DOKUMENTACJA GEOLOGICZNO-INśYNIERSKA

Transkrypt

1 Zleceniodawca: Urząd Miasta i Gminy w Starym Sączu Stary Sącz, ul. Batorego 25 Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A Kraków, al. Kijowska 16a Rok załoŝenia 1951 DOKUMENTACJA GEOLOGICZNO-INśYNIERSKA dla stabilizacji osuwiska w ciągu drogi lokalnej Do Słowików Q-5434 Opracowali: Miejscowość: Moszczenica NiŜna Gmina: Stary Sącz Powiat: nowosądecki Województwo: małopolskie... Zbigniew Jaskólski upr. nr mgr inŝ. Jarosław Kos nr upr. geol. MŚ VI-0402, V-1614 Przedstawia do przyjęcia:... mgr inŝ. Łukasz Cempura nr upr. geol. XI-0085 mgr inŝ. Agnieszka Przybycień... inŝ. Łukasz Dudziak nr upr. geol. XI mgr inŝ. Jakub śmuda Uzgodniono z PIG-PIB Oddział Karpacki w Krakowie Kraków, październik 2010

2 Karta informacyjna dokumentacji geologiczno-inŝynierskiej Tytuł dokumentacji: Dokumentacja geologiczno-inŝynierska dla stabilizacji osuwiska w ciągu drogi lokalnej Do Słowików w km w miejscowości Moszczenica NiŜna Data rozpoczęcia badań: Data zakończenia badań: Liczba wykonanych wierceń: 2; Łączny metraŝ: 30,0 mb.; wykonawca: Przedsiębiorstwo Geologiczne S.A., Kraków, al. Kijowska 16a Liczba wykonanych wkopów: 1, metraŝ: 3,8 m, wykonawca: Przedsiębiorstwo Geologiczne S.A., Kraków, al. Kijowska 16a Opróbowanie otworów i wkopów: Jarosław Kos nr upr. geol. MŚ VI-0402, V-1614 Jakub śmuda Miejsce przechowywania próbek gruntu: Laboratorium Przedsiębiorstwa Geologicznego w Krakowie Badania laboratoryjne: opis makroskopowy - 35 analiza granulometryczna - 5 wilgotność naturalna - 6 gęstość objętościowa - 6 granica płynności - 6 granica plastyczności - 6 stopień plastyczności - 6 kąt tarcia wewnętrznego - 6 kohezja - 6 wytrzymałość na ściskanie - 6 Wykonawca badań: Samodzielny Geolog Zespołu Laboratorium PG Krzysztof Kmiecik Autorzy dokumentacji: Zbigniew Jaskólski, nr upr mgr inŝ. Jarosław Kos, nr upr. MŚ VI-0402, V-1614 mgr inŝ. Łukasz Cempura, nr upr. geol. XI-0085 mgr inŝ. Agnieszka Przybycień inŝ. Łukasz Dudziak nr upr. geol. XI-0132 mgr inŝ. Jakub śmuda Kraków, październik 2010 Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 2

3 Spis treści: 1. Wstęp Realizacja projektu prac geologicznych Zakres rzeczowy Prace geodezyjne Wiercenia i wkop Prace i badania terenowe Badania laboratoryjne Charakterystyka osuwiska Lokalizacja i sposób uŝytkowania terenu Morfologia i hydrografia Budowa geologiczna Warunki hydrogeologiczne Warunki geologiczno - inŝynierskie i własności fizyczno - mechaniczne gruntów Obliczenia stabilności stoku metodą Sarmy Hoeka i Bishopa Ocena warunków gruntowo wodnych i zalecenia projektowe Ocena moŝliwości realizacji zabezpieczenia osuwiska Określenie oddziaływania projektowanych prac budowlanych na środowisko Wnioski i uwagi końcowe Spis literatury i materiałów pomocniczych Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 3

4 Spis załączników: 1A. Mapa topograficzna, skala 1 : B. Mapa topograficzna z obszarem osuwiska, skala 1 : Mapa geologiczno-inŝynierska, skala 1 : Karty dokumentacyjne otworów geologiczno-inŝynierskich, skala 1 : Karta wkopu badawczego, skala 1: Objaśnienia do przekrojów geologiczno inŝynierskich Przekroje geologiczno inŝynierskie, skala 1: 100/100, 100/ Zbiorcze zestawienie wyników badań laboratoryjnych gruntów 8. Wyniki badań laboratoryjnych gruntów 9. Zestawienie parametrów uogólnionych dla wydzielonych warstw geotechnicznych Wyniki obliczeń stabilności stoku metodą Sarmy-Hoeka oraz metodą Bishopa 10. Dokumentacja fotograficzna rejonu osuwiska i rdzenia 11. Kserokopia decyzji zatwierdzającej projekt prac geologicznych 12. Opinia Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego, Oddział Karpacki w Krakowie Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 4

5 1. Wstęp Urząd Miasta i Gminy w Starym Sączu, Stary Sącz, ul. Batorego 25, zlecił opracowanie dokumentacji geologiczno inŝynierskiej dla zadania: Stabilizacja osuwiska wraz z odbudową drogi lokalnej Do Słowików w km w miejscowości Moszczenica NiŜna. Dokumentacja geologiczno-inŝynierska jest opracowaniem wynikowym z rozpoznania geologicznego wykonanego dla potrzeb opracowania projektu budowlanego zabezpieczenia osuwiska. W niniejszej dokumentacji geologiczno-inŝynierskiej zostały uwzględnione uwagi przedstawione w opinii Prof. A. Wójcika. Wykonane w ramach niniejszej dokumentacji prace objęły: opracowanie mapy dla celów projektowych wykonanie kartowania geologiczno inŝynierskiego odwiercenie otworów geologiczno-inŝynierskich i wykonanie wkopu badawczego wykonanie badań laboratoryjnych opracowanie dokumentacji geologiczno inŝynierskiej dokonanie niezbędnych opinii dokumentacji geologiczno - inŝynierskiej Prace geologiczne zostały wykonane na podstawie uzgodnionego w PIG PIB O/Karpacki w Krakowie i zatwierdzonego decyzją Starosty Nowosądeckiego, znak ORL.IV /8/10 z dnia r. Projekt prac geologicznych dla stabilizacji osuwiska w ciągu drogi lokalnej Do Słowików w km w miejscowości Moszczenica NiŜna. Niniejsza dokumentacja wykonana została zgodnie z przepisami ustawy z dnia r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U nr 228 poz z późniejszymi zmianami), oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia roku W sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje hydrogeologiczne i geologiczno-inŝynierskie. (Dz. U. nr 201, poz z dnia ). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 5

6 z dnia r. W sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych, oraz Polską Normą PN-B Dokumentowanie geotechniczne - Zasady ogólne. Na omawianym terenie występują skomplikowane warunki gruntowe i proponuje się przyjęcie III kategorii geotechnicznej. Ostateczną kategorię geotechniczną określił Projektant prac zabezpieczających. Rozpoznane i udokumentowane w niniejszym opracowaniu warunki gruntowo - wodne będą podstawą do zaprojektowania rozwiązań inŝynierskich. 2. Realizacja projektu prac geologicznych 2.1. Zakres rzeczowy Zakres rzeczowy dokumentacji w odniesieniu do projektu prac geologicznych został w pełni zrealizowany. Prognozowane warunki geologiczne zawarte w projekcie prac geologicznych zostały potwierdzone w trakcie wykonywania wierceń oraz wkopu. Głębokość poszczególnych otworów nie uległa zmianie, natomiast wkop został pogłębiony ze względu na większą niŝ prognozowano głębokość występowania utworów fliszowych. Zgodnie z projektem wykonano 2 otwory geologiczno inŝynierskie o łącznym metraŝu 30,0 mb oraz 1 wkop o metraŝu 3,8 mb Prace geodezyjne Prace geodezyjne obejmowały wytyczenie i zaniwelowanie w terenie otworów oraz wkopów zgodnie z ich lokalizacją przedstawioną na mapie sytuacyjnowysokościowej w skali 1:500. Rzędne wyznaczono metodą bezpośrednich pomiarów geodezyjnych w terenie, w nawiązaniu do układu państwowego i w oparciu o mapę sytuacyjno - wysokościową Wiercenia i wkop Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 6

7 W ramach robót geologicznych wykonano 2 otwory geologiczno-inŝynierskie oraz 1 wkop badawczy. Otwory O-1 oraz O-2 zostały odwiercone do głębokości 15,0 m p.p.t., natomiast wkop W-1 został wykonany do głębokości 3,8 m p.p.t. Łączny metraŝ wykonanych otworów wynosi 30,0 m, natomiast wkop wykonano do głębokości 3,8 m. Otwory i odkrywkę zlikwidowano po sprofilowaniu i pobraniu próbek urobkiem, ubijając warstwowo z zachowaniem następstwa litologicznego i stratygraficznego warstw. Wiercenia otworów wykonano mechanicznie-obrotowo, na płuczkę wodną, podwójnym aparatem rdzeniowym 112 milimetrów. Wyniki wiercenia karty otworów geologiczno-inŝynierskich przedstawiono na załącznikach Wyniki wkopu kartę wkopu badawczego przedstawiono na załączniku 4. Lokalizację otworów oraz wkopu przedstawiono na mapie geologicznoinŝynierskiej w skali 1 : stanowiącej załącznik nr Prace i badania terenowe W trakcie wykonywania wierceń i odkrywek prowadzono: ciągłe profilowanie przewiercanych warstw, pobór próbek gruntu, badania makroskopowe gruntów. Wykonano równieŝ kartowanie geologiczno-inŝynierskie rejonu osuwiska na podstawie którego określono zasięg osuwiska oraz rozpoznano jego morfologię. Podczas wiercenia podwójną rdzeniówką z przelotu warstw pobierano rdzeń, natomiast z wkopu - próbki gruntu. Z pobranych próbek część została wytypowana do badań laboratoryjnych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 19 grudnia 2001 r. W sprawie gromadzenia prób i dokumentacji geologicznych (Dz. U. 153 poz. 1780) wszystkie pobrane próbki kwalifikują się jako próbki czasowego przechowywania i dlatego nie podlegają przekazaniu właściwemu organowi państwowej administracji geologicznej. Będą one przechowywane w laboratorium do czasu przyjęcia niniejszej Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 7

8 dokumentacji powykonawczej przez właściwy organ administracji geologicznej, a następnie zlikwidowane Badania laboratoryjne Wytypowane próby gruntu zostały przekazane do laboratorium geotechnicznego w celu wykonania badań laboratoryjnych. Badania przeprowadzono w oparciu o normę PN-88/B Grunty budowlane - Badania próbek gruntu. Badania kąta tarcia wewnętrznego i spójności przeprowadzono w aparacie AB. Wyniki badań laboratoryjnych zostały przedstawione na załączniku nr 7 i Charakterystyka osuwiska 3.1. Lokalizacja i sposób uŝytkowania terenu Obszar na którym znajduje się osuwisko połoŝony jest na terenie gminy Stary Sącz w miejscowości Moszczenica NiŜna. Osuwisko zlokalizowane jest przy drodze lokalnej Do Słowików. Badane osuwisko rozwinęło się w leju źródłowym potoku stanowiącego lewy dopływ rzeki Poprad. Przy krawędzi drogi gminnej rozpoczyna się ono wyraźną, szeroką skarpą, która opada początkowo łagodnie. W odległości około 30 m od drogi, poniŝej miejsca obrywu wierzchnich warstw gliniastych, osuwisko przechodzi w leśny jar o stromo nachylonym zboczach. Osuwisko jest poddane obserwacji od 2005 roku. W tym okresie zaobserwowano obniŝanie terenu, co ostatecznie moŝe doprowadzić do gwałtownego uaktywnienia się osuwiska i uszkodzenia drogi lokalnej. Osuwisko nie jest w jakikolwiek sposób zabezpieczone. Droga lokalna Do Słowików to trakt o nawierzchni utwardzonej kruszywem łamanym. Prowadzi ona do zespołu kilku zabudowań mieszkalnych i gospodarczych. Jest uŝytkowana w niewielkim stopniu w związku z czym ruch samochodowy nie jest źródłem nacisków i wstrząsów mogących stanowić istotny czynnik dla uaktywnienia się ruchów osuwiskowych. W obrębie tej drogi nie stwierdzono śladów wpływu ruchów masowych na jej konstrukcję. Teren osuwiska zajęty jest przez nieuŝytki (łąka) oraz lasy. PoniŜej drogi, Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 8

9 w sąsiedztwie osuwiska, po jego zachodniej stronie, znajduje się plantacja niskopiennych krzewów owocowych, pozostały obszar poniŝej drogi stanowią lasy. PowyŜej drogi, na południe od osuwiska, znajdują się sady. Budynki mieszkalne, do których prowadzi droga lokalna znajdują się na wschód i południowy-wschód od osuwiska. Konstrukcja budynków nie została naruszona, natomiast zasięg, kształt oraz uwarunkowania geologiczne w obrębie badanego osuwiska pozwalają przypuszczać, Ŝe wspomniane budynki nie są obecnie zagroŝone. Podstawowe zagroŝenie związane jest z zerwaniem przejezdności na drodze lokalnej Do Słowików. W obrębie osuwiska, przy jego górnej krawędzi, poprowadzona jest naziemna linia energetyczna. Słupy energetyczne znajdują się bądź w obszarze osuwiska, bądź w pobliŝu jego krawędzi i naleŝy je uznać za zagroŝone. PowyŜej osuwiska i drogi lokalnej poprowadzone są linie wodociągowa oraz gazowa, które w przypadku daleko posuniętego rozwoju osuwiska i braku prac stabilizacyjnych, w przyszłości mogą być zagroŝone. Działki na których wykształciło się osuwisko są własnością Urzędu Miasta i Gminy w Starym Sączu oraz osób prywatnych. Ogólną lokalizację terenu przedstawiono na mapach topograficznych w skali 1: (zał. 1A) oraz w skali 1: (zał. 1B), natomiast lokalizację wykonanych wierceń oraz wkopu na mapie geologiczno-inŝynierskiej w skali 1: (zał. 2) Morfologia i hydrografia Teren osuwiska pod względem geograficznym zalicza się do podprowincji Karpat Zachodnich, makroregion Zachodnie Karpaty Zewnętrzne w obrębie którego wyróŝnia się Kotlinę Sądecką ( ). Analizowane osuwisko jest czynne okresowo, obejmuje zasięgiem stok o ekspozycji północnej, w obrębie którego ruchom osuwiskowym, podlega materiał gruntowy. Rozpoczyna się ono na rzędnej około 423,0 m n.p.m., zaś kończy na 405,0 m n.p.m. Całkowita rozpiętość pionowa osuwiska wynosi 18 m, szerokość osuwiska wynosi około 70 m, długość 85 m, zaś całkowita powierzchnia 0,45 ha. Skarpa główna ma wysokość 4,0 m i jest nachylona pod maksymalnym kątem 18 o. W obrębie osuwiska, na średniej wysokości 413,0 m n.p.m., stwierdzono występowanie skarpy wtórnej o wysokości około 2,0 m. Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 9

10 Stok, w obrębie którego powstało osuwisko, jest wypukły o ekspozycji południowej i nachylony pod kątem około 10 o. Jego długość wynosi 200 m, zaś wysokość 45 m. Potok biorący swój początek w obrębie leja źródłowego, wypływa w obrębie jaru, w odległości około 110 m od skarpy głównej. W obrębie osuwiska nie stwierdzono występowania wysięków ani jakichkolwiek innych przejawów występowania wód gruntowych. Fakt ten znajduje potwierdzenie w wynikach analiz wierceń oraz wkopu, w obrębie których nie napotkano ani poziomu wód gruntowych, ani jakichkolwiek sączeń. Osuwisko uaktywniło się w roku Przyczyn rozwoju ruchów masowych naleŝy upatrywać przede wszystkim w zjawiskach naturalnych tj. okresowej infiltracji podłoŝa przez wody opadowe oraz roztopowe. PowyŜej osuwiska, wzdłuŝ drogi lokalnej, nie znajdują się Ŝadne rowy melioracyjne lub inne izolowane konstrukcje, które mogłyby odprowadzić wody opadowe poza obszar osuwiska Budowa geologiczna Ogólne informacje o budowie geologicznej podłoŝa zaczerpnięto ze Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, arkusz Nowy Sącz oraz opracowań archiwalnych. Obszar badań znajduje się w południowej części Karpat Zewnętrznych, w obrębie płaszczowiny magurskiej, w jej wschodniej części. Płaszczowina ta stanowi najwyŝsze ogniwo Karpat. MiąŜszość utworów płaszczowiny zmienia się od kilku tysięcy metrów w części południowej do całkowitej redukcji w części północnej. Wiek utworów oceniany jest od górnej kredy do górnego eocenu. Rejon wykonanych prac geologicznych znajduje się w strefie facjalnej krynickiej. Strefa facjalna krynicka reprezentowana jest przez warstwy z Zarzecza wykształcone w postaci piaskowców cienkoławicowych z wkładkami łupków pstrych, występujące lokalnie gruboławicowe piaskowce i zlepieńce gruboławicowe piaskowce i łupki z Piwnicznej o spoiwie wapienno-ilastym lub wapiennym. W trakcie prac geologicznych rozpoznano następujące utwory: Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 10

11 Paleogen Zarówno w otworze O-1 jak i w O-2, na głębokościach odpowiednio 8,7 i 7,5 m p.p.t., a takŝe w wykopie badawczym W-1 na głębokości 2,9 m p.p.t., stwierdzono występowanie podłoŝa skalno zwietrzelinowego, będącego stropową częścią ogniwa piaskowców z Piwnicznej (Birkenmajer & Oszczypko 1989). W dolinie Popradu ogniwo rozpoczyna się zwykle zlepieńcami, piaskowcami gruboławicowymi oraz Ŝwirowcami ilastymi, odpornymi na wietrzenie ( warstwa z Marszałka: Alexandrowicz & Kutyba 1979; Alexandrowicz & al. 1984); wyŝej występują piaskowce gruboławicowe (ok. 25 m), złoŝone z warstw o miąŝszości 0,7 1,5 m, czasami o charakterze piaskowców zlepieńcowatych, zwykle średnio- i drobnoziarniste, często masywne, bezstrukturalne; częste są przewarstwienia cienkoławicowych turbidytów. Piaskowce złoŝone są z kwarcu, skaleni, muskowitu i litoklastów, ich spoiwo jest ilasto-wapniste lub ilaste; w skład Ŝwirowców ilastych wchodzi materiał egzotyczny. Granica dolna ogniwa to przejście do cienko warstwowanego fliszu formacji z Zarzecza lub formacji szczawnickiej; granica górna przebiega w miejscu pojawienia się pierwszej warstwy łupków pstrych ogniwa łupków z Mniszka. MiąŜszość tej formacji wynosi m. Czwartorzęd W trakcie wykonywania wierceń i wykopu badawczego rozpoznano deluwialne i koluwialne utwory czwartorzędowe wykształcone w postaci glin, glin pylastych i piaszczystych. W ich obrębie stwierdzono występowanie niewielkiej ilości rumoszu skalnego w postaci okruchów piaskowca barwy szarej. Warstwy te zalegają bezpośrednio nad podłoŝem skalno - zwietrzelinowym, ich miąŝszość zawiera się w przedziale 7,5 8,7 m w otworach wiertniczych oraz 2,9 m we wkopie badawczym Warunki hydrogeologiczne Omawiany teren znajduje się w obszarze zlewni rzeki Dunajec (zlewnia drugiego rzędu). W bezpośredniej bliskości przedmiotowego osuwiska płynnie bezimienny potok będący lewobrzeŝnym dopływem Popradu. Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 11

12 W rejonie projektowanych prac geologicznych wyróŝnia się dwa poziomy wodonośne, które pozostają w łączności hydraulicznej: Czwartorzędowy poziom wodonośny związany jest z utworami budującymi terasy potoków oraz z osadami korytowymi zalegającymi w dnach dolin, a takŝe z utworami występującymi na zboczach wzniesień (deluwia, koluwia). Czwartorzędowe osady wodonośne leŝą na utworach fliszowych. Poziom czwartorzędowy zasilany jest głównie drogą infiltracji opadów atmosferycznych. Omawiany poziom wykazuje związek hydrauliczny z ciekami powierzchniowymi, które spełniają rolę drenaŝu poziomu czwartorzędowego. W obrębie tego poziomu zwierciadło wody jest swobodne. Poziom wodonośny w utworach fliszowych związany jest z piaskowcami, przy czym ich wodonośność zaleŝy od intensywności występowania szczelin, zwłaszcza w rejonach o silnie rozwiniętej tektonice. Wody podziemne w warstwach wodonośnych poszczególnych ogniw stratygraficzno facjalnych fliszu łączą się ze sobą dzięki licznym spękaniom, dlatego moŝna mówić o jednym poziomie wodonośnym w utworach fliszowych. Najbardziej zawodnione są utwory fliszowe w strefie przypowierzchniowej dzięki zwietrzeniu skał oraz zasilaniu z opadów atmosferycznych. Poziom wodonośny w utworach fliszowych jest zasilany na drodze infiltracji opadów atmosferycznych poprzez pokrywę zwietrzelinową lub bezpośrednio na wychodniach, lokalnie w strefach kontaktu równieŝ z czwartorzędowej warstwy wodonośnej. Spływ wód podziemnych w utworach fliszowych jest zgodny z morfologią terenu. Ukształtowanie morfologiczne terenu głównie dzięki głębokim wcięciom erozyjnym rzek i potoków, powoduje silne drenowanie górotworu fliszowego, co objawia się występowaniem licznych źródeł, wysięków i sączeń. W trakcie wykonywanie prac geologicznych, zarówno w otworach wiertniczych jak i w obrębie wkopu, nie stwierdzono występowania zwierciadła wody ani sączeń. Niemniej w okresach intensywnych opadów bądź wiosennych roztopów, sączenia wody w obrębie gruntów zwietrzelinowych mogą występować. Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 12

13 3.5. Warunki geologiczno - inŝynierskie i własności fizyczno - mechaniczne gruntów Klasyfikację i charakterystykę gruntów podłoŝa przeprowadzono na podstawie prac polowych, kontrolnych badań laboratoryjnych próbek gruntów, analizy materiałów archiwalnych oraz analiz i obliczeń inŝynierskich zgodnie z obowiązującymi normami gruntowymi. Wydzielono 3 warstwy geologiczno - inŝynierskie, a kryteriami wydzielenia były: geneza, rodzaj gruntów oraz stany konsystencji. Parametry uogólnione wydzielonych warstw geotechnicznych ustalono metodami A, B w rozumieniu normy PN-81/B Wartości stopnia plastyczności I L zostały oznaczone metodą laboratoryjną oraz metodą polową w oparciu o wyniki przeprowadzonych badań terenowych. Wartości kąta tarcia wewnętrznego i spójności gruntu zostały określone metodą A w aparacie bezpośredniego ścinania AB. Przestrzenny układ warstw geotechnicznych ilustrują przekroje geologiczno - inŝynierskie - załączniki nr Na załączniku nr 7 zestawiono zbiorcze wyniki badań laboratoryjnych. Koluwia Warstwa I - reprezentowana jest przez gliny i gliny pylaste. Są one barwy jasno brązowo szarej, wilgotne i występują w stanie plastycznym i twardoplastycznym. Występująca w nich domieszka okruchów zwietrzałego piaskowca nie jest duŝa i z reguły ich rozmiar nie przekracza 1,0 cm, jakkolwiek w obrębie strefy przypowierzchniowej tj. do głębokości 0,7 m, po wykonaniu dołu płuczkowego w sąsiedztwie otworu O-1, stwierdzono nieliczne fragmenty piaskowca drobnoziarnistego barwy beŝowej o rozmiarach powyŝej 20 cm i grubości uławicenia do 10 cm. Utwory tej warstwy stwierdzono w otworze O-1 do głębokości 3,2 m p.p.t. oraz we wkopie badawczym do głębokości 2,9 m p.p.t. Utwory te zostały stwierdzone częściowo w stanie twardoplastycznym. NaleŜy jednak zaznaczyć, ze w okresach intensywnych opadów grunty będą ulegać uplastycznieniu, co doprowadzi do pogorszenia parametrów geotechnicznych. Ze względu na stopień plastyczności, warstwa I została podzielona na warstwy Ia i Ib. Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 13

14 Warstwa Ia w stanie twardoplastycznym, charakteryzuje się następującymi parametrami: - wilgotność naturalna w n = 18,5 % - gęstość objętościowa ρ = 1,990g/cm 3 - stopień plastyczności I L = 0,10 - kąt tarcia wewnętrznego φ u = 12 - kohezja C u = 20,0 kpa Warstwa Ib w stanie plastycznym, charakteryzuje się następującymi parametrami: - wilgotność naturalna w n = 21,7 % - gęstość objętościowa ρ = 1,946g/cm 3 - stopień plastyczności I L = 0,42 - kąt tarcia wewnętrznego φ u = 8 - kohezja C u = 15,0 kpa Grunty rodzime Warstwa II występuje w postaci glin piaszczystych i glin pylastych z wkładkami glin. Są one barwy jasnobrunatnej z rdzawymi przebarwieniami, wilgotne, występują w stanie twardoplastycznym oraz plastycznym. Fragmenty zwietrzałego piaskowca pojawiają się jedynie w strefie spągowej tej warstwy, powyŝej podłoŝa skalno zwietrzelinowego. Utwory tej warstwy stwierdzono w otworach O-1 i O-2, przy czym o ile w otworze O-1 utwory gliniaste były niemal jednorodne i w całości twardoplastyczne, o tyle w podobnych utworach w otworze O-2 wyróŝniono wkładkę glin plastycznych o miąŝszości 1,0 m. MiąŜszość utworów warstwy II wynosi 5,5 m w otworze O-1 i 7,0 m w otworze O-2. Warstwa IIa w stanie twardoplastycznym, charakteryzuje się następującymi parametrami: - wilgotność naturalna w n = 17,6 % - gęstość objętościowa ρ = 1,992g/cm 3 - stopień plastyczności I L = 0,047 Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 14

15 - kąt tarcia wewnętrznego φ u = 15 - kohezja C u = 30,0 kpa Warstwa IIb w stanie plastycznym, charakteryzuje się następującymi parametrami: - wilgotność naturalna w n = 20,5 % - gęstość objętościowa ρ = 1,925g/cm 3 - stopień plastyczności I L = 0,28 - kąt tarcia wewnętrznego φ u = 10,0 - kohezja C u = 25,0 kpa Utwory fliszowe Warstwa III reprezentowana jest przez piaskowiec drobnoziarnisty, jasnoszary i jasnobeŝowo Ŝółty z duŝą ilością rdzawych przebarwień, o spoiwie węglanowym. Utwory te stanowią stropową część formacji określanej jako ogniwo piaskowców z Piwnicznej. W przelocie warstwy skała mocno zwietrzała, cechująca się niską wytrzymałością, jest przemieszana z litymi i twardymi fragmentami piaskowca. W otworze O-2 na głębokości 9,2 9,3 m p.p.t. stwierdzono wkładkę piaskowca gruboziarnistego o bardzo duŝych ziarnach kwarcu oraz biotytu, poniŝej której na odcinku 20 cm rdzawe przebarwienia były znacznie bardziej intensywne. W otworze O-1 od głębokości 14,2 m p.p.t. pojawiają się wkładki szarych, zwietrzałych łupków o maksymalnej miąŝszości około 30 cm. Warstwy piaskowca w otworach zapadają pod kątem 35 o, natomiast we wkopie pod kątem 25 o. Utwory warstwy III rozpoznano w otworach wiertniczych O-1 i O-2 na głębokościach odpowiednio 8,7 i 7,5 m p.p.t. (poniŝej utworów gliniastych warstwy II), natomiast we wkopie badawczym W-1 na głębokości 2,9 m p.p.t. tj. poniŝej koluwium. W trakcie prac wiertniczych, po rozpoznaniu budowy geologicznej do głębokości 15,0 m p.p.t., nie osiągnięto spągu tej warstwy. Dla próbek pobranych z rdzenia piaskowca zostały wyznaczone parametry wytrzymałości na ściskanie Rc. Wyniki, zaleŝnie od stopnia zwietrzenia piaskowca, zawierają się w przedziale od 1,9 do 29,7 MPa, średnio 3,0 MPa. Wartość tego parametru rośnie wraz z głębokością. PowyŜsze parametry są wartościami uśrednionymi, do dalszych obliczeń zgodnie z normą PN-81/B naleŝy stosować współczynnik materiałowy γ m równy Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 15

16 0.9 lub 1.1 przyjmując wartość obliczeniową bardziej niekorzystną. 4. Obliczenia stabilności stoku metodą Sarmy Hoeka i Bishopa Dla terenu osuwiska w Moszczenicy NiŜnej została wykonana analiza i ocena stateczności uwarstwionego zbocza. Obliczenia przeprowadzono za pomocą oprogramowania GEO5. Program GEO5 słuŝy do analizy i projektowania zagadnień geotechnicznych. Zawiera pakiet programów do projektowania i analizy róŝnorodnych konstrukcji geotechnicznych. Poszczególne moduły umoŝliwiają projektowanie zagadnień takich jak: ściany oporowe, ściany głębokich wykopów, fundamenty, stateczność zboczy, grunt zbrojony czy tunele z zastosowaniem zarówno metod analitycznych jak i metody elementów skończonych. Moduł Stateczność zbocza - umoŝliwia wykonanie analiz stateczności uwarstwionych zboczy o róŝnorodnych formach, z załoŝeniem kołowej (Bishop, Petterson) lub łamanej (Sarmy zmodyfikowany przez Hoeka) powierzchni poślizgu. MoŜe być równieŝ wykorzystywany do weryfikacji stateczności nasypów, wykopów, konstrukcji oporowych czy obudów głębokich wykopów. Dla oceny stateczności zbocza rozpatrywanego osuwiska wykonano obliczenia metodą Sarmy zmodyfikowanej przez Hoeka oraz metodą Bishopa. Metoda Sarmy zmodyfikowana przez Hoeka zawiera się w kategorii ogólnych metod segmentowych stanów granicznych. Metoda oparta jest na spełnieniu warunków siły i momentu równowagi na poszczególnych segmentach. Segmenty są tworzone przez podział obszaru gruntu nad potencjalną powierzchnią poślizgu na płaszczyzny, które mogą posiadać róŝne nachylenie. Siły działające na poszczególne segmenty zostały przedstawione na rysunku. Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 16

17 Ei, Xi, reprezentuje siły normalną i ścinająca pomiędzy segmentami. Ni, Ti są siłami normalną i ścinająca na segmentach powierzchni poślizgu. Wi jest cięŝarem segmentu. K*Wi jest siłą poziomą stosowaną w metodzie Sarmy-Hoeka do uzyskania stanu granicznego. Proces analizy Obliczenia równowagi granicznej wymaga rozwiązania 6n-1 niewiadomych, gdzie n oznacza liczbę segmentów dzielących obszar gruntu nad potencjalną powierzchnią poślizgu. Ponadto: E siły pomiędzy segmentami N Normalne siły działające na powierzchnię poślizgu T siły ścinające działające na powierzchnię poślizgu X siły ścinające pomiędzy segmentami z połoŝenie punktów przyłoŝenia sił l i połoŝenie punktów przyłoŝenia sił K współczynnik przyśpieszenia poziomego 5n-1 równania dostępne są dla wymaganych nieznanych. W szczególności, mamy: a) równania siły poziomej równowagi na segmentach: Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 17

18 b) równania siły pionowej równowagi na segmentach: c) równania momentu równowagi na segmentach gdzie r x i r y są ramionami sił Fx i Fy d) związek pomiędzy siłami normalną a ścinającą zgodnie z teorią Mohr a-coulomb a: Metoda Bishop a jest jedną z klasycznych metod opartych na teorii stanów granicznych. Metoda polega na załoŝeniu kołowej płaszczyzny poślizgu i wyznaczeniu równania momentu spełniającego równowagę zapisanego w kierunku pionowym. Płaszczyzny dzielące obszar na kołową płaszczyzną poślizgu są zawsze pionowe. Siły działające na dany segment zostały nakreślone na rysunku. Schemat statyczny metoda Bishop a Xi są siłami ścinającymi pomiędzy poszczególnymi segmentami. Ni są normalnymi siłami na poszczególnych segmentach powierzchni poślizgu. Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 18

19 Wi są cięŝarami poszczególnych segmentów. Przeprowadzone obliczenia Badania pomiarowe objął przekrój I I`. Przekrój swym zasięgiem obejmuje otwór geologiczno-inŝynierski O-1 oraz wkop W-1 i rozpoczyna się na wysokości około 423,0 m n.p.m., a kończy na wysokości 408,0 m n.p.m. Do obliczeń przyjęto parametry uogólnione. Obliczenia wykonano metodą Sarmy-Hoeka i Bishopa. Do obliczeń przyjęto współczynnik bezpieczeństwa zalecany przez program obliczeniowy GEO5 F>1,3. W wyniku przeprowadzonych obliczeń, które przeprowadzono w oparciu o warunki gruntowe stwierdzone w okresie wykonywania prac geologicznych, uzyskano wielkości współczynnika bezpieczeństwa rzędu F = 1,27 dla metody Sarmy- Hoeka oraz F = 1,26 dla metody Bishopa. Wyniki przeprowadzonych obliczeń znajdują się w przedziale granicznym współczynnika bezpieczeństwa i stok wykazuje tymczasową stabilność. W przypadku zaistnienia niekorzystnych zjawisk hydrometeorologicznych, moŝe dojść do utraty stateczności stoku. Szczegółowe dane dotyczące przeprowadzonych obliczeń zostały przedstawione na załączniku graficznym nr Ocena warunków gruntowo wodnych i zalecenia projektowe Na podstawie wykonanych prac geologicznych rozpoznano warunki gruntowowodne na terenach występowania masowych ruchów gruntów w ciągu drogi lokalnej Do Słowików. Wskutek niekorzystnych warunków geologicznych i hydrometeorologicznych, badane osuwisko zlokalizowane w obrębie leja źródłowego niewielkiego potoku, uaktywniło się w roku Do tej pory Ŝadne z elementów infrastruktury tj. droga i naziemna linia energetyczna nie uległy uszkodzeniu, jakkolwiek dalszy rozwój osuwiska objawiający się obecnie powstawaniem obrywów mas ziemnych, moŝe stanowić dla nich zagroŝenie. Charakter terenu w pełni umoŝliwia przeprowadzenie Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 19

20 prac zabezpieczających. Celem zabezpieczenia osuwiska zaleca się: uregulowanie warunków wodnych w rejonie oraz na terenie osuwiska poprzez: - odprowadzenie wody poza obszar osuwiska szczelnym drenaŝem, - wykonanie przydroŝnych rowów odwodnieniowych z odpowiednim spadkiem, które będą odprowadzać wody poza teren osuwiska i nie będą infiltrowały w korpus drogi gminnej i koluwia osuwiskowe. wykorzystanie geosyntetyków do stabilizacji obszaru osuwiska, w przypadku podjęcia decyzji o modernizacji drogi Do Słowików obecną warstwę podbudowy (glina z okruchami skał) naleŝy zastąpić gruntami dobrze zagęszczalnymi, wbudowując je warstwami 0,2 m i zagęszczając. Stwierdzone warunki geologiczno inŝynierskie na omawianym terenie są trudne. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 roku w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych oraz Polską Normę PN-B Dokumentowanie geotechniczne - Zasady ogólne są to skomplikowane warunki gruntowe ze względu na występowanie czynnych procesów geodynamicznych. Proponuje się przyjęcie III kategorii geotechnicznej. Ostateczną kategorię geotechniczną określi Projektant (Konstruktor) prac zabezpieczających osuwisko. Na czas trwania robót ziemnych niezbędne jest ustanowienie nadzoru geologicznego. Nadzór geologiczny w trakcie realizacji inwestycji będzie wykonywał: potwierdzanie zgodności rzeczywistych warunków geotechnicznych podłoŝa z opisami w profilach geologicznych Dokumentacji geologiczno - inŝynierskiej, odbiór podłoŝa rodzimego, bieŝące sprawdzanie uzyskiwanych parametrów gruntów zagęszczanych, jeśli będą one wbudowywane. Roboty ziemne naleŝy prowadzić wg poniŝszych zaleceń: Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 20

21 wszelkie wypływy wody (sączenia) stwierdzone w czasie wykonywania prac ziemnych naleŝy ująć indywidualnie i wody odprowadzić poza tereny osuwiskowe, docelowo naleŝy zabezpieczyć skarpy i podłoŝe przed moŝliwymi późniejszymi wypływami wody, unikać prowadzenia robót w trakcie okresów o duŝym nasileniu opadów oraz wykonywania wykopów na długi czas przed przystąpieniem do właściwych prac, wykop naleŝy chronić przed dopływem wód powierzchniowych, nie naleŝy formować nasypów przy ujemnych temperaturach (zima), wszystkie wbudowywane materiały, zarówno grunty jak i geosyntetyki, winny posiadać odpowiednie atesty. 6. Ocena moŝliwości realizacji zabezpieczenia osuwiska Dla terenu osuwiska w ciągu drogi lokalnej Do Słowików w miejscowości Moszczenica NiŜna, zostały wykonane roboty geologiczne polegające na wierceniu otworów badawczych, wykonaniu wkopu oraz badania laboratoryjne. W wyniku przeprowadzonych prac i badań naleŝy stwierdzić, Ŝe analizowane osuwisko jest aktywne na całym obszarze terenu badań. Głębokość płaszczyzny poślizgu w rejonie wykonanych prac waha się średnio od 2,0 do 4,0 m p.p.t. W Ŝadnym z wykonanych otworów ani we wkopie, nie stwierdzono występowania zwierciadła wody ani sączeń. Biorąc pod uwagę rozpoznane warunki geologiczne i hydrogeologiczne terenu lokalizacji osuwiska stwierdza się, Ŝe istnieje moŝliwość zastosowania do realizacji planowanego przedsięwzięcia, dostępnych najlepszych technik i technologii, które pozwolą ustabilizować osuwisko z dotrzymaniem wymogów prawnych i administracyjnych w zakresie ochrony środowiska. Szczegółowa analiza dotycząca załoŝeń konstrukcyjnych i kosztów trwałego zabezpieczenia osuwiska zostanie przedstawiona na podstawie niniejszej dokumentacji geologiczno-inŝynierskiej w projekcie budowlanym. Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 21

22 7. Określenie oddziaływania projektowanych prac budowlanych na środowisko W oparciu o niniejszą dokumentację geologiczno inŝynierską zostanie wykonany projekt budowlany zabezpieczenia osuwiska. Prace budowlane, które zostaną zaprojektowane nie wpłyną niekorzystnie na stan środowiska. W związku z tym zamierzone zadanie, nie kwalifikuje się jako planowane przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko. 8. Wnioski i uwagi końcowe 1. Niniejsze opracowanie wykonano na zlecenie Urzędu Miasta i Gminy w Stary Sączu, ul. Batorego 25, Stary Sącz.. 2. Dokumentuje ono prace geologiczne, jakie zostały wykonane w celu rozpoznania budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych dla stabilizacji osuwiska w ciągu drogi lokalnej Do Słowików w km w miejscowości Moszczenica NiŜna. 3. Wykonano 2 otwory geologiczno-inŝynierskie do maksymalnej głębokości 15,0 m p.p.t. oraz 1 wkop badawczy do maksymalnej głębokości 3,8 m p.p.t., a takŝe badania laboratoryjne. Lokalizacje wykonanych wyrobisk przedstawiono na mapie geologiczno-inŝynierskiej, którą stanowi załącznik Na omawianym terenie warunki geologiczno inŝynierskie są trudne. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych są to skomplikowane warunki gruntowe ze względu na występowanie czynnych procesów geodynamicznych. Proponuje się przyjęcie III kategorii geotechnicznej. Ostateczną kategorię geotechniczną Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 22

23 określi Projektant (Konstruktor) prac zabezpieczających. 5. Charakterystykę osuwiska i przyczyny jego powstania przedstawiono w rozdziale Zalecenia projektowe wraz z oceną warunków gruntowo-wodnych zawarto w rozdziale Niniejszą dokumentację w czterech egzemplarzach naleŝy przedłoŝyć celem przyjęcia do zasobów w Starostwie Powiatowym w Nowym Sączu - Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa, ul. Jagiellońska 33, Nowy Sącz. Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 23

24 9. Spis literatury i materiałów pomocniczych. 1. Alexandrowicz S. W. & Kutyba J. Litostratygraficzne poziomy korelacyjne w serii magurskiej między Krościenkiem a Jaworkami. Kwart. Geol., 23, str , Alexandrowicz S. W., Cieszkowski M., Golonka J., Kutyba J., Oszczypko N., Paul Z. Stratygrafia strefy krynickiej płaszczowiny magurskiej w polskich Karpatach zewnętrznych (The stratigraphy of the Krynica Zone of the Magura Nappe in the Polish Flysch Carpathians. Biul. IG, 340, str , Birkenmajer K. & Oszczypko N. Cretaceous and Paleogene lithostratigraphic units of the Magura Nappe, Krynica subunit, Carpathians. Ann. Soc. Geol. Pol., 59, str , Instrukcja opracowania mapy osuwisk i terenów zagroŝonych ruchami masowymi PIG, Jaskólski Z. i in., Dokumentacja geologiczno-inŝynierska dla stabilizacji osuwisk w miejscowościach Popowice, Przysietnica i Barcice. PG Kraków, Jaskólski Z. i in., Projekt prac geologicznych dla stabilizacji osuwiska w ciągu dro drogi lokalnej Do Słowików w km w miejscowości Moszczenica NiŜna. PG Kraków, Klimaszewski M. red., Geomorfologia Polski tom 1. PWN, Koluch Z., Karta rejestracyjna osuwiska nr P-3 w Popowicach. Geotester - Z.Koluch, Kondracki J. Geografia fizyczna Polski. PWN Warszawa 1981 r. 10. Kurdziel J. i inni,; Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód podziemnych rozpoznanych w kategorii C w rejonie dorzecza Górnego Dunajca PG Kraków, Kurdziel J., Kowalski J.; Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód podziemnych w dorzeczu Popradu. PG Kraków, Limanówka Z., Inwentaryzacja złóŝ kopalin stałych do lokalnej produkcji materiałów budowlanych na terenie gminy i miasta Stary Sącz. PG Kraków, Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 24

25 13. Myślińska E., Laboratoryjne badania gruntów. Warszawa Normy gruntowe: PN-74/B-04452, PN-81/B-03020, PN-B-02481, PN-88/B , PN-80/B-01800, PN-S-02205, PN-B Nowacki J., Naborczyk J., Petrasz J., Sala A. Instrukcja obserwacji i badań osuwisk drogowych, Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych Warszawa 1999 r. 16. Oszczypko N., Wójcik A. Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski arkusz Nowy Sącz (1035) w skali 1: , PIG, Oszczypko N., Wójcik A., Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski, Arkusz Nowy Sącz (1035). Państwowy Instytut Geologiczny Warszawa, Praca zbiorowa, Katalog osuwisk województwa krakowskiego. Instytut Geologiczny Oddział Karpacki, Kraków 1975 r. 19. Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje hydrogeologiczne i geologiczno- inŝynierskie z dnia 3 października 2005 r. (Dz. U. Nr 201, poz. 1673). 20. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 września 1998 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych (Dz.U. z dnia 8 października 1998). 21. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie gromadzenia i udostępniania próbek i dokumentacji geologicznych (Dz. U. Nr 153, poz. 1780). 22. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie projektów prac geologicznych. (Dz.U. Nr 153, poz. 1777). 23. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobu i zakresu wykonywania obowiązku udostępniania i przekazywania informacji oraz próbek organom administracji geologicznej przez wykonawcę prac geologicznych (Dz. U. Nr 153, poz. 1781). 24. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 czerwca 2006 r. w sprawie kategorii prac geologicznych, kwalifikacji do wykonywania, dozorowania i kierowania tymi pracami oraz sposobu postępowania w sprawach stwierdzenia kwalifikacji (Dz. U. z 2006 r. Nr 124, poz. 865). 25. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych ziemi (Dz. U. z 2007 r. Nr 121, poz. 840). Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 25

26 26. Starkel L., Charakterystyka rzeźby polskich Karpat (i jej znaczenie dla gospodarki ludzkiej). Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, Z. 10, s , Kraków Stupnicka E., Geologia regionalna Polski - Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1989 r. 28. Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U nr 228 poz z późniejszymi zmianami). 29. Wiłun Z., Zarys geotechniki. WKiŁ, Warszawa Wójcik Z., Jankowski L., Kopcikowski R., Malata T., Marciniec P., Nescieruk P. Opracowanie formalnych jednostek litostratygraficznych Karpat zewnętrznych i zapadliska przedkarpackiego dla celów Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski. Archiwum CAG, PIG, Warszawa, Zasady sporządzania dokumentacji geologiczno-inŝynierskiej. Ministerstwo Środowiska; Państwowy Instytut Geologiczny Warszawa 1999 r. Wykonawca: PRZEDSIĘBIORSTWO GEOLOGICZNE S.A., Kraków, al. Kijowska 16a 26