Powrót do natury? spektralizm i postspektralizm francuski

Transkrypt

1 Powrót do natury? spektralizm i postspektralizm francuski

2 spektrum widmo akustyczne dźwięku szereg harmoniczny ton podstawowy + tony składowe (alikwoty)

3 spektralizm nurt w muzyce drugiej połowy XX wieku, w którym kompozycje oparte są na spektrum harmonicznym dźwięku, powstał w latach 70. XX w. stopienie harmonii z barwą wzięcie pod uwagę percepcji słuchaczy termin 1979, Hugues Dufourt najbardziej znany spektralizm francuski inne? spektralizm rumuński postspektralizm?

4 spektralizm francuski źródła Olivier Messiaen akord rezonansowy (pierwsi spektraliści uczniowie Messiaena) Giacinto Scelsi muzyka oparta na długim trwaniu jednego dźwięku G. Scelsi, Quatro pezzi: śpiew alikwotowy zwiększenie zainteresowania brzmieniem, a nie wysokością czy rytmem badania nad dźwiękiem prowadzone w paryskim studiu IRCAM (Centrum Badawczo-Koordynacyjne Akustyki i Muzyki)

5 Służba muzyce nie musi wymagać ani zanurzenia w neoizmach, ani służalczego imitowania naszych wielkich poprzedników. Przygoda spektralna umożliwiła odnowę podstaw zachodniej muzyki bez uciekania się do naśladownictwa, ponieważ spektralizm nie jest zamkniętą techniką, lecz pewnym nastawieniem, pewną postawą. Jednak wszelkie idee zerwania z muzyczną tradycją również wydają mim się iluzoryczne. Gérard Grisey

6 Gérard Grisey uczeń Henriego Dutilleux i Oliviera Messiaena zdobywca Prix de Rome student akustyki, uniwersytet, potem IRCAM 1972 Darmstadt (Stockhausen, Ligeti, Xenakis) współzałożyciel zespołu Ensemble l Itinéraire (1973) kolebki spektralizmu żona mezzosopranistka

7 INSPIRACJE geometria fraktalna kosmos cykl życia i śmierci literatura fizyka Gérard Grisey WAŻNE POJĘCIA spektrum czas (czas wielorybów, ludzi, ptaków/owadów) muzyka liminalna granice percepcji dysonans = szum, konsonans = widmo harmoniczne

8 Gérard Grisey wybrane utwory Les Espaces acoustiques ( ) Tempus ex machina dla sześciu perkusistów (1979) Anubis-Nout na klarnet kontrabasowy (1983) Les chants de l'amour na 12 głosów i taśmę ( ) Le noir de l'étoile dla 6 perkusistów, taśmę i live electronics ( ) Vortex temporum na fortepian, klarnet, flet, skrzypce, altówkę i wiolonczelę ( ) Quatre chants pour franchir le seuil na sopran i 15 instrumentów ( )

9 Grisey Les Espaces acoustiques części, komponowanych w różnym czasie Prologue Périodes Partiels (1975) utwór modelowy spektralizmu oparty na widmie E puzonu zaokrąglenia mikrotonów do 1/4 i 1/6 tonu rozciągnięty czas zachowane proporcje czasowe i dynamika alikwotów synteza instrumentalna nałożenie się także widm dźwięków brzmiących siedem odcinków wdechów i wydechów, brak kontrastów, ciągłość Modulations Transitoires Épilogue

10 G. Grisey, Partiels

11 Grisey Quatre chants pour franchir le seuil ostatni ukończony utwór Griseya ( ) cztery części przedzielone instrumentalnymi interludiami, zakończone Kołysanką: Prélude,La mort de l ange (Christian Guez-Ricord) Interlude. La mort de la civilisation (tekst z sarkofagu egipskiego) Interlude. La mort de la voix (Erinna, VI w. p.n.e.) Faux Interlude. La mort de l humanité. Berceuse (epos o Gilgameszu) cztery refleksje o śmierci z czterech różnych kultur kompozycja biomorficzna dźwięk jako żywy organizm, puls oddechów ciemna kolorystyka flet (wymiennie altowy, piccolo), klarnet basowy (wymiennie klarnet), klarnet kontrabasowy (wymiennie klarnet), saksofon tenorowy (wymiennie altowy, sopranowy), saksofon tenorowy (wymiennie barytonowy), trąbka (wymiennie piccolo), 2 tuby basowe (wymiennie tuba tenorowa), perkusja, harfa, altówka, wiolonczela, kontrabas skala mikrotonowa

12 G. Grisey, Berceuse z Quatre chants pour franchir le seuil, Melody Louledjian sopran, Michael Wendeberg dyrygent, Ensemble Contrechamps

13 ur Kaija Saariaho urodzona w Finlandii, mieszka i pracuje w Paryżu studia w Helsińskiej Akademii Sibeliusa u Paavo Heininena, potem we Freiburgu u Briana Ferneyhougha 1980 punkt zwrotny w Darmstadcie usłyszała muzykę Muraila i Griseya praca w IRCAM

14 Kaija Saariaho INSPIRACJE światło impresjonizm literatura (Ezra trubadurów ) Pound, teatr no, twórczość STYL duże znaczenie formy muzycznej myślenie wertykalną postacią harmonicznobrzmieniową zmieniającą się w czasie prymat harmonii i barwy nad melodią częste stosowanie szumu (np. wydychania powietrza) bardzo bogata kolorystyka

15 Kaija Saariaho wybrane utwory Vers Le Blanc na taśmę (1982) Lichtbogen na flet, perkusję, fortepian, harfę, smyczki i live electronics (1986) Nymphéa na kwartet smyczkowy i live electronics (1987) Petals na wiolonczelę i live electronics (1988) L'Amour de loin (2000) Orion (2002; orchestra) Asteroid 4179: Toutatis na orkiestrę (2005) Notes on Light, na wiolonczelę i orkiestrę (2006) Laterna Magica na orkiestrę (2008) True Fire na baryton i orkiestrę (2014) Trans na harfę i orkiestrę (2015) Only the Sound Remains (Always Strong i Feather Mantle, 2015)

16 K. Saariaho, Petals, Imke Frank wiolonczela, Gary Berger live electronics

17 K. Saariaho, Only the Sound Remains, zwiastun DVD

18 muzyka naturalna? oparta na samym dźwięku, jego strukturze muzyka naukowa? niemożliwa bez zaawansowanych narzędzi naukowych idealne połączenie naturalności, naukowości i kultury?