblicza wysokość podatku dochodowego płaconego przez obywatela - wymienia zadania Narodowego Banku Polskiego i Rady Polityki Pieniężnej - określa czynniki kształtujące prawo popytu i podaży - omawia rolę reklamy w sektorze bankowym - opisuje, na czym polega praca maklera i gra na giełdzie - ocenia ryzyko związane z grą na giełdzie - opisuje sposoby pokrywania deficytu budżetowego - ocenia skalę podatkową obowiązującą w Polsce na tle innych państw - przedstawia własne propozycje inicjatyw, które można by finansować z dochodów państwa - wyjaśnia, co wpływa na tworzenie systemu pieniężnego w danym państwie - porównuje i ocenia jakość usług bankowych - prezentuje ofertę wybranych banków internetowych - odszukuje w internecie informacje o wynikach indeksów giełdowych - przedstawia zasady funkcjonowania funduszy inwestycyjnych 17 S t r o n a

18 7. Ożywienie gospodarcze i kryzys - warunki rozwoju gospodarczego państwa - przyczyny kryzysu gospodarczego - wpływ władz państwowych na rozwój gospodarczy - produkt krajowy brutto i inne wskaźniki gospodarki: produkt narodowy brutto, produkt krajowy brutto na osobę koniunktura, recesja, inflacja - wymienia skutki ożywienia i kryzysu gospodarczego dla obywateli produkt krajowy brutto, produkt krajowy brutto na osobę - tłumaczy, za pomocą jakich wskaźników można ocenić stan gospodarki - określa czynniki wpływające na ożywienie i kryzys gospodarczy w państwie - wymienia skutki ożywienia i kryzysu gospodarczego dla państwa i przedsiębiorców - wskazuje szanse i zagrożenia wynikające z ingerencji władz państwowych w gospodarkę danego kraju - odszukuje w rocznikach statystycznych i internecie informacje o wartości wskaźników stanu gospodarki w Polsce - opisuje mechanizm powstawania inflacji - ocenia aktualny stan polskiej gospodarki - porównuje obecny stan polskiej gospodarki z sytuacją gospodarczą w innych krajach Unii Europejskiej - porównuje wskaźniki poziomu polskiej gospodarki ze wskaźnikami stanu gospodarki innych państw Część 2 Wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji Zagadnienia 1. Konstytucja - ustawa zasadnicza - zasady ustrojowe III RP - prawa i obowiązki obywatela Polski 2. Sejm i senat - uprawnienia polskiego parlamentu Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca Rozdział I: System polityczny państwa polskiego konstytucja, suwerenność narodu - omawia różnicę między prawami a obowiązkami konstytucyjnymi - wymienia podstawowe prawa obywatelskie Polaków - określa obowiązki obywatelskie Polaków immunitet preambuła, trójpodział władzy, państwo prawa, decentralizacja władzy - odszukuje w Konstytucji III RP rozdziały, w których zawarte są podstawowe zasady ustroju oraz wolności, prawa i obowiązki obywateli - na podstawie tekstu źródłowego podaje prawa dzieci zapisane w Konstytucji III RP próg wyborczy, Zgromadzenie - wyjaśnia znaczenie naczelnych zasad konstytucyjnych dla określenia ustroju państwa - omawia znaczenie praw i obowiązków wynikających z Konstytucji III RP - wymienia przykłady sytuacji, w których doszło do naruszenia praw obywateli - klasyfikuje prawa (osobiste, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne) i podaje przykłady - wymienia podmioty, którym przysługuje - uzasadnia znaczenie nadrzędności konstytucji nad innymi aktami prawnymi - interpretuje wybrane fragmenty Konstytucji III RP - przedstawia genezę polskiego - ocenia jakość Konstytucji i prawa stanowionego w Polsce - porównuje Konstytucję III RP z rozwiązaniami ustrojowymi innych państw - ocenia jakość prawa stanowionego przez 18 S t r o n a

19 - funkcjonowanie polskiego parlamentu - przebieg procesu ustawodawczego 3. Rząd i prezydent - organy władzy wykonawczej - funkcje i uprawnienia Rady Ministrów - rola i kompetencje Prezydenta RP - sposoby powoływania i odwoływania Rady Ministrów 4. Władza sądownicza - rola i specyfika władzy sądowniczej - rodzaje sądów i trybunałów w Polsce - struktura sądów w Polsce - rola sędziego, prokuratury i policji - opisuje rolę parlamentu w koncepcji trójpodziału władzy - określa funkcje sejmu i senatu - wymienia warunki, które musi spełnić kandydat na posła lub senatora - opisuje rolę władzy wykonawczej w koncepcji trójpodziału władzy - podaje imię i nazwisko obecnego Prezydenta RP oraz aktualnego Prezesa Rady Ministrów prawo specyfikę władzy sądowniczej w koncepcji trójpodziału władzy - opisuje rolę sędziego w sprawowaniu władzy sądowniczej Narodowe, inicjatywa ustawodawcza, ordynacja wyborcza, wotum zaufania, wotum nieufności - omawia funkcjonowanie polskiego parlamentu - przedstawia kwestie związane z zasadami wyborczymi - tłumaczy, na czym polega proces ustawodawczy - wylicza uprawnienia sejmu i senatu w Polsce poszczególne etapy procesu ustawodawczego - wymienia podstawowe kompetencje Prezydenta RP i Rady Ministrów - przedstawia procedury wyboru Prezydenta RP i Rady Ministrów adwokat, radca prawny - wymienia rodzaje sądów i trybunałów w Polsce - tłumaczy, na czym polega zasada niezawisłości sędziów - rozróżnia specyfikę pracy prokuratury inicjatywa ustawodawcza - opisuje, na czym polega praca parlamentarzysty - odszukuje w źródłach dodatkowe informacje na temat regulaminu pracy sejmu i senatu - interpretuje wybrane fragmenty Konstytucji III RP dymisja, Rada Gabinetowa, kontrasygnata, ratyfikacja - wymienia imiona i nazwiska wszystkich prezydentów Polski po 1989 r. - interpretuje wybrane fragmenty Konstytucji III RP - wymienia kompetencje poszczególnych organów władzy sądowniczej w Polsce - wyjaśnia, na czym polega zasada instancyjności sądów parlamentaryzmu - ocenia pracę wybranego parlamentarzysty - określa rolę Prezydenta RP i Trybunału Konstytucyjnego w procesie ustawodawczym - aktywnie uczestniczy w symulacji procesu ustawodawczego - wymienia i rozróżnia funkcje sejmu i senatu - opisuje procedury odwołania Prezydenta RP i Rady Ministrów - porównuje kompetencje Prezydenta RP z uprawnieniami prezesa Rady Ministrów - ocenia pracę obecnego Prezydenta RP oraz aktualnych członków Rady Ministrów - ocenia działalność sądów, prokuratury i policji w Polsce - podaje nazwy instytucji, do których można się zwrócić w przypadku bycia świadkiem naruszenia prawa polski sejm i senat - opisuje na podstawie ilustracji lub schematu salę posiedzeń sejmu - w czasie symulacji procesu ustawodawczego występuje z inicjatywą ustawodawczą i umiejętnie ją argumentuje - orientuje się w bieżących wydarzeniach związanych z funkcjonowaniem parlamentu - wyjaśnia zasadność tworzenia tzw. gabinetów cieni - prawidłowo interpretuje skutki finansowe realizacji różnych przedsięwzięć władzy wykonawczej - wyjaśnia rolę międzynarodowych organów sądowniczych - identyfikuje i objaśnia problemy polskiego wymiaru sprawiedliwości - uzasadnia konieczność niezależności władzy sądowniczej od innych władz 19 S t r o n a

20 5. Idziemy na wybory - legitymizacja władzy - ordynacja wyborcza - rodzaje ordynacji wyborczej - zasady demokratycznych wyborów - rodzaje prawa wyborczego - procedury wyborcze do parlamentu 6. Partie polityczne - partie polityczne - funkcje partii politycznych - systemy partyjne - typy partii politycznych - polska scena polityczna 7. Mass media i opinia publiczna - opinia publiczna - mass media i ich funkcje - termin czwarta władza - cenzura - uzasadnia konieczność niezawisłości władzy sądowniczej - podaje nazwy organów władzy, do których społeczeństwo wybiera swoich przedstawicieli - wymienia zasady demokratycznych wyborów partia polityczna - podaje nazwy partii politycznych istniejących w Polsce opinia publiczna, mass media, cenzura - wymienia funkcje mass mediów i policji - na podstawie tekstu źródłowego określa wpływ władzy sądowniczej na życie obywateli oraz jej rolę we współczesnym państwie demokratycznym legitymizacja władzy, ordynacja wyborcza - opisuje zasady demokratycznych wyborów - rozróżnia czynne i bierne prawo wyborcze - omawia funkcje partii politycznych - określa typy systemów partyjnych - wymienia nazwy krajów, w których obowiązują poszczególne systemy partyjne typy partii politycznych - na podstawie tekstu źródłowego wskazuje cechy ideologii konserwatywnej - wyjaśnia termin czwarta władza - opisuje funkcje mass mediów - omawia znaczenie udziału obywateli w wyborach - uzasadnia konieczność obowiązywania zasad demokratycznych wyborów - opisuje procedury wyborcze do parlamentu - odszukuje informacje o wynikach wyborów i zasadach ich przeprowadzania - określa rolę partii politycznych we współczesnym świecie - opisuje procedury zakładania partii i podstawy jej działania - na podstawie tekstu źródłowego omawia tezę o częstej niejednoznaczności podziału na lewicę i prawicę w Polsce - wymienia nazwy ośrodków badania opinii publicznej - rozróżnia i charakteryzuje rodzaje cenzury - ocenia zasadność istnienia przymusu wyborczego - wskazuje korzyści i zagrożenia wynikające z częstego przeprowadzania referendów - wymienia zalety oraz wady proporcjonalnego i większościowego systemu liczenia głosów - wskazuje zalety i wady poszczególnych typów systemów partyjnych polską scenę polityczną - odszukuje informacje o programach partii politycznych istniejących w Polsce - podaje sposoby przeprowadzania badań opinii publicznej - wyjaśnia wpływ mass mediów oraz opinii publicznej na działalność - odszukuje informacje o wynikach wyborów w innych państwach - ocenia i porównuje polityczne kampanie wyborcze - uzasadnia, jaki model finansowania partii politycznych jest najkorzystniejszy - ocenia jakość proponowanych przez partie polityczne haseł programowych - dostrzega wady i zalety różnych metod badania opinii publicznej - rozumie i wyjaśnia problem manipulowania społeczeństwem 20 S t r o n a