ORGAZM PO ZABIEGACH GINEKOLOGICZNO UROLOGICZNYCH

Transkrypt

1 ORGAZM PO ZABIEGACH GINEKOLOGICZNO UROLOGICZNYCH dr med. Marta Matusiak-Kita, prof. zw. dr hab. med. Zygmunt Zdrojewicz Streszczenie Temat wp ywu zabiegu wyci cia macicy na jakoêç ycia seksualnego kobiet i osiàganych przez nie orgazmów jest cz sto poruszany w Êwiatowym piêmiennictwie, jednak wcià pozostaje kwestià niewyjaênionà. W literaturze spotyka si wiele prac na temat skutecznoêci operacji uroginekologicznych w nietrzymaniu moczu. Zbyt ma o miejsca poêwi ca si ocenie funkcji seksualnych kobiet, po tego typu leczeniu, a opinie na ten temat sà podzielone. Niniejsze opracowanie stanowi przeglàd piêmiennictwa dotyczàcy wp ywu obu tych zabiegów na prze ywanie orgazmu i seksualnoêç kobiet poddanych terapii. S owa kluczowe orgazm, zaburzenia orgazmu, seksualnoêç, usuni cie macicy, nietrzymanie moczu ORGASM AFTER GYNECOLOGICAL AND UROLOGICAL OPERATIONS Summary The subject of influence of hysterectomy on woman sexual life and orgasms is often discussed in world literature, but it is still unclear problem. In literature there are many articles concerning effectiveness of the urogynecological operations for urinary incontinence. However evaluation of sexual functioning in women after such method of treatment has received too little attention and views on this matter are divided. The paper is a review of literature concerning influence of these two operations on female orgasmic sensation and sexuality. Key words orgasm, orgasmic dysfunction, sexuality, hysterectomy, urinary incontinence PRACA RECENZOWANA Chirurgiczne usuni cie macicy tzw. histerektomia nale y do najcz Êciej wykonywanych operacji ginekologicznych. PoÊród metod leczenia nieprawid owych krwawieƒ z narzàdu rodnego, b dàcych obok guzów nowotworowych najcz stszym wskazaniem do tego typu operacji, histerektomia cieszy si najwi kszym zainteresowaniem pacjentek [1]. Jednak zabieg ten, poprzez przeci cie zakoƒczeƒ nerwowych i naruszenie stosunków anatomicznych, mo e niekorzystnie wp ynàç na funkcje wszystkich narzàdów miednicy mniejszej. Histerektomia ca kowita polega na usuni ciu zarówno trzonu, jak i szyjki macicy, podczas gdy w histerektomii cz Êciowej zachowuje si szyjk macicy, i dlatego nazywana jest nadszyjkowym wyci ciem macicy. W zwiàzku z tym, e jest zabiegiem mniej inwazyjnym, prawdopodobieƒstwo wystàpienia niepo àdanych skutków ubocznych jest mniejsze ni w zabiegu równoczesnego usuni cia szyjki i trzonu. Z tego typu zabiegiem wià e si mniejsza utrata krwi, krótsza hospitalizacja i krótszy czas samej procedury operacji. Obawa, e w kikucie szyjki macicy mo e rozwinàç si nowotwór z oêliwy, cz sto bywa usprawiedliwieniem dla rutynowo wykonywanych histerektomii ca kowitych. Precyzyjny skrining cytologiczny redukuje jednak dr med. Marta Matusiak-Kita I Katedra i Klinika Ginekologii i Po o nictwa Akademia Medyczna we Wroc awiu prof. zw. dr hab. med. Zygmunt Zdrojewicz Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Akademia Medyczna we Wroc awiu Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19 5

2 cz stoêç wyst powania raków inwazyjnych, a ryzyko wystàpienia w kikucie szyjki zmian o charakterze nowotworu z oêliwego po operacji cz Êciowej jest porównywalne do ryzyka nowotworu wyst pujàcego w szyjce nieoperowanej i jest mniejsze ni 0,1% [1,2,3]. Histerektomia nadszyjkowa wià e si z mniejszym ryzykiem uszkodzenia moczowodów. Zwiàzana jest tak e z ni szà cz stotliwoêcià wyst powania zaka eƒ ran pooperacyjnych, krwiaków i utrzymywania si cech ziarninowania sklepienia pochwy [1]. JeÊli zaê chodzi o wp yw zabiegu chirurgicznego w obr bie miednicy mniejszej na jakoêç ycia seksualnego to opinie na ten temat sà podzielone. Wady i zalety obu typów zabiegu pozostajà tematem wielu dyskusji. Chocia wyniki niektórych badaƒ wskazujà na przewag histerektomii cz Êciowej nad ca kowità to inne obserwacje obalajà t teori [4,5,6,7,8]. Okazuje si, e fakt przeprowadzenia operacji mo e tak e nie mieç adnego wp ywu na aktywnoêç seksualnà kobiet bez wzgl du na jej rodzaj. Ochota na wspó ycie, jego cz stotliwoêç, inicjacji stosunku, mogà nie zmieniç si po odbytym leczeniu [9]. Natomiast cz stotliwoêç orgazmów, stopieƒ nawil enia pochwy, wyst powanie orgazmów wielokrotnych wzrasta po zabiegu chirurgicznym, nie ró niàc si znaczàco w zale noêci od jego rodzaju. Liczba bolesnych stosunków p ciowych, co ma zwiàzek z prze ywanym orgazmem, zmniejsza si po operacji [1]. Wed ug innych doniesieƒ metoda zabiegu nie wydaje si decydowaç o utrzymywaniu si, bàdê pog bianiu, problemów zwiàzanych z aktywnoêcià seksualnà, a mianowicie: cz stoêcià wspó ycia, po àdaniem, zdolnoêcià osiàgania orgazmu [3,10,11]. Niektórzy autorzy uwa ajà, e histerektomia z usuni ciem szyjki macicy wià e si z wi kszym ryzykiem wyst powania krwiaków, ropni, infekcjà rany kikuta pochwy, goràczkà, co przypisuje si zanieczyszczeniu jamy brzusznej florà pochwy podczas zabiegu [1,12]. Wyd u a to okres rekonwalescencji, jednoczeênie opóêniajàc czas osiàgni cia satysfakcjonujàcego ycia p ciowego. Z drugiej strony, po nadszyjkowym wyci ciu macicy, cz Êciej wyst pujà krwawienia, stany zapalne i up awy oraz wypadanie pozostawionego kikuta szyjki macicy, co na pewno znaczàco obni a jakoêç ycia seksualnego [1,13,14]. Powik anie to wyst puje jednak doêç rzadko 1,5 2% [11]. Temat wp ywu zabiegu wyci cia macicy na seksualnoêç kobiet jest cz sto poruszany w Êwiatowym piêmiennictwie. Ocenie podlega jakoêç ycia seksualnego przed i po zabiegu operacyjnym. Okazuje si, e zdolnoêç prze ywania orgazmu i dobry kontakt mi dzy partnerami niewiele zmienia si po operacji. SeksualnoÊç operowanych kobiet nie zale y od rodzaju operacji i samego faktu jej przebycia, ale w du ym stopniu od satysfakcji ze wspó ycia i prawid owego funkcjonowania w zwiàzku partnerskim sprzed okresu leczenia [15,16,17]. Kobiety zakwalifikowane do zabiegu wyci cia macicy cz sto obawiajà si negatywnego wp ywu zabiegu na jakoêç ich ycia seksualnego. Obawy te nie sà do koƒca bezpodstawne, liczba pacjentek, które podajà pogorszenie si doznaƒ seksualnych po histerektomii wynosi od 13 37%. Nie wp ywa ona na orgazm zewn trzny tzw. echtaczkowy, ale na osiàgni cie orgazmu wewn trznego pochwowego, powsta ego wskutek stymulacji zakoƒczeƒ nerwów splotu maciczno-pochwowego, mo e okazaç si utrudnione, ze wzgl du na ich przeci cie podczas zabiegu. Równie suchoêç pochwy, wynikajàca z niedoboru estrogenu spowodowanego przedmenopauzalnà histerektomià z obustronnym usuni ciem jajników, mo e obni aç zdolnoêç osiàgni cia orgazmu. Niedostateczne nawil enie pochwy stwierdzono tak e u pacjentek ze zdiagnozowanà depresjà przed zabiegiem operacyjnym oraz u tych, których partnerzy nie wspierali przed operacjà [18,19]. Dane z pi- Êmiennictwa wskazujà, e histerektomia wp ywa ujemnie na reakcje seksualne, inne doniesienia przedstawiajà przeciwstawny punkt widzenia. Argumenty przemawiajàce za poprawà doznaƒ seksualnych po zabiegu sà tak samo przekonywujàce jak te przemawiajàce za ich spadkiem. Ju w latach 50-tych Huffman uwa a, e histerektomia, poprzez usuni cie patologii miednicy mniejszej, eliminuje ból podczas stosunku, poprawiajàc jakoêç odczuç seksualnych, a Richards przypisywa rol histerektomiii jako zabiegu eliminujàcego strach przed niepo- àdana cià à i diagnozà choroby [20,21]. Zwi ksza to zadowolenie ze wspó ycia, 6 Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19

3 a tym samym cz stotliwoêç osiàganych orgazmów. Rhodes w swoich badaniach wykaza, e cz stotliwoêç orgazmu po histerektomii wzros a z 62,8% do 72%. JednoczeÊnie spoêród grupy kobiet nie odczuwajàcych orgazmu przed zabiegiem, 2/3 dozna o tego uczucia 12 miesi cy po przebytej operacji. Tak e intensywnoêç prze ywania orgazmu wzros a po zabiegu operacyjnym przed histerektomià 44,6% kobiet doêwiadcza o orgazmu intensywnego, po 12 miesiàcach 58,4%, a po 24% 57,3%. Wed ug Rhodes szyjka macicy nie odgrywa roli w osiàgni ciu orgazmu [18]. Wed ug innych obserwacji po histerektomii liczba kobiet osiàgajàcych orgazm zwi kszy a si z 29,7% do 46,7% [4,6,19]. Wielu naukowców uwa a, e histerektomia ca kowita powoduje rzadsze orgazmy, o mniejszym nasileniu [3]. Wymienia si kilka mechanizmów tego procesu: powstanie blizny kikuta pochwy powodujàcej dyspareuni, eliminacj podniecenia seksualnego z powodu braku szyjki, która uwa ana jest za niezb dnà do odczuwania pe nego orgazmu wewn trznego [4,6,18]. Pacjentki po zabiegu histerektomii miewajà ni szà samoocen, mniejsze poczucie kobiecoêci, cz Êciej cierpià na depresj, co zaburza odczuwanie przyjemnoêci seksualnej [19]. Zdarza si, e po operacji wzrasta u nich cz stoêç zaburzeƒ orgazmu i wyst puje tzw. zespó nieprzystosowania seksualnego, prowadzàcy do braku zadowolenia ze wspó ycia [19,22]. Charakteryzuje si zaburzeniami psychoseksualnymi, obejmujàcymi ró nice upodobaƒ i pobudliwoêci seksualnej, wra- enie luzu w pochwie, nierównoczesnoêç orgazmu u partnerów [23]. Istotnym problemem jest ycie seksualne kobiet leczàcych si z powodu nowotworu z oêliwego narzàdu rodnego. JakoÊç ich doznaƒ seksualnych zale y od wielu czynników: wieku, relacji z partnerem, jakoêci dotychczasowego wspó ycia p ciowego i schematu leczenia nowotworu. Wykazano, e kobiety, u których wykonano jedynie zabieg operacyjny zg asza y mniej intensywne odczuwanie orgazmu. Natomiast u kobiet poddanych dodatkowo radioterapii stwierdzono brak satysfakcji z ycia intymnego ze wzgl du na ograniczenie lub nie podejmowanie wspó ycia. Dodatkowo na obni enie zdolnoêci osiàgania orgazmu wp ywajà stosowane przez pacjentki leki przeciwbólowe i przeciwdepresyjne oraz niska samoocena. Z powodu zaburzonego wizerunku w asnej osoby i spadku atrakcyjnoêci, kobiety t umià swojà seksualnoêç, unikajà dotyku, traktujà zbli enie jako obowiàzek, pozbawiajàc si przyjemnoêci p ynàcej z aktywnoêci p ciowej. Uwa a si, e jednà z przyczyn braku zaanga owania jest przekonanie, e seks zwi ksza produkcj hormonów p ciowych, mogàcych przyczyniç si do ewentualnego nawrotu choroby nowotworowej [24,25]. Wp yw histerektomii na jakoêç ycia seksualnego kobiet i osiàganych przez nie orgazmów pozostaje wcià kwestià niewyja- Ênionà. Trudno ostatecznie okreêliç jak ten rodzaj operacji wp ywa na doznania seksualne i popraw lub pogorszenie zdolnoêci uzyskania orgazmu. Uwa a si, e na relacje seksualne negatywny wp yw ma wysi kowe nietrzymanie moczu. Stwierdza si go a u 68% cierpiàcych na t dolegliwoêç kobiet. Do najcz - Êciej zg aszanych skarg zalicza si zaburzenia pop du, dyspareuni i anorgazmi. Unikanie wspó ycia z powodu uczucia wilgotnoêci, popuszczania moczu podczas stosunku p ciowego, za enowanie, zaburzona samoocena i depresja stwarzajà dodatkowà barier w stosunkach ma eƒskich [26,27,28,29]. W piêmiennictwie spotyka si wiele prac na temat skutecznoêci operacji uroginekologicznych w nietrzymaniu moczu, a rzadziej ocenia si ich wp yw na funkcje seksualne kobiety. Do metod leczenia nietrzymania moczu zalicza si metody zachowawcze i operacyjne. Coraz wi cej prac poêwi ca si wp ywowi chirurgicznej korekty tej dolegliwoêci na seksualnoêç operowanych kobiet. Zaburzenia seksualne w uroginekologii stwierdza si stosunkowo cz sto, zarówno przed podj ciem leczenia, jak ipozabiegu operacyjnym [30]. W jednym z przeprowadzonych badaƒ nie wykazano istotnych ró nic pomi dzy funkcjonowaniem w sferze p ciowej przed zabiegiem operacyjnego leczenia nietrzymania moczu oraz po przeprowadzonym zabiegu, pomimo zmniejszenia objawów nietrzymania moczu [31]. Nie wykazano tak e ró nic w przypadku gdy z powodu wspó istniejàcego wypadania narzàdu rodnego pacjentka przesz a plastyk krocza. Wed ug innych êróde chirurgiczne metody leczenia nietrzymania moczu, zw aszcza Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19 7

4 pochwowe, mogà mieç wp yw na zmian funkcji seksualnych. Z jednej strony pozytywny ze wzgl du na zaprzestanie popuszczania moczu podczas stosunku a z drugiej strony negatywny w postaci dyspareunii spowodowanej zabiegiem w obr bie krocza i operacyjnym zw eniem pochwy. Istniejà jednak doniesienia mówiàce, e plastyka krocza nie tylko nie pogarsza doznaƒ seksualnych, ale mo e przyczyniç si do powrotu ycia seksualnego u kobiet nieaktywnych, polepszajàc jego jakoêç poprzez zmniejszenie dyspareunii. JeÊli chodzi o zdolnoêç odczuwania orgazmu, wilgotnoêç pochwy, po àdanie nie zanotowano istotnych ró nic statystycznych pomi dzy grupà kobiet, które podda y si zabiegowi a grupà kobiet nie leczonych [26,32,33]. Do najcz Êciej opisywanych zaburzeƒ po operacji uroginekologicznej zalicza si utrat libido, trudnoêci w osiàgni ciu orgazmu, dyspareuni. Odmienne wyniki kilku prac wskazujà na wystàpienie dodatkowo bólu narzàdów p ciowych w trakcie stosunku i braku satysfakcji, co w konsekwencji prowadzi do unikania wspó ycia. Cz Êç autorów uwa a, e operacja nietrzymania moczu, u ka dej pacjentki po pewnym czasie skutkuje wi kszà aktywnoêcià i silniejszymi doznaniami erotycznymi oraz zadowoleniem z ycia seksualnego. Wed ug innych êróde operacja podszycia cewki moczowej zmienia wra liwoêç pochwy, poniewa naci cie przeprowadza si w miejscu o najwi kszym unerwieniu. Pojawiajà si problemy natury psychologicznej, a mianowicie: bolesne wspó ycie, zmniejszone nawil enie pochwy, zaburzenia orgazmu. Inne badania pokaza y, e naci cie pochwy oraz przeci cie nerwów i naczyƒ przedniej Êciany pochwy i okolicy echtaczki mo e skutkowaç zaburzeniami orgazmu i podniecenia seksualnego. Sprzeczne spostrze enia dotyczy y poprawy jakoêci stosunków seksualnych i cz stoêci osiàganych orgazmów po operacji [26,27,28,29,34,35]. Wed ug innych doniesieƒ na temat wp ywu zabiegu uroginekologicznego na funkcje seksualne, u 72% kobiet nie stwierdzono adnych zmian dotyczàcych podniecenia, orgazmu lub bólu podczas stosunku. Pogorszenie jakoêci ycia seksualnego z powodu utraty libido zauwa y o 14% kobiet [27]. W innej grupie pacjentek, u których dodatkowym wskazaniem do operacji by o obni- enie narzàdu rodnego, stwierdzono pooperacyjne obni enie libido u 35%, a jednoczeênie mniejszà cz stoêç orgazmów. Jako przyczyn badane kobiety podawa y obaw przed wypadni ciem macicy i ponownym pojawieniem si dokuczliwego nietrzymania moczu [36]. Mimo, e coraz wi cej badaƒ przeprowadza si w celu oceny wp ywu operacyjnego leczenia nietrzymania moczu na orgazm i inne funkcje seksualne, ich wyniki wcià sà sprzeczne i niejednoznaczne. PiÊmiennictwo 1. Thakar R., Ayers S., Clarksonet P. i in. (2002) Outcomes after total versus subtotal abdominal hysterectomy. N. Engl. J. Med. 17 (347), Herbert A. (2000) Cervical screening in England and Wales: its effect has been underestimated. Cytopathology. 11, Deffieux X., Huel C., Cosson M. i in. (2006) Subtotal hysterectomy: evolving concepts with implications for practice. J. Gynecol. Obstet. Biol. Reprod. 35 (1), Kilkku P. (1985) Supravaginal uterine amputation versus hysterectomy with reference to subjective bladder symptoms and incontinence. Acta. Obstet. Gynecol. Scand. 64, Kjerulff K.H., Langenberg P.W., Rhodes J.C. i in. (2000) Effectiveness of hysterectomy. Obstet Gynecol. 95, Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19

5 6. Kilkku P., Gronroos M., Hirvonen T., Rauramo L. (1983) Supravaginal uterine amputations vs. hysterectomy: effects on libido and orgasm. Acta. Obstet. Gynecol. Scand. 62, Kilkku P. (1983) Supravaginal uterine amputation vs. hysterectomy: effects on coital frequency and dyspareunia. Acta. Obstet. Gynecol. Scand. 62, Virtanen H.S., Makinen J.I., Tenho T. i in. (1993) Effects of abdominal hysterectomy on urinary and sexual symptoms. Br. J. Urol. 72, Kuppermann M., Varner R.E., Summitt R.L. i in. (2004) Effect of hysterectomy vs medical treatment on health-related quality of life and sexual functioning. JAMA. 291, Roovers J.P., van der Bom J.G., van der Vaart C.H., Heintz A.P. (2003) Hysterectomy and sexual wellbeing: prospective observational study of vaginal hysterectomy, subtotal abdominal hysterectomy, and total abdominal hysterectomy. BMJ. 327, Zobbe V., Gimbel H., Andersen B.M. i in. (2004) Sexuality after total vs. subtotal hysterectomy. Acta Obstet. Gynecol. Scand. 83, Nathorst-Boos J., Fuchs T., von Schoultz B. (1992) Consumer s attitude to hysterectomy: the experience of 678 women. Acta. Obstet. Gynecol. Scand. 71, Markowska J., Markowska A. (2000) Ca kowite czy nadszyjkowe wyci cie macicy? Ginekol. Pol. 7, Wydra D., Ciach K., Sawicki S. i in. (2004) Porównanie ycia seksualnego po nadszyjkowym i ca kowitym usuni ciu macicy. Ginekol. Pol. 4, Urrutia M.T., Araya A., Rivera S. i in. (2007) A predictive model for the quality of sexual life in hysterectomized women. Rev. Med. Chile. 135, Urrutia M., Araya A., Villarroel L., Vinales D. (2004) Sexuality characteristics and evolution in hysterectomized women. Rev. Chil. Obstet. Ginecol. 69 (4), Kim K., Lee K. (2001) Symptom experience in women after hysterectomy. JOGNN. 30, Rhodes J.C., Kjerulff K.H., Langenberg P.W. i in. (1999) Hysterectomy and sexual functioning. JAMA. 282, Wydra D., Ciach K., Sawicki S. i in. (2003) Ocena ycia seksualnego po usuni ciu macicy. Ginekol. Pol. 7, Huffman W. (1950) The effect of gynecologic surgery on sexual reactions. Am. J. Obstet. Gynecol. 59, Richards D.H. (1974) A post-hysterectomy syndrome. Lancet. 2, Lew-Starowicz Z., Kaczmarczyk U. (1992) Poziom funkcjonowania w roli seksualnej kobiet po histerektomii. Post. Rehab. 6, Lew-Starowicz Z. (1999) S ownik encyklopedyczny Mi oêç i Seks. Wydawnictwo Europa. 24. Veach T., Nicholas D., Barton M. (2002) Cancer and family life cycle. Brunner Routledge. New York. 25. Pietrzyk A. (2006) Obraz siebie a seksualne funkcjonowanie w ma eƒstwie kobiet po histerektomii. Perspektywa pacjentek i perspektywa ich zdrowych m ów. Gin. Onkol. 4 (3), Kim D.Y., Choi J.D. (2008) Change of sexual function after midurethral sling procedure for stress urinary incontinence. Int. J. Urol. 15, Maaita M., Bhaumik J., Davies A.E. (2002) Sexual function after using tension-free vaginal tape for the surgical treatment of genuine stress incontinence. BJU. Int. 90, Walsh I.K., Donnellan S.M., Stone A.R. (2002) The effect of pubovaginal sling surgery on female sexual function. 97th Annual Meeting. Orlando. USA. J. Urol. 163 (Suppl), Temml C., Haidinger G., Schmidbauer J. i in. (2000) Urinary incontinence in both sexes: prevalence rates and impact on quality of life and sexual life. Neurourol. Urodyn. 19, Skrzypulec V., Piela B., Drosdzol A. (2006) ycie seksualne kobiet po operacjach uroginekologicznych. Seksuologia Polska. 4, 1, Rogers R.G., Kammerer-Doak D., Darrow i in. (2004) Sexual function after surgery for stress urinary incontinence and/or pelvic organ prolapsed: a multicenter prospective study. Am. J. Obstet. Gynecol. 191, Yeni E., Unal D., Verit A. i in. (2003) The effect of tension-free vaginal tape (TVT) procedure on sexual function in women with stress urinary incontinence. Int. Urogynecol. J. Pelvic. Floor. Dysfunct. 14, Lemack G.E., Zimmern P.E. (2000) Sexual function after vaginal surgery for stress incontinence: Results of a mailed questionnaire. Urology. 56, Pinto A.C., Baracat F., Montellato N.D. i in. (2007) The short term effect of surgical treatment for stress urinary incontinence using sub urethral support techniques on sexual function. Int. Braz. J. Urol. 33, Lalos O., Berglund A.L., Lalos A. (2001) Impact of urinary and climacteric symptoms on social and sexual life after surgical treatment of stress urinary incontinence in women: a long-term outcome. J. Adv. Nurs. 33 (3), Haase P., Skibsted L. (1988) Influence of operations for stress incontinence and/or genital descensus on sexual life. Acta. Obstet. Gynecol. Scand. 67, Przeglàd Seksuologiczny, lipiec/wrzesieƒ 2009, nr 19 9