Chełm, r. Mgr Wojciech Mazurek SUB TERRA Badania Archeologiczne Ul. Szarych Szeregów 5a/ Chełm, Polska SPRAWOZDANIE

Transkrypt

1 Chełm, r. Mgr Wojciech Mazurek SUB TERRA Badania Archeologiczne Ul. Szarych Szeregów 5a/ Chełm, Polska SPRAWOZDANIE z realizacji usługi w postaci nadzorów archeologicznych przy pracach związanych z układaniem geowłókniny oraz sypaniem tłucznia kamiennego na polanie z grobami masowymi dla potrzeb nowego upamiętnienia ofiar byłego, niemieckiego, hitlerowskiego obozu zagłady w Sobiborze WIOSNA Sprawozdanie za okres r. W związku z wykonywaniem nadzorów archeologicznych przy pracach budowlanych na polanie z grobami masowymi, polegających na układaniu geowłókniny oraz sypaniu tłucznia kamiennego dla potrzeb nowego upamiętnienia ofiar byłego, niemieckiego, hitlerowskiego obozu zagłady w Sobiborze, przedstawiam poniżej drugą relację z realizacji tych prac, obejmująca okres od dnia 22. kwietnia do 14 maja 2017 roku. Sprawozdanie stanowi podsumowanie obserwacji układania geowłókniny na polanie z grobami masowymi, zawierającymi spalone i niespalone szczątki ofiar byłego, niemieckiego, nazistowskiego obozu zagłady Żydów w Sobiborze oraz sypania na tą geowłókninę koloru białego 2 warstw tłucznia kamiennego. Obserwacjami objęto również drogi, używane do transportu kamienia oraz miejsca składania tak surowca kamiennego, jak i piasku do podniesienia terenu wokół kopca pamięci w celu uzyskania równi pochyłej pod sypanie tłucznia kamiennego. Fot. 1 Miejsce składowania szarego tłucznia kamiennego w rejonie dawnego składu drewna, położonego na południe od bramy wjazdowej na teren byłego niemieckiego obozu zagłady Żydów w Sobiborze. Stąd pobierany jest tłuczeń kamienny na geowłókninę, które przykryją polanę z grobami masowymi. Fot. W. Mazurek

2 Relacja obejmuje również wcześniejsze obserwacje prowadzonych prac budowlanych oraz towarzyszących im nadzorów rabinicznych i archeologicznych. Fot. 2 Przedstawiciel Naczelnego Rabina Polski, Filip Szczepański przy zbieraniu przepalonych kości ofiar byłego niemieckiego obozu zagłady Żydów w Sobiborze, przeprowadzonego w trakcie sypania tłucznia kamiennego w dniu r. Fot. W. Mazurek , godz w dniu tym natrafiono na rozległy wkop w miejscu planowanego miejsca składowania piasku, położony w pobliżu drogi leśnej, biegnącej po północnej stronie kopca pamięci. Obiekt został oznaczony numerem 7122 i został przeznaczony do eksploracji w możliwie krótkim czasie. Fot. 3 Odsłonięcie stropu obiektu 7122, położonego na północ od kopca pamięci ofiar byłego niemieckiego obozu zagłady Żydów w Sobiborze. Fot. W. Mazurek.

3 W dniu odkryty został w miejscu odsłoniętym pod planowane miejsce składowania piasku obiekt nieruchomy, w którym w jego stropie w dniu r. od strony zachodniej natrafiono na ludzką kość długą. Od dnia do dnia r. trwały prace eksploracyjne (Fot. 3). Fot. 3 Końcowy stan prac eksploracyjnych w dniu spąg obiektu 7122 był to poziom dokumentacji przez śledczych Instytutu Pamięci Narodowej, Oddział w Lublinie. Fot. W. Mazurek. Na dnie obiektu 7122 natrafiono na kilka kości ludzkich, zdeponowanych chaotycznie, kości udowe i podudzia w części południowej lewa ręka w narożniku północno-zachodnim. Zgodnie z ustaleniami, poczynionymi przez prokuratora z Instytutu Pamięci Narodowej, Oddział w Lublinie, kości ludzkie z tego obiektu zostały wstępnie ocenione prze lekarzapatologa i nie wymagały dalszych prac analitycznych. Po zakończeniu czynności zostały przekazane przedstawicielowi naczelnego rabina Polski, panu Filipowi Szczepańskiemu, które pochował je w grobie symbolicznym, położonym blisko południowej krawędzi kopca pamięci. Zgodnie z wnioskowaniem pani prokurator Doroty Godziszewskiej z Pionu Śledczego Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie, jest najbardziej prawdopodobne ukrycie w obiekcie 7122 nazwanym przeze mnie grobem 22 - kości ofiar żydowskich z czasu funkcjonowania byłego obozu zagłady Żydów w Sobiborze. Moim zdaniem bardziej prawdopodobne jest ukrycie tutaj szczątków ludzkich w okresie po zakończeniu funkcjonowania tego obozu w czasie po wyzwoleniu przez Armię Czerwoną spod okupacji hitlerowskiej. Poniżej miejsca koncentracji kości długich jednej z ofiar (zgodnie z analizą lekarza patologa szczątki ludzkie pochodzą z przynajmniej 2 osobników, mamy bowiem przynajmniej 3 kości obojczyków)

4 natrafiliśmy na regularny dołek o średnicy około 15 cm i głębokości do 50 cm, wypełniony szarym piaskiem z węglami drzewnymi, w którym nie znaleziono jednak żadnych przedmiotów (Fot. 4). Fot. 4 Końcowy stan prac eksploracyjnych w dniu poniżej spągu obiektu 7122 regularny dołek z fragmentem skóry z obuwia w stropie dołka. Fot. W. Mazurek. Po przeszukaniu dna obiektu i terenu wokół całość została zasypana. W miejscu hałdy ziemi z licznymi, spalonymi szczątkami ludzkimi, położonej za planowanym murem upamiętnienia na wschód od kopca pamięci, w dniu roku usunięte zostały szczątki ludzkie i zdeponowane w grobie symbolicznym (Fot. 5). Fot. 5 Prace sprzętem zmechanizowanym przy usuwaniu hałdy ziemi ze spalonymi kośćmi ludzkimi, położonej na wschód od kopca pamięci i przenoszeniu ich pod geowłókninę. Prace nadzorują przedstawiciele naczelnego rabina Polski, Aleksander Schwarz i Filip Szczepański. Fot. R. Ratajczak.

5 Po usunięciu hałdy ze szczątkami ludzkimi dniach roku przeprowadzone zostały ratownicze badania wykopaliskowe w miejscu przebiegu wschodniego ogrodzenia Lager III/obozu III (Fot. 6). Fot. 6 Prace ratownicze wykopaliskowe w miejscu przebiegu wschodniego ogrodzenia Lager III/obozu III poniżej hałdy ziemi ze spalonymi kośćmi ludzkimi, położonej na wschód od kopca pamięci. Fot. Aleksander Mazurek. Mimo usunięcia hałdy, wokół tego miejsca nadal rejestrowane są szczątki ludzkie. Podobna sytuacja występuje na zachód od grobu masowego 2, na zewnątrz od przebiegu muru upamiętnienia wokół polany z grobami masowymi. Tutaj należy podjąć interwencyjne, sondażowe badania wykopaliskowe w uzgodnieniu z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Lublinie, Delegatura w Chełmie, których celem będzie rozpoznanie głębokości oraz zasięgu występowania spalonych szczątków ludzkich (Fot. 7 i 8). Fot. 7 Spalone szczątki ludzkie, zlokalizowane poza zasięgiem muru upamiętnienia wokół polany z prochami ludzkimi na wysokości grobu masowego 2, w pobliżu miejsca składowania piasku do wyrównania terenu wokół kopca pamięci. Fot. W. Mazurek.

6 Fot. 8 Widok od południowego-wschodu na miejsce występowania spalonych szczątków ludzkich, zlokalizowanych poza zasięgiem muru upamiętnienia wokół polany z prochami ludzkimi, na wysokości grobu masowego 2, w pobliżu miejsca składowania piasku do wyrównania terenu wokół kopca pamięci. Fot. W. Mazurek.