STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO W AGLOMERACJI GDAŃSKIEJ I TCZEWIE W ROKU 2011 I INFORMACJA O DZIAŁALNOŚCI FUNDACJI ARMAAG

Transkrypt

1 STAN ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO W AGLOMERACJI GDAŃSKIEJ I TCZEWIE W ROKU 211 I INFORMACJA O DZIAŁALNOŚCI FUNDACJI ARMAAG Gdańsk Raport przygotował zespół: Michalina Bielawska Ewa Kachniarz Tomasz Kołakowski Michał Sarafin Tomasz Waszczyk Monika Wituska Danuta Zgoda Pod redakcją: Krystyny Szymańskiej Agencja Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej

2 ZAŁOŻYCIELE FUNDACJI ARMAAG: Gmina Gdańsk Gmina Gdynia Gmina Sopot Gmina Tczew FUNDATORZY STACJI: Grupa LOTOS S.A Rafineria Gdańska Zespół Elektrociepłowni Wybrzeże S.A Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych PERN Przedsiębiorstwo Przeładunku Paliw Płynnych NAFTOPORT Sp. z. o. o Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej Stocznia Gdynia S.A Port Gdynia Stocznia Remontowa NAUTA S.A Bałtycka Baza Masowa Sp. z. o. o Stocznia Marynarki Wojennej

3 Fundacja ARMAAG Agencja Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdańskiej przekazuje Fundatorom, jednostkom administracyjnym, naukowcom, instytucjom opiniotwórczym oraz całemu społeczeństwu kolejny raport z działalności w roku 211. Raport zawiera wyniki pomiarów podstawowych zanieczyszczeń powietrza, wykonywanych metodami ciągłymi w 1 stacjach, zlokalizowanych na terenie Aglomeracji Trójmiejskiej i Tczewa. Bieżące dane dostępne są on-line na stronie internetowej Fundacji pod adresem oraz na stronie internetowej projektu AIRPOMERANIA Fundacja realizuje projekty unijne, z których największym a jednocześnie służącym całej społeczności województwa pomorskiego, jest AIRPOMERANIA tj. Regionalny system zarządzania informacją o jakości powietrza w województwie pomorskim. Projekt finansowany jest z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata W projekcie, którego Fundacja jest beneficjentem, partnerami są Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Zarząd Województwa Pomorskiego. Fundacja jest jednostką non- profit, utrzymującą się z dotacji i darowizn. W związku z powyższym bardzo serdecznie dziękujemy wszystkim donatorom za przekazywane środki finansowe, bez których działalność Fundacji byłaby niemożliwa. Szczególne podziękowania składamy Fundatorom - założycielom oraz Wojewódzkiemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku, którzy od czasu powstania Fundacji, czyli od 1993 r. corocznie wspierają jej działalność.

4 Spis treści 1. WSTĘP 6 2. DZIAŁALNOŚĆ SIECI ARMAAG w roku Prowadzenie monitoringu powietrza atmosferycznego w Gdańsku, Gdyni, Sopocie i Tczewie Wyposażenie pomiarowe Pomiary ekwiwalentności pyłu PM Udostępnianie i prezentacja informacji o jakości powietrza System zbierania, przetwarzania i komunikacji Działalność pozastatutowa Projekty europejskie Projekt AIRPOMERANIA Projekt CITEAIR II System zarządzania 2 3. WYNIKI POMIARÓW STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZEŃ Ditlenek siarki Tlenki azotu Ditelnek azotu Tlenki azotu Pył PM Tlenek węgla Ozon Zanieczyszczenia specyficzne Benzen, toluen, ksyleny Amoniak i ditlenek węgla WARUNKI METEOROLOGICZNE Średnie i ekstremalne wartości niektórych parametrów meteorologicznych Temperatura powietrza Wilgotność względna powietrza Ciśnienie atmosferyczne Kierunek i prędkość wiatru Opad atmosferyczny Natężenie promieniowania bezpośredniego OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W AGLOMERACJI GDAŃSKIEJ I TCZEWIE Ocena ogólna 69 4

5 5.2. Ocena jakości powietrza w Gdańsku Ditlenek siarki Ditlenek azotu Pył PM Tlenek węgla Ozon Ocena jakości powietrza Gdyni Ditlenek siarki Ditlenek azotu Pył zawieszony PM Tlenek węgla Ozon Ocena jakości powietrza w Sopocie Ditlenek siarki Ditlenek azotu Pył zawieszony PM Tlenek węgla Ocena jakości powietrza w Tczewie Ditlenek siarki Ditlenek azotu Pył zawieszony PM Tlenek węgla Epizody Wyniki pomiarów monitoringu automatycznego w Polsce Sieci monitoringu automatycznego w krajach Europy NDEKS JAKOŚĆI POWITRZA PODSUMOWANIE SPIS TABEL SPIS RYCIN 16 5

6 1. WSTĘP Podstawą działalności Fundacji w 211 r. był zatwierdzony przez Radę Nadzorczą w dniu 3 września 21 r. plan działania Fundacji na 211 r. Plan uwzględniał wymagania odnośnie prowadzenia pomiarów, zawarte w programie Państwowego Monitoringu Środowiska na lata , w tym działania związane z implementacją dyrektywy CAFE -Czystsze Powietrze dla Europy- (rozszerzenie badań o PM 2,5 ). W związku z powyższym, dzięki dotacji Miasta Tczew, zakupiony został nowy miernik GRIMM do pomiaru pyłu (jednoczesny pomiar trzech wielkości cząstek pyłu: 1, 2,5 i 1 µm), włączony do systemu w czerwcu 211r. oraz miernik ditlenku azotu. Z nowych inwestycji należy jeszcze wymienić włączenie do systemu dwóch stacji pogodowych Vaisala WXT (w miejsce zużytych czujników meteo) w stacjach AM4 i AM7 oraz laserowego miernika opadów na stacji AM 6. Zakres pomiarów, metody badawcze oraz zasady weryfikacji i walidacji danych zostały zaakceptowane przez ustawowego dysponenta monitoringu środowiska tj. Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Gdańsku. W czerwcu 211r. auditorzy Polskiego Centrum Akredytacji przeprowadzili w Fundacji audit w nadzorze, oceniając kompetencje techniczne laboratorium ARMAAG, postępowanie z wyposażeniem oraz wykonywanie sprawozdań z badań. Podczas auditu, Fundacja ARMAAG wystąpiła z wnioskiem o rozszerzenie i uaktualnienie zakresu akredytacji. Rozszerzenie obejmowało zmianę (obniżenie) dolnego zakresu stężeń tlenku węgla w powietrzu atmosferycznym. Na podstawie wyników przeprowadzonej oceny, w listopadzie 211r., Polskie Centrum Akredytacji podjęło decyzję o utrzymaniu akredytacji oraz o rozszerzeniu i aktualizacji zakresu akredytacji Fundacji ARMAAG. Dla informowania społeczeństwa o jakości powietrza powstała sieć paneli informacyjnych EOINET, na których prezentowany jest aktualny stan powietrza w poszczególnych miastach wraz z 24-ro godzinną prognozą stanu atmosfery. Zadaniem przekazywania takiej informacji jest próba dotarcia do jak największej części społeczeństwa, a nieodzownym atrybutem wizualizacji jest tzw. Atmoludek, który w prosty sposób (za pomocą gestów i mimiki twarzy) pokazuje, czy można wychodzić z domu nie narażając się na pogorszenie stanu swojego zdrowia. Aktualnie, w wojewódzkiej sieci ENVIRONet realizowanej w ramach projektu AIRPOMERANIA, funkcjonuje 27 paneli (42 monitorów LCD) prezentując informację o jakości powietrza oraz parametry meteorologiczne bądź z pomiarów bezpośrednich, bądź z prognozy. W 211r. Fundacja kontynuowała podjęte wcześniej zobowiązania, wykonując: zestawienia wyników pomiarów dla sieci EOINET, zestawienia do wojewódzkiej bazy JPOAT, raporty on-line indeksu jakości powietrza do CITEAIR i pomiarów ozonu do sieci ozon.web. Zapraszamy do zapoznania się z niniejszym raportem, w którym, w kolejnych rozdziałach przedstawiono wyniki pomiarów stężeń i warunków meteorologicznych na poszczególnych stacjach oraz dokonano oceny jakości powietrza w aglomeracji trójmiejskiej i Tczewie. 6

7 3. WYNIKI POMIARÓW STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZEŃ Pobieranie próbek i wykonywanie pomiarów stężeń zanieczyszczeń objętych akredytacją prowadzone są zgodnie z procedurą badawczą RMA/PB-1 Pomiary stężeń SO 2, NO-NO 2 - NO x, CO i O 3 w powietrzu atmosferycznym metodami automatycznymi. Procedura opracowana została na podstawie polskich norm. Badanie pyłu PM 1 wykonywane było przy zastosowaniu metod ekwiwalentnych do referencyjnych. Pomiary pozostałych substancji mierzonych w sieci ARMAAG (benzen, ditlenek węgla i amoniak) prowadzono zgodnie z polskimi normami. Przy omawianiu wyników pomiarów posługiwano się pojęciami obowiązującymi w monitoringu powietrza stosowanymi w następujących przepisach: a. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie oceny poziomów dopuszczalnych 1 b. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu 2, c. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku 3, Zgodnie z w/w aktami prawnymi wyniki pomiarów zagregowano do obowiązujących czasów uśredniania, z których utworzono następujące zbiory danych: baza danych 1-godzinnych, baza danych 8-godzinnych (kroczących), baza danych dobowych (24h), Stężenia substancji porównywano z dopuszczalnymi poziomami substancji w powietrzu lub wartościami odniesienia. Ocenę prowadzono dla trzech okresów: sezon letni (kwiecień-wrzesień), sezon grzewczy (październik-marzec), rok. Przy omawianiu wyników uwzględniono normy obowiązujące dla obszaru (stacje w Gdańsku, Gdyni i Tczewie) i uzdrowiska (Sopot). Na wykresach poziomy dopuszczalne i wartości odniesień oznaczono następująco: dla obszaru O dla uzdrowisk UZ Ilość ważnych danych w sieci ARMAAG po zwalidowaniu rocznych serii przedstawia się następująco: Tabela 2. Ilość ważnych danych [%] dla sezonu letniego 211 w zwalidowanej serii rocznej Stacja Analizator SO 2 NO NO 2 NOx Ozon CO 2 CO PM1 AM1 98,4 98,4 98,4 98,4 98,3 89,9 AM2 57, 97,8 97,8 97,8 98,8 AM3 98, 93,9 93,9 93,9 97,7 95,5 98,8 AM4 94,4 93,3 93,3 93,3 94,5 93,5 93,6 84,6 AM5 89,7 89,8 89,8 89,8 92,1 89,5 87,5 AM6 98, 96,7 96,7 96,7 98, 99,6 AM7 96,9 94, 94,5 AM8 97,2 97,8 97,8 97,8 75,5 97,4 99, AM9 98,5 98,5 98,5 98,5 99,9 99,9 AM1* 91, 91, 91, 99,3 * w stacji AM1 ilość ważnych danych z pomiarów amoniaku wyniosła 91,1% 1 Rozp. MŚ z dnia 3 marca 28 r. Dz. U. Nr 47 poz Rozp. MŚ z dnia 17 grudnia 28 r. Dz. U. Nr 5 poz.31 3 Rozp. MŚ z dnia 18 czerwca 27 r. Dz. U. Nr 12 poz

8 2. DZIAŁALNOŚĆ SIECI ARMAAG w roku Prowadzenie monitoringu powietrza atmosferycznego w Gdańsku, Gdyni, Sopocie i Tczewie W roku 211 pomiary wykonywane były w dziesięciu stacjach. Zakres pomiarowy rozszerzył się o pomiary pyłu PM 1 dzięki zakupowi miernika GRIMM do stacji AM7.Rozszerzony został również zakres pomiarowy parametrów meteorologicznych o opad mierzony metodą laserową w kolejnej stacji. Kontynuowane były badania ekwiwalentności metod pomiarowych pyłu PM 1. Ryc.1.Rozmieszczenie stacji ARMAAG 7

9 Tabela 1. Adresy stacji pomiarowych ARMAAG i zakres pomiarowy w roku 211 Stacja Rok rozpoczęcia pomiarów Analizatory gazowe Analizatory pyłowe Wyposażenie meteorologiczne AM1 Gdańsk Śródmieście ul. Powstańców Warszawskich AM2 Gdańsk Stogi ul. Kaczeńce AM3 Gdańsk Nowy Port ul. Wyzwolenia AM4 Gdynia Pogórze ul. Porębskiego AM5 Gdańsk Szadółki ul. Ostrzycka AM6 Sopot ul. Bitwy pod Płowcami AM7 Tczew ul. Targowa AM8 Gdańsk Wrzeszcz ul. Leczkowa AM9 Gdynia ul. Szafranowa AM1 Gdynia Śródmieście Ul. Wendy SO 2, NO x, NO 2 NO,CO SO 2, NO x, NO 2,NO, BTEX SO 2, NO x, NO 2, NO, CO, CO 2 SO 2, NO x, NO 2, NO, CO,CO 2, ozon SO 2, NO x, NO 2, NO, CO,CO 2,ozon SO 2, NO x,no 2, NO, CO, SO 2, NO x,no 2, NO, CO, SO 2, NO x, NO 2, NO, CO, ozon SO 2, NO x, NO 2, NO, CO, ozon NO x, NO, NH 3,BTEX PM 1 PM 1 PM 1 PM 1 PM 1 PM 1 PM 1, PM 2, 5, PM 1 PM 1, PM 2, 5 PM 1, PM 1 temperatura, wilgotność, ciśnienie temperatura, wilgotność, ciśnienie, opad, prędkość i kierunek wiatru temperatura, ciśnienie temperatura, wilgotność, ciśnienie, opad, prędkość i kierunek wiatru temperatura, wilgotność, ciśnienie, opad, prędkość i kierunek wiatru temperatura, wilgotność, ciśnienie, nasłonecznienie, prędkość i kierunek wiatru, opad temperatura, wilgotność, ciśnienie, opad (2 metody), prędkość i kierunek wiatru temperatura, wilgotność, ciśnienie, opad, prędkość i kierunek wiatru temperatura, wilgotność, ciśnienie, nasłonecznienie, prędkość i kierunek wiatru temperatura, wilgotność, ciśnienie, prędkość i kierunek wiatru Wyposażenie pomiarowe W sieci monitoringu regionalnego Fundacji ARMAAG w roku 211 do pomiarów substancji gazowych i pyłu PM 1 używano następującego wyposażenia pomiarowego: 9 analizatorów ditlenku siarki, 9 analizatorów ditlenku i tlenku azotu, 8

10 7 analizatorów tlenku węgla, 2 analizatorów ditlenku węgla, 3 analizatorów ozonu, 1 analizatora amoniaku, 2 analizatorów BTEX, 11 analizatorów pyłu PM 1 w tym jeden analizator referencyjny będący własnością WIOŚ, 2 analizatory pyłu PM 2,5. Nadzór nad wyposażeniem prowadzono zgodnie z procedurami i instrukcjami systemu zarządzania ustanowionego w Fundacji w zgodności z normą PN - EN IEC/ISO 1725:25. Kontrolę jakości pomiarów prowadzono przy użyciu kalibratora ozonu posiadającego świadectwo wzorcowania laboratorium Praskiego Instytutu Hydrometeorologicznego i dwóch referencyjnych przepływomierzy z certyfikatem NIST. Kalibracje (sprawdzenia wewnętrzne) wykonywano przy użyciu certyfikowanych wzorców i materiałów odniesienia: 9 kalibratorów wielogazowych, 9 generatorów powietrza zerowego, certyfikowanych mieszanek gazowych Pomiary ekwiwalentności pyłu PM 1 i PM 2,5 Pomiary pyłu PM 1 i PM 2,5 prowadzone w sieci ARMAAG przy użyciu analizatorów Eberline (8) pracujących w oparciu o metodę osłabienia promieniowania ) i analizatorów TEOM (3) (pomiar metodą wagi oscylacyjnej) nie posiadają statusu pomiaru referencyjnego. Dla uzyskania statusu pomiaru akredytowanego w roku 211kontynuowane były badania ekwiwalentności w celu wyznaczenia współczynnika korekcji w stosunku do metody referencyjnej. Kolejny cykl rocznych pomiarów ekwiwalentności metod oznaczania pyłu PM 1 przeprowadzono na stacji AM8 w Gdańsku Wrzeszczu. Badanie obejmowało: jednoczesne pobieranie próbek na trzech różnych analizatorach, w tym na jednym referencyjnym, weryfikację wyników, wyznaczenie współczynnika ekwiwalentności dla metod radiometrycznej i paragrawimetrycznej, oznaczanie metali i benzo-a-pirenu w pyle (w laboratorium Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gdańsku). Wyniki przedstawił dr inż. Jacek Gębicki na konferencji POL-EMIS w Siennej w czerwcu 212 roku. 9

11 Wyposażenie do pomiarów meteorologicznych W roku 211 Gmina Sopot wyposażyła stację AM6 w laserowy miernik opadów. Miernik laserowy opadu całkowitego Ryc.2. Miernik laserowy opadów na stacji AM System zbierania, przetwarzania i komunikacji W roku 211 we wszystkich stacjach lokalnych zmodyfikowano oprogramowanie komunikacyjne oraz w ramach integracji systemów ARMAAG/WIOŚ zmodernizowano dataloggery na wszystkich stacjach, wymieniając dyski i instalując nową wersję oprogramowania DAC Enviro Udostępnianie i prezentacja informacji o jakości powietrza Tryb i sposoby udostępniania i prezentacji informacji o jakości powietrza w stosunku do lat poprzednich nie zmieniły się. Udostępnianie informacji i danych oparto o zasady zapisane w statucie Fundacji, dokumentach prawnych oraz procedurach systemu zarządzania. Bieżące wyniki pomiarów prezentowano na stronach internetowych: sieci EnviroNet o jakości powietrza nie wprowadzono żadnych zmian. 1

12 Informację o pracach Fundacji ARMAAG prezentowano w mediach trójmiejskich oraz na III Pomorskiej Konferencji z cyklu Jakość Powietrza Gdańsk, 7-8. IV 211 r. w Gdańsku Oliwie. Ryc.3. Strona tytułowa monografii. Dane do prac naukowych i badawczych udostępniono 23 osobom i instytucjom naukowym. Istotnym elementem informacji o wykonywanych pomiarach w sieci ARMAAG jest uruchomiony w roku 211 europejski portal AirWatch. Wyniki pomiarów pokazywane są tam on-line, a dodatkowo mogą być ocenianie przez użytkowników portalu. 11

13 Ryc.4. Zrzuty z ekranu z portalu 12

14 2.3. Projekty Europejskie Projekt AIRPOMERANIA Zaawansowanie projektu AIRPOMERANIA w roku 211 wyniosło około 65%. Projekt podzielony na dwa komponenty (budowa stacji i wyposażenie laboratorium) oraz budowa systemu zbierania i przetwarzania informacji o jakości powietrza realizowany był w komponencie I przez WIOŚ i został wykonany w 1%. W ramach projektu AIRPOMERANIA zrealizowano w roku 211: budowę i włączenie do systemu 4 automatycznych stacji pomiarowych: w Lęborku, Kościerzynie, Malborku i Liniewku Kościerskim, budowę stacji centralnej i stanowisk analizy danych pomiarowych i walidacji w WIOŚ, modernizację stacji pomiarowej w Słupsku, modernizację i integrację systemu ARMAAG (stacje lokalne i stacja centralna, stanowisko walidacji) z systemem WIOŚ, włączenie do systemu zbierania danych stacji prywatnych w Starogardzie Gdańskim i Kwidzynie. W roku 211, po wykonaniu zadań przewidzianych w projekcie, sieć pomiarów automatycznych w województwie obejmuje dwie stacje centralne (ARMAAG i WIOŚ), 17 stacji automatycznych, 3 stanowiska analizy danych pomiarowych, 2 stanowiska walidacji danych. Ryc.5. Mapa stacji pomiarowych w województwie pomorskim 13

15 Ryc.6. Widok stacji pomiarowej Ryc.7. Wyposażenie stacji pomiarowej Dane zbierane w stacjach lokalnych transmitowane są do stacji centralnej umieszczonych w serwerowniach WIOŚ i ARMAAG. 14

16 Ryc.8. Serwerownia WIOŚ. W drugim elemencie projektu realizowanym przez WIOŚ sfinansowano zakup i uruchomienie aparatury w laboratorium. Wysokospecjalistyczne urządzenia to: chromatograf gazowy, spektrofotometr masowy, stanowisko pobierania prób. 15

17 Ryc.9. Chromatograf gazowy Ryc.1. Spektrofotometr masowy Ryc.11. Stanowisko pobierania prób 16

18 W II komponencie realizowanym przez ARMAAG wykonano w ramach projektu:: integrację systemów komunikacji i transmisji danych WIOŚ- ARMAAG, implementację oprogramowania systemu zapewnienia jakości danych (EDM wersja beta), obliczenia modelowe w tym rozkłady stężeń w województwie pomorskim za rok 21, monitorowanie postępu działań naprawczych za rok 21, opad211.ppt, uruchomiono krótkoterminowe prognozy stężeń zanieczyszczeń w województwie pomorskim, uruchomiono model fotochemiczny wraz z aktualizacją bazy emisji LZO obliczanie i prezentowanie indeksu pomiarowego na stronie i ze wszystkich automatycznych stacji pomiarowych działających w wojewódzkiej sieci monitoringu atmosfery.wykonawca wraz z Fundacją ARMAAG i WIOŚ przeprowadził w dniach 2-22 września akcję edukacyjną zwaną Szkołą Letnią. Ryc.12. Szkoła Letnia uczestnicy i wykładowcy 17

19 Projekt realizowano ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, budżetu państwa, dotacji Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku, dotacji gmin-założycieli Fundacji ARMAAG (Gdańsk, Gdynia, Sopot i Tczew) Projekt CITEAIR II W roku 211 kontynuowano współpracę z Partnerami z Unii Europejskiej w ramach projektu CITEAIR II. Kalendarium: posiedzenie robocze partnerów, Francja -Verneuil-en-Halatte uzyskanie certyfikatu kontroli I stopnia za rozliczenie, okresu styczeń czerwiec posiedzenie robocze partnerów - Rzym konferencja finałowa projektu w Rzymie posiedzenie robocze partnerów - Paryż listopad 211 polskie tłumaczenie strony projektu CITEAIR II uzyskanie ostatniego certyfikatu kontroli I stopnia za rozliczenie okresu lipiec grudzień 211 Ryc.13. konferencja finałowa projektu CITEAIR II w Rzymie r. 18

20 Ryc.14. Polskie tłumaczenie strony projektu CITEAIR II. 19

21 2.4. System zarządzania W dniu 3 stycznia 211 r. Fundacja otrzymała potwierdzenie, że prowadzi działalność zgodną z udzielonym zakresem akredytacji. Ryc.15. Certyfikat AB157 2

22 Tabela 3. Ilość ważnych danych [% ] dla sezonu grzewczego 211 w zwalidowanej serii rocznej Stacja Analizator SO 2 NO NO 2 NOx Ozon CO 2 CO PM1 AM1 98,5 98,5 98,5 98,5 98,5 96,7 AM2 73, 85,8 85,8 85,8 78,3 AM3 96,6 88,1 88,1 88,1 96,3 96,3 94, AM4 97,7 97,2 97,2 97,2 99,2 97,7 97,5 97,6 AM5 91,7 92,4 92,4 92,4 55,3 91,6 95,4 AM6 98,6 94,5 94,5 94,5 98,5 99,4 AM7 96,6 36,9 36,9 36,9 95,4 97,5 AM8 95,6 95,6 95,6 95,6 96,7 97,3 99,1 AM9 98,6 98,5 98,5 98,5 99,9 99,9 AM1* 96,7 96,7 96,7 99,9 * w stacji AM1 ilość ważnych pomiarów amoniaku wyniosła 97,% W zestawieniach wyników kursywą wyróżniono wartości uzyskane z niekompletnych serii danych. Wartości ponadnormatywne wyróżniono kolorem czerwonym Ditlenek siarki Pomiar ditlenku siarki wykonywany był we wszystkich 9 stacjach. W ośmiu stacjach pomiar wykonywany był przy użyciu analizatorów firmy Thermo Environmental model 43C, na stacji w Gdańsku Śródmieściu przyrządem firmy API. Pobory prób oraz wykonywanie pomiaru prowadzono zgodnie z procedurą badawczą RMA/PB-1 Pomiary stężeń SO 2, NO-NO 2 - NO x,co i O 3 w powietrzu atmosferycznym metodami automatycznymi opracowaną w zakresie dotyczącym SO 2 na podstawie normy PN-EN październik 25 Jakość powietrza atmosferycznego. Standardowa fluorescencyjna metoda UV oznaczania ditlenku siarki. Sprawdzenia i kalibracje wykonywane były zgodnie z procedurą RMA/PO-1 Zapewnienie jakości wyników badań. Ilość ważnych danych pozyskanych z analizatorów ditlenku siarki w roku 211 przedstawia się następująco: 22

23 Tabela 4. Kompletność serii pomiarowych ditlenku siarki w roku 211 Stacja rok % ważnych danych sezon grzewczy sezon letni stosunek ilości danych sezon grzewczy/sezon AM1 Gdańsk Śródmieście 98,4 98,5 98,4 1, AM2 Gdańsk Stogi 65, 73, 57, 1,28 AM3 Gdańsk Nowy Port 97,3 96,6 98,,99 AM4 Gdynia Pogórze 96, 97,7 94,4 1,4 AM5 Gdańsk Szadółki 9,7 91,7 89,7 1,2 AM6 Sopot ul, Bitwy pod Płowcami 98,3 98,6 98, 1,1 AM7 Tczew ul, Targowa 96,8 96,6 96,9 1, AM8 Gdańsk Wrzeszcz 96,4 95,6 97,2,98 AM9 Gdynia Dąbrowa 98,5 98,6 98,5 1, Minimalna ilość ważnych danych < 2 Dla większości analizatorów ditlenku siarki uzyskano wymaganą ilość ważnych danych. Wyjątek stanowią analizator na stacji AM2 (cały rok) oraz analizator na stacji AM5 (sezon letni). Wartości stężeń średniookresowych i średniorocznych przedstawiono w tabeli 5 i na rycinach 16, 18, 19. Dla ditlenku siarki dopuszczalny poziom stężeń średniorocznych został określony ze względu na ochronę roślin. W poszczególnych stacjach w roku 211 średnioroczne i średniookresowe stężenia ditlenku siarki przedstawiały się następująco: letni 23

24 Tabela 5. Stężenia ditlenku siarki średniookresowe i średnioroczne Stacja AM1 Gdańsk Śródmieście AM2 Gdańsk Stogi AM3 Gdańsk Nowy Port AM4 Gdynia Pogórze AM5 Gdańsk Szadółki AM6 Sopot ul. Bitwy pod Płowcami AM7 Tczew ul. Targowa AM8 Gdańsk Wrzeszcz AM9 Gdynia Dąbrowa Dopuszczalny poziom ditlenku siarki w powietrzu [ g/m 3 ] * 65 % danych sezon grzewczy Stężenia [ g/m 3 ] sezon letni Rok 8, 5,8 6,9 9,5 6,7 8,2* 6,8 5,2 6, 6,3 3,2 4,8 4,4 3,3 3,8 4,4 2,5 3,4 6,7 3,2 5, 6, 3,8 4,9 4,6 3, 3, Stężenia w okresie grzew czym 25 Stężenia w okresie letnim AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM8 AM9 AM1 Ryc.16. Stężenia ditlenku siarki w sezonie Ryc.17. Stężenia ditlenku siarki w sezonie grzewczym [ g/m 3 ] letnim [ g/m 3 ] 2 Stężenia średnioroczne AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 Ryc.18. Stężenia ditlenku siarki średnioroczne [ g/m 3 ] 4 Ze względu na ochronę roślin 24

25 Najwyższa wartość stężenia średniorocznego wystąpiła na stacji AM2 w Gdańsku Stogach i wyniosła (41%) poziomu dopuszczalnego, natomiast najniższą wartość zanotowano na stacji AM6 w Sopot ul. Bitwy pod Płowcami (17%). Aspekty zdrowotne określa oddziaływanie ditlenku siarki krótko i średniookresowe. Ze względu na ochronę zdrowia określono dopuszczalne poziomy średniodobowe wraz z częstością występowania, poziomy jednogodzinne i wartości alarmowe. Zestawienia wyników pomiarów oraz prezentacje graficzne pokazano poniżej. Tabela 6. Maksymalne stężenia ditlenku siarki średniodobowe Stacja Stężenia [ g/m 3 ] sezon grzewczy sezon letni AM1 Gdańsk Śródmieście 27,4 18,4 AM2 Gdańsk Stogi 4,5 43,4 AM3 Gdańsk Nowy Port 5,6 36,7 AM4 Gdynia Pogórze 28,4 11,1 AM5 Gdańsk Szadółki 31,2 25,3 AM6 Sopot ul. Bitwy pod Płowcami 33, 6,1 AM7 Tczew ul. Targowa 29,1 1,9 AM8 Gdańsk Wrzeszcz 31,3 26,2 AM9 Gdynia Dąbrowa 36, 7,9 Dopuszczalny poziom ditlenku obszar 125 siarki w powietrzu [ g/m 3 ] uzdrowisko 125 Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym 3 W roku 211 średniodobowe stężenia ditlenku siarki nie przekroczyły poziomu dopuszczalnego na żadnej ze stacji. Maksymalne stężenie w sezonie grzewczym wystąpiło na stacji AM3 Gdańsk Nowy Port i wyniosło 4,5% wartości dopuszczalnej. Z kolei w okresie letnim zanotowano najwyższe stężenie na stacji AM2 Gdańsk Stogi i wyniosło 34,8% wartości dopuszczalnej. Na rycinie 19 pokazano wartości maksymalnych stężeń średniodobowych w okresie grzewczym i letnim, zaś na rycinach 2,21,22 zmienne przebiegi sezonowe w poszczególnych miastach. 25

26 125 1 grzew czy letni AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 Ryc.19. Maksymalne średniodobowe stężenia ditlenku siarki [ g/m 3 ] Ryc.2. Przeciętne przebiegi stężeń średniodobowych ditlenku siarki na stacjach w Gdańsku [ g/m 3 ] 26

27 Ryc.21. Przeciętne przebiegi stężeń średniodobowych ditlenku siarki na stacjach w Gdyni i Sopocie [ g/m 3 ] Ryc.22. Przeciętne przebiegi stężeń średniodobowych ditlenku siarki na stacji w Tczewie [ g/m 3 ] Dla oceny jakości powietrza ważne są, oprócz bezwzględnych wartości, częstości występowania określonych przedziałów poziomów stężeń. Na rycinie 23 przedstawiono częstość występowania określonych wartości stężeń ditlenku siarki o czasie uśredniania 24h na obszarze Gdańska (na podstawie wyników z 5 stacji), Gdyni (2 stacje) oraz Sopotu i Tczewa (po jednej stacji). 27

28 Częstość występowania określonych wartości stężeń Przedział%D 24h SO 2 [%] Gdańsk Gdynia Sopot Tczew <2 98,61 99,44 99,45 99, ,33,56,55,85 4-6,6,,, 6-8,,,, 8-1,,,, >1,,,, %D 24 GDAŃSK GDYNIA 1, 1, 75, 75, 5, 5, 25, 25,, < >1, < >1 SOPOT TCZEW 1, 1, 75, 75, 5, 5, 25, 25,, < >1, < >1 Ryc.23. Częstość występowania uśrednionych 24h wyników pomiarów stężeń ditlenku siarki w określonych przedziałach stężeń W 211 roku w Gdyni, Sopocie i Tczewie wartości stężeń dobowych mieściły się w przedziale do 4% normy, tylko,3 % w Gdańsku wykroczyło poza ten przedział. W roku 211 nie odnotowano przekroczeń dopuszczalnych wartości stężeń 1h (chwilowych). Maksymalne stężenie ditlenku siarki S 1h = 212,8 g/m 3 zmierzono na stacji AM8 Gdańsk Wrzeszcz w sezonie letnim dnia 13 lipca o godzinie 11: przy temperaturze 22,3 C, ciśnieniu 113 hpa, wietrze o prędkości,7 m/s. W sezonie grzewczym najwyższe stężenie ditlenku siarki S 1h = 184,3 g/m 3 zanotowano na stacji AM2 Gdańsk Stogi w dniu 7 marca o godzinie 9: przy temperaturze -,5 C i ciśnieniu 136,9 hpa. 28

29 Tabela 7. Maksymalne stężenia 1-godzinne ditlenku siarki Stacja Stężenia [ g/m 3 ] sezon grzewczy sezon letni AM1 Gdańsk Śródmieście 72,2 81,4 AM2 Gdańsk Stogi 184,3 193,8 AM3 Gdańsk Nowy Port 171,7 148,8 AM4 Gdynia Pogórze 86,5 3,6 AM5 Gdańsk Szadółki 73,8 73,8 AM6 Sopot ul. Bitwy pod Płowcami 75,6 32,8 AM7 Tczew ul. Targowa 61,5 26,8 AM8 Gdańsk Wrzeszcz 98,3 212,8 AM9 Gdynia Dąbrowa 123,7 38,3 Dopuszczalny poziom ditlenku obszar 35 siarki w powietrzu [ g/m 3 ] uzdrowisko 35 Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku 24 kalendarzowym [liczba godzin] 35 3 grzew czy letni AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 Ryc.24. Maksymalne wartości stężeń 1-godzinnych ditlenku siarki [ g/m 3 ] Maksymalne wartości stężeń w okresie grzewczym wahały się od 17,6% poziomu dopuszczalnego na stacji AM7 Tczew ul. Targowa do 52,6% na stacji AM2 Gdańsk Stogi. W sezonie letnim przedział wartości stężeń wynosił od 7,7% poziomu dopuszczalnego na stacji AM7 Tczew do 6,8% w Gdańsku Wrzeszcz (stacja AM8). Zagregowane wyniki dla obszarów miast pokazują, że we wszystkich miastach ponad 99,7% stężeń 1-godzinnych występuje w przedziale do 2% dopuszczalnego poziomu. 29

30 Częstość występowania określonych wartości stężeń Przedział%D 1h SO 2 [%] Gdańsk Gdynia Sopot Tczew <2 99,72 99,97 99, ,26,3,3, 4-6,2,,, 6-8,,,, 8-1,,,, >1,,,, %D 1h GDAŃSK GDYNIA 1, 1, 75, 75, 5, 5, 25, 25,, < >1, < >1 SOPOT TCZEW 1, 1 75, 75 5, 5 25, 25, < >1 < >1 Ryc.25. Częstość występowania uśrednionych 1h wyników pomiarów stężeń ditlenku siarki w określonych przedziałach stężeń 3

31 3.2. Tlenki azotu Tlenek i ditlenek azotu mierzone były w 9 stacjach ARMAAG przy użyciu analizatorów firmy Thermo Environmental model 48C. W jednej stacji (AM1) do pomiaru stosowano analizatorthermo 17C. Do oznaczania monotlenku i ditlenku azotu stosowano procedurę badawczą RMA/PB-1 Pomiary stężeń SO 2, NO-NO 2 -NO x,co, i O 3 w powietrzu atmosferycznym metodami automatycznymi opracowaną w zakresie dotyczącym monotlenku i ditlenku azotu na podstawie normy PN-EN październik 25 Jakość powietrza atmosferycznego. Standardowa chemiluminescencyjna metoda pomiaru stężenia monotlenku i ditlenku azotu. Wskazania tlenku i ditlenku azotu kontrolowano zgodnie z procedurą RMA/PO-1 Zapewnienie jakości wyników badań. Tabela 8. Kompletność serii pomiarowych tlenków azotu w roku 211 % ważnych danych Stosunek Stacja rok sezon grzewczy sezon letni danych sezon grzewczy NO NO 2 NO x NO NO 2 NO x NO NO 2 NO x /sezon letni dla NO 2 AM1 98,4 98,4 98,4 98,5 98,5 98,5 98,4 98,4 98,4 1, AM2 91,8 91,8 91,8 85,8 85,8 85,8 97,8 97,8 97,8,88 AM3 91, 91, 91, 88,1 88,1 88,1 93,9 93,9 93,9,94 AM4 95,3 95,3 95,3 97,2 97,2 97,2 93,3 93,3 93,3 1,4 AM5 91,1 91,1 91,1 92,4 92,4 92,4 89,8 89,8 89,8 1,3 AM6 95,6 95,6 95,6 94,5 94,5 94,5 96,7 96,7 96,7,98 AM7 18,4 18,4 18,4 36,9 36,9 36, AM8 96,7 96,7 96,7 95,6 95,6 95,6 97,8 97,8 97,8,98 AM9 98,5 98,5 98,5 98,5 98,5 98,5 98,5 98,5 98,5 1, AM1 93,9 93,9 93,9 96,7 96,7 96,7 91, 91, 91, 1,6 Minimalny procent ważnych danych < 2 Kryterium ilości ważnych danych nie było spełnione w roku 211 w stacji AM7 w odniesieniu do sezonu letniego, grzewczego i całego roku, na stacjach AM2, AM3 w sezonie grzewczym oraz na stacji AM5 w sezonie letnim Ditlenek azotu Dla ditlenku azotu określone są poziomy dopuszczalne dla czasów uśredniania 1h z określoną częstością występowania w odniesieniu do roku oraz 1-godzinne stężenie alarmowe. Wartości stężeń średniookresowych i średniorocznych przedstawiono w Tabeli 9 i na rycinach 26, 27, 28. W poszczególnych stacjach w roku 211 średnioroczne i średniookresowe stężenia zanieczyszczeń przedstawiały się następująco: 31

32 Tabela 9. Stężenia ditlenku azotu średniookresowe i średnioroczne Stacja sezon grzewczy Stężenia [ g/m 3 ] sezon letni AM1 Gdańsk Śródmieście 29,2 21,5 25,4 AM2 Gdańsk Stogi 19,5 12,7 15,9 AM3 Gdańsk Nowy Port 21,3 14,9 18, AM4 Gdynia Pogórze 18,2 11,4 14,9 AM5 Gdańsk Szadółki 17,1 12,9 15, AM6 Sopot, ul. Bitwy pod Płowcami 17,3 11, 14,1 AM7 Tczew ul. Targowa AM8 Gdańsk Wrzeszcz 23,1 17,6 2,3 AM9 Gdynia Dąbrowa 24,7 23,1 23,9 AM1 Gdynia Śródmieście 22,5 21,9 22,2 Dopuszczalny poziom ditlenku azotu w powietrzu [ g/m 3 ] 4 Średnioroczne stężenia ditlenku azotu we wszystkich stacjach były niższe od wartości dopuszczalnych i wynosiły od 37,2 % normy na stacji AM4 Gdynia Pogórze do 63,5% na stacji AM1 Gdańsk Śródmieście. rok Stężenia w okresie grzew czym Stężenia w okresie letnim AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM8 AM9 AM1 AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM8 AM9 AM1 Ryc.26. Stężenia ditlenku azotu Ryc.27.Stężenia ditlenku azotu w w sezonie grzewczym [ g/m 3 ] sezonie letnim [ g/m 3 ] 4 Stężenia średnioroczne AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM8 AM9 AM1 Ryc.28. Stężenia ditlenku azotu średnioroczne [ g/m 3 ] 32

33 W 211 odnotowano 2 przekroczenia dopuszczalnych wartości stężeń 1h (chwilowych) na stacji AM9 w Gdyni Dąbrowie. Maksymalne stężenie ditlenku azotu S 1hmax = 234,9 g/m 3 zanotowano na tej stacji w dniu 25 lutego o godzinie 9:, temperatura osiągnęła -11,6 C, ciśnienie 114,1 hpa, wilgotność 79,9%. Tabela 1. Maksymalne stężenia dwutlenku azotu 1-godzinne [μg/m 3 ] Maksymalne steżenia Stacja jednogodzinne [ g/m 3 ] sezon grzewczy sezon letni AM1 - Gdańsk Śródmieście 148,4 98,7 AM2 - Gdańsk Stogi 116,2 85,5 AM3 - Gdańsk Nowy Port 116,8 91,9 AM4 - Gdynia Pogórze 144, 15,5 AM5 - Gdańsk Szadółki 14,8 141,5 AM6 - Sopot ul. Bitwy pod Płowcami 98,4 66,3 AM7 - Tczew ul. Targowa - - AM8 - Gdańsk Wrzeszcz 133,3 99,6 AM9 - Gdynia Dąbrowa 234,9 135,2 AM1 - Gdynia Śródmieście 145,6 174,7 Dopuszczalny poziom dwutlenku azotu 2 w powietrzu Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku 18 kalendarzowym [liczba godzin] 2 grzew czy letni AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM8 AM9 AM1 Ryc.29. Maksymalne stężenia ditlenku azotu 1-godzinne [μg/m 3 ] Oprócz bezwzględnych wartości dla oceny jakości powietrza ważne są częstości występowania określonych przedziałów poziomów stężeń. Z poniższej tabeli wynika, że w przedziale < 2% wartości dopuszczalnej odnotowano 88,6 % zmierzonych stężeń w Gdyni, a w Gdańsku 91 % i Sopocie ponad 96 %. Ilość stężeń odnotowanych powyżej 6% i 8% wartości dopuszczalnej w roku 211 w Gdańsku i Gdyni była minimalna (<,5%). Ilość stężeń odnotowanych powyżej 8-1 i >1 tylko w Gdyni i była minimalna odpowiednio,1 % i,1 %. 33

34 Częstość występowania określonych Przedział%D 1h wartości stężeń NO 2 [%] Gdańsk Gdynia Sopot <2 91,61 88,59 96, ,37 9,53 3,2 4-6,97 1,48,24 6-8,5,3, 8-1,,1, >1,,1, Powyższą analizę przedstawiono graficznie na histogramach. %D 1h GDAŃSK GDYNIA 1 1, 75 75, 5 5, 25 25, < >1, < >1 SOPOT 1, 75, 5, 25,, < >1 Ryc.3.Częstość występowania uśrednionych 1h stężeń ditlenku azotu w określonych przedziałach stężeń Charakterystykę zmienności stężeń w okresie całego roku na poszczególnych stacjach przedstawiono na rycinie

35 ARMAAG AM1 Gdańsk ul Pow stańców Warszaw skich 2 AM2 Gdańsk ul. Kaczeńce I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2 AM3 Gdańsk ul. Wyzw olenia 2 AM4 Gdynia ul. Porębskiego I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AM5 Gdańsk ul. Ostrzycka AM6 Sopot ul. Bitw y Pod Płow cami I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AM8 Gdańsk ul. Leczkow a AM9 Gdynia ul. Szafranow a I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AM1 Gdynia ul.wendy I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc.31. Przeciętne przebiegi stężeń ditlenku azotu 1-godzinnych [μg/m 3 ] 35

36 3.2.2 Tlenki azotu Stężenia tlenków azotu normowane są ze względu na ochronę roślin, w odniesieniu do okresu roku. Zgodnie z przyjętymi zasadami średnioroczne wartości stężeń tlenków azotu obliczono dla wszystkich stacji ARMAAG z wyjątkiem stacji AM7 z powodu braku ciągłości serii. Wartości stężeń przedstawiono w tabeli 11 i na rycinie 32. Tabela 11. Stężenia tlenków azotu średnioroczne [μg/m 3 ] Stacja Stężenia średnioroczne NO X µg/m 3 ] AM1 Gdańsk Śródmieście 43,8 AM2 Gdańsk Stogi 23,5 AM3 Gdańsk Nowy Port 28, AM4 Gdynia Pogórze 19,7 AM5 Gdańsk Szadółki 22,5 AM6 Sopot ul. Bitwy pod Płowcami 18,8 AM7 Tczew ul. Targowa - AM8 Gdańsk Wrzeszcz 31,4 AM9 Gdynia Dąbrowa 34,6 AM1 Gdynia Śródmieście 39, Dopuszczalny poziom tlenków azotu w powietrzu [ g/m 3 ] * 3 Stężenia średnioroczne AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM8 AM9 AM1 Ryc.32. Stężenia tlenków azotu średnioroczne [μg/m 3 ] 36

37 Najwyższe średnioroczne wartości tlenków azotu (przekraczające normę ze względu na ochronę roślin) wystąpiły na stacjach AM1 (Gdańsk Śródmieście), AM9 (Gdynia Dąbrowa) i AM1 (Gdynia Śródmieście). 37

38 3.3. Pył PM 1 Pomiary pyłu PM 1 nie zostały objęte zakresem akredytacji, niemniej do pobierania prób i wykonywania pomiarów stosowano takie same procedury jak do zanieczyszczeń objętych zakresem akredytacji. Pomiary pyłu w aglomeracji są niezwykle istotne z uwagi na realizowany program naprawy powietrza. Pył PM 1 uznawany jest za jedno z bardziej istotnych potencjalnych zagrożeń zdrowia związanych z zanieczyszczeniem powietrza. Drobne cząstki (PM 1 i mniejsze) wprowadzane są do powietrza w wyniku emisji pierwotnej lub powstają w atmosferze jako emisja wtórna w wyniku reakcji i procesów przy transporcie na większe odległości gazów: SO 2, NO x,nh 3 oraz lotnych związków organicznych 1. Zgodnie z właściwym Rozporządzeniem 2 jako metodę referencyjną dla pomiaru pyłu PM 1 uznaje się metodę manualną wagową. Jako metodę pozyskiwania informacji godzinnych o stężeniach PM 1 podaje się metodę automatyczną. W roku 211 pył PM 1 w stacjach ARMAAG mierzony był (podobnie jak w innych stacjach sieci AIRBASE) dwiema metodami automatycznymi: metodą radiometryczną analizatorem firmy Eberline i metodą wagi oscylacyjnej pyłomierzem firmy Rupprecht & Pataschnick. Na stacji AM8 prowadzony był program ekwiwalentności pomiaru pyłu PM 1 przy użyciu referencyjnego analizatora wysokoobjętościowego z automatycznym zmieniaczem filtrów. Poprawność wskazań analizatorów kontrolowano, co trzy miesiące przy użyciu folii kalibracyjnych, zgodnie z procedurą kalibracji. Kompletność serii pomiarowych oraz inne kryteria dla obliczania średnich wartości podano w tabeli 12. Tabela 12. Kompletność serii pomiarowych pyłu PM 1 w roku 21 Stacja rok % ważnych danych stosunek ilości sezon grzewczy sezon letni danych sezon grzewczy/sezon AM1 Gdańsk Śródmieście 93,3 96,7 89,9 1,8 AM2 Gdańsk Stogi 88,6 78,3 98,8,79 AM3 Gdańsk Nowy Port 96,4 94, 98,8,95 AM4 Gdynia Pogórze 91,1 97,6 84,6 1,15 AM5 Gdańsk Szadółki 91,4 95,4 87,5 1,9 AM6 Sopot ul. Bitwy pod Płowcami 99,5 99,4 99,6 1, AM7 Tczew ul. Targowa 96, 97,5 94,5 1,3 AM8 Gdańsk Wrzeszcz 99, 99,1 99, 1, AM9 Gdynia Dąbrowa 99,9 99,9 99,9 1, AM1 Gdynia Śródmieście 99,6 99,9 99,3 1,1 Minimalna ilość ważnych danych <2 Poziomy dopuszczalne dla pyłu PM 1, określone ze względu na ochronę zdrowia, odnoszą się do okresu doby i roku. Wartości chwilowe jednogodzinne można odnosić dla tzw. wartości odniesienia dla celów projektowych. letni 1 Raport stan środowiska w Polsce w latach Warszawa 23 2 Rozporządzenie MŚ z dnia 17 grudnia 28 o ocenie poziomów dopuszczalnych 38

39 Dla pyłu PM 2, 5 jako wartość referencyjną stężenia średniorocznego przyjęto 25 g/m 3. Wartości stężeń średniookresowych i średniorocznych obliczono dla wszystkich okresów i przedstawiono w tabeli 13 i na rycinach 33, 34, 35 W poszczególnych stacjach w roku 211 średnioroczne i średniookresowe stężenia pyłu PM 1 przedstawiały się następująco: Tabela 13. Stężenia pyłu PM 1 średniookresowe i średnioroczne Stacja AM1 Gdańsk Śródmieście AM2 Gdańsk Stogi AM3 Gdańsk Nowy Port AM4 Gdynia Pogórze AM5 Gdańsk Szadółki AM6 Sopot ul. Bitwy pod Płowcami AM7 Tczew ul. Targowa AM8 Gdańsk Wrzeszcz AM9 Gdynia Dąbrowa AM1 Gdynia Śródmieście Dopuszczalny poziom pyłu PM 1 w powietrzu [ g/m 3 ] sezon grzewczy Stężenia [ g/m 3 ] sezon letni rok 31,6 25,5 28,6 32,1 25,5 28,3 22,6 17,1 19,8 21,1 13,9 17,8 2,6 14,9 17,8 21,5 15,9 18,7 26,2 19,6 21,6 29,9 19,1 24,5 2,8 15,8 18,3 34,4 27,5 31, 4 W roku 211 nie stwierdzono przekroczeń normy średniorocznej pyłu PM 1. Kolejny rok z rzędu najwyższą wartość 31, g/m 3 zanotowano na AM1 stacji Gdynia Śródmieście, co stanowi 77,5 % wartości dopuszczalnej. W rejonie stacji AM1 Gdynia Śródmieście trwały intensywne prace modernizacyjne infrastruktury portowej, stąd wyniki pomiarów należy traktować jako reprezentatywne dla najbliższego rejonu stacji. Stężenia w okresie grzew czym Stężenia w okresie letnim AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 Ryc.33. Stężenia pyłu PM 1 w sezonie Ryc.34. Stężenia pyłu PM 1 w sezonie grzewczym [ g/m 3 ] letnim [ g/m 3 ] 39

40 Stężenia średnioroczne AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 Ryc.35. Stężenia pyłu PM 1 średnioroczne [ g/m 3 ] W roku 211 przekroczenia norm średniodobowych dla pyłu PM 1 odnotowano we wszystkich stacjach. W 211 roku Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Gdańsku nie uwzględnił w corocznej ocenie jakości powietrza 3 wyników ze stacji zlokalizowanej w Gdyni Śródmieściu. Obliczona zgodnie z tym samym tokiem liczba dni z przekroczeniami (bez stacji AM1) wyniosła 52 przekraczając tym samym dopuszczalną częstość wynoszącą 35 dni w roku. W niniejszym raporcie dla celów informacyjnych podano również liczbę dni z przekroczeniami z uwzględnieniem stacji AM1. Wyniosła ona 61. W porównaniu z rokiem poprzednim zanotowano spadek ilości dni z przekroczeniem normy średniodobowej, gdy takich dni w aglomeracji odnotowano 79. W Tczewie w roku 211 zanotowano 2 dni z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu stężeń w odniesieniu do doby. Wyższe od dopuszczalnych były maksymalne wartości stężeń 24-godzinnych. Wyniki pomiarów prezentuje tabela 14 oraz rycina Ocena roczna jakości powietrza w województwie pomorskim za 21 rok, Gdańsk marzec 211 4

41 Tabela 14. Maksymalne stężenia pyłu PM 1 średniodobowe Maksymalne stężenia pyłu PM 1 Stacja średniodobowe [μg/m 3 ] sezon sezon grzewczy letni AM1 Gdańsk Śródmieście 149,73 91,32 AM2 Gdańsk Stogi 16,23 84,3 AM3 Gdańsk Nowy Port 18,6 65,27 AM4 Gdynia Pogórze 87,35 42,5 AM5 Gdańsk Szadółki 16,9 54,9 AM6 Sopot ul. Bitwy pod Płowcami 95,16 51,44 AM7 Tczew ul. Targowa 118,35 4,62 AM8 Gdańsk Wrzeszcz 132,14 62,1 AM9 Gdynia Dąbrowa 85,99 49,61 AM1 Gdynia Śródmiescie 165,13 89,22 Dopuszczalny poziom pyłu PM1 w powietrzu [ g/m 3 ] 5 Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziomu w roku 35 kalendarzowym Ilość dni z przekroczeniami: sezon grzewczy sezon letni Aglomeracja (bez stacji AM1) Tczew 2 Maksymalne stężenie średniodobowe S max = 165,13 g/m 3 odnotowano na stacji nr 1 w Gdyni Śródmieście dnia 14 marca przy średniej temperaturze powietrza 5,6 i wietrze południowo- zachodnim grzew czy letni AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 Ryc.36. Maksymalne stężenia pyłu PM 1 średniodobowe w okresie grzewczym i letnim 41

42 Uśrednione 24-godzinne przebiegi stężeń pyłu PM 1 na poszczególnych stacjach przedstawiono na rycinie 37. Ryc.37. Uśrednione średniodobowe przebiegi stężeń [μg/m 3 ] pyłu PM 1 w roku 211 Stan zanieczyszczenia powietrza pyłem PM 1 analizowano, obliczając częstość występowania określonych wartości stężeń średniodobowych. W tabeli poniżej i na rycinie 38 przedstawiono częstość występowania określonych wartości stężeń pyłu PM 1 o czasie uśredniania 24h. Częstość występowania określonych wartości stężeń Przedział%D 24h pyłu PM 1 [%] Gdańsk Gdynia Sopot Tczew <2 1,86 16,23 17,63 14, ,8 42,36 54,27 46, ,41 2,9 14,6 2, ,51 9,91 7,44 9, ,76 5,28 2,48 3,43 >1 7,39 6,13 3,58 5,71 42

43 %D 24h GDAŃSK GDYNIA 1, 1 75, 75 5, 5 25, 25, < >1 < >1 SOPOT TCZEW 1 1, 75 75, 5 5, 25 25, < >1, < >1 Ryc.38. Częstość występowania uśrednionych 24h wyników pomiarów stężeń pyłu PM 1 w określonych przedziałach stężeń Najwięcej wyników mieści się w przedziale od 2-4% normy. Wyników powyżej 1% normy było: w Gdańsku 7,4 % w Gdyni 6,1 % w Sopocie 3, 6 % w Tczewie 5,7 % 43

44 3.4. Tlenek węgla Tlenek węgla mierzony był w 7 stacjach ARMAAG przy użyciu analizatorów Thermo Environmental model 48C i API Teledyne 3E. Do oznaczania tlenku węgla stosowano procedurę badawczą RMA/PB-1 Pomiary stężeń SO 2, NO-NO 2 -NO x,co, i O 3 w powietrzu atmosferycznym metodami automatycznymi opracowaną w zakresie dotyczącym monotlenku węgla na podstawie normy PN-EN październik 25 Jakość powietrza atmosferycznego. Standardowa metoda pomiaru stężenia tlenku węgla z zastosowaniem niedyspersyjnej spektroskopii w podczerwieni. Wskazania tlenku węgla kontrolowano zgodnie z procedurą RMA/PO-1 Zapewnienie jakości wyników badań. Tabela 15. Kompletność serii pomiarowych tlenku węgla w roku 211 Stacja AM1 Gdańsk Śródmieście AM3 Gdańsk Nowy Port AM4 Gdynia Pogórze AM5 Gdańsk Szadółki AM6 Sopot ul, Bitwy pod Płowcami AM7 Tczew ul, Targowa AM8 Gdańsk Wrzeszcz Minimalna ilość ważnych danych % ważnych danych stosunek ilości rok sezon grzewczy sezon letni danych sezon grzewczy/sezon letni 98,4 98,5 98,3 1, 95,9 96,3 95,5 1,1 95,5 97,5 93,6 1,4 9,5 91,6 89,5 1,2 98,3 98,5 98, 1, 94,7 95,4 94, 1,2 97,3 97,3 97,4 1, <2 Poziom tlenku węgla określa się na podstawie obliczonych wartości jako maksymalną średnią ośmiogodzinną spośród średnich kroczących, obliczanych co godzinę z ośmiu średnich jednogodzinnych w ciągu doby. Każdą tak obliczoną średnią 8-godzinną przypisuje się dobie, w której się ona kończy; pierwszym okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 17: dnia poprzedniego do godziny 1: danego dnia; ostatnim okresem obliczeniowym dla każdej doby jest okres od godziny 16: do 24: tego dnia. Wartości maksymalnych stężeń 8h w sezonie grzewczym i letnim przedstawiono w tabeli 16 i na rycinie 39. W poszczególnych stacjach w 211 roku stężenia tlenku węgla przedstawiały się następująco: 44

45 Tabela 16. Maksymalne stężenia tlenku węgla 8-godzinne kroczące Stacja AM1 Gdańsk Śródmieście AM3 Gdańsk Nowy Port AM4 Gdynia Pogórze AM5 Gdańsk Szadółki AM6 Sopot ul. Bitwy pod Płowcami AM7 Tczew ul. Targowa AM8 Gdańsk Wrzeszcz Dopuszczalny poziom tlenku węgla w powietrzu [ g/m 3 ] Maksymalne stężenia CO 8h kroczące [µg/m 3 ] sezon sezon grzewczy letni 334, 915,2 245,6 857,1 1522,2 96,1 181,5 582,9 1851,6 486,9 2976,5 999,2 3324,1 172,3 obszar uzdrowisko 1 5 Maksymalne 8h stężenia tlenku węgla były niższe od wartości dopuszczalnych i osiągały poziom w sezonie grzewczym na obszarach z wykluczeniem uzdrowisk od 15,22% (AM4 Gdynia Pogórze) do 33,2% (AM8 Gdańsk Wrzeszcz) wartości dopuszczalnych. Maksymalne 8h stężenia tlenku węgla na stacji AM6 Sopot były niższe od wartości dopuszczalnych dla uzdrowiska i w okresie grzewczym stanowiły 37,% wartości dopuszczalnych. We wszystkich stacjach pomiarowych stężenie tlenku węgla było znacznie wyższe w sezonie grzewczym niż w okresie letnim. 1 grzew czy letni AM1 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 Ryc.39. Maksymalne stężenia tlenku węgla, 8-godzinne kroczące [μg/m 3 ] 45

46 Przebieg 8h stężeń kroczących na wszystkich stacjach, mierzących tlenek węgla, przedstawiono na rycinie 4. Ryc.4. Przebiegi stężeń tlenku węgla 8h kroczących w stacjach sieci ARMAAG [μg/m 3 ] Najwyższe poziomy stężeń notowane były w stacji AM8 w Gdańsku Wrzeszczu. Maksymalne stężenie tlenku węgla 1h = 4783,6 g/m 3 zmierzono w dniu 24 lutego o godzinie 9: przy temperaturze -1,1 C i wilgotności 69,%. Najwyższe stężenie 8h wyliczone ze stężeń kroczących 8h = 3324,1 g/m 3 odnotowano w tej stacji 25 lutego. Na obszarze objętym pomiarami sieci ARMAAG blisko 1% wyników tlenku węgla mieści się w zakresie do 2% normy. W Gdańsku, odnotowano jedynie 2,14% wyników w zakresie od 2% do 4% normy, natomiast w Sopocie takich wyników było 5,21%, a w Tczewie 3,34%. W Gdyni stężenia tlenku węgla mieszczą się w 1% w przedziale do 2% normy. Przedział %D 8h Częstość występowania określonych wartości stężeń CO [%] Gdańsk Gdynia Sopot Tczew < 2 97,86 1, 94,79 96, ,14, 5,21 3,34 4-6,,,, 6-8,,,, 8-1,,,, >1,,,, Na rycinie 48 przedstawiono procentowe udziały wartości stężeń tlenku węgla 8-godzinnych kroczących w poszczególnych miastach. 46

47 %D 8h GDAŃSK GDYNIA < >1 < >1 SOPOT TCZEW 1, 1, 75, 75, 5, 5, 25, 25,, < >1, < >1 Ryc.41. Częstość występowania 8-godzinnych stężeń kroczących tlenku węgla w określonych przedziałach wartości 47

48 3.5. Ozon Ozon jest zanieczyszczeniem wtórnym, powstającym w wyniku reakcji tlenku azotu i tlenu, w obecności promieniowania słonecznego. Jest elementem smogu letniego. Ze względu na niekorzystne oddziaływanie na organizm ludzki, jego poziom w warstwie przyziemnej podlega ciągłemu monitorowaniu, a stężenia obowiązkowemu sprawozdawaniu (w okresie letnim co godzinę). Pomiary ozonu w sieci ARMAAG prowadzone były zgodnie z procedurą badawczą RMA/PB-1 Pomiary stężeń SO 2, NO-NO 2 -NO x, CO i O 3 w powietrzu atmosferycznym metodami automatycznymi, opracowaną w zakresie dotyczącym ozonu na podstawie normy PN-EN październik 25. Jakość powietrza atmosferycznego. Standardowa metoda pomiaru stężenia ozonu z zastosowaniem fotometrii UV. Od października 27 roku do kalibracji analizatorów ozonu Fundacja ARMAAG stosuje własny kalibrator, który raz w roku jest wzorcowany w Czeskim Instytucie Hydro-meteorologicznym w Pradze. Kalibrację analizatorów przeprowadza się zgodnie z procedurą systemu zarządzania RMA/PO-1 Zapewnienie jakości badań. Kompletność serii pomiarowych ozonu po wykonaniu rocznej weryfikacji i walidacji wyniosła: Tabela 17. Kompletność serii pomiarowych ozonu w roku 211 Stacja AM4 Gdynia Pogórze AM5 Gdańsk Szadółki AM8 Gdańsk Wrzeszcz AM9 Gdynia Dąbrowa Minimalna ilość ważnych danych % ważnych danych Stosunek ilości danych sezon sezon rok sezon letni grzewczy/sezon grzewczy letni 96,8 99,2 94,5 1,5 73,7 55,3 92,1,6 86,1 96,7 75,5 1,28 99,9 99,9 99,9 1, <2 Kryterium ilości ważnych danych nie było spełnione w roku 211 w stacji AM5 w odniesieniu do sezonu grzewczego i całego roku oraz na stacji AM8 w sezonie letnim i w odniesieniu do całego roku. Wyniki pomiarów, podobnie jak w latach poprzednich, potwierdzają zależność wysokich poziomów ozonu od wysokiej temperatury powietrza oraz spadek poziomu ozonu przy wzroście stężeń tlenków azotu. Rozkład stężeń zależy od lokalizacji stacji. Stężenia 8-godzinne (8h) obliczono zgodnie z zapisem w Rozporządzeniu MŚ z dnia 3 marca 28 jako stężenia kroczące. W sezonie grzewczym stężenia 8-godzinne obliczone ze stężeń kroczących nie przekraczały normy dopuszczalnej = 12 g/m 3. W sezonie letnim, w aglomeracji trójmiejskiej, stężenie wyższe niż poziom dopuszczalny występowało przez 8 dni w stosunku do normy dopuszczalnej, wynoszącej 25 dni. Maksymalne wartości stężeń ozonu 8 h obliczonych ze stężeń kroczących w roku 211 przedstawiono w tabeli 18 i na rycinie

49 Tabela 18. Maksymalne wartości stężeń ozonu 8-godzinnych w roku 211 Stacja Maksymalne stężenia ozonu 8-godzinne sezon grzewczy sezon letni Termin wystąpienia stężeń maksymalnych sezon grzewczy AM4 Gdynia Pogórze AM5 Gdańsk Szadółki AM8 Gdańsk Wrzeszcz AM9 Gdynia Dąbrowa Dopuszczalny poziom stężenia ozonu w powietrzu 12 8-godzinna krocząca [ g/m 3 ] Dopuszczalna częstość przekraczania dopuszczalnego poziom 25 w roku kalendarzowym [liczba dni] Liczba dni z przekroczeniami w ciągu roku kalendarzowego 7 * 55, 3% danych sezon letni 9,6 123, ,8* 134, ,1 125, ,1 138, grzew czy letni AM4 AM5 AM8 AM9 Ryc.42. Maksymalne stężenia ozonu 8-godzinne kroczące w sezonach letnim i grzewczym [μg/m 3 ] 49

50 Na rycinie 43 pokazano przebiegi kroczących stężeń 8h w kolejnych dobach roku 211 AM4 Gdynia ul. Porębskiego AM5 Gdańsk Szadółki I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AM8 Gdańsk ul. Leczkow a AM9 Gdynia Dąbrow a I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc.43. Przebiegi dobowe stężeń ozonu 8-godzinnych kroczących w poszczególnych miesiącach roku 211 [μg/m 3 ] Jak już wspomniano podczas analizy innych zanieczyszczeń, bardzo ważnym parametrem jest częstość występowania określonych przedziałów stężeń. Częstość występowania Przedział określonych wartości stężeń O %D 3 [%] 8h Gdańsk Gdynia <2 6,45 3, ,38 16, ,5 42, ,26 29, ,48 6,79 >1,17 1,39 5

51 GDAŃSK GDYNIA 1, 1, 75, 75, 5, 5, 25, 25,, < >1, < >1 Ryc.44. Częstość występowania określonych poziomów stężeń ozonu w roku 211 w odniesieniu do wartości 8-godzinnych kroczących W Gdańsku i w Gdyni poziomy stężeń ozonu w określonych przedziałach stężeń są podobne. Jak pokazano na rycinie 44 stężeń wyższych od normy notuje się niewiele, bo,17% w Gdańsku i 1,39% w Gdyni. Innymi normowanymi stężeniami są stężenia 1 godzinne: alertowe = 18 g/m 3 (tzw. próg informowania społeczeństwa) i alarmowe = 24 g/m 3. W aglomeracji gdańskiej w roku 211 nie zanotowano ani jednego przypadku wystąpienia stężenia ozonu powyżej progu informowania = 18 g/m 3. Stacja AM4 Gdynia Pogórze ul. Porębskiego AM5 Gdańsk Szadółki AM8 Gdańsk Wrzeszcz ul. Leczkowa AM9 Gdynia Dąbrowa ul. Szafranowa Tabela 19.Maksymalne wartości stężeń ozonu 1h w roku 211 Stężenie maksymalne O 3 Termin Warunki meteorologiczne g/m 3 ] Ciśnienie = 11,2hPa 131, : Prędkość wiatru = 1,1 m/s Temperatura = 13,8 o C Wilgotność = 4,9% Ciśnienie = 999,9hPa 14, : Prędkość wiatru = 6,3 m/s Temperatura = 28,4 o C Wilgotność = 34,7% Ciśnienie = 12, hpa 133, : Prędkość wiatru = 2,3 m/s Temperatura = 16,8 o C Wilgotność = 51,3% Ciśnienie = 999,1 hpa 149, : Prędkość wiatru = 2,5 m/s Temperatura = 19,5 o C Wilgotność = 37,8% 1h - próg informowania społeczeństwa [ g/m 3 18 ] 1h - wartość alarmowa [ g/m 3 ] 24 51

52 W roku 211 w europejskiej sieci informacji i obserwacji środowiska kontynuowana była informacja on-line o stężeniach ozonu na uruchomionej w 26 roku stronie internetowej Prezentowano wyniki ze stacji pomiarowych z 34 krajów europejskich: W sieci EOINET raportowane są wyniki stężeń ozonu na stronie gdzie podawane są ilości przekroczeń stężeń alertowych i alarmowych oraz daty ich występowania. Ryc.45. Mapy stężeń ozonu - ilość dni z przekroczeniami powyżej progu informowania 52

53 Ryc.46. Analiza epizodów max.1 h ozonu wraz z sytuacją meteorologiczną 53

54 3.6. Zanieczyszczenia specyficzne W roku 211 nie zmienił się zakres pomiarów substancji specyficznych. Na stacji nr 1 w Gdyni przy ulicy Wendy kontynuowano pomiary benzenu, toluenu, ksylenów i etylobenzenu oraz amoniaku. Pomiary BTX na stacji AM1 były wykonywane tylko przez cześć roku, gdyż analizator uległ poważnej awarii i został wycofany z ekspolatcji. Od 7 października 21 r. archiwizowane są wyniki pomiarów BTX w stacji AM2 w Gdańsku przy ulicy Kaczeńce. Pomiary ditlenku węgla wykonywano w dwóch stacjach: AM3 w Gdańsku i AM4 w Gdyni. Tabela 2. Kompletność serii pomiarowych zanieczyszczeń specyficznych w roku 211 % ważnych danych Zanieczyszczenie Stacja sezon sezon rok grzewczy letni Benzen (BTEX) AM2 97,1 96,1 98,2 AM1 25,5 49,4 1,6 Dwutlenek węgla (CO 2 ) AM3 97, 96,3 97,7 AM4 95,6 97,7 93,5 Amoniak (NH 3 ) AM1 94,1 97, 91,1 Minimalny procent ważnych danych dla benzenu Z przedstawionych danych wynika, że ilość ważnych danych upoważnia do obliczenia wartości średniorocznych, z wyjątkiem danych dotyczących benzenu na stacji AM1. Pozostałe serie pomiarowe spełniają wymagania Decyzji Komisji Europejskiej 1 dla obliczenia parametrów statystycznych Benzen, toluen, ksyleny Węglowodory aromatyczne, w tym najprostszy benzen, zaliczane są do grupy lotnych związków organicznych. Benzen uznany jest za substancję rakotwórczą. W stacji nr 1 (AM1) do pomiaru benzenu stosowany był chromatograf gazowy monitor Chrompack CP 71, a w stacji AM2 zainstalowany został analizator BTX firmy Synspec. Referencyjną metodą oznaczania węglowodorów jest technika chromatograficzna GC FID z aspiracyjnym poborem próby. Obecnie normowany jest średnioroczny poziom benzenu. W rozporządzeniu o wartościach odniesienia 2 podane są stężenia jednogodzinne dla benzenu oraz jednogodzinne i średnioroczne dla toluenu, ksylenu (suma izomerów) i etylobenzenu. Wartości stężeń średniorocznych i maksymalnych 1h przedstawiono w tabeli 21. Z powodu braku wymaganej ilości ważnych danych ze stacji AM1, tabela przedstawia dane jedynie ze stacji AM /11/WE z dnia 27 stycznia 1997 r. 2 Rozp. MŚ z dnia 26 stycznia 21 r. Dz. U 16 poz.87 54

55 µg/m : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : C Tabela 21. Stężenia węglowodorów aromatycznych na stacji AM2 Stężenia substancji w powietrzu [ g/m 3 ] Termin i warunki wystąpienia stężeń maksymalnych Substancja wartości średnioroczne średnioroczne poziom dopuszczalny lub wartość odniesienia wartości 1h stężenie maksymalne wartość odniesienia termin warunki meteorologiczne Benzen,6 5 9, 3 Ksyleny 1, ,4 1 Toluen,2 1 4, : : : ciśnienie = 139,2 hpa, prędkość wiatru =,6 m/s., temperatura = -8,3 o C, wilgotność = 89%. ciśnienie = 124,4 hpa, prędkość wiatru =,6 m/s temperatura =,6 o C, wilgotność = 93,4%. ciśnienie = 118,8 hpa, prędkość wiatru = 1, m/s temperatura = 8,9 o C, wilgotność = 74,6%. Podobnie jak w latach poprzednich poddano analizie warunki, w których wystąpiły stężenia wyższe od wartości odniesienia. Suma stężeń ksylenów (p-ksylen i o-ksylen) wyższa od tolerowanej wartości 1 [ g/m 3 ] zmierzona została o godzinie 2: w dniu 15 listopada. Szczegółowe warunki wystąpienia epizodu przedstawia rycina , 14 8, , 8 4, 6 2, 4, 2-2, toluen ksyleny temperatura Ryc.47. Przebieg zmian stężeń toluenu i ksylenów w dniach

56 Amoniak i ditlenek węgla Amoniak mierzony jest w stacji nr 1 w Gdyni przy ul. Wendy. Lokalizacja miernika, wskazana jako reprezentatywna dla monitorowania tła tego zanieczyszczenia w rejonie portu, nie zmieniła się. Zmierzone stężenia zestawiono w tabeli 22, w której podano również warunki meteorologiczne, towarzyszące wystąpieniu stężenia maksymalnego. Ditlenek węgla uważany jest za podstawowy gaz cieplarniany. Monitorowanie jego stężenia w atmosferze prowadzone jest razem z obserwacją zmian klimatu. W sieci ARMAAG ditlenek węgla monitorowany jest w dwóch stacjach - AM3 i AM4, zlokalizowanych w rejonie oddziaływania zawodowych elektrociepłowni. Stężenia ditlenku węgla i towarzyszące wystąpieniu maksymalnej wartości chwilowej parametry meteorologiczne zestawiono w tabeli 22. Tabela 22. Wartości stężeń amoniaku średniorocznych i maksymalnych w roku 211 Substancja Stężenia substancji w powietrzu [ g/m 3 ] wartości średnioroczne średnioroczne wartość odniesienia stężenie max. wartości 1h wartość odniesienia Termin i warunki wystąpienia stężeń maksymalnych termin warunki meteo Amoniak NH 3 2, 5 16,1 4 Stacja średnioroczne Ditlenek węgla Stężenie CO 2 w powietrzu [mg/m 3 ] stężenie maksymalne sezon grzewczy sezon letni CO 2 (AM3) 78, 985,7 99, : CO 2 (AM4) 753,3 99, 82, : ciśnienie = 128,1 hpa, prędkość wiatru =,6 m/s temperatura = 14,7 o C, wilgotność = 59,1%. Termin i warunki wystąpienia stężeń maksymalnych ciśnienie = 111,3 hpa, prędkość wiatru bd temperatura = 1,9 o C, wilgotność bd ciśnienie = 117,9 hpa, prędkość wiatru bd temperatura = -7,8 o C, wilgotność = 68,8%. 56

57 Ryc.48 Przebieg zmian stężeń średniodobowych ditlenku węgla wraz z linią trendu na stacjach AM3 i AM4 w roku

58 4. WARUNKI METEOROLOGICZNE Równolegle z pomiarami stężeń substancji zanieczyszczających prowadzone były w 211 roku pomiary podstawowych elementów meteorologicznych takich jak: ciśnienie atmosferyczne, temperatura powietrza, wilgotność względna, kierunek i prędkość wiatru, opad atmosferyczny oraz promieniowanie słoneczne. W grudniu 21 roku zostały zakupione 2 kolejne stacje pogodowe Vaisala Weather Transmitter model WXT51, jedna z nich została zamontowana na początku 211 na stacji AM4 Gdynia Pogórze, a druga na stacji AM7 w Tczewie. Stacja ta mierzy następujące elementy meteorologiczne: ciśnienie atmosferyczne, temperaturę powietrza, wilgotność względna, prędkość i kierunek wiatru oraz opad atmosferyczny. Ponadto, od na stacji AM6 w Sopocie został zamontowany laserowy czujnik opadu mierzący każdy rodzaj opadu. Pomiary meteorologiczne są niezbędne ze względu na duży wpływ warunków pogodowych na dyspersję zanieczyszczeń powietrza. Lokalizację stacji i zakres pomiarowy przedstawiono na poniższej rycinie (Ryc.49). Należy pamiętać, że rozmieszczenie stacji jest dostosowane do pomiaru zanieczyszczeń i nie zawsze jest reprezentatywne w odniesieniu do pomiaru elementów meteorologicznych. Pomiary parametrów meteorologicznych rejestrowane są co1 godzinę według czasu urzędowego, zatem nie są zsynchronizowane z terminami pomiarów według standardów meteorologicznych w czasie uniwersalnym. Czujniki pomiarowe charakteryzują się z reguły dużą sprawnością pomiarową, powyżej 93 % (Tabela 23). Ryc.49. Rozmieszczenie stacji ARMAAG w Trójmieście i Tczewie oraz zakres pomiarów meteorologicznych 58

59 Tabela 23. Sprawność czujników meteorologicznych w [%] na stacjach ARMAAG w 211 roku Stacja Temperatura Kierunek wiatru Prędkość wiatru Ciśnienie atmosf. Wilgotność Opad atmosf. AM1 Gdańsk Śródmieście 99, ,9 99,9 - AM2 Gdańsk Stogi 97,2 97,2 97,2 97,2 97,2 96,8 AM3 Gdańsk Nowy Port 98, ,8 - - AM4 Gdynia Pogórze 92, 65,9 65,9 92, 92, 6,3 AM5 Gdańsk Szadółki 93,3 93,2 93,2 93,3 93,3 94, AM6 Sopot ul. Bitwy pod Płowcami 99,7 99,7 99,7 99,7 99,7 16,3* AM7 Tczew ul. Targowa 98,8 71,8 71,8 98,8 98,8 98, AM8 Gdańsk Wrzeszcz 98,8 98,8 98,8 98,8 98,8 99,1 AM9 Gdynia Dąbrowa 99,9 99,9 99,9 99,9 99,9 - AM1 Gdynia Śródmieście 99,8 99,8 99,8 99,8 99,8 - * czujnik laserowy pracuje dopiero od Oprócz typowych charakterystyk meteorologicznych, do celów opracowania wyznaczono wartości średnie elementów meteorologicznych dla sezonu letniego (kwiecień - wrzesień) i grzewczego (październik - listopad) Średnie i ekstremalne wartości niektórych parametrów meteorologicznych W poniższych tabelach zestawiono wartości średnie ekstremalne dla sezonu grzewczego i letniego wybranych parametrów meteorologicznych. Tabela 24. Średnie wartości niektórych parametrów meteorologicznych w sezonie grzewczym i letnim w 211 roku Temperatura Wilgotność Ciśnienie Prędkość wiatru [ºC] [%] atmosferyczne [hpa] [m/s] Stacja sezon sezon sezon sezon sezon sezon sezon sezon grzewczy letni grzewczy letni grzewczy letni grzewczy letni AM1 121,2 118, 3,4 16, 8,3 73,3 - - AM2 117,6 114,7 3,1 14,8 78,4 72,1 2,6 2,3 AM3 113,1 11,5 1,9 13, AM4 111,3 113,1 3,6 14,3 77,9 72,8 1,4 1,4 AM5 116,9 114,3 2,8 14,8 78,6 7,1 2,8 2,3 AM6 11,8 18,1 4,4 16,4 79,9 75,1 1,5 1,1 AM7 116,7 115,1 2,8 15,6 8,3 7, 1,7 1,4 AM8 12,4 117,4 3,3 15,7 77,9 7,7 2,1 1,8 AM9 111,2 19,2 2,6 14,7 83,5 75,3 3,5 2,6 AM1 118,1 115,2 3,3 15, 75,1 68,7 2,5 2,2 59

60 Tabela 25. Wartości maksymalne średniodobowe wybranych parametrów meteorologicznych w sezonie grzewczym i letnim w 211 roku Ciśnienie atmosferyczne [hpa] Temperatura [ºC] Wilgotność [%] Prędkości wiatru [m/s] Stacja sezon sezon sezon sezon sezon sezon sezon sezon grzewczy letni grzewczy letni grzewczy letni grzewczy letni AM1 137,4 128,6 18,4 25,1 96, 9,5 AM2 14,3 131,5 18,2 24,3 93,1 88,7 8,6 6,4 AM3 136,6 128,6 17,1 23,1 AM4 129,4 122,6 17,6 23,3 91, 92,3 3,2 3,1 AM5 127,7 119,5 17,6 23,6 93,4 88,4 6,4 5,2 AM6 132,9 124,3 19,6 25,7 97,3 92, 4,2 3,5 AM7 135,6 127,6 18,5 25,5 96,2 91,7 4,6 3,8 AM8 139,5 13,3 18,5 24,8 98, 88,8 6,4 5,2 AM9 117,1 19,5 17,2 24,5 97,7 94,3 8,7 7,4 AM1 141,5 132,5 18, 24, 97,7 94,4 8,6 6, Temperatura powietrza Najwyższa średnia roczna temperatura w 211 roku wystąpiła na stacji AM6 Sopot wyniosła 1,4ºC, a najniższa na stacji AM3 Gdańsk Nowy Port 7,9ºC, co było spowodowane lokalnymi warunkami położenia stacji. Na pozostałych stacjach wystąpiły wartości pośrednie (Tabela 26). Średnie roczne temperatury były nieznacznie wyższe od zeszłorocznych (21 r.) wartości różniąc się od,4 do 1,9ºC. Amplituda roczna temperatury powietrza wahała się od 2,2ºC na stacji AM4 w Gdyni Pogórzu do 22,4 ºC na stacji AM7 w Tczewie, która jest oddalona od Zatoki Gdańskiej. Tabela 26. Średnie miesięczne i roczne temperatury w [ºC] powietrza na stacjach ARMAAG w 211 roku Stacja I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok AM1,1-3,1 3,5 1,1 13,8 18,6 19, 18,7 15,8 1,1 5,1 3,7 9,7 AM2, -3,3 2,9 8,7 12,2 17,1 18,1 17,7 15,1 9,8 4,7 3,6 9, AM3-1,1-4,2 1,7 7,5 11,1 15,9 17, 16,7 14,1 8,9 3,7 2,4 7,9 AM4,7-2,3 3,6 8,9 12,3 15,9 17,9 17,4 15,1 9,9 5,4 3,5 8,5 AM5 -,4-4,2 2,7 8,8 12,6 16,9 17,8 17,5 14,9 9,4 4,6 3,2 8,6 AM6 1,4-1,9 4,2 1,1 13,8 18,6 19,7 19,3 16,9 11,2 6,3 4,9 1,4 AM7 -,3-4, 2,8 9,8 13,5 18, 18,4 18,4 15,3 9,7 4,3 3,3 9,2 AM8,3-3, 3,1 9,6 13,3 18,2 18,6 18,5 15,9 1,3 5,1 3,5 9,5 AM9 -,6-3,8 2,3 9,2 12,5 17, 17,6 17,4 14,6 9,4 4,7 2,8 8,7 AM1,1-2,9 2,6 8,7 12,4 17,2 18,1 17,9 15,5 1,2 5,5 3,6 9,1 Jak pokazuje poniższy wykres, przebiegi średnich miesięcznych temperatur na stacjach są zbliżone. Najzimniejszym miesiącem w 211 roku był luty. Średnia miesięczna dla tego miesiąca osiągnęła najniższe wartości na stacji AM5 w Gdańsku Szadółkach minus 4,2ºC, a najwyższe na stacji AM6 w Sopocie minus 1,9 ºC (Ryc.5). Najcieplejszym miesiącem w analizowanym roku był lipiec. Średnia miesięczna dla lipca osiągnęła najwyższe wartości na stacjach AM6 w Sopocie (19,7 C) i AM1 Gdańsk Śródmieście (19,ºC), natomiast najniższa wartość wystąpiła na stacji AM3 Gdańsk Nowy Port (17, C). 6

61 25, 2, 15, 1, [ C] 5,, I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 5, 1, AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 Ryc.5. Średnie miesięczne temperatury powietrza na stacjach ARMAAG w 211 roku Maksymalne terminowe wartości temperatur przekroczyły 3 ºC na wszystkich stacjach (Tabela 27) w sierpniu, osiągając najwyższą wartość 27 sierpnia na stacji AM1 w Gdańsku Śródmieściu (34,3ºC). Najniższą spośród terminowych wartości temperatur odnotowano na stacji AM2 w Gdańsku Stogach minus 2,7ºC w dniu 22 lutego. Tabela 27. Maksymalne i minimalne terminowe temperatury powietrza na stacjach ARMAAG w 211 roku Stacja Maks. terminowe [ºC] Data Min. terminowe [ºC] Data AM1 34, , AM2 32, , AM3 31, , AM4 31, , AM5 31, , AM6 35, , AM7 33, , AM8 33, , AM9 32, , AM1 33, , Wilgotność względna powietrza Przebieg wilgotności względnej przedstawia Ryc.48. Najwyższe średnie roczne wartości wilgotności wystąpiły na stacji AM9 Gdynia Dąbrowa (79,3%), a najniższe na stacji AM1 Gdynia Śródmieście (71,9%). Najniższe wartości wilgotności względnej wystąpiły w czerwcu na wszystkich stacjach. Najniższa wartość średnia miesięczna 61

62 wystąpiła na stacji AM1 w czerwcu i wyniosła 62,3 %. W przebiegu rocznym wilgotności względnej można zauważyć maksimum zimowe i minimum wiosenno-letnie. 1, 9, 8, [%] 7, 6, 5, I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AM1 AM2 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 Ryc.51. Średnie miesięczne wartości wilgotności względnej na stacjach ARMAAG w 211 roku Minimalne terminowe wartości wilgotności względnej odnotowano w kwietniu bądź marcu na wszystkich stacjach, wahały się od 17,1 do 33,1% (Tabela 28). Najniższa terminowa wartość wilgotności względnej wystąpiła 8 marca na stacji AM1 w Gdyni Śródmieściu i wyniosła 17,1%. Tabela 28. Minimalne terminowe wartości wilgotności względnej na stacjach ARMAAG w 211 roku Stacja Min. terminowe [%] Data AM1 29, AM2 24, AM4 3, AM5 24, AM6 33, AM7 24, AM8 28, AM9 29, AM1 17, Ciśnienie atmosferyczne Ciśnienie atmosferyczne było mierzone na wszystkich stacjach. Wartości średnie obliczono po redukcji ciśnienia do poziomu morza, gdyż stacje znajdują się na różnych wysokościach nad poziomem morza (n.p.m.), co w efekcie pozwala porównać ciśnienie atmosferyczne na stacjach. 62

63 Najwyższa średnia roczna wartość ciśnienia wystąpiła na stacji AM1 Gdańsku Śródmieściu 119,6 hpa, a najniższa na stacji AM6 w Sopocie 19,5 hpa. Na pozostałych stacjach wystąpiły wartości pośrednie. 13, 125, 12, 115, [hpa] 11, 15, 1, 995, 99, 985, I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 Ryc.52. Średnie miesięczne wartości ciśnienia atmosferycznego na poziomie morza w 211 roku Najwyższe miesięczne wartości ciśnienia atmosferycznego wystąpiły w listopadzie, wahając się od 126,8 hpa na stacji AM1 Gdańsk Śródmieście do 116,8 hpa na stacji AM6 w Sopocie. Natomiast minimalne wartości w stacjach wystąpiły w grudniu. Najwyższą wartość terminową ciśnienia odnotowano na stacji AM4 w Gdyni Pogórzu 138,2hPa w dniu 2 marca, a najniższą na stacji A9 w Gdyni Dąbrowie 967,2 hpa 17 grudnia (Tabela 29). Tabela 29. Maksymalne i minimalne wartości ciśnienia atmosferycznego na stacjach ARMAAG w 211 roku Stacja Maksimum Minimum Data Dane terminowe terminowe Data AM1 144, , AM2 143, , AM3 138, , AM4 138, , AM5 141, , AM6 134, , AM7 141, , AM8 145, , AM9 135, , AM1 143, ,

64 4.5. Kierunek i prędkość wiatru Kierunek i prędkość wiatru mają duży wpływ na rozkład stężeń zanieczyszczeń. Na oba parametry wpływa w dużym stopniu lokalizacja stacji. Poniższe róże prezentują kierunek i prędkość wiatru na poszczególnych stacjach. Ryc.53. Roczne róże wiatrów na stacjach AM2, AM5 oraz AM8 Ryc.54. Roczne róże wiatrów na stacji AM6 Sopot i AM7 w Tczewie Ryc.55. Roczne róże wiatrów na stacjach AM4, AM9 i AM1 W roku 211 na poszczególnych stacjach gdańskich kierunki wiatru były zróżnicowane. Na stacji AM5 dominował kierunek zachodni i południowo-zachodni, natomiast na stacji AM8 wiatr z sektora SE i W, a na stacji AM2 z sektora S i SSW (Ryc.53). 64

65 Na stacji AM6 w Sopocie i w AM7 w Tczewie przeważał wiatr z sektora południowozachodniego (Ryc.54). Również w Gdyni kierunki wiatru były zróżnicowane na poszczególnych stacjach. Na stacji AM9 dominował wiatr z sektora południowo-zachodniego, na stacji AM1 z sektorów zachodniego i południowo-zachodniego, natomiast na stacji AM4 wiatr z sektora południowo wschodniego i zachodniego (Ryc. 55). Średnia roczna prędkość wiatru wahała się od 1,4 m/s na stacji AM6 w Sopocie i na AM4 Gdyni Pogórzu do 3, m/s na stacji AM9 w Gdyni Dąbrowie (Ryc.56). Mniejsze prędkości wiatru występowały od maja do września na wszystkich stacjach i były rzędu,9-3,1 m/s. Wyższe prędkości (1,5-4,6 m/s) występowały od listopada do kwietnia osiągając najwyższe wartości w marcu. 5, 4,5 4, 3,5 3, [m/s] 2,5 2, 1,5 1,,5, I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII AM2 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 Ryc.56. Średnie miesięczne i roczne prędkości wiatru na stacjach ARMAAG w 211 roku Najwyższa terminowa prędkość wiatru wystąpiła na stacji AM9 w Gdyni Dąbrowie 28 listopada i wyniosła 12, m/s (Tabela 3). Dla zobrazowania zmian prędkości wiatru w dniu wystąpienia najwyższej terminowej podano również minimum terminowe. Tabela 3. Maksymalne terminowe prędkości wiatrów na stacjach ARMAAG w 211 roku Stacja Max. Min. Data Dane terminowe terminowe Data AM2 14, , AM4 5, , AM5 9, , AM6 6, , AM7 8, , AM8 9, , AM9 12, , AM1 11, ,

66 4.6 Opad atmosferyczny Pomiary opadu atmosferycznego rozpoczęto w lutym 28 roku. Do pomiaru opadu deszczu zastosowano stację pogodową Vaisala WXT51. Pomiary tą metodą wykonywano na stacjach AM2, AM4 i AM5. W roku 21 rozpoczęto pomiary całkowitego opadu przy użyciu laserowego czujnika firmy Thies Clima (stacje AM7 i AM8), a w 211 roku na stacji AM6. Różnice w rocznej sumie opadów wynikają po pierwsze z metody pomiarowej, a po drugie z lokalizacji stacji. Opad atmosferyczny wykazuje duże zróżnicowanie przestrzenne. Sumy opadów dla poszczególnych miesięcy na poszczególnych stacjach przedstawiono na poniższym wykresie i tabeli ( Ryc.57 i tabela 31). Najwyższą sumę roczną opadów odnotowano na stacji AM8 w Gdańsku Wrzeszczu i wyniosła 496,4 mm. Tab.31 Suma opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach w 211 roku Stacje Miesiąc AM2 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 I 12,1 9,7 29,9 27,4 II 35,1 31,2 26,7 58,5 III 5,4 3,5 13,8 14,4 IV 16, 11,7 11,1 19,5 15,6 V 31,4 33,7 27,3 25,9 4,2 VI 28, 17,5 17, 31,5 69, VII 75,7 63,2 76,1 82, VIII 71,3 7,7 57,2 67, 71,6 IX 82,7 35,5 36,8 7,5 41,4 X 26, 21,9 17,2 2,5 3,6 25,3 XI 6,1 7,2 6,8,1 4, 14,4 XII 26,5 2, 28, 35,1 27,3 36,6 ROK 416,4 248, 38,8 37,6 423, 496,4 9, 8, AM2 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 7, 6, [mm] 5, 4, 3, 2, 1,, I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc.57. Suma opadów atmosferycznych dla poszczególnych miesięcy 66

67 Najwyższa miesięczna suma opadów wystąpiła we wrześniu i wyniosła 82,7mm na stacji AM2, natomiast najniższą odnotowano w kwietniu,1 mm na stacji AM6. Na poniższych wykresach zaprezentowano przebieg opadu dla dwóch dni z wysoką sumą dobową opadów atmosferycznych (Ryc.55 i 56). 12, 1, 8, [mm] 6, 4, 2,, : : : : : : : : : : : : : : AM2 AM5 AM7 AM8 Ryc.58. Przebieg opadu atmosferycznego w dniu r [mm] : : : : : : : : AM2 AM4 AM5 AM7 AM8 Ryc.59. Przebieg opadu atmosferycznego w dniu r. 67

68 4.6. Natężenie promieniowania bezpośredniego Pomiary natężenia promieniowania bezpośredniego prowadzone były w Sopocie (stacja AM6) i w Gdyni (stacja AM9). Najwyższe średnie wartości wystąpiły w czerwcu, osiągając wartość 346,9 W/m 2 w Gdyni Dąbrowie (AM9). Drugie maksimum wystąpiło w kwietniu i maju, kiedy wystąpiły wysokie wartości średniej miesięcznej (Ryc.58). Najniższe średnie miesięczne wystąpiły na stacji AM6 w grudniu osiągając wartość 41,7 W/m 2. 4, 35, AM6 AM9 3, 25, [W/m 2 ] 2, 15, 1, 5,, I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc.6. Zmienność natężenia promieniowania słonecznego bezpośredniego na stacjach AM6 w Sopocie i w AM9 w Gdyni Dąbrowie w 211 roku Maksymalne średniodobowe natężenie promieniowania słonecznego odnotowano 19 kwietnia i wyniosło 396,3W/m 2 w Gdyni Dąbrowie. Przebieg natężenia promieniowania w tym dniu przedstawiono na wykresie poniżej. 8, 7, 6, 5, [W/m2] 4, 3, 2, 1,, 2: 19: 18: 17: 16: 15: 14: 13: 12: 11: 1: 9: 8: 7: 6: AM6 AM9 Ryc.61. Zmienność natężenia promieniowania bezpośredniego na stacjach AM6 Sopot w i w AM9 w Gdyni Dąbrowie w dniu 19 kwietnia 211 roku. 68

69 5. OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W AGLOMERACJI I TCZEWIE 5.1 Ocena ogólna W niniejszym rozdziale przedstawiono ocenę jakości powietrza w miastach aglomeracji gdańskiej i w Tczewie. Podstawą oceny są zwalidowane roczne serie pomiarowe następujących substancji: ditlenek siarki, ditlenek azotu, tlenek węgla, ditlenek węgla, tlenki azotu, ozon, pył PM 1, benzen i pochodne, amoniak. Ocena odnosi się do wartości poziomów dopuszczalnych bądź wartości odniesienia i nie jest oceną w rozumieniu Prawa Ochrony Środowiska, którą wykonuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. W pierwszej części rozdziału przedstawiono ocenę jakości powietrza, opisując stan zanieczyszczenia w miastach jako: bardzo dobry, dobry, dostateczny i zły, przez zastosowanie skali ocen udziału zmierzonego stężenia do odpowiedniej normy. Ocena opisowa wyraża jakość powietrza jako odpowiednio oznaczoną relację wartości stężenia danej substancji z pomiarów do normy średniorocznej. W ocenie zastosowano skalę skorelowaną z zakresami stężeń stosowanymi w ocenach jakości powietrza wykonywanych przez inspektoraty ochrony środowiska. - 4 % normy jakość powietrza b. dobra 41-6 % normy jakość powietrza dobra 61-1 % normy jakość powietrza dostateczna > 1 % normy jakość powietrza zła Dla porównania ocenę wykonano dla trzech kolejnych lat: 29,21,211. Tabela. 32 Ocena jakości powietrza na podstawie wartości stężeń średniorocznych w latach Jakość powietrza Miasto dwutlenek dwutlenek pył PM siarki azotu GDAŃSK b.dobra b.dobra b.dobra dobra dobra dobra dobra dost. dobra GDYNIA dobra b.dobra b.dobra dobra dobra dobra dost. dost. dobra SOPOT b.dobra b.dobra b.dobra b.dobra dobra b.dobra dobra dobra dobra TCZEW b.dobra b.dobra b.dobra b.dobra dobra Norma średnioroczna 3 ] brak danych dobra dobra dobra Dopuszczalny poziom substancji w powietrza ze względu na ochronę roślin 2 Dla obszaru 3 Dla uzdrowiska 69

70 Wyniki oceny w ostatnich latach pokazują, że jakość powietrza uległa nieznacznej poprawie w Aglomeracji Gdańskiej i w Tczewie. O tej tendencji decydujące znaczenie dla jakości powietrza w latach 29 i 21 w przypadku pyłu PM 1 miały warunki meteorologiczne. W obu analizowanych latach wystąpiły długie i mroźne zimy. Z kolei w roku 211 zima była krótka i niezbyt mroźna przyczyniając się do poprawy jakości powietrza. Tendencję zmian w Aglomeracji Gdańskiej pokazano na mapach stężeń średniorocznych dla na rycinie 62. a) ditlenek siarki b) ditlenek azotu

71 c) pył PM Ryc. 62. Średnioroczne wartości stężeń na stacjach sieci ARMAAG w latach roku a) ditlenek siarki, b) ditlenek azotu, c) pył PM 1 Poniżej przedstawiono stężenia średniookresowe pyłu PM 1 dla sezonu grzewczego i letniego za lata Ryc.63. Stężenia pyłu PM 1 w sezonie grzewczym na stacjach sieci ARMAAG w latach

72 Ryc.64. Stężenia pyłu PM 1 w sezonie letnim na stacjach sieci ARMAAG w latach Istotna z punktu widzenia jakości powietrza 36 4 maksymalna wartość stężenia pyłu PM 1 przedstawiała się w poddawanym analizie okresie następująco: Ryc.65. Przestrzenny rozkład 36 max. pyłu PM 1 4 Tolerowana ilość dni ze stężeniami średniodobowymi >= 5 g/m 3 wynosi 35 w ciągu roku 72

73 W latach najwyższe stężenia PM 1 wystąpiły w roku 21 co jest wynikiem zwiększonej emisji z ogrzewania, która była skutkiem wystąpienia kilkudniowych okresów bardzo niskich temperatur. Dodatkowo, b. niskie prędkości wiatrów nie sprzyjały rozpraszaniu zanieczyszczeń. W przypadku ditlenku azotu główne znaczenie ma wzrost emisji z komunikacji. W niniejszym rozdziale odniesiono się również do wartości percentyli, które są także obowiązującą miarą jakości powietrza ujmującą czas występowania danego stężenia. Ditlenek siarki: Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami, parametrem normowanym w przypadku stężeń 1h jest percentyl 99,7 obliczany z rocznej serii pomiarów chwilowych. Przekroczenie dopuszczalnej wartości 1 h stężeń w skali roku ma miejsce wówczas, gdy wartość percentyla S99,7 jest większa od stężenia dopuszczalnego D 1h. W praktyce oznacza to, że przekroczenie normy występuje, gdy więcej niż,3% wyników w ciągu roku osiąga wartości wyższe od D 1h. Przekroczenie dopuszczalnej wartości 24-godzinnych stężeń w skali roku ma miejsce wówczas, gdy wartość percentyla jest większa od stężenia dopuszczalnego D 24. W praktyce oznacza to, że przekroczenie normy występuje, gdy więcej niż 1,1% wyników dla SO 2 w ciągu roku osiąga wartości wyższe od D 24 Ditlenek azotu: Parametrem normowanym w przypadku stężeń 1h dla ditlenku azotu jest percentyl S99,8 obliczany z rocznej serii pomiarów chwilowych. Przekroczenie dopuszczalnej wartości 1 h stężeń w skali roku ma miejsce wówczas, gdy wartość percentyla S99,8 jest większa od stężenia dopuszczalnego D 1h. W praktyce oznacza to, że przekroczenie normy występuje, gdy więcej niż,2% wyników w ciągu roku osiąga wartości wyższe od D 1h. Pył PM 1 Zgodnie z obowiązującymi w Polsce wymaganiami dotyczącymi wykonywania ocen jakości powietrza, przy szacowaniu wyników dla pyłu zawieszonego PM 1 należy brać pod uwagę wartość percentyli: 9,1 i 97,8 obliczanych z rocznych serii pomiarowych. Przekroczenie dopuszczalnej wartości 24-godzinnych stężeń w skali roku ma miejsce wówczas, gdy wartość percentyla jest większa od stężenia dopuszczalnego D 24. W praktyce oznacza to, że przekroczenie normy występuje, gdy więcej niż 9,9% i 2,2% w ciągu roku osiąga wartości wyższe od D 24. Wartości percentyli liczono dla serii pomiarowych spełniających kryteria podane w Decyzji Komisji Europejskiej o jakości danych. Seria pomiarowa musi liczyć minimum 75% ważnych danych przy zachowaniu stosunku danych z okresu grzewczego do letniego poniżej Ocena jakości powietrza w Gdańsku Ditlenek siarki Stężenia średnioroczne ditlenku siarki normowane ze względu na ochronę roślin utrzymują się na niskim poziomie od 18 do 41,5% poziomów dopuszczalnych w analizowanym okresie ( ). Zmiany stężeń średniorocznych w ostatnich latach na poszczególnych stacjach pokazano na rycinie (ryc.66). 73

74 [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] AM1 AM2 AM3 AM5 AM8 Ryc.66. Zmiany stężeń średniorocznych ditlenku siarki na stacjach ARMAAG w latach W stosunku do roku poprzedniego średnioroczne stężenia ditlenku siarki obniżyły się bądź pozostały na tym samym poziomie na wszystkich stacjach. W roku 211 maksymalne stężenia średniodobowe ditlenku siarki w sezonie grzewczym wzrosły w porównaniu do dwóch poprzednich lat na stacji AM3 i AM5, a obniżyły się na stacjach AM1,AM2 i AM8 (ryc.67). W latach w sezonie letnim nie zanotowano maksymalnych stężeń średniodobowych wyższych niż 38% stężenia dopuszczalnego (ryc.68) AM1 AM2 AM3 AM5 AM8 Ryc.67. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych ditlenku siarki na stacjach w Gdańsku w sezonie grzewczym w latach

75 [µg/m 3 ] AM1 AM2 AM3 AM5 AM8 Ryc.68. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych ditlenku siarki na stacjach w Gdańsku w sezonie letnim w latach Ponieważ w roku 211 nie odnotowano przekroczeń stężeń średniodobowych nie obliczano wartości percentyla. Stężenia chwilowe dwutlenku siarki o obowiązującym od roku 25 czasie uśredniania 1h były niższe niż poziom dopuszczalny = 35 g/m 3. Maksymalne stężenie dwutlenku siarki = 212,8 g/m 3 wystąpiło w dniu 13 lipca o godzinie 11: w Gdańsku Wrzeszczu nie przekraczając tym samym wartości dopuszczalnej. W terminie pomiarowym zanotowano temperaturę 22,3 C oraz prędkość wiatru,7 m/s. W roku 211 pomiary nie wykazały przekroczenia i w związku z tym nie wykonywano obliczeń percentyla 99, Ditlenek azotu Średnioroczne stężenia ditlenku azotu w 211 roku wahają się od 37% wartości dopuszczalnej (stacja AM2 Gdańsk Stogi) do 81 % (stacja AM1 Gdańsk Śródmieście). Na większości stacji w Gdańsku poziomy stężeń średniorocznych w 211 roku obniżyły się w stosunku do 29 i 21 roku (ryc. 69). 75

76 [µg/m 3 ] AM1 AM2 AM3 AM5 AM8 Ryc.69. Zmiany średniorocznych wartości stężeń ditlenku azotu na stacjach ARMAAG w latach Drugim parametrem normowanym ze względu na ochronę zdrowia są stężenia jednogodzinne, których epizodycznie wysokie wartości powodować mogą nasilenie niektórych objawów różnych chorób. W roku 211 w Gdańsku nie odnotowano stężeń ditlenku azotu powyżej normy=2 g/m 3. Maksymalne stężenie ditlenku azotu S 1hmax =141,5 g/m 3 zmierzono w stacji nr 5 w Gdańsku Szadółkach przy ul. Ostrzyckiej w dniu 28 kwietnia o godzinie 13 : przy temperaturze 15,3 C. W roku 211 w Gdańsku pomiary ditlenku azotu nie wykazały przekroczeń i w związku z tym nie wykonywano obliczeń percentyla Pył PM 1 W roku 211 na większości stacji gdańskich nieznacznie obniżyły się stężenia średnioroczne pyłu PM 1 w stosunku do lat ubiegłych, z wyjątkiem stacji AM2 Gdańsk Stogi, gdzie stężenia średnioroczne wzrastają w trzech ostatnich latach, ale nie przekroczyły wartości dopuszczalnej (Ryc.7). W 211 roku najwyższe stężenie średnioroczne wystąpiło na stacji AM1 Gdańsk Śródmieście i wyniosło 28,6 g/m 3, co stanowi 71,6 % wartości dopuszczalnej. 76

77 [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] AM1 AM2 AM3 AM5 AM8 Ryc.7. Zmiany średniorocznych wartości stężeń pyłu PM 1 na stacjach ARMAAG w latach W roku 211, podobnie jak w latach poprzednich, w przypadku pyłu PM 1 odnotowano przekroczenia norm średniodobowych. Na wszystkich stacjach gdańskich maksymalne stężenia średniodobowe były wyższe od poziomu dopuszczalnego, natomiast limitowana liczba dni z przekroczeniami (35 w ciągu roku) była przekroczona. W ciągu całego 211 roku łączna ilość dni z przekroczeniami wyniosła dla Gdańska 52 dni (wzrost o 7 dni w stosunku do roku 21). Wyników wyższych niż norma D 24 =5 g/m 3 zanotowano na terenie Gdańska 7,4 % przy 8,5 w roku 21. Zmiany maksymalnych wartości średniodobowych w latach dla PM 1 w poszczególnych sezonach pokazano na kolejnych rycinach AM1 AM2 AM3 AM5 AM8 Ryc.71. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych pyłu PM 1 na stacjach w Gdańsku w sezonie grzewczym w latach

78 [µg/m 3 ] AM1 AM2 AM3 AM5 AM8 Ryc.72. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych pyłu PM 1 na stacjach w Gdańsku w sezonie letnim w latach Odnosząc się do wartości percentyla należy stwierdzić, że na terenie Gdańska percentyl 9,1 pyłu PM 1 w 211 roku nie był przekroczony na stacji AM1, natomiast percentyl 97,8 był przekroczony na wszystkich stacjach. Tabela 33. Wartości percentyli z rocznych serii pomiarowych 2 4h wyników PM 1 Stacja Wartość percentyla [ g/m 3 ] percentyl 9,1 percentyl 97,8 AM1 ul. Powstańców Warszawskich Gdańsk Siedlce AM2 ul. Kaczeńce Gdańsk Stogi AM3 ul. Wyzwolenia Gdańsk Nowy Port AM 5 ul. Ostrzycka Gdańsk Szadółki AM 8 ul. Leczkowa Gdańsk Wrzeszcz Dopuszczalny poziom PM 1 w pow g/m 3 ] ,6 58,4 49,7 56,2 94,7 88,7 43,2 44,5 48, 74,6 75,2 83,2 35,7 44,6 36,2 59,5 64,9 66,1 42,2 45,5 31, 59,6 75,9 54,6 33,8 44,6 43,8 47,1 84,9 92,2 5 Porównując wartości percentyla 9,1 do lat ubiegłych należy stwierdzić, że w oddziaływaniu średniookresowym zanieczyszczenie pyłem PM 1 również obniżyło się. 78

79 [µg/m 3 ] Tlenek węgla Dla tlenku węgla normowane są poziomy stężeń 8 godzinnych wyliczanych krocząco. Dopuszczalny poziom stężenia nie został przekroczony. Maksymalne stężenie wyniosło 3,3 % normy dla obszaru (AM1) w okresie grzewczym Ozon W prawie polskim, ze względu na ochronę zdrowia, normowane są dwa poziomy ozonu: średnioterminowy, jako wartość stężenia 8 godzinnego wyliczanego krocząco (= 12 g/m 3 ), przy limitowanej ilości dni z przekroczeniami w ciągu roku =25, wartość ostrzegawcza (stężenie 1 godzinne = 18 g/m 3 ) w odniesieniu do epizodów. Przekroczenia 8-godzinnej normy ozonu wystąpiły na stacji AM5 i AM8. Łączna ilość dni z przekroczeniami wyniosła 3, wszystkie przekroczenia wystąpiły w sezonie letnim. Maksymalne stężenie ozonu w Gdańsku osiągnęło wartość 134, g/m 3 w dniu 31 maja na stacji AM8 w Gdańsku Wrzeszczu. W roku 211 stężenia wyższe niż próg ostrzegania nie wystąpiły. 5.3 Ocena jakości powietrza Gdyni Ditlenek siarki Stężenia średnioroczne ditlenku siarki w Gdyni w latach otrzymywały się na stałym niskim poziomie, osiągając od 18 do 64,5% wartości dopuszczalnej. Zmiany stężeń średniorocznych ditlenku siarki na stacjach gdyńskich przedstawiono na poniższej rycinie. Najwyższe stężenia ditlenku siarki wystąpiło na stacji AM1 w Gdyni Śródmieściu i wyniosło 12,9 g/m 3 w 29 roku, co stanowi 64,5% wartości dopuszczalnej , ,6 4,8 4,4 4,3 3,8 2 AM4 ul.porębskiego AM9 ul.szafranowa AM1 ul.wendy Ryc.73. Zmiany stężeń średniorocznych ditlenku siarki na stacjach ARMAAG w Gdyni w latach

80 [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] W latach maksymalne stężenia średniodobowe nie przekroczyły wartości dopuszczalnej. W sezonie grzewczym, najwyższe maksymalne stężenia średniodobowe wystąpiły w 29 roku na stacji AM1 w Gdyni Śródmieściu, natomiast najniższe na stacji AM4 Gdynia Pogórze. W analizowanym okresie, w sezonie letnim maksymalne stężenia średniodobowe utrzymywały się na niskim poziomie z wyjątkiem stacji AM , ,6 36, 25 17, 28,4 26,2 AM4 ul.porębskiego AM9 ul.szafranowa AM1 ul.wendy Ryc.74. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych ditlenku siarki na stacjach w Gdyni w sezonie grzewczym w latach , , 9, 11,1 12,3 7,9 AM4 ul.porębskiego AM9 ul.szafranowa AM1 ul.wendy Ryc.75. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych ditlenku siarki na stacjach w Gdyni w sezonie letnim w latach

81 [µg/m 3 ] Ponieważ w roku 211 nie odnotowano przekroczeń stężeń średniodobowych, nie obliczano wartości 99,8 percentyla. Stężenia chwilowe ditlenku siarki o obowiązującym od roku 25 czasie uśredniania 1h były niższe niż poziom dopuszczalny = 35 g/m 3. Maksymalne stężenie ditlenku siarki = 123,7 g/m 3 wystąpiło w dniu 15 lutego o godzinie 11: na stacji AM9 w Gdyni Dąbrowie. W terminie pomiarowym zanotowano temperaturę = - 8,4 C. W roku 211 pomiary nie wykazały przekroczeń stężeń 1h i w związku z tym nie wykonywano obliczeń percentyla Ditlenek azotu Stężenia średnioroczne ditlenku azotu wahają się od 34,3% (stacja AM4) do 72,8% (stacja AM1) wartości dopuszczalnej. Stężenia średnioroczne ditlenku azotu wykazują nieznaczna tendencję malejącą (stacje AM4 i AM1) bądź utrzymują się na zbliżonym poziomie (stacja AM9) (Ryc. 76) ,1 28, ,3 23,9 22, ,7 15,8 14,9 1 5 AM4 ul.porębskiego AM9 ul.szafranowa AM1 ul. Wendy Ryc.76. Zmiany stężeń średniorocznych ditlenku azotu na stacjach ARMAAG w Gdyni w latach W roku 211 odnotowano 2 5 przekroczenia na ternie Gdyni stężeń 1 h powyżej normy wynoszącej 2 µg/m 3 przy dopuszczalnej częstości 18 razy w roku. Maksymalne stężenie dwutlenku azotu S 1hmax = 234,9 g/m 3 zmierzono w stacji AM9 w Gdyni Dąbrowie w dniu 25 lutego o godzinie 9: przy temperaturze -11,8 C. W roku 211 w Gdyni pomiary ditlenku azotu wykazały 2 przekroczenia i w związku z tym wykonano obliczenia percentyla. 5 Dopuszczalna częstość występowania stężeń 1h >= 2 µg/m 3 wynosi 18h w roku 81

82 [µg/m 3 ] Tabela 34. Wartości percentyli z rocznych serii pomiarowych 1h wyników NO 2 w 211 roku Stacja Perecentyl 99,8 AM4 ul. Porębskiego Gdynia Pogórze AM 9 ul. Szafranowa Gdynia Dąbrowa AM 1 ul. Wendy Gdynia Śródmieście Dopuszczalny poziom NO 2 w powietrzu g/m 3 ] 12,3 167,4 117, Pył PM 1 Stężenia średnioroczne pyłu zawieszonego w 211 roku uległy obniżeniu w stosunku do 29 i 21 roku. Najwyższe stężenia średnioroczne wystąpiły na stacji AM1 w Gdyni Śródmieściu w latach roku i wahały się od 44,5 % do 94% wartości dopuszczalnej (Ryc. 77) ,6 33, ,4 2,9 2 17,8 18, AM4 ul.porębskiego AM9 ul.szafranowa AM1 ul. Wendy Ryc.77. Zmiany średniorocznych wartości stężeń pyłu PM 1 na stacjach ARMAAG w latach W roku 211 przekroczenia norm średniodobowych pyłu PM 1 odnotowano na wszystkich stacjach. W ciągu całego 211 roku ilość dni z przekroczeniami wyniosła dla Gdyni 43 dni (spadek o 9 dni). Wyników wyższych niż norma D 24 =5 g/m 3 zanotowano na terenie Gdyni 6,1 % (w roku 21 8,3 %). Zmiany maksymalnych wartości średniodobowych w latach dla PM 1 w poszczególnych sezonach pokazano na kolejnych rycinach. 82

83 [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] , ,1 133,7 1 93,7 8,7 96,9 87,4 86, AM4 AM9 AM1 Ryc.78. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych pyłu PM 1 na stacjach w Gdyni w sezonie grzewczym w latach ,4 1 89,1 89, ,5 5 48,9 47,1 42,5 49,6 25 AM4 AM9 AM1 Ryc.79. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych pyłu PM1 na stacjach w Gdyni w sezonie letnim w latach Odnosząc się do wartości percentyli 9,1 i 97,8 należy stwierdzić, że na terenie Gdyni w roku 211 był przekroczony precentyl 9,1 na stacji AM1, natomiast precentyl 97,8 przekroczony był na wszystkich stacjach (tab. 35). 83

84 Tabela 35. Wartości percentyli z rocznych serii pomiarowych 24h wyników PM 1 Stacja Wartość percentyla [ g/m 3 ] percentyl 9,4 percentyl 97, AM4 ul. Porębskiego Gdynia Pogórze 4,7 42,3 33,8 55,3 59,8 57,5 AM 9 Szafranowa Dąbrowa - 37,1 32,9-55,8 52,8 AM 1 ul. Wendy Gdynia Śródmieście 65,2 6,1 52,2 96,4 98,1 89,6 Dopuszczalny poziom PM 1 g/m 3 ] Tlenek węgla Dla tlenku węgla normowane są poziomy stężeń 8 godzinnych wyliczanych krocząco. Dopuszczalny poziom stężenia nie został przekroczony. Maksymalne stężenie w Gdyni wyniosło 15,2% wartości dopuszczalnej (AM4 Gdynia Pogórze) w okresie grzewczym Ozon W prawie polskim ze względu na ochronę zdrowia normowane są dwa poziomy ozonu: średnioterminowy jako wartość stężenia 8 godzinnego wyliczanego krocząco (12 g/m 3 ), przy limitowanej ilości dni z przekroczeniami (25) oraz w odniesieniu do epizodów jako wartość ostrzegawcza (stężenie 1 godzinne = 18 g/m 3 ). Przekroczenia 8-godzinnej normy ozonu wystąpiły zarówno na stacji AM4 jak i AM9. Łączna ilość dni z przekroczeniami wyniosła 8, wszystkie przekroczenia wystąpiły w sezonie letnim. Maksymalne stężenie osiągnęło wartość 138,6 g/m 3 w dniu 25 kwietnia na stacji w Gdyni Dąbrowie. Próg ostrzegania w roku 211 nie wystąpił. 5.4 Ocena jakości powietrza w Sopocie Ditlenek siarki Stężenia średnioroczne ditlenku siarki w analizowanych okresie otrzymują się na niskim poziomie, osiągając od 16,5 do 19,5 % wartości dopuszczalnej. Stężenia średnioroczne ditlenku siarki w Sopocie przedstawiono na poniższej rycinie. Najniższe stężenia średnioroczne wystąpiły w 29 roku i wyniosło 3,3 g/m 3, a najwyższe w 21 roku osiągnęło wartość 3,9 g/m 3. 84

85 [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] 2, 15, 1, 5, 3,3 3,9 3,4, Ryc.8. Zmiany stężeń średniorocznych ditlenku siarki na stacji ARMAAG w Sopocie w latach , sezon grzewczy sezon letni 1, 75, 5, 25, 21,5 26,3 33, 7,5 7,3 6,1, Ryc.81. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych ditlenku siarki na stacji ARMAAG w Sopocie w sezonie letnim w latach Maksymalne stężenia średniodobowe w latach nie przekraczały wartości dopuszczalnej. W sezonie grzewczym najwyższe maksymalne stężenia średniodobowe wystąpiły w 211 roku, natomiast najniższe w 29 roku. W sezonie letnim, w analizowanym okresie, maksymalne stężenia średniodobowe utrzymują się na stałym, niskim poziomie Stężenia chwilowe ditlenku siarki o obowiązującym od roku 25 czasie uśredniania 1h były niższe niż poziom dopuszczalny = 35 g/m 3. Maksymalne stężenie ditlenku siarki = 75,6 g/m 3 wystąpiło w dniu 15 lutego o godzinie 11: przy temperaturze -7,8 C. W roku 211 pomiary nie wykazały przekroczeń stężeń chwilowych i w związku z tym nie wykonywano obliczeń percentyla 99,7. 85

86 [µg/m 3 ] Ditlenek azotu Stężenia średnioroczne ditlenku azotu w latach wahały się od 3% do 4% wartości dopuszczalnej. W porównaniu do dwóch poprzednich lat stężenie średnioroczne ditlenku azotu w roku 211 nieznacznie się obniżyło (Ryc.82). 35, 3, 25, 2, 15, 13,6 14,6 14,1 1, 5,, Ryc.82. Zmiany stężeń średniorocznych dwutlenku azotu na stacjach ARMAAG w Sopocie w latach W roku 211 nie odnotowano w Sopocie stężeń 1 h powyżej normy wynoszącej 2 µg/m 3. Maksymalne stężenie ditlenku azotu S 1hmax = 98,4 g/m 3 wystąpiło w dniu 1 marca o godzinie 11: przy temperaturze +,2 C. W roku 211 w Sopocie pomiary ditlenku azotu nie wykazały przekroczeń stężeń chwilowych i w związku z tym nie wykonywano obliczeń percentyla 99, Pył PM 1 Stężenia średnioroczne pyłu PM 1 w latach utrzymywały się na stałym poziomie. Najniższe stężenie średnioroczne pyłu odnotowano w 211 roku i wyniosło ono 18,7 µg/m 3 (Ryc.83). 86

87 [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] 4, 35, 3, 25, 2, 2, 19,9 18,7 15, 1, 5,, Ryc.83. Zmiany średniorocznych wartości stężeń pyłu PM 1 na stacji ARMAAG w Sopocie w latach W roku 211 na stacji w Sopocie odnotowano przekroczenia normy średniodobowej pyłu PM 1. Nie została przekroczona jednak limitowana liczba dni z przekroczeniami (35 w ciągu roku). W ciągu całego 211 roku ilość dni z przekroczeniami wyniosła dla Sopotu 13 dni (spadek o 4 dni w stosunku do roku 211) Wyników wyższych niż norma D 24 =5 g/m 3 zanotowano w Sopocie 3,6 % (w roku 21 4,7%) Zmiany maksymalnych wartości średniodobowych w latach dla PM 1 w poszczególnych sezonach pokazano na kolejnej rycinie. 125, sezon grzewczy sezon letni 1, 95,2 75, 82,4 67,6 76,7 5, 43,3 51,4 25,, Ryc.84. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych pyłu PM 1 na stacji w Sopocie w latach Odnosząc się do wartości percentyli 9,1 i 97,8 należy stwierdzić, że w Sopocie dla PM 1 nie był przekroczony w 211 roku precentyl 9,1, natomiast był przekroczony precentyl 97,8. (tab.36). 87

88 [µg/m 3 ] Tabela 36. Wartości percentyli z rocznych serii pomiarowych 24h wyników PM 1 Stacja Wartość percentyla [ g/m 3 ] percentyl 9,4 percentyl 97, AM6 ul. Bitwy pod Płowcami, Sopot 35,7 4,5 33,2 51,1 62,9 55, Dopuszczalny poziom PM 1 g/m 3 ] Tlenek węgla Dla tlenku węgla normowane są poziomy stężeń 8 godzinnych wyliczanych krocząco. Dopuszczalny poziom stężenia nie został przekroczony. Maksymalne stężenie w Sopocie wyniosło 18,5 % normy w okresie grzewczym. 5.5 Ocena jakości powietrza w Tczewie Ditlenek siarki Stężenia średnioroczne ditlenku siarki w latach utrzymywały się na stałym, niskim poziomie, osiągając od 22,6 do 25, % wartości dopuszczalnej. Stężenia średnioroczne ditlenku siarki w Tczewie przedstawiono na poniższej rycinie. Najniższe stężenie średnioroczne wystąpiło w 29 roku i wyniosło 4,5 g/m 3, a najwyższe w 211 roku osiągnęło wartość 5, g/m 3 (ryc.85) 2, 15, 1, 5, 4,5 4,9 5,, Ryc.85. Zmiany stężeń średniorocznych ditlenku siarki stacji ARMAAG w Tczewie w latach Maksymalne stężenia średniodobowe nie przekraczały w latach wartości dopuszczalnej. W sezonie grzewczym najwyższe maksymalne stężenia średniodobowe wystąpiły w 21 roku, natomiast najniższe w roku 29. W sezonie letnim maksymalne stężenia średniodobowe w analizowanym okresie utrzymują się na stale niskim poziomie. 88

89 [µg/m 3 ] ,6 9,5 7,5 3,8 29,1 1, sezon grzewczy sezon letni Ryc.86. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych ditlenku siarki na stacji ARMAAG w Tczewie w sezonie letnim w latach Stężenia chwilowe dwutlenku siarki o obowiązującym od roku 22 czasie uśredniania 1h były niższe niż poziom dopuszczalny = 35 g/m 3. Maksymalne stężenie dwutlenku siarki = 61,5 g/m 3 wystąpiło w dniu 24 lutego o godzinie 1: przy temperaturze -13,3 C. W roku 211 pomiary nie wykazały przekroczeń i w związku z tym nie wykonywano obliczeń percentyla Ditlenek azotu Stężenia średnioroczne ditlenku azotu wahały się od 38,5% do 42,3% wartości dopuszczalnej w latach Stężenie średnioroczne ditlenku azotu wzrosło w 21 roku w porównaniu do dwóch poprzednich lat (ryc.87). Dla 211 nie obliczono wartości średniorocznych ze względu na małą ilość danych z powodu awarii analizatora. 89

90 [µg/m 3 ] [µg/m 3 ] 4, 35, 3, 25, 2, 15, 15,4 16,9 1, 5,, Ryc.87. Zmiany stężeń średniorocznych ditlenku azotu na stacjach ARMAAG w Tczewie w latach Pył PM 1 Stężenie średnioroczne pyłu PM 1 w 211 roku zmalało w stosunku do poprzednich dwóch lat. Najniższe stężenie średnioroczne pyłu odnotowano w 211 roku i wyniosło ono 21,6 µg/m 3, a najwyższe w 21 roku wyniosło 23,8 µg/m 3 (Ryc.88). 4, 35, 3, 25, 22,9 23,8 21,6 2, 15, 1, 5,, Ryc.88. Zmiany średniorocznych wartości stężeń pyłu PM 1 na stacji ARMAAG w Tczewie w latach

91 [µg/m 3 ] W roku 211 odnotowano przekroczenia norm średniodobowych pyłu PM 1 na stacji w Tczewie. W ciągu całego 211 roku liczba dni z przekroczeniami wyniosła dla Tczewa 2 (spadek o 2 dni) i nie przekroczyła wartości tolerowanej (35 w ciągu roku). Wyników wyższych niż norma D 24 =5 g/m 3 zanotowano w Tczewie 5,7% (w roku 21 6,3 %). Zmiany maksymalnych wartości średniodobowych w latach dla PM 1 w poszczególnych sezonach pokazano na kolejnej rycinie ,6 9,5 7,5 3,8 29,1 1, sezon grzewczy sezon letni Ryc.89. Zmiany maksymalnych stężeń średniodobowych pyłu PM 1 na stacjach w Tczewie w latach Odnosząc się do wartości percentyli należy stwierdzić, że w Tczewie nie był przekroczony percentyl 9,1 pyłu PM 1 natomiast w latach roku był przekroczony percentyl 97,8 (tab. 37). Tabela 37. Wartości percentyli z rocznych serii pomiarowych 24h wyników PM1 Stacja Wartość percentyla [ g/m 3 ] percentyl 9,1 percentyl 97,8 AM7 ul. Targowa Tczew Dopuszczalny poziom PM1 w powietrzu g/m 3 ] ,3 43,3 38,6 68,3 83,7 66, Tlenek węgla Dla tlenku węgla normowane są poziomy stężeń 8 godzinnych wyliczanych krocząco. Dopuszczalny poziom stężenia nie został przekroczony. Maksymalne stężenie w Tczewie wyniosło 29,8 % normy w okresie grzewczym. 91

92 [ C] [µg/m 3 ] : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 5.6 Epizody Istotne ze względu na skutki zdrowotne są tzw. epizody, tj. krótkotrwałe okresy wysokich i bardzo wysokich stężeń. W latach 211 roku zaobserwowano kilka takich dni. W przypadku pyłu PM 1 epizody zaobserwowano w okresie zimowym, gdy temperatury spadły poniżej 1 C a średnia prędkość wiatru nie przekraczała 2 m/s. Poniżej przedstawiono analizy graficzne dwóch epizodów, które zaobserwowano w 211 roku : 4-26 lutego i 1-3 marca. 3, 25, 2, 15, 1, 5,, AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 Ryc.9. Stężenia pyłu PM 1 na wybranych stacjach w dniach , -5, -1, -15, -2, -25, AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 Ryc.91. Temperatura na wybranych stacjach w dniach

93 [ C] [µg/m 3 ] : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : 3, 25, 2, 15, 1, 5,, AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 Ryc.92. Stężenia pyłu PM 1 na wybranych stacjach w dniach , 1, 5,, -5, -1, -15, AM1 AM2 AM3 AM4 AM5 AM6 AM7 AM8 AM9 AM1 Ryc.93. Temperatura na wybranych stacjach w dniach Wyniki pomiarów w analizowanych dniach porównano z wynikami otrzymanymi z modelowania matematycznego. Na rycinach przedstawiono wyniki modelowania w jednym z analizowanych dni dla pierwszego epizodu z 24 lutego 211 r. i drugiego z 3 marca 211r. 93

94 Ryc.94. Prognoza indeksu jakości powietrza Ryc. 95 Prognoza indeksu stężeń pyłu PM

95 Ryc.96. Prognoza indeksu jakości powietrza z 3 marca 211 roku. Ryc.97. Prognoza indeksu stężeń pyłu PM 1 z 3 marca 211 roku. 95

96 Otrzymane wyniki z modelowania wykazały zadowalające korelacje z wynikami pomiarów. 5.7 Wyniki pomiarów monitoringu automatycznego w Polsce W roku 211 w Polsce monitoring automatyczny prowadzony był we wszystkich województwach. Wyniki pomiarów oraz podstawowe wielkości statystyczne dostępne z Ocen jakości powietrza za 211 rok zmieszczonych na stronach internetowych poszczególnych sieci zestawiono w tabeli 38. Ryc. 98. Rozmieszczenie stacji automatycznego monitoringu atmosfery w Polsce. 96

97 Tabela 38. Średnioroczne stężenia wybranych zanieczyszczeń na poszczególnych stacjach monitoringu w Polsce Stacja SO 2 [µg/m 3 ] NO 2 [µg/m 3 ] PM 1 [µg/m 3 ] Województwo dolnośląskie Czarniawa Działoszyn Dzierżoniów Jelenia Góra -Cieplice Kłodzko Legnica Nowa Ruda * * 62 Oława Osieczów * 8 25 Wałbrzych 8 17 * Wrocław ul. Bartnicza * 18 * Wleń * * - Wrocław - Karłowice 7, Wrocław Wiśniowa 6, Ząbkowice Śląskie Zgorzelec Województwo lubelskie Lublin, ul. Obywatelska 6,4 22,6 34,1 Lublin, ul. Śliwińskiego * * 3,6 Biała Podlaska 3,4 13,4 37,6 Chełm 4,1 11,6 31, Zamość 5,2 13,6 36,3 Radzyń Podlaski * * 34,1 Jarczew 2,9 1,2 * Biąły Słup 3,4 7,3 * Kraśnik * * 31,2 Puławy * 2 36,1 Województwo łódzkie Gajew 5,3 11,7 27,6 Łódź - Widzew 11,6 19,4 3,5 Łódź -Zachodnia * 33, 4,2 Pabianice Polfa 12,8 21, 4,7 Parzeniewice 9,1 12,6 * Piotrków Trybunalski 7,8 22,3 4,6 Radomsko 14,4 19,4 35,7 97

98 Zgierz 14,6 19,6 38,7 Województwo mazowieckie Warszawa ul. Wokalna 7,5 2,7 36, Warszawa ul. Al Niepodległości * 54,8 49, Warszawa ul. Kondratowicza 5,5 29,2 36,6 Warszawa ul. Porajów - * * Warszawa ul. Anieli Krzywoń * * 34,8 Warszawa ul. Przy 5, - * Bernardyńskiej Wodzie Warszawa ul. Puszczy Solskiej 8,2 - * Warszawa ul. Krucza 5,5 26,8 31,4 Warszawa ul. Nowoursynowska * * 34,9 Radom, ul. Tochtermana 7,6 19,4 36,9 Płock ul. Reja 9,3 14,4 34,9 Płock Gimnazjum nr 5 4,9 13,3 * Belsk Duży 6,7 11,7 3,3 Legionowo ul. Zegrzyńska 8,2 18,6 37,2 Granica KPN 6,1 8,3 25, Piastów ul. Pułaskiego 8, 21,7 37,8 Żyrardów ul. Roosevelta 8,1 17, 43,7 Województwo podkarpackie Rzeszów 1,4 - * Jasło 7,2 18, * Przemyśl * - 48,7 Nisko 4,8 - * - za mało danych do obliczenia średniej * zanieczyszczenie nie jest mierzone na stacji 98

99 5.8 Sieci monitoringu automatycznego w krajach Europy W roku 211 w wielu europejskich sieciach monitoringu automatycznego doskonalono systemy informacji o jakości powietrza. Organizowane spotkania robocze i wymiana informacji poprzez portale internetowe EOINET pozwalały na doskonalenie działania sieci i realizację wymagań systemów zapewnienia jakości. W roku 211 spotkanie robocze: 16 th EIONET Workshop on Air Quality Assessment and Management odbyło się w Bordeaux we Francji października 211 roku. Przedstawione zostały następujące referaty: Towards the use of satellite data for air quality applications, Bojan Bojkov (European Space Agency, Italy) Air quality monitoring in France: the development of a measurement /modelling combined approach, Laurence Rouïl (NRC, France), Laurence Rouïl (NRC, France) French AQ action plans and the implementation of low emission zones, Souad Bouallala (ADEME, France) The challenge of air quality management in the Ruhr Area, Germany, Winfried Straub (LANUV, North Rhine- Westphalia, Germany) EEA activities in support of adapting to E-reporting, Valentin Foltescu (EEA) Update on EEA's near real-time air quality data work, Jaume Targa (ETC/ACM) Exchange of Information (EoI), current status of data reporting, Wim Mol (ETC/ACM) Air quality in 29, the Questionnaire, Benno Jimmink (ETC/ACM) FAIRMODE modeling network latest developments and products, Anke Lükewille (EEA) Sustainable provision of in situ observations to the GMES Atmosphere Service examples and principles, Henrik Steen Andersen (EEA) Status of the MACC services with focus on those that could be useful for the EIONET community, Laurence Rouïl (INERIS, France) The European Nitrogen Assessment: Outcomes and future directions, Christine Braban (Centre for Ecology & Hydrology, United Kingdom) Air policy review and air quality implementing provisions: latest developments, Thomas Verheye (DG ENV, tbc) Evaluation of current limit and target values as set in the EU Air Quality Directive, Frank de Leeuw (ETC/ACM) Traffic related air pollution: total mass PM or black carbon as indicator?, Elke Trimpeneers (Belgian Interregional Environment Agency) News and views of the World Health Organization, Hans-Guido Mücke (WHO) The PM 2.5 National Exposure Reduction (NER) Target and measurement uncertainty, Emily Connolly (NRC United Kingdom) The PM 2.5 NER target seen from the Dutch perspective, Hans Berkhout (NRC Netherlands) 99

100 Influence of sea salt and salting of streets on the number of exceedances of daily limit value for PM 1 in Denmark, Thomas Ellermann (NRC Denmark) Reporting on natural events in the EU Member States under the AQ Directive, Mar Viana (ETC/ACM) Methodology followed in Montenegro to designate the air quality management zones, Gordana Đukanović (NRC Montenegro) The design of the Romanian national air quality monitoring network, Ecaterina Szabo (NRC Romania) Porównanie wyników pomiarów z rożnych miast europejskich przedstawiono poniżej: Tabela 39. Porównanie stężeń średniorocznych i maksymalnych średniodobowych w 211 roku Substancja Średnia roczna Gdańsk Londyn Bristol Glasgow SO 2 6, NO 2 18, PM 1 23, O 3 31, CO 36, Benzen,

101 6. INDEKS JAKOŚCI POWIETRZA W roku 211 kontynuowano promocję czytelnego komunikatu o jakościmpowietrza w postaci Atmoludka. Indeks jakości powietrza był prezentowany i aktualizowany co 1 h na dwóch stronach internetowych dla Trójmiasta i Tczewa: oraz dla całego województwa pomorskiego Ryc.99. Indeks pomiarowy na stronie ARMAAG-u Ryc.1. Indeks pomiarowy na stronie AIRPOMERANII 11