Gruźlica (TB) Gruźlica choroba, leczenie i zapobieganie. Wydanie 2011

Transkrypt

1 Gruźlica (TB) Gruźlica choroba, leczenie i zapobieganie Wydanie 2011

2 2 Ten materiał jest dostępny w językach urdu, chińskim i polskim oraz w formacie łatwym do odczytania. NHS Health Scotland może również rozpatrzyć prośby o publikacje w innych językach i formatach. Kontakt: telefon lub nhs.healthscotland-alternativeformats@nhs.net

3 Gruźlica Co to jest gruźlica? Gruźlica (tuberculosis TB) o choroba zakaźna zazwyczaj atakująca płuca, ale mogąca występować także w innych częściach ciała. Nie jest to choroba powszechna, ale od 20 lat liczba zachorowań wzrasta. Co roku w Szkocji diagnozuje się nowych przypadków. To oznacza, że na tę chorobę zapada w przybliżeniu jedna na osób. Zazwyczaj gruźlica jest w pełni uleczalna; wymaga podania specjalnych antybiotyków. Jak rozprzestrzenia się gruźlica i jak duże jest ryzyko, że się zarażę? Zazwyczaj gruźlica rozprzestrzenia się wtedy, gdy osoby noszące zaraźliwą gruźlicę w płucach lub gardle kaszlą albo kichają. Jednak najczęściej zarażenie następuje dopiero po bliskim i dłuższym kontakcie z chorą osobą. Nie każdy chory na gruźlicę zaraża. Przy odpowiednim leczeniu większość osób zarażających 3

4 Czy niektóre osoby są narażone bardziej niż inne? Tak. Każdy może zarazić się gruźlicą, ale bardziej narażone są osoby, które: mieszkają z osobą chorą na gruźlicę lub dłużej z taką osobą przebywają; mieszkają w niezdrowych warunkach lub w nadmiernym zatłoczeniu dotyczy to także osób bezdomnych i śpiących w przypadkowych miejscach; mogły mieć kontakt z gruźlicą w młodości, kiedy choroba ta była bardziej powszechna w tym kraju; są uzależnione od narkotyków lub alkoholu; przebywały przez dłuższy czas w kraju o dużym wskaźniku zachorowań na gruźlicę, takim jak kraje Azji Południowo-Wschodniej, Afryki Subsaharyjskiej i niektóre kraje Europy Wschodniej; są dziećmi lub wnukami osób pochodzących z kraju, w którym wskaźnik zachorowań na gruźlicę jest wysoki; 4

5 przebywały lub przebywają w więzieniu; mają obniżoną odporność na zarażenie z powodu choroby (np. infekcja HIV) lub przechodzonego leczenia; są niedożywione. Aktualną listę krajów o wysokim wskaźniku zachorowań na gruźlicę można znaleźć na stronie lub uzyskać u pracownika służby zdrowia, który wręczył niniejszą ulotkę. 5

6 Jak rozpoznać, że mam gruźlicę? Najpowszechniejsze objawy gruźlicy to: nieustępujący mokry kaszel trwający kilka tygodni, utrata masy ciała bez wyraźnej przyczyny, gorączka i wyjątkowo silne pocenie się w nocy, ogólne silne zmęczenie i złe samopoczucie, kasłanie krwią. Wszystkie te objawy mogą również świadczyć o obecności innych chorób, jeśli jednak sądzisz, że Ty lub ktoś inny ma gruźlicę, musisz porozmawiać z lekarzem pierwszego kontaktu lub zadzwonić na linię NHS inform (telefon tekstowy ; pod numerem linii dostępna jest również usługa tłumaczenia). Jeśli pracownik służby zdrowia podejrzewa u Ciebie gruźlicę, zostaną Ci zlecone badania w specjalistycznej przychodni gruźliczej. 6

7 Jeśli mam gruźlicę, czy można mnie wyleczyć? Tak. Gruźlicę leczy się specjalnymi antybiotykami. Zazwyczaj poprawę odczuwa się po ok. 2 4 tygodni po rozpoczęciu leczenia antybiotykiem. Aby wyleczyć chorobę, antybiotyki trzeba brać przynajmniej przez sześć miesięcy. W przypadku przerwania kuracji antybiotykowej przed upływem sześciu miesięcy gruźlica może przybrać cięższą postać, a wyleczenie może okazać się znacznie trudniejsze. Ta poważniejsza postać infekcji może zostać przeniesiona na rodzinę i znajomych. Nieleczona prawidłowo gruźlica może powodować śmierć. Jak zapobiegać gruźlicy? Najważniejszym i najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania rozprzestrzenianiu gruźlicy jest jak najszybsze diagnozowanie przypadków choroby i zapewnienie chorym pełnego i właściwego leczenia. To dlatego tak istotne jest, aby znać objawy choroby. 7

8 Czy szczepionka nie zapobiega gruźlicy? Od wielu lat stosuje się szczepionkę Bacillus Calmette-Guérin (BCG), która pomaga w zapobieganiu gruźlicy. Szczepionka BCG najlepiej zapobiega poważnym postaciom gruźlicy u dzieci, gdy zostaje podana po urodzeniu (jeżeli jest to zalecane). Nie zapobiega jednak wszystkim przypadkom gruźlicy, dlatego mimo szczepionki należy znać objawy tej choroby. Komu podaje się szczepionkę BCG? Szczepionkę BCG podaje się: wszystkim dzieciom urodzonym lub mieszkającym w regionach o wysokiej zachorowalności na gruźlicę; niemowlętom w wieku od 0 do 12 miesięcy, których rodzice lub dziadkowie urodzili się w kraju o wysokiej zachorowalności na gruźlicę lub z takiego kraju przyjechali; wcześniej niezaszczepionym dzieciom w wieku od 1 do 5 lat, których rodzic lub dziadek/babcia urodzili się w kraju o wysokiej zachorowalności na gruźlicę; wcześniej niezaszczepionym dzieciom o ujemnym wyniku próby tuberkulinowej, w wieku od 6 do 16 lat, których rodzic lub dziadek/babcia urodzili się w kraju o wysokiej zachorowalności na gruźlicę; osobom, które blisko kontaktowały się z chorymi na gruźlicę; 8

9 wcześniej niezaszczepionym, podatnym dzieciom w wieku do 16 roku życia, które urodziły się w kraju o wysokiej zachorowalności na gruźlicę lub mieszkały tam przynajmniej 3 miesiące. Dlaczego szczepionki BCG nie podaje się już dzieciom w wieku licealnym? Występowanie gruźlicy koncentruje się w dużych skupiskach miejskich. Ponad 44% wszystkich przypadków zachorowań w Wielkiej Brytanii przypada na Londyn, a ponad 40% przypadków w Szkocji na obszar Greater Glasgow i Clyde. Najwięcej zachorowań odnotowuje się w konkretnych grupach ryzyka, w tym wśród: dzieci osób urodzonych w krajach o wysokiej zachorowalności na gruźlicę; osób mających styczność z chorymi na gruźlicę; osób bezdomnych; osób uzależnionych od narkotyków lub alkoholu; osób z wirusem HIV. Obecnie zaleca się, aby szczepione były tylko dzieci należące do grupy podwyższonego ryzyka zamiast podawania szczepionki BCG wszystkim dzieciom w wieku szkolnym. 9

10 Wyjeżdżam za granicę. Czy potrzebuję szczepionki BCG? Podania szczepionki BCG mogą wymagać osoby wcześniej niezaszczepione, z ujemnym wynikiem próby tuberkulinowej, w zależności od miejsca i celu podróży. Podanie szczepionki zaleca się osobom poniżej szesnastego roku życia, które mają przez ponad 3 miesiące mieszkać lub pracować z mieszkańcami kraju o wysokiej zachorowalności na gruźlicę. Porady należy szukać u lekarza pierwszego kontaktu lub pod numerem linii NHS inform (telefon tekstowy ; na tej linii dostępna jest także usługa tłumaczenia). Zawodowe grupy ryzyka Ryzyko kontaktu z zarażonymi na gruźlicę jest podwyższone w przypadku osób z następujących grup zawodowych: pracownicy służby zdrowia kontaktujący się z pacjentami i materiałami klinicznymi; pracownicy laboratoriów kontaktujący się z pacjentami i materiałami klinicznymi; 10

11 weterynarze i inne osoby (np. pracownicy ubojni) mające do czynienia ze zwierzętami podatnymi na gruźlicę, np. małpami; pracownicy zakładów karnych bezpośrednio kontaktujący się z więźniami; pracownicy domów opieki dla osób starszych; pracownicy schronisk dla bezdomnych, uchodźców i azylantów. Niezaszczepione osoby w wieku poniżej 35 lat z ujemnym wynikiem próby tuberkulinowej wykonujące takie zawody powinny przyjąć szczepionkę BCG. Nie ma jednak dowodów na skuteczność szczepionki u dorosłych powyżej 35. roku życia. 11

12 Gruźlica liczby Gruźlicą jest zarażonych ok. 2 miliardów ludzi (ok. 1/3 populacji świata), jednak większość z nich nie wykazuje objawów choroby. Jednak u wszystkich tych osób występuje ryzyko pojawienia się aktywnej postaci gruźlicy (czyli choroby) na którymś etapie życia. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) co roku na całym świecie ok. 9 milionów osób zapada na gruźlicę. Każdego roku na całym świecie gruźlica powoduje śmierć ponad miliona osób. Obok malarii i HIV, gruźlica jest jedną z najtrudniejszych do opanowania chorób zakaźnych współczesnego świata. Gruźlica typowe obawy Większość osób mieszkających w Wielkiej Brytanii nigdy nie spotka się z przypadkiem gruźlicy. Ważne jest, aby ludzie byli świadomi objawów gruźlicy oraz znali sposoby jej przenoszenia i leczenia. Jednak równie istotne jest, aby znać prawdziwe ryzyko dla siebie i swojej rodziny. 12

13 Czy gruźlicą można zarazić się w autobusie lub pociągu? Jest to mało prawdopodobne, ponieważ zazwyczaj zarażenie gruźlicą wymaga bliskiego albo długotrwałego kontaktu z zarażoną osobą. Korzystanie z komunikacji miejskiej i wykonywanie zwykłych, codziennych spraw nie stwarza ryzyka zarażenia gruźlicą. Czy gruźlicą można zarazić się w szkole? W przypadku stwierdzenia gruźlicy u dziecka szkolnego przeprowadza się ocenę ryzyka oraz odpowiednie badania przesiewowe w celu upewnienia się, że nikt inny nie został zarażony, oraz określenia źródła infekcji. Gruźlica a imigracja Ponad połowa osób, u których zdiagnozowano gruźlicę w Wielkiej Brytanii, to osoby urodzone za granicą. Jednak sama imigracja nie jest wytłumaczeniem ostatniego wzrostu liczby zachorowań na gruźlicę. Ok. 30% osób urodzonych za granicą, u których stwierdza się gruźlicę, mieszka w Wielkiej Brytanii od ponad 10 lat. Najważniejszą metodą zabezpieczenia społeczności przed chorobą jest dopilnowanie, aby wszystkie przypadki gruźlicy były niezwłocznie diagnozowane i leczone. 13

14 Więcej informacji Dodatkowych informacji należy szukać pod numerem linii NHS inform (telefon tekstowy ; na tej linii dostępna jest także usługa tłumaczenia). Ewentualnie można skontaktować się lekarzem pierwszego kontaktu. Więcej informacji na temat gruźlicy i szczepionki BCG można znaleźć pod adresem Informacji można także zasięgnąć w następujących organizacjach charytatywnych. TB Alert The Truth About TB Aktualną listę krajów o wysokim wskaźniku zachorowań na gruźlicę można znaleźć na stronie lub uzyskać u pracownika służby zdrowia, który wręczył niniejszą ulotkę. 14

15 This publication is available online at or telephone Traditional Chinese 您也可以登入 瀏覽本刊物, 或撥打 查詢 Polish Ta publikacja jest dostępna online na stronie lub pod numerem telefonu , gdzie można także zgłaszać wszelkie zapytania. Urdu یہ اشاعت آن الئن پر دستیاب ہے یا کسی سواالت کے لیے پر ٹیلی فون کریں Ten materiał jest dostępny w językach urdu, chińskim i polskim oraz w formacie łatwym do odczytania. NHS Health Scotland może również rozpatrzyć prośby o publikacje w innych językach i formatach. Kontakt: telefon lub nhs.healthscotland-alternativeformats@nhs.net 15

16 /2011 NHS Health Scotland, 2011