Scenariusz zajęć terenowych

Transkrypt

1 Scenariusz zajęć terenowych Licencja CC: Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0) Autorka scenariusza i realizatorka lekcji: Małgorzata Katarzyna Pawłowska Temat: Życie w jeziorze. A. Wstęp Wprowadzenie merytoryczne: Zaplanowane zajęcia odbywają się nad J. Liwia Łuża. Zbiornik ten jest rezerwatem od 1959 r. Objęty został ochroną ze względu na występującego tutaj łabędzia niemego. Zbiornik stale ulega eutrofizacji. Obecnie ochronie podlegają stanowiska roślin słono-lubnych, ptactwo wodno-błotne, np. perkoz dwuczuby, żuraw, gęgawa, błotniak stawowy, gęś zbożowa, mewa srebrzysta i inne. Ponadto, jest to obszar chroniony programu Natura Jezioro leży około 100 m od szkoły, co również sprzyja przeprowadzeniu zajęć terenowych. Przejście na miejsce badawcze i obserwacyjne zajmuje kilka minut. Uczniowie podczas zajęć będą badać stan wody (temperaturę, czystość, przezroczystość), będą obserwować organizmy roślinne i zwierzęce występujące w lub okolicy zbiornika wodnego, jakim jest jezioro, z wykorzystaniem pomocy i przyrządów służących do obserwacji i podstawowych badań wody. Każde zajęcia w terenie są niezwykle ciekawe, ponieważ dzieci mają możliwość samodzielnego doświadczania, przeprowadzania badań, dzięki temu lepiej zapamiętują, utrwalają wiadomości, rozwijają umiejętności korzystania z pomocy i przyrządów, wyszukiwania informacji z różnych źródeł, mają większą świadomość ochrony przyrody najbliższego otoczenia i dbałości o środowisko przyrodnicze, uczą się współpracować w grupie, stają się odpowiedzialne za powierzone im pomoce i konsekwentne w działaniu. Zakres treści obejmuje dział: Odkrywamy tajemnice życia w wodzie i na lądzie. Przyroda klasa IV; Program: Tajemnice przyrody. Nowa Era. Czas realizacji: 2 godziny lekcyjne w terenie, 1 godzina w klasopracowni obserwacje mikroskopowe Cele ogólne: Po zajęciach będziecie umieli określać warunki życia w jeziorze i przystosowanie organizmów do życia w wodzie; Rozwiniecie umiejętność analizowania i wyciągania wniosków;

2 Rozwiniecie wrażliwość ekologiczną i odpowiedzialność za zmiany zachodzące w środowisku najbliższej okolicy. Cele operacyjne: Będziemy badać stan wody w J. Liwia Łuża; kolor, zapach wody, przezroczystość, ph wody; Zaobserwujemy organizmy żyjące w jeziorze i w strefie przybrzeżnej zbiornika; Będziemy rozpoznawać występujące tutaj organizmy; Wykonamy rysunki obserwowanych organizmów; Będziemy szukać informacji z różnych źródeł; Porównamy sposób poruszania się różnych gatunków zwierząt; Określimy stan środowiska nad jeziorem; Będziemy aktywni podczas naszych zajęć; Wyciągniemy wnioski z obserwowanych zmian zachodzących w środowisku spowodowanych rozwijającą się turystyką wynikającą z położenia naszej miejscowości i wpływem uprawy pól wokół części zbiornika. Dokonamy samooceny naszej pracy. Elementy podstawy programowej kształcenia ogólnego: Uczeń: określa warunki życia w wodzie (temperatura wody, nasłonecznienie, przezroczystość wody, ph wody, opór wody) VI.12. wskazuje przystosowania organizmów (np. ryby) do środowiska życia VI.12. rozróżnia wody stojące i wody płynące, podaje ich nazwy oraz wskazuje naturalne i sztuczne zbiorniki wodne VI.5. rozpoznaje organizmy żyjące w wodzie i w strefie przybrzeżnej jeziora VI. 13. opisuje sposoby poznawania przyrody, podaje różnice między eksperymentem, doświadczeniem a obserwacją I.1. podaje przykłady wykorzystania zmysłów do prowadzenia obserwacji przyrodniczych I.3. stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji i doświadczeń przyrodniczych I.4. korzysta z różnych źródeł wiedzy o przyrodzie I.6. podaje nazwy przyrządów stosowanych w poznawaniu przyrody, określa ich przeznaczenie (lupa, taśma miernicza) I.2. wskazuje miejsca występowania obszarów chronionych, pomników przyrody, obiektów zabytkowych najbliższej okolicy, uzasadnia potrzebę ich ochrony VII.8. Warunki i sposoby realizacji: Pogadanka, rozmowa na temat bezpieczeństwa podczas zajęć w terenie i w trakcie obserwacji, odczytywanie temperatury wody, określanie stanu wody pod względem czystości, zapachu, ph,

3 obserwacje obiektów za pomocą lupy, lornetki, rozpoznawanie i nazywanie obiektów przyrodniczych, samodzielne obserwacje mikroskopowe, wykonywanie rysunków obserwowanych obiektów, Formy pracy: grupowa, indywidualna. Pomoce dydaktyczne i materiały pomocnicze: karty pracy, klucze, przewodniki i atlasy z fotografiami organizmów żyjących w jeziorze i w strefie przybrzeżnej jeziora, sztywne podkładki, ołówki, lupy, lornetki, mikroskopy (w klasopracowni), papierki wskaźnikowe, słoiki, taśma miernicza, przyrząd do pomiaru przezroczystości wody (długi, biały sznurek z przymocowanym ciężarkiem na jednym z końców), pisaki wodoodporne, termometr, rękawiczki, siatka do połowu. Miejsce i czas zajęć: Zaplanowane zajęcia nad jeziorem, odbywać się będą w okolicy wybudowanej kładki. Jest to miejsce, gdzie można zaobserwować roślinność strefy przybrzeżnej zbiornika. Po zejściu na kładkę uczniowie mają możliwość określenia stanu wody i pobrać próbki do badań, przyglądnąć się organizmom zwierzęcym, np. narybek pojawiający się przy powierzchni wody, ważki gromadzące się nad wodą, ptaki wodne, itp. Na bezpośrednie zajęcia przeznaczono 3 godziny lekcyjne, w tym dojście na miejsce i powrót do szkoły. Mogą to być zajęcia 3x1 godzina lekcyjna. Organizacja zajęć: Przed przystąpieniem do zajęć podzielono klasę na grupy (4-5 osób w grupie). Biorąc pod uwagę umiejętności uczniów przydzielono poszczególne zadania, za które dzieci będą odpowiedzialne. Jedni mają przygotować sprzęt, np. pisaki, materiały piśmiennicze, taśmy miernicze, słoiki. Inni będą wykonywać rysunki, kolejne wybrane osoby będą przewodniczącymi grupy odpowiedzialne za grupę i wykonanie prac.

4 Aby zachować bezpieczeństwo na zajęcia wychodzimy z jeszcze jednym opiekunem, np. wychowawcą klasy, innym nauczycielem lub rodzicem. Przebieg zajęć: I. Faza wstępna. 1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, określenie celu zajęć, przypomnienie wiadomości na temat życia w jeziorze, podział klasy na grupy, przydział zadań w zależności od umiejętności i cech uczniów, rozdanie kart pracy i pomocy dydaktycznych, zwrócenie uwagi na odpowiedzialność za otrzymane pomoce, zwrócenie uwagi na bezpieczeństwo podczas zajęć, ustalenie zasad pracy. II. Faza realizacyjna. Zajęcia I 1. Przejście nad jezioro Liwia Łuża (rezerwat ptactwa wodnego i stanowisk roślin słono-lubnych, leży na obszarze chronionym Natura 2000), z zachowaniem podstawowych zasad ruchu drogowego i bezpiecznego poruszania się poza szkołą. 2. Uczniowie określają typ zbiornika wodnego, wymieniają strefy życia w jeziorze, podają podstawowe informacje na temat rezerwatu, jego znaczenia i zasad zachowania nad rezerwatem. 3. Przystąpienie do wykonywania zadań: obserwacja wody, pobór próbki wody do słoików (zachowanie bezpieczeństwa), wykonanie pomiarów, zapis na kartach pracy. 4. Sprawdzenie, czy wszystkie zadania są wykonane. Powrót do szkoły. Zajęcia II 1. Po czynnościach organizacyjnych przejście nad jezioro. 2. Przypomnienie zasad zachowania na obszarze chronionym i podczas wykonywania zadań. 3. Przedstawiciele zespołów przypominają, jakie organizmy można spotkać nad jeziorem i w strefie przybrzeżnej zbiornika. 4. Uczniowie określają podstawową cechę kręgowców i bezkręgowców. 5. Uczniowie przy pomocy lornetek i lup obserwują obiekty żyjące w jeziorze / nad jeziorem.

5 6. Rozpoznanie i nazwanie zaobserwowanych roślin i zwierząt. 7. Uzupełnianie kart pracy, wykonanie rysunków. 8. Pobranie glonów do obserwacji mikroskopowych w klasopracowni. 9. Bezpieczne przeniesienie pobranego materiału i powrót do szkoły. Zajęcia III 1. Czynności organizacyjne. 2. Przypomnienie zasad mikroskopowania. 3. Uczniowie samodzielnie wykonują preparaty mikroskopowe. 4. Obserwacje mikroskopowe glonów. 5. Wykonanie rysunków obserwowanych glonów. III Faza podsumowująca. 1. Przedstawienie wyników pracy poszczególnych zespołów. 2. Dokonanie samooceny pracy przez uczniów, wymiana poglądów na temat zajęć. 3. Ocena pracy każdego ucznia. Nauczyciel wskazuje mocne strony uczniów wykonujących przydzielone zadania.

6 Karta pracy Grupa (nazwa grupy).. Uczniowie:.. Przed wyjściem w teren (zadanie domowe z poprzedniej lekcji). 1. Przeczytajcie informacje dotyczące J. Liwia Łuża. (Gdzie je znajdziecie?). W kilku zdaniach opiszcie to jezioro. Nad jeziorem. Zajęcia I. Data:.. 1. Proszę określić kolor wody 2. Pobierz wodę do słoika. Za pomocą termometru zmierz temperaturę wody 3. Określ stan wody: a) zapach b) czystość. c) ph skorzystaj z papierków wskaźnikowych.. 4. Przy pomocy sznurka z obciążeniem sprawdź jaka jest przezroczystość wody w jeziorze. Na sznurku zaznacz pisakiem wodoodpornym głębokość do jakiej woda jest przezroczysta. Za pomocą taśmy mierniczej odmierz ten odcinek i zapisz wynik w cm.

7 Nad jeziorem. Zajęcia II Data 1. Zaobserwuj ptaki żyjące nad jeziorem. a) Jakiego przyrządu użyjesz do tej czynności? b) Rozpoznaj i nazwij 2-3 ptaki żyjące nad jeziorem, (Możesz skorzystać z przewodników, atlasów z fotografiami organizmów). 2. Jakie organizmy kręgowe i bezkręgowe można spotkać nad jeziorem? Nazwij te organizmy. a) kręgowe.. b) bezkręgowe.... c) które z nich będziesz mógł obserwować za pomocą lupy... d) przy pomocy lupy obserwuj znalezione przy brzegu ślimaki, zapamiętaj ich wygląd i sposób poruszania się. 3. Pobierz próbkę wody. Przy pomocy lupy zaobserwuj organizmy, które znalazły się w pobranej próbie a) Jak się poruszają. b) Jaki mają kształt. (Po opisaniu zadania pobraną wodę wylej do jeziora) 4. Przyglądnij się roślinom rosnącym wokół jeziora. Wykonaj rysunek dowolnie wybranej rośliny i nazwij ją / wykorzystaj atlasy, przewodniki, podręcznik lub inne źródło informacji. Możesz zrobić zdjęcie wybranej rośliny. 5. Pobierz nową próbkę wody z jeziora, z glonami. Będzie potrzebna do zajęć w klasopracowni. W klasopracowni Zajęcia III Data 1. Zgodnie z zasadami przygotuj preparat mikroskopowy glonów. 2. Po obserwacji wykonaj rysunek glonów. Zaznacz ciałka zieleni.