ISTOTA RYZYKA I JEGO RODZAJE W AUDYCIE WEWN TRZNYM Z DZIAŁALNO CI ZAKŁADÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ SYLWIA SERWATKA

Transkrypt

1 ISTOTA RYZYKA I JEGO RODZAJE W AUDYCIE WEWN TRZNYM Z DZIAŁALNO CI ZAKŁADÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ SYLWIA SERWATKA Streszczenie Działalno audytu jest skoncentrowana na obszarach, w których wyst puj najbardziej istotne ryzyka. Ryzyko to procesy, zjawiska i działania, których nieusprawiedliwiony przebieg mo e zagra a osi gni ciu przez jednostk zamierzonych celów, dlatego wyodr bniono w niniejszej pracy czynniki wpływaj ce bezpo rednio na ryzyko. Identyfikacja ryzk dla organizacji ma za zadanie ocen efektywno ci procesów zarz dzania ryzykiem. Jest to szczególnie istotne dla działalno ci gospodarczej organizacji Ryzyko jest zwi zane z ka d działalno ci tak e z działalno ci zakładów opieki zdrowotnej. Słowa kluczowe: ryzyko, analiza ryzyka, obszary ryzyka 1. Wprowadzenie Ci głe zmiany, rozwój organizacyjny i technologiczny to czynniki, które spowodowały konieczno nieco innego spojrzenia nie tylko na zarz dzanie, ale tak e na audyt. Dotychczasowy model uznawał prymat systemów kontroli wewn trznej jako podstawowego obszaru badania dokonywanego przez audyt wewn trzny. To siła oraz słabo tych systemów decydowały w pierwszym rz dzie o zakresie badania. 1 Proces audytu zacz ł by postrzegany w kontek cie nowego spojrzenia na ryzyka planowanie roczne audytu zostało ci le powi zane z ryzykami zagra aj cymi osi ganie celów strategicznych organizacji, a planowanie poszczególnych audytów, zostało ci le powi zane z ryzykami dla celów operacyjnych. 2. Poj cie ryzyka Najpopularniejszym podej ciem w ród audytorów jest analiza ryzyka w oparciu o czynniki ryzyka. Analiza ryzyka to proces: identyfikacji ryzyka, pomiaru ryzyka, hierarchii ryzyka. Analiza ryzyka, czyli analiza czego, co jest bli ej nieznane, czego co ze swej istoty jest niedookre lone, najcz ciej rozumiane kontekstowo. Przyjmuje si, e zawsze istnieje okre lone prawdopodobie stwo pojawienia si zdarze maj cych niekorzystny wpływ na realizacj zało onych celów. Daj ce si wyliczy prawdopodobie stwo tego zdarzenia to nic innego jak ryzyka. 1 Konrad Knedler, Mirosław Stasia Audyt wewn trzny w praktyce, Polska Akademia Rachunkowo ci, Łód 2007 s. 15.

2 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, Analiza ryzyka polega, wi c na okre leniu prawdopodobie stwa jego wyst pienia i jego wpływu na realizacj celu b d celów. Ryzyko jest zwi zane z ka d działalno ci tak e z działalno ci jednostek opieki zdrowotnej. Okre lone zdarzenia mog wyst powa zarówno w rodowisku wewn trznym jak i zewn trznym ka dej organizacji. Mog one oddziaływa zarówno na zasoby jak i na sam proces zarz dzania. Niedostrze one w por ryzyko deformuje działanie, a ostatecznie jego skutki kumuluj si w rezultatach. Okre lenie prawdopodobie stwa ich wyst pienia i podj cie, w odpowiednim czasie odpowiednich rodków nale y do umiej tno ci okre lanej jako szacowanie ryzyka Kategorie ryzyka Obecnie ryzyko jest jednym z najbardziej popularnych poj pojawiaj cych si w organizacji w zarz dzaniu, finansach, rachunkowo ci, kontroli, audycie oraz w wielu innych obszarach. Trudno jest jednoznacznie zdefiniowa ryzyko. Jest ono pojmowane jako prawdopodobie stwo wyst pienia szkody w maj tku lub wizerunku jednostki, które utrudni osi gni cie wyznaczonych celów. Najcz ciej ryzyko kojarzone jest z aspektem negatywnym. Ryzyko mo e mie równie aspekt pozytywny. Jest szans na osi gni cie celu. Natur ryzyka interpretuj nast puj ce tezy: 1. Ryzyko nie jest czym niejednorodnym a zatem nie jest mo liwe podanie jednej uniwersalnej jednoznacznej definicji tego poj cia. 2. Ryzyko wyst puje w co najmniej dwóch aspektach: obiektywnym subiektywnym 3. Ryzyko mo e by badane w ró nych kontekstach np.: niebezpiecze stwo hazard niepewno prawdopodobie stwo 4. Ryzyko jest czym zmiennym i stadialnym, czyli jest raczej procesem, ni stanem otoczenia. W procesie identyfikacji ryzyka brane s pod uwag zmienne z otoczenia zewn trznego i wewn trznego. 3 Z otoczenia zewn trznego rozwa ane s czynniki zwi zane z: infrastruktur warunkami ekonomicznymi zmianami politycznymi rodowiskiem prawnym rodowiskiem naturalnym zdarzeniami losowymi umowami z kontrahentami 2 Bolesław Rafał Kuc Kontrola, Kontrolin, audyt podobie stwa i ró nice PTM, Warszawa 2008 s Kazimiera Winiarska Audyt wewn trzny, Difin, Warszawa 2008, s. 154.

3 188 Sylwia Serwatka Istota ryzyka i jego rodzaje w audycie wewn trznym z działalno ci zakładów opieki zdrowotnej konkurencj itp. Z otoczenia wewn trznego nale y rozwa y czynniki zwi zane z: specyfik działalno ci danej jednostki przepływem informacji stabilno ci działalno ci jednostki technologi wytwarzania jako ci zespołu zarz dzaj cego organizacj jednostki zarz dzaniem zasobami ludzkimi wielko ci rodków finansowych jednostki itp. Ka de zdefiniowane ryzyko poddane powinno by analizie w trakcie, której nast puje: 4 okre lenie przyczyn i skutków ryzyka umo liwia okre lenie przyszłej metody zarz dzania ryzykiem. sprawdzenie ryzyka krzy owego niektóre zidentyfikowane rodzaje ryzyka mog powtórzy si przy wykonywaniu wielu ró nych czynno ci w innych jednostkach organizacyjnych. Tylko podj cie kompleksowych działa przeciwdziałaj cych ryzyku, identycznych we wszystkich jednostkach organizacyjnych pozwoli na jego ograniczenie lub eliminacj. oddzielenie niewielkiego ryzyka do istotnego ryzyka podstaw podziału jest siła jego oddziaływania, prawdopodobie stwo wyst pienia i skuteczno mechanizmów kontrolnych. ocena rodzaju i kategorii ryzyka mo na wyró ni ryzyko operacyjne i strategiczne. Do ka dego z nich stosuje si ró ne metody polityki zarz dzania ryzykiem powi zanie ryzyka z celami organizacji wskazuje mo liwo powstania ryzyka. Analiza ryzyka powinna zosta przeprowadzona przed podj ciem decyzji o przeprowadzeniu audytu. Gwarantuje to efektywne wykorzystanie zasobów audytu wewn trznego. B dzie wtedy mo na odpowiedzie na pytanie, które zadanie audytowe jest wa niejsze z punktu widzenia interesów organizacji. Przeprowadzaj c analiz ryzyka w jednostkach ochrony zdrowia nale y wyró ni jego obszary. Obszary ryzyka mog zawiera si w podstawowych obszarach działalno ci danej jednostki. Do podstawowych obszarów działalno ci zakładów opieki zdrowotnej mo na zaliczy : 1. podstawowa działalno medyczna 2. działalno dydaktyczna 3. działalno naukowa 4. pomocnicza działalno medyczna 5. działalno techniczno-eksploatacyjna 6. zarz dzanie finansami 7. zarz dzanie zasobami ludzkimi 8. systemy informatyczne 9. organizacja i zarz dzanie szpitalem W ka dym z wymienionych powy ej przykładowych obszarów ryzyka mo emy definiowa 4 op cit s.155.

4 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, zadania audytowe. O to kilka przykładów zada audytowych w w/w obszarach: Podstawowa działalno medyczna a) badania analityczne b)diagnostyka c) wiadczenia ambulatoryjne d)hospitalizacja e) rehabilitacja lecznicza Działalno dydaktyczna a) sta e podyplomowe b)specjalizacje, prezydentura c) działalno profilaktyczna Pomocnicza działalno medyczna a) gospodarka lekami b)statystyka i dokumentacja medyczna c) gospodarowanie sprz tem medycznym d)zaka enia szpitalne e) ywienie pacjentów f) sterylizacja i dezynfekcja g)patomorfologia h)programy terapeutyczne i) bank krwi j) zarz dzanie organami i tkankami Zarz dzanie finansami a) Przychody ze wiadcze medycznych a)przychody z działalno ci gospodarczej b) rodki z funduszy unii europejskiej c) rodki z kontraktów wojewódzkich d)dotacje e) rachunek kosztów f) prowadzenie ksi g rachunkowych g)sprawozdawczo zewn trzna h)planowanie finansowe i) rachunkowo zarz dcza j) zamówienia publiczne

5 190 Sylwia Serwatka Istota ryzyka i jego rodzaje w audycie wewn trznym z działalno ci zakładów opieki zdrowotnej 4. Podsumowanie Kadra kierownicza zakładów opieki zdrowotnej jest odpowiedzialna za podejmowanie decyzji w sprawach zakładu. Decyzje, te maj zapewni przetrwanie i trwały rozwój zakładu w coraz bardziej konkurencyjnym otoczeniu. Ka da podejmowana przez kierownictwo decyzja powinna by rozpatrywana z trzech punktów widzenia. Z punktu widzenia korzy ci, jakie ta decyzja przyniesie, z punktu widzenia ryzyka, jakie mo e by z t decyzj zwi zane oraz czasu jej trwania (obowi zywania). Ryzyko jest, wi c nierozerwalnie zwi zane z działalno ci jednostki. Działalno ta jest nara ona na wiele rodzajów ryzyka. Wiele z nich wi e si ze sob co oznacza, e jeden rodzaj ryzyka mo e by szczególnym przypadkiem innego. Poznanie ródeł i przyczyn ryzyka warunkuje jego ograniczenie, a tym samym wpływanie na osi gane rezultaty. Zadaniem audytu wewn trznego jest identyfikacji i analiza ryzyka, wyst puj cego w funkcjonowaniu jednostki w celu oceny, czy istnieje odpowiedni system zarz dzania ryzykiem. Wyznaczaj c obszary ryzyka audytor musi mie zapewniony dost p do wa nych ródeł informacji o danej jednostce. Konieczna jest tak e cisła współpraca oraz porozumienie pomi dzy kadr kierownicz a osobami przeprowadzaj cymi audyt. Przeprowadzona przez audytora wewn trznego analiza ryzyka powinna wpływa za popraw efektywno ci zarz dzania ryzykiem poprzez kierownictwo danej jednostki. 1. Konrad Knedler, Mirosław Stasia Audyt wewn trzny w praktyce, Polska Akademia Rachunkowo ci, Łód Bolesław Rafał Kuc Kontrola, Kontrolin, audyt podobie stwa i ró nice PTM, Warszawa Kazimiera Winiarska Audyt wewn trzny, Difin, Warszawa Oprac. Jacek Melasa Kontrola wewn trzna i audyt wewn trzny Warszawa 2009.

6 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 39, THE NATURE OF RISK AND ITS TYPES IN INTERNAL AUDIT AT HEALTH CARE CENTRES Summary Management of the health care centres is responsible for the making decisions considering these institutions. These decisions are to ensure a constant development in increasingly competitive market. Each decision should be made based on three different points of view. It should be based on the profits made from the decision, risk that it carries as well as its duration. The risk is closely connected to the activity of the unit. This activity is exposed to many types of risk. They are linked to each other which means that one of them may be a special case of another. Knowledge of the risk sources and causes is a condition for limiting the risk and at the same time it allows to influence the gained results. The task of the external audit is to identify and analyze the risk occurring in the functioning of the unit in order to assess if a proper risk management system exists. While indicating the risk areas, the auditor needs to have the access to the important sources of information about the unit. A close cooperation between the management and the auditors is also necessary. The risk analysis done by the external auditor should influence the improvement of the effectiveness of the risk management of a given unit. Keywords: risk, risk analysis, risk areas Sylwia Serwatka UMK Toru Collegium Medicum ul. Jagiello ska 13-15, Bydgoszcz serwetka@wp.pl