KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. ZDROWIA I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI Audyty i Analizy w zakresie Zdrowia i Żywności DG(SANTE) SPRAWOZDANIE KOŃCOWE Z AUDYTU PRZEPROWADZONEGO W POLSCE W DNIACH 26 LUTEGO 2018 R. 2 MARCA 2018 R. W CELU OCENY DOBROSTANU ZWIERZĄT PODCZAS TRANSPORTU DO PAŃSTW TRZECICH

2 Streszczenie Niniejszy audyt przeprowadzono w Polsce w dniach 26 lutego 2 marca 2018 r. w celu oceny stosowności i skuteczności obowiązujących środków mających zapobiegać powodowaniu niepotrzebnego bólu, cierpienia lub zranień zwierząt podczas transportu drogowego na duże odległości do państw trzecich. W szczególności audyt przeprowadzono w celu określenia środków podjętych przez właściwe organy, organizatorów i przewoźników, mających usprawnić wywóz żywych zwierząt przy jednoczesnym zapewnieniu zadowalającego poziomu ochrony zwierząt, których to dotyczy. Dzięki obowiązującemu systemowi wywóz żywych zwierząt do państw trzecich działał dobrze, a liczba wykrytych niezgodności była minimalna. Polska nie wywoziła jednak żywych zwierząt do Turcji państwa, na którego granicy lądowej z UE najczęściej występują opóźnienia transportu zwierząt. Krajowa polityka przeprowadzania kontroli wszystkich partii przy załadunku umożliwia właściwym organom sprawdzenie o wiele większej liczby wymogów poza sprawdzeniem zdolności zwierząt do transportu. Przeprowadzenie urzędowej weryfikacji w chwili załadunku, czy pojazdy, ściółka, obsługa, powierzchnia ładowna i wentylacja są odpowiednie, przyczynia się do zapobiegania powodowaniu niepotrzebnego bólu, cierpienia lub zranień zwierząt podczas transportu drogowego na duże odległości. Działanie to uznaje się za dobrą praktykę. Główną konsekwencją nieprawidłowości wykrytych w systemie kontroli urzędowych (w odniesieniu do rozporządzenia (WE) nr 1/2005 lub procedur krajowych) dotyczących planów przewozu, kontroli z mocą wsteczną i certyfikacji zdrowia zwierząt jest jednak niepotrzebne obciążenie urzędowych lekarzy weterynarii w chwili wyjazdu (lekarze ci pracują pod presją czasu w celu sprawdzenia poprawności planu podróży, a także przeprowadzają wszystkie kontrole podczas załadunku) i zmniejszenie gwarancji, że system nie dopuści do powodowania niepotrzebnego bólu, cierpienia lub zranień zwierząt, zwłaszcza podczas etapu ich podróży, który przebiega poza UE. W latach odsetek partii wykazujących niezgodność zgłaszanych przez polskich przewoźników zajmujących się partiami wywożonymi z innych państw członkowskich do Turcji uległ znacznemu obniżeniu (z 11,2% do 2%). Plany awaryjne tych przewoźników, mimo że zawierają odpowiedni opis działania w nagłych przypadkach, nie obejmują jednak środków mających zapewnić zwierzętom ściółkę, paszę i wodę w przypadku nieoczekiwanego długiego opóźnienia na tych granicach UE, na których takie ryzyko jest znaczne, na przykład w Turcji. Gwarancje, że polscy przewoźnicy obsługujący wywóz żywych zwierząt są w stanie zaspokoić potrzeby zwierząt w przypadku zatrzymania na tych granicach oraz że nie dochodzi do niepotrzebnego cierpienia zwierząt, są zatem niewystarczające. W sprawozdaniu przedstawiono zalecenia skierowane do właściwych władz mające na celu skorygowanie stwierdzonych niedociągnięć. II

3 Spis treści 1 Wprowadzenie Cele i zakres Podstawa prawna Kontekst Ustalenia i wnioski Opis kontroli urzędowych Warunki transportu Odpoczynek Nieoczekiwane opóźnienia na granicy Wnioski ogólne Spotkanie zamykające Zalecenia...16 III

4 SKRÓTY I DEFINICJE STOSOWANE W NINIEJSZYM SPRAWOZDANIU Skrót GLW PIW UE GIW KPK ULW SNS system TRACES Wyjaśnienie Główny Lekarz Weterynarii Powiatowy Inspektorat Weterynarii Unia Europejska Główny Inspektorat Weterynarii Krajowy Punkt Kontaktowy do spraw związanych z dobrostanem zwierząt podczas transportu urzędowy lekarz weterynarii System nawigacji satelitarnej zintegrowany skomputeryzowany system weterynaryjny Komisji IV

5 1 WPROWADZENIE Niniejszy audyt przeprowadzono w Polsce w dniach 26 lutego 2 marca 2018 r. w ramach zaplanowanego programu audytów DG ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności. W dniu 26 lutego 2018 r. odbyło się spotkanie otwierające z udziałem polskich właściwych organów. W trakcie spotkania zespół audytowy potwierdził cele i harmonogram audytu oraz zwrócił się z wnioskiem o udostępnienie dodatkowych informacji, niezbędnych do zadowalającej realizacji audytu. Zespół audytowy składał się z dwóch audytorów z DG ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności i z obserwatora z Urzędu Nadzoru EFTA, a w trakcie audytu towarzyszyli mu przedstawiciele właściwego organu centralnego Głównego Inspektoratu Weterynarii (GIW) Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 2 CELE I ZAKRES Audyt przeprowadzono w celu ocenienia stosowności i skuteczności obowiązujących środków mających zapobiegać powodowaniu niepotrzebnego bólu, cierpienia lub zranień zwierząt podczas transportu drogowego na duże odległości do państw trzecich. W szczególności audyt przeprowadzono w celu określenia środków podjętych przez właściwe organy, organizatorów i przewoźników, aby usprawnić wywóz żywych zwierząt przy jednoczesnym zapewnieniu zadowalającego poziomu ochrony zwierząt, których to dotyczy. Zakres audytu obejmował: środki krajowe i w stosownych przypadkach wszelkie krajowe polityki dotyczące dobrostanu zwierząt podczas transportu, w szczególności w kontekście wywozu z UE; oraz kontrole urzędowe dobrostanu przeżuwaczy (bydła, owiec i kóz) podczas transportu do państw trzecich, w tym kontrole systemu certyfikacji statusu zdrowotnego tych zwierząt, oraz ich wyniki, w szczególności kontrole przeprowadzane przed przewozem i po przywozie; oraz inne działania mające wpływ na dobrostan przeżuwaczy (bydła, owiec i kóz), przewidziane w odniesieniu do transportu do państw trzecich; przegląd dokumentów dotyczących okresu styczeń 2015 r. grudzień 2017 r., niezbędnych do osiągnięcia celów audytu. Główne wymogi prawne znajdują się w: rozporządzeniu Rady (WE) nr 1/2005 w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań; dyrektywie Rady 96/93/WE w sprawie certyfikacji zwierząt i produktów zwierzęcych, w stosownych przypadkach; 1

6 rozporządzeniu (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt. 2

7 Aby zrealizować cele audytu, zorganizowano następujące spotkania: Spotkania z udziałem właściwych organów Nr Uwagi Właściwy organ Centralny 2 Spotkania otwierające i zamykające, w tym Krajowe punkty kontaktowe (KPK) do spraw dobrostanu zwierząt podczas transportu. Inny 3 Spotkania z udziałem właściwych organów z trzech powiatów z województw świętokrzyskiego, lubelskiego i podlaskiego. W spotkaniach tych uczestniczyły również odpowiednie właściwe organy wojewódzkie. Wizytacje obiektów Siedziba przewoźnika 1 Wizytacja siedziby przewoźnika czynnie zaangażowanego w transport bydła z innych państw członkowskich do państw trzecich 3 PODSTAWA PRAWNA Audyt przeprowadzono na podstawie ogólnych przepisów prawa unijnego, w szczególności na podstawie art. 28 rozporządzenia (WE) nr 1/2005 w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz art. 45 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt. Tytuły aktów prawnych przytaczanych w niniejszym sprawozdaniu znajdują się w załączniku 1 i odnoszą się, w odpowiednich przypadkach, do ostatniej zmienionej wersji. 4 KONTEKST Egzekwowanie wymogów dotyczących dobrostanu zwierząt podczas transportu pozostaje wyzwaniem. Komisja otrzymała kilka sprawozdań dotyczących długich opóźnień transportów zwierząt na granicy lądowej między UE a Turcją. W ostatnich latach, po nagłym spadku wywozu do Turcji w latach , handel ten znacznie się zwiększał. Liczba żywych przeżuwaczy wywiezionych do Turcji w 2016 r. (ponad , głównie bydło) przekroczyła liczbę zwierząt wywiezionych do tego kraju w 2011 r. (ponad ). Liczba przeżuwaczy wywiezionych w 2017 r. jeszcze bardziej wzrosła (około bydła i owiec). W odpowiedzi na te sprawozdania i skargi organizacji pozarządowych oraz w następstwie spotkania z krajowymi punktami kontaktowymi, w czerwcu 2016 r. służby Komisji wezwały wszystkie państwa członkowskie do poprawy kontroli urzędowych w tym obszarze. W piśmie podkreślono znaczenie właściwego planowania przewozów na duże odległości, ze szczególnym naciskiem na następujące elementy: odpowiednie planowanie awaryjne; 3

8 wymogi dotyczące temperatury; zapewnienie odpowiedniej ilości wody, paszy i ściółki w trakcie tych długotrwałych przewozów. W ramach działań następczych dotyczących tego problemu DG ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności zaplanowała serię audytów mających odbyć się w latach w celu określenia odpowiednich i skutecznych działań w zakresie poprawy dobrostanu zwierząt podczas transportu na duże odległości do państw trzecich. Komisja udostępni wyniki tych audytów wszystkim państwom członkowskim, aby wspomóc je w jednolitym stosowaniu rozporządzenia (WE) nr 1/2005. Niniejszy audyt przeprowadzony w Polsce jest szóstym audytem z tej serii. W 2016 r. wywóz bydła z Polski trafiał głównie do Libanu oraz Bośni i Hercegowiny. Dane ze zintegrowanego skomputeryzowanego systemu weterynaryjnego Komisji (systemu TRACES) wskazują, że w ostatnich trzech latach ( ) żadna partia żywego bydła z Polski nie była przeznaczona do Turcji. Polscy przewoźnicy regularnie uczestniczą jednak w przewozie partii bydła z innych państw członkowskich do Turcji. W poniższej tabeli przedstawiono dane na temat tych partii za 2016 r. odnotowane w systemie TRACES. Polscy przewoźnicy zajmujący się transportem do Turcji 2016 Partia bydła przeznaczona do wywozu 587 Odsetek partii poddanych kontroli dobrostanu zwierząt (%) na którymkolwiek etapie przewozu, ale głównie w punkcie wyjścia z UE >583 (>99%) Niemcy 32% Państwo członkowskie Estonia 19% wyjazdu Republika Czeska 18% osiem innych państw członkowskich 31% Całkowity odsetek zgłoszonych partii wykazujących niezgodność z dobrostanem zwierząt (%) 66 (11,2%) Główne zgłoszone niezgodności: Inne 52 Przekroczony czas podróży 17 Przewoźnika, u którego przeprowadzono wizytę w trakcie audytu, wybrano z uwagi na fakt, że w 2016 r. był on zaangażowany w transport 54% tych partii. System TRACES zawiera wykaz szczególnych niezgodności, które można wybrać celem ich uwzględnienia w niniejszym sprawozdaniu. W przypadku partii żywych zwierząt przewożonych przez polskich przewoźników, podczas kontroli w bułgarskich punktach wyjścia w przeważającej mierze wybierano kategorię inne, co oznacza głównie niewłaściwą ściółkę lub prawdopodobieństwo przekroczenia czasu podróży przed zakończeniem przewozu. W 2017 r. liczba zgłaszanych niezgodności znacznie się zmniejszyła (około 2% względem 11,2% w 2016 r.). W profilu państwa dotyczącym Polski opisano strukturę właściwych organów i organizację kontroli urzędowych dobrostanu zwierząt podczas transportu. Jest on dostępny pod adresem: 4

9 5

10 5 USTALENIA I WNIOSKI 5.1 OPIS KONTROLI URZĘDOWYCH Wymogi prawne Art. 8 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Rozporządzenie (WE) nr 1/2005 Dyrektywa 96/93/WE Ustalenia 1. Poniższa tabela zawiera podsumowanie działań przeprowadzonych przez polskie właściwe organy w zakresie długotrwałych przewozów zwierząt do państw trzecich: Można zaplanować niezbędną certyfikację przed przewozem: Powiatowy Inspektorat Weterynarii (PIW) Zezwolenia dla przewoźników, licencja kierowcy i zatwierdzenie pojazdu. Planowanie przewozu Organizator opracowuje plan i przedstawia go PIW podczas załadunku. Przed wyjazdem: PIW Ocenia plan przewozu i pozostałe istotne dokumenty oraz niezbędną dokumentację dotyczącą zdrowia zwierząt. Kontrole z mocą wsteczną: PIW Przekazanie informacji o problemach innym krajom i podmiotom: GIW Stempluje dziennik podróży, podpisuje certyfikację zdrowia zwierząt, kontroluje zdolność do transportu i pojazd. Zwrócone dzienniki podróży i zwrócone dane z systemu nawigacji satelitarnej (SNS). Krajowy Punkt Kontaktowy do spraw związanych z dobrostanem zwierząt podczas transportu (KPK). 2. GIW wydał instrukcje w sprawie postępowania powiatowych lekarzy weterynarii przy przeprowadzaniu kontroli dobrostanu zwierząt podczas transportu (zatwierdzanie przewoźników oraz środków transportu drogowego, kontrole przewoźników, kontrole wykonywania transportu drogowego i raportowanie) oraz instrukcje w sprawie certyfikacji zdrowia zwierząt. 3. Instrukcje w sprawie dobrostanu zwierząt wydano w październiku 2011 r. Główny Lekarz Weterynarii (GLW) przekazuje na piśmie wszelkie istotne aktualizacje wszystkim województwom i powiatom, na przykład informacje na temat zawieszenia punktu kontroli w Bułgarii i pisma Komisji z czerwca 2016 r. skierowanego do wszystkich państw członkowskich, dotyczącego kontroli urzędowych wywozu żywych zwierząt. 6

11 4. Instrukcje w sprawie dobrostanu zwierząt zawierają ilustracje obrazujące różnice między właściwymi i niewłaściwymi wentylatorami oraz przegrodami w pojazdach drogowych. Jest to dobra praktyka, którą można by rozszerzyć na inne obszary, takie jak odpowiednie urządzenia do pojenia dla poszczególnych kategorii zwierząt. Wszyscy urzędowi lekarze weterynarii, którzy wzięli udział w audycie, posiadali wiedzę na temat tych wymogów, ale mimo to stwierdzili, że wykorzystanie w instrukcji ilustracji było pomocne. 5. Odnotowano kilka niedociągnięć w instrukcjach dotyczących dobrostanu zwierząt: instrukcje nie zawierają wymogu, zgodnie z którym plany przewozu należy przedstawić władzom powiatu co najmniej dwa dni robocze przed planowaną datą wyjazdu. Wymóg ten zawarto w pkt 3 lit. b) ppkt (ii) załącznika II do rozporządzenia (WE) nr 1/2005 (zob. pkt 18); W instrukcjach nie uwzględniono wymogu, aby w trakcie przeprowadzania kontroli podczas transportu urzędowy lekarz weterynarii sprawdził, czy systemy pojenia są odpowiednie do kategorii transportowanych zwierząt. Wymóg ten uwzględniono jednak we właściwym protokole kontroli załączonym do wytycznych; W wytycznych nie zalecono, aby w przypadku, gdy długotrwały przewóz obejmuje transport statkiem do transportu zwierząt, urzędowi lekarze weterynarii zażądali kopii świadectwa zatwierdzenia statku w celu sprawdzenia, czy został on zatwierdzony do przewożenia żywych zwierząt, co jest sprzeczne z wymogiem zawartym w art. 14 ust. 1 lit. a) ppkt (i) rozporządzenia (WE) nr 1/2005. Istnieje zatem ryzyko, że, z uwagi na niedostateczne planowanie, przewóz żywych zwierząt przez port nie przebiegnie sprawnie i spowoduje wydłużenie przewozu, co jest sprzeczne z wymogami zawartymi w art. 3 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1/ Niektóre punkty instrukcji dotyczących dobrostanu zwierząt są niejasne, na przykład: Instrukcja dotycząca sprawdzenia, czy przewozy zaplanowano aż do miejsca przeznaczenia. W dwóch powiatach, w których przeprowadzono wizytę, poprawnie oceniano plany przewozu aż do miejsca przeznaczenia w państwie trzecim. W innym powiecie, w którym przeprowadzono wizytę, plany przewozu do państw trzecich nie obejmowały odcinka podróży poza UE i punktu wyjścia, a mimo to zostały błędnie podstemplowane przez władze powiatu jako zadowalające; W instrukcjach polecono, aby podczas nadzorowania przewoźników porównać dane z systemu nawigacji satelitarnej z wypełnionymi dziennikami podróży. Chodzi o weryfikację spójności między różnymi rejestrami, która jest przydatna, jednak nie uwzględnia głównego celu, jakim jest sprawdzenie, czy dane z SNS i wypełnione dzienniki podróży wykazują, że faktyczny czas przewozu był realistyczny i zgodny z wymogami UE, o których mowa w art. 15 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1/

12 7. Zespół audytowy przeprowadził przegląd kilku wypełnionych protokołów kontroli, które wskazywały, że kontrole urzędowe przeprowadzano na ogół zgodnie z opisem zawartym w instrukcjach dotyczących dobrostanu zwierząt. 8. Udokumentowane procedury udzielania przewoźnikom zezwoleń, zatwierdzania pojazdów, certyfikacji zdrowia zwierząt na potrzeby wywozu, oceny planów przewozu, kontroli przed wyjazdem i kontroli z mocą wsteczną są na ogół odpowiednie, aby spełnić wymogi zawarte w art. 8 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/ WARUNKI TRANSPORTU Wymogi prawne Art. 14, 15, 18, 26 rozporządzenia (WE) nr 1/2005 i rozdział II, III i VI załącznika I do tego rozporządzenia. Ustalenia 9. Właściwe organy (WO) zapewniły zespół audytowy, że urzędowi lekarze weterynarii są obecni podczas załadunku w przypadku wszystkich przewozów na duże odległości, zgodnie z wymogami zawartymi w instrukcjach dotyczących dobrostanu zwierząt. Ta regularna obecność umożliwia właściwym organom przeprowadzanie bezpośrednich kontroli pojazdów (utrzymanie, liczebność stada i przestrzeń nad zwierzętami, właściwa ściółka i dostosowanie systemu pojenia w pojeździe) oprócz sprawdzenia zdolności zwierząt do transportu i poprawności różnych poświadczeń przed wydaniem świadectwa weterynaryjnego na potrzeby wywozu. Uznaje się to za dobrą praktykę, która wykracza poza wymogi zawarte w art. 15 rozporządzenia (WE) nr 1/ W instrukcjach dotyczących dobrostanu zwierząt nałożono na urzędowego lekarza weterynarii wymóg systematycznego kontrolowania każdego przewozu na duże odległości, ważności i poprawności zezwolenia dla przewoźnika, zatwierdzenia pojazdu i licencji kierowcy. Kontrole te przeprowadza się również podczas załadunku. 11. Jeżeli chodzi o warunki w pojeździe: w instrukcjach dotyczących dobrostanu zwierząt zawarto wymóg, zgodnie z którym podczas przedłużania zatwierdzenia pojazdu należy przeprowadzić pełny zakres kontroli przeprowadzanych przez urzędowego lekarza weterynarii przed wydaniem nowego zatwierdzenia pojazdu; instrukcje dotyczące dobrostanu zwierząt zawierają bardzo szczegółowe wytyczne dotyczące umiejscowienia i liczby czujników temperatury; zespół audytowy zbadał przykłady sprawozdań z kontroli pojazdów, do których załączono dowody w postaci zdjęć. Zespół audytowy poinformowano, że procedurę tę przeprowadza się systematycznie w przypadku stwierdzenia niezgodności dotyczących warunków w pojazdach i wyposażenia. 8

13 12. W świadectwach zatwierdzenia pojazdów przeznaczonych do długotrwałych przewozów nie zawarto rozróżnienia między zwierzętami dorosłymi a nieodstawionymi, co jest niezgodne z postanowieniami rozdziału IV załącznika III do rozporządzenia (WE) nr 1/2005. Oznacza to, że zwierzęta nieodstawione można transportować w pojazdach nieodpowiednich dla tej kategorii zwierząt, co stanowi większe ryzyko braku dostępu do płynów z uwagi na nieodpowiednie systemy pojenia (rozdział VI pkt 2.2 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 1/2005). 13. Zezwolenia dla przewoźnika w Polsce są ważne pięć lat, jak dopuszczono w art. 11 ust. 3 rozporządzenia (WE) 1/2005. W instrukcjach dotyczących dobrostanu zwierząt zawarto wymóg, aby urzędowy lekarz weterynarii przeprowadzał pełny zakres kontroli, jak przed wydaniem nowego zezwolenia dla przewoźnika, również przed przedłużeniem tego zezwolenia. 14. Jeżeli chodzi o kontrole temperatur, w instrukcjach dotyczących dobrostanu zwierząt nałożono na urzędowego lekarza weterynarii wymóg sprawdzenia warunków pogodowych i wzięcia pod uwagę możliwości zwiększenia/zmniejszenia obszaru powierzchni o maksymalnie 10%, jeżeli temperatura jest wysoka/niska. Wnioski dotyczące warunków transportu 15. W Polsce obowiązują szczegółowe udokumentowane procedury urzędowych kontroli dobrostanu zwierząt na wszystkich etapach transportu i certyfikacji zdrowia zwierząt, mimo że występuje kilka niedociągnięć. Pewne instrukcje dotyczące tych procedur również nie są wystarczająco jasne i w związku z tym ich interpretacja jest różna w poszczególnych powiatach, co powoduje niejednolite podejście do przeprowadzania kontroli urzędowych. 16. W Polsce stosuje się pewne dobre praktyki, które wykraczają poza wymogi zawarte w rozporządzeniu (WE) nr 1/2005. Praktyki te obejmują: pełną powtórną kontrolę przewoźnika podczas przedłużania zezwolenia, pełną powtórną kontrolę każdego pojazdu do transportu zwierząt podczas przedłużania zatwierdzenia pojazdu i obecność urzędowego lekarza weterynarii podczas załadunku zwierząt w przypadku wszystkich długotrwałych przewozów. 17. W świadectwach zatwierdzenia pojazdów przeznaczonych do przewozów na duże odległości nie zawarto rozróżnienia między zwierzętami dorosłymi a nieodstawionymi. W efekcie zwierzęta nieodstawione mogą nie mieć dostępu do płynów i pomimo ewentualnego wystąpienia takiej potrzeby mogą nie zostać nakarmione podczas przewozów na duże odległości. Niedociągnięcia te mogą mieć negatywny wpływ na przewozy rozpoczynające się w innym państwie członkowskim, jeżeli w tym państwie członkowskim odpowiedniość pojazdów nie jest również systematycznie sprawdzana w momencie załadunku. 9

14 5.3 ODPOCZYNEK Wymogi prawne Art. 14, 15, 19, 25 i 26 rozporządzenia (WE) nr 1/2005 oraz rozdział V załącznika I do tego rozporządzenia. Art. 1 i 2 decyzji Komisji 2013/188/UE. Ustalenia 18. Organizatorzy z dużym wyprzedzeniem powiadamiają PIW o zamiarze przewozu zwierząt na duże odległości. Powiadomienie to: określa datę i miejsce wyjazdu, miejsce przeznaczenia, liczbę zwierząt do przewozu, przewoźnika i tablicę rejestracyjną pojazdu; nie zawiera prawidłowo wypełnionego, podpisanego egzemplarza sekcji 1 dziennika podróży, co jest sprzeczne z wymogami zawartymi w pkt 3 lit. b) ppkt (ii) załącznika II do rozporządzenia (WE) nr 1/2005. W związku z tym urzędowi lekarze weterynarii nie mogą z wyprzedzeniem sprawdzić, czy planowany przewóz jest realistyczny i zgodny z wymogami rozporządzenia (WE) nr 1/2005, w szczególności w odniesieniu do czasu przewozu i odpoczynku. 19. Jeżeli chodzi o plany organizatora dotyczące odpoczynku zwierząt w trakcie przewozu oraz zapewnienia im paszy i wody (art. 14 rozporządzenia (WE) nr 1/2005): plany przewozu przeanalizowane przez zespół audytowy zazwyczaj obejmowały te same regularne trasy dla określonych miejsc docelowych. Ułatwia to ocenę planów przewozu, w szczególności ze względu na fakt, że urzędowy lekarz weterynarii otrzymuje takie plany dopiero w momencie załadunku, co jest sprzeczne z pkt 3 lit. b) ppkt (ii) załącznika II do rozporządzenia (WE) nr 1/2005; GIW wskazał, że zgodnie z jego interpretacją od czasu wejścia w życie rozporządzenia (WE) nr 1/2005 plan podróży musi obejmować etapy aż do miejsca przeznaczenia w państwie trzecim, co potwierdził Trybunał Sprawiedliwości w swoim wyroku z 2015 r. 1 Nie zostało to jednak zrealizowane w jednym z PIW, w których przeprowadzono wizytę, ponieważ zespół audytowy zauważył, że plany podróży podstemplowane na potrzeby wywozu do państwa trzeciego nie obejmowały punktu wyjścia z UE oraz odcinka podróży poza UE aż do miejsca przeznaczenia; Planowane czasy przewozu w pozostałych dwóch powiatach były zgodne z wymogami UE. 1 Wyrok Trybunału Sprawiedliwości (piąta izba) z dnia 23 kwietnia 2015 r. sprawa C-424/13. 10

15 20. Ustalenia dotyczące kontroli z mocą wsteczną na potrzeby sprawdzenia czasu przewozu i odpoczynku zwierząt w celu zapewnienia im wody, paszy i odpoczynku (art. 15 ust. 1 i 4 rozporządzenia (WE) nr 1/2005): zgodnie z instrukcjami dotyczącymi dobrostanu zwierząt każdy PIW musi przeprowadzić kontrolę z mocą wsteczną 20% przewozów z i do powiatu. W przypadku wszystkich wywozów zbadanych przez zespół audytowy zwrócono dzienniki podróży; zespół audytowy zapoznał się z dowodami kontroli z mocą wsteczną przeprowadzonych w odniesieniu do przewozów, w przypadku których otrzymano powiadomienia o niezgodności. Nie znaleziono jednak dowodów na przeprowadzenie kontroli z mocą wsteczną zwróconych dzienników podróży, co do których nie zgłoszono niezgodności; jeden z PIW, w których przeprowadzono wizytę, nie wymagał, aby plan uwzględniał miejsce przeznaczenia, gdy chodzi o państwo trzecie. W tym przypadku zespół audytowy wykrył, że w kilku zwróconych dziennikach podróży w odniesieniu do cieląt nieodstawionych wyjeżdżających do państwa trzeciego odnotowano, że na odcinku podróży poza UE przewozy przekroczyły maksymalny czas określony w rozdziale V załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 1/ Wojewódzkie WO gromadzą sprawozdania podsumowujące od swoich PIW dotyczące liczby kontroli przeprowadzonych podczas przewozu: sprawozdania podsumowujące są gromadzone i przekazywane do GIW w celu analizy głównych niezgodności, zgodnie z decyzją 2013/188/UE; jeden z PIW, w których przeprowadzono wizytę, poinformował, że w 2016 r. i 2017 r. przeprowadzono kontrole z mocą wsteczną 100% przesyłek; pozostałe dwa PIW, w których przeprowadzono wizytę, poinformowały, że w 2016 i 2017 r. nie przeprowadziły żadnej kontroli z mocą wsteczną. Odpowiednie wojewódzkie WO nadzorujące nie wykryły przypadków, w których PIW nie przestrzegałyby minimalnego poziomu 20%. Jeden z wojewódzkich WO zbadał tę kwestię w trakcie audytu i potwierdził, że PIW nie przeprowadził kontroli z mocą wsteczną w 2016 r., podczas gdy w 2017 r. przeprowadzono 10 kontroli. Ten brak wykrywania może podważyć wiarygodność danych zgromadzonych przez GIW. Wnioski dotyczące odpoczynku 22. Mimo że właściwy organ centralny wskazał, że plan podróży musi być sporządzony tak, aby obejmował etapy aż do miejsca przeznaczenia w państwie trzecim i że zawsze interpretował tę kwestię w ten sposób, nie dla wszystkich PIW było to jasne i w związku z tym istnieje ryzyko, że zdarzają się przypadki przedłużania czasu przewozu po przekroczeniu granicy UE. 23. W ramach obecnego systemu kontroli urzędowych plan podróży może zostać oceniony 11

16 dopiero w momencie załadunku. Nie jest to zgodne z wymogami UE i wywiera niepotrzebną presję na urzędowych lekarzy weterynarii, ponieważ jest to jedyny etap, na którym przeprowadza się wszystkie niezbędne kontrole dobrostanu zwierząt przed wyjazdem. 24. Istnieje system oceny planowanego i rzeczywistego czasu odpoczynku i podróży przed przewozem i po nim. Gwarancje, jakie daje ten system, osłabia jednak fakt, że nie zapewniono uwzględnienia we wszystkich planach podróży całego przewozu aż do miejsca przeznaczenia w państwie trzecim oraz brak dowodów, że przeprowadzono wymagane kontrole z mocą wsteczną. 25. Nieskuteczna weryfikacja przez województwa przedłożonych sprawozdań dotyczących liczby kontroli podczas przewozu może podważyć wiarygodność zebranych danych i negatywnie wpłynąć na analizy danych, które musi przeprowadzić GIW. 5.4 NIEOCZEKIWANE OPÓŹNIENIA NA GRANICY Wymogi prawne Art. 11 rozporządzenia (WE) nr 1/2005. Art. 3, 4 i 5 dyrektywy 96/93/WE. Ustalenia 26. Dane dostarczone przez polski właściwy organ wskazują, że w 2016 r. Polska dokonała wywozu 348 przesyłek żywego bydła: Państwo trzecie przeznaczenia Wywóz żywego bydła z Polski 2016 r. Według systemu TRACES tylko w przypadku jednej z tych przesyłek zgłoszono niezgodność z wymogami w zakresie dobrostanu zwierząt. 27. GIW wskazał, że wszyscy urzędowi lekarze weterynarii odpowiedzialni za wystawianie świadectw weterynaryjnych przy wywozie muszą przejść obowiązkowe szkolenie. Zharmonizowane na poziomie UE i uzgodnione dwustronnie formularze świadectw weterynaryjnych na potrzeby wywozu są zamieszczane na stronie internetowej GIW i są publicznie dostępne. Formularze te są aktualizowane przez GIW. 28. Urzędowy lekarz weterynarii sprawdza wymogi zdrowotne i dane zwierzęcia w celu wystawienia świadectwa weterynaryjnego na potrzeby wywozu. Za wydawanie świadectw weterynaryjnych odpowiadają PIW, korzystając przy tym z pomocy 12 Liban 290 Bośnia-Hercegowina 53 Uzbekistan 3 Ukraina 2

17 prywatnych lekarzy weterynarii oraz, w razie potrzeby, analiz laboratoriów urzędowych. Urzędowi lekarze weterynarii posiadają wszystkie informacje niezbędne do podpisania świadectw weterynaryjnych zgodnie z zasadami określonymi w dyrektywie 96/93/WE. 29. Z jednego z powiatów, w których przeprowadzono wizytę, transportowano cielęta do państwa trzeciego (innego niż Turcja). Zgodnie z udokumentowanymi datami urodzenia cielęta poniżej dziesiątego dnia życia (mające dopiero cztery dni) były przewożone na dystanse dłuższe niż 100 km. Jest to sprzeczne z przepisami rozdziału I pkt 2 lit. e) załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 1/2005: urzędowy lekarz weterynarii wyjaśnił, że zawsze sprawdza, czy rana po pępowinie zagoiła się całkowicie, jak przewidziano w rozdziale I pkt 2 lit. d) załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 1/2005, i że w każdym przypadku tak było; urzędowy lekarz weterynarii wyjaśnił również, że zwierzęta te były w rzeczywistości starsze niż dziesięć dni. Oznacza to, że zwierzęta były przewożone z dokumentacją zawierającą nieprawidłowe informacje na temat ich wieku, co zwiększało prawdopodobieństwo opóźnień w przewozie, szczególnie na granicach UE. WO wskazał, że to najprawdopodobniej rolnicy wprowadzili błędne daty urodzenia przy rejestracji zwierząt i że nie zostali powiadomieni o żadnych opóźnieniach na granicach UE z powodu tej kwestii; urzędowy lekarz weterynarii nie odnotował, że przeprowadził wspomnianą powyżej weryfikację rany po pępowinie, będącą jednym ze sposobów potwierdzenia zdolności do transportu (zgodnie z wymogami określonymi w rozdziale I pkt 1 załącznika I do rozporządzenia (WE) nr 1/2005) i wieku zwierząt przed wystawieniem świadectwa weterynaryjnego na potrzeby wywozu. 30. Zespół audytowy przeanalizował przykłady przypadków, w których WO wykrył niezgodności w przesyłkach wychodzących z innego państwa członkowskiego, zgłosił je w sekcji 3 dziennika podróży i poinformował GLW za pomocą formularza sprawozdania. Sprawozdania te obejmują kopię dziennika podróży, inne istotne dokumenty dotyczące przesyłki oraz kopię powiadomienia o niezgodności. GLW przekazuje otrzymane powiadomienia WO zainteresowanych państw członkowskich. 31. Zespół audytowy przeanalizował również przykłady przypadków, w których GIW został powiadomiony przez bułgarski WO oraz bułgarskie organizacje pozarządowe o niezgodnych z wymogami przesyłkach obsługiwanych przez polskich przewoźników. Po wstępnej analizie przeprowadzonej przez GIW sprawozdania te są przekazywane do odpowiednich powiatów w celu podjęcia działań następczych. 32. Zespół audytowy przeprowadził przegląd szeregu zwróconych dzienników podróży z niezgodnościami zgłoszonymi przez bułgarski punkt wyjścia, w których uczestniczyli polscy przewoźnicy podróżujący do Turcji. Podczas przeprowadzania kontroli z mocą wsteczną powiadomień uzupełniających, które dotyczyły niezgodności w zakresie czasu podróży przez granicę bułgarsko-turecką (w systemie TRACES oznaczono je jako inne ), urzędowi lekarze weterynarii nie stwierdzili, że niezgodności te wynikają 13

18 zasadniczo z ograniczonych godzin otwarcia punktu kontroli granicznej w Turcji. Godziny otwarcia, o których mowa powyżej: powinny zostać uwzględnione przez organizatora przewozu oraz WO na miejscu wyjazdu; zostały uwzględnione w piśmie Komisji do wszystkich państw członkowskich z czerwca 2016 r., które zostało przekazane przez biuro GLW wszystkim województwom i powiatom (zob. również pkt 3). 33. Ustalenia dotyczące planów awaryjnych (art. 11 ust. 1 lit. b) ppkt (iv) rozporządzenia (WE) nr 1/2005): w instrukcjach dotyczących dobrostanu zwierząt w zakresie autoryzowania polskich przewoźników podano szczegóły, które należy uwzględnić w planach awaryjnych. Obejmują one: imiona i nazwiska oraz numery telefonów osób odpowiedzialnych za podejmowanie decyzji, opis strategii zmiany środka transportu, procedury postępowania w przypadku nieprzewidzianych przestojów oraz w przypadku konieczności udzielenia pomocy w opiece nad zwierzętami; plan awaryjny przewoźnika, u którego przeprowadzono wizytę, był dobrej jakości i zawierał procedury, których należy przestrzegać, zarówno dla kierowcy, jak i osoby odpowiedzialnej w siedzibie przewoźnika; plany awaryjne nie zawierają jednak informacji na temat tego, jak radzić sobie z nieoczekiwanymi dużymi opóźnieniami na granicach UE, gdzie istnieje duże ryzyko nieoczekiwanych opóźnień (np. Turcja), w szczególności na temat tego, w jaki sposób pozyskiwać i zapewniać ściółkę, paszę i wodę, aby zaspokoić potrzeby zwierząt w danym miejscu. Brak jest zatem uzgodnień mających na celu zaspokojenie potrzeb zwierząt w przypadku nieoczekiwanych dużych opóźnień na granicy, co jest sprzeczne z art. 3 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1/

19 Wnioski dotyczące nieoczekiwanych opóźnień na granicy 34. Gwarancje zapewnione w ramach urzędowych kontroli przy wydawaniu świadectw weterynaryjnych na potrzeby wywozu były zadowalające. Jeśli jednak organizatorzy przedstawią nieodpowiednią dokumentację towarzyszącą dotyczącą wieku oraz jeżeli dokumentacja ta zostanie przekazana bez żadnych urzędowych uwag, istnieje ryzyko, że zwierzęta zostaną zatrzymane w stojącej ciężarówce na granicach UE. 35. WO dysponuje systemem umożliwiającym skuteczne informowanie o istotnych niezgodnościach w zakresie dobrostanu zwierząt w Polsce i w państwach członkowskich. 36. Plany awaryjne przewoźników wymagane zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1/2005 nie obejmują środków mających zapewnić zwierzętom ściółkę, paszę i wodę w przypadku nieoczekiwanego dużego opóźnienia na tych granicach UE, na których takie ryzyko jest znaczne, na przykład w Turcji. Gwarancje, że potrzeby zwierząt mogą zostać zaspokojone w przypadku zatrzymania na granicy w polskich pojazdach oraz że nie dochodzi do niepotrzebnego cierpienia tych zwierząt, są zatem niewystarczające. 6 WNIOSKI OGÓLNE Dzięki obowiązującemu systemowi wywóz żywych zwierząt do państw trzecich działał dobrze, a liczba wykrytych niezgodności była minimalna. Polska nie dokonywała jednak wywozu do Turcji na granicy lądowej UE z tym państwem najczęściej występują opóźnienia transportu zwierząt. Krajowa polityka przeprowadzania kontroli wszystkich partii przy załadunku umożliwia właściwym organom sprawdzenie o wiele większej liczby wymogów poza sprawdzeniem zdolności zwierząt do transportu. Przeprowadzenie urzędowej weryfikacji w chwili załadunku, czy pojazdy, ściółka, obsługa, powierzchnia ładowna i wentylacja są odpowiednie, przyczynia się do zapobiegania powodowaniu niepotrzebnego bólu, cierpienia lub zranień zwierząt podczas transportu drogowego na duże odległości. Działanie to uznaje się za dobrą praktykę. Niemniej jednak nieprawidłowości wykryte w systemie kontroli urzędowych (biorąc pod uwagę przepisy rozporządzenia (WE) nr 1/2005 lub procedur krajowych) dotyczące: faktu, iż organizatorzy nie byli zobowiązani do przedłożenia planów podróży w ciągu dwóch dni roboczych przed terminem wyjazdu; obowiązujących procedur, które nie uniemożliwiały wszystkim powiatom zatwierdzania przewozów, które nie obejmowały miejsca przeznaczenia w państwie trzecim; braku dowodów na to, że powiaty przeprowadzały wymagane kontrole z mocą wsteczną dzienników podróży oraz faktu, że nie zostało to wykryte na poziomie 15

20 wojewódzkim; zwierząt wysyłanych na wywóz z prawidłowymi świadectwami weterynaryjnymi, jednak z dokumentacją towarzyszącą, o której wiadomo, że jest nieodpowiednia; skutkują przede wszystkim niepotrzebnym obciążeniem urzędowych lekarzy weterynarii w chwili wyjazdu (lekarze ci pracują pod presją czasu w celu sprawdzenia poprawności planu podróży, a także przeprowadzają wszystkie kontrole podczas załadunku) i zmniejszeniem gwarancji, że system zapobiegnie powodowaniu niepotrzebnego bólu, cierpienia lub zranień zwierząt, zwłaszcza podczas etapu ich podróży, który przebiega poza UE. W latach odsetek partii wykazujących niezgodność zgłaszanych przez polskich przewoźników zajmujących się partiami wywożonymi z innych państw członkowskich do Turcji uległ znacznemu obniżeniu (z 11,2% do 2%). Plany awaryjne tych przewoźników, mimo że zawierają odpowiedni opis działania w nagłych przypadkach, nie obejmują jednak środków mających zapewnić zwierzętom ściółkę, paszę i wodę w przypadku nieoczekiwanego długiego opóźnienia na tych granicach UE, na których takie ryzyko jest znaczne, na przykład w Turcji. Gwarancje, że polscy przewoźnicy obsługujący wywóz żywych zwierząt są w stanie zaspokoić potrzeby zwierząt w przypadku zatrzymania na tych granicach oraz że nie dochodzi do niepotrzebnego cierpienia zwierząt, są zatem niewystarczające. 7 SPOTKANIE ZAMYKAJĄCE W dniu 2 marca 2018 r. odbyło się spotkanie zamykające z udziałem przedstawicieli właściwych organów, podczas którego zespół audytowy przedstawił główne ustalenia i wstępne wnioski. 8 ZALECENIA Wzywa się właściwe organy do przekazania, w terminie 25 dni roboczych od daty otrzymania niniejszego sprawozdania, planu działania zawierającego szczegóły podjętych i planowanych działań, w tym planowanych terminów ich zakończenia, w odniesieniu do poniższych zaleceń: Nr Zalecenie 1. Zapewnienie, aby udokumentowane procedury były wystarczająco jasne, tak by wszystkie PIW przeprowadzały kontrole w sposób spójny, zgodnie z wymogami art. 4 ust. 4 rozporządzenia (WE) nr 882/2004, i oceniały czas przewozu i odpoczynku w proponowanych planach przewozu, uwzględniając wszystkie etapy aż do miejsca przeznaczenia w państwie trzecim, zgodnie z wymogami art. 14 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1/2005. Zalecenie oparte na wnioskach nr 15, 22 i 24 16

21 Nr Zalecenie Powiązane ustalenie: 6 i Zapewnienie, zgodnie z wymogami zawartymi w art. 8 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004, aby udokumentowane procedury: prawidłowo odzwierciedlały wymóg zawarty w art. 15 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1/2005, aby właściwy organ sprawdzał, czy przewóz spełnia wymogi tego rozporządzenia, a w szczególności czy czas podróży i postoju jest zgodny z limitami określonymi w rozdziale V załącznika I; zawierały instrukcje, tak aby organizatorzy przedstawiali właściwie wypełnione, podpisane kopie sekcji 1 dziennika podróży co najmniej dwa dni robocze przed planowaną datą wysyłki, zgodnie z wymogami pkt 3 lit. b) ppkt (ii) załącznika II do rozporządzenia (WE) nr 1/2005; zawierały instrukcje dotyczące weryfikacji, w przypadku gdy plany przewozu obejmują wykorzystanie statków do przewozu zwierząt gospodarskich, czy wybrany statek do przewozu zwierząt gospodarskich został zatwierdzony zgodnie z wymogami zawartymi w art. 7 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1/2005. Zalecenie oparte na wnioskach nr 15, 23 i 24 Powiązane ustalenie: 5, 6 i Zapewnienie, aby w świadectwach zatwierdzenia pojazdów przeznaczonych do przewozów na duże odległości zawarto rozróżnienie między zwierzętami dorosłymi a nieodstawionymi, które mają być przewożone, zgodnie z wymogami zawartymi w rozdziale IV załącznika III do rozporządzenia (WE) nr 1/2005. Zalecenie oparte na wniosku nr 17. Powiązane ustalenie: Zapewnienie, aby na poziomie wojewódzkim kontrolowano w sposób prawidłowy, czy powiaty przeprowadzają wymagany minimalny odsetek kontroli z mocą wsteczną, przy zagwarantowaniu sprawnej i skutecznej koordynacji, o której mowa w art. 4 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 882/2004, tak aby dane zebrane do analizy, o której mowa w art. 2 ust. 1 lit. e) decyzji Komisji 2013/188/UE, były dokładne i wiarygodne. Zalecenie oparte na wniosku nr 25. Powiązane ustalenie: 20 i Zapewnienie, aby organizatorzy dostarczali urzędnikowi wydającemu świadectwo prawidłowe informacje na temat wieku zwierząt, które mają być przewożone, w celu 17

22 Nr Zalecenie zmniejszenia ryzyka zatrzymania zwierząt w warunkach, które mogą być nieodpowiednie, lub zatrzymania ich na dłuższy okres na przejściu granicznym ze szkodą dla ich dobrostanu, zgodnie z wymogami zawartymi w art. 3 lit. a) i art. 5 ust. 3 lit. a) rozporządzenia (WE) nr 1/2005. Zalecenie oparte na wniosku nr 34. Powiązane ustalenie: Zapewnienie, aby przewoźnicy dokonujący wywozu żywych zwierząt posiadali plany awaryjne w celu zaspokojenia potrzeb zwierząt w zakresie ściółki, paszy i wody w przypadku nieoczekiwanych długich opóźnień na granicach, na których ryzyko ich wystąpienia jest wysokie, zgodnie z wymogami art. 3 lit. a) i art. 11 ust. 1 lit. b) ppkt (iv) rozporządzenia (WE) nr 1/2005. Zalecenie oparte na wniosku nr 36. Powiązane ustalenie: 33. Odpowiedź właściwego organu na zalecenia znaleźć można pod adresem: 18

23 ZAŁĄCZNIK 1 ODESŁANIA DO AKTÓW PRAWNYCH Odesłanie do aktu prawnego Rozporządzenie nr 1/2005 Dyrektywa 96/93/WE Decyzja 2013/188/UE Rozporządzenie nr 882/2004 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Dz.U. L 3 z , s Dz.U. L 13 z , s Dz.U. L 111 z , s Dz.U. L 165 z , s. 1, sprostowane i ponownie opublikowane w Dz.U. L 191 z , s. 1. Tytuł Rozporządzenie Rady (WE) nr 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniające dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97 Dyrektywa Rady 96/93/WE z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie certyfikacji zwierząt i produktów zwierzęcych 2013/188/UE: Decyzja wykonawcza Komisji z dnia 18 kwietnia 2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań dotyczących niedyskryminacyjnych kontroli przeprowadzanych na podstawie rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2005 w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniającego dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97 Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt 19