Avena strigosa Schreb. w agrocenozach Podlaskiego Prze³omu Bugu JANINA SKRZYCZYÑSKA, ZOFIA RZYMOWSKA, PIOTR STACHOWICZ

Transkrypt

1 ACTA AGROBOTANICA Vol. 58, z s Avena strigosa Schreb. w agrocenozach Podlaskiego Prze³omu Bugu JANINA SKRZYCZYÑSKA, ZOFIA RZYMOWSKA, PIOTR STACHOWICZ Zak³ad Ekologii Rolniczej, Akademia Podlaska, B. Prusa 14, Siedlce J. Skrzyczyñska, Z. Rzymowska, Piotr Stachowicz (Department of Agricultural Ecology/University of Podlasie, Prusa street 14, Siedlce). Avena strigosa Schreb. in agrocoenoses of the Podlaski Prze³om Bugu mesoregion. (Otrzymano: ) Summary The research on the localities of Avena strigosa and on its increased occurrence in agricultural crops of the Podlaski Prze³om Bugu was carried out in The documentation of this research consists of 600 phytosociological relevés and the floristic records. The paper presents the composition and structure of the field plant communities where Avena strigosa was found. It occurs frequently on various soil types of the Podlaski Prze³om Bugu. However, on the area examined it was found just in small numbers, covering up to 5% of the area, while in the eastern part of the area an increase in its occurrence was observed. In the area of the Podlaski Prze³om Bugu Avena strigosa occurred in spring cereals in the communities of Arnoserido-Scleranthetum and Vicietum tetraspermae as well as in the poor field communities, with the character species of Aperion spicae-venti and Panico-Setarion. Additionally, Avena strigosa was also found in the field communities of root crops belonging to Panico-Setarion alliance; however, it was present there just in small numbers. Key words: Avena strigosa, spring cereals, root crops, segetal communities, spreading species. WSTÊP Avena strigosa jest jednoliœciennym terofitem rozprzestrzeniaj¹cym siê speirochorycznie przede wszystkim w agrocenozach zbó jarych. Do niedawna by³ prymitywnym gatunkiem uprawnym w Polsce i w niektórych krajach Europy, a obecnie znany jest wy³¹cznie jako rzadki chwast (Miczyñski, ; Frey, 1987).

2 244 Janina Skrzyczyñska, Zofia Rzymowska, Piotr Stachowicz W latach nale a³ do gatunków wyraÿnie ustêpuj¹cych ze zbiorowisk segetalnych Polski (Frey, 1987; Kornaœ, 1987; Warcholiñska, 1994; Anio³- Kwiatkowska, 1996; Hochó³, 1996; Fija³kowski, 1996). O zagro onej pozycji Avena strigosa œwiadczy umieszczenie go na liœcie gatunków zagro onych w Polsce (Warcholiñska, 1994). Badania florystyczno-fitosocjologiczne przeprowadzone w latach w pó³nocno-wschodniej Polsce ukazuj¹ zupe³nie inne tendencje dynamiczne owsa szorstkiego (Korniak, 1996, 1997). W uprawach rolniczych tego terenu Avena strigosa nale a³ do gatunków szybko rozprzestrzeniaj¹cych siê. Podlaski Prze³om Bugu jest mezoregionem s¹siaduj¹cym z obszarem sk¹d pochodz¹ doniesienia o ekspansji Avena strigosa w agrocenozach. Interesuj¹cym sta³o siê wiêc zbadanie aktualnego rozmieszczenia i nasilenia wystêpowania Avena strigosa w uprawach rolniczych Podlaskiego Prze³omu Bugu, jak równie poznanie sk³adu gatunkowego i struktury zbiorowisk z jego udzia³em. TEREN BADAÑ Podlaski Prze³om Bugu le y na styku województw: mazowieckiego, podlaskiego i lubelskiego. W podziale geobotanicznym Polski (Szafer i Paw³owski, 1977) znajduje siê w Dziale Ba³tyckim, w Pasie Wielkich Dolin i Krainie Podlaskiej. Jest to obszar rolniczy o powierzchni 670 km 2, o wyj¹tkowych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Gospodarstwa tego terenu s¹ silnie rozdrobnione (najwiêcej jest gospodarstw ma³ych o powierzchni do 5 ha, gospodarstw du ych, powy ej 50 ha jest tylko 8) i prowadzone metodami tradycyjnymi. Ponad po³owa gruntów u ytkowanych rolniczo to mady i czarne ziemie wytworzone z piasków gliniastych i utworów py³owych. Pozosta³e grunty typologicznie przynale ¹ do gleb brunatnych wy³ugowanych i w³aœciwych, p³owych oraz murszy. Pod wzglêdem przydatnoœci rolniczej zaliczane s¹ do kompleksów: pszennych (9,4%), ytnich (85%) i zbo owo-pastewnych (5,6%). Podlaski Prze³om Bugu zgodnie z podzia³em Wosia (1999) nale y do Regionu Podlasko-Poleskiego. Jest to obszar o niewielkich opadach, œrednia za wielolecie wynosi³a 478 mm, a w okresie badañ by³a wy sza i wynosi³a 546 mm. Œrednia roczna temperatura za wielolecie, jak równie w okresie prowadzenia badañ wynosi³a oko³o 8 o C. Okres wegetacyjny na badanym terenie rozpoczyna siê od pierwszej dekady kwietnia i trwa do koñca paÿdziernika, œrednio 208 dni. UWAGI METODYCZNE Badania florystyczno-fitosocjologiczne przeprowadzono w latach w fitocenozach zbó i okopowych na terenie 110 miejscowoœci po³o onych w 16 gminach Podlaskiego Prze³omu Bugu. Inwentaryzacjê stanowisk Avena strigosa dokumentuj¹ zdjêcia fitosocjologiczne oraz spisy florystyczne. Zebrany materia³ faktograficzny (600 zdjêæ fitosocjologicznych) pos³u y³ do analizy sk³adu i struktury zbiorowisk z udzia³em owsa szorstkiego oraz do klasyfikacji fitosocjologicznej tych zbioro-

3 Avena strigosa Schreb. w agrocenozach Podlaskiego Prze³omu Bugu 245 wisk. Wykonano 5 tabel fitosocjologicznych prezentuj¹cych zbiorowiska zbó i okopowych z udzia³em Avena strigosa. W pracy wyró nione zbiorowiska zbo owe przedstawiono w jednej tabeli zbiorczej. Do wyró nienia i klasyfikacji zbiorowisk przyjêto system opracowany przez Braun-Blanqueta i Tûxena (1943), a zmodyfikowany i przystosowany do warunków krajowych przez Kornasia (1950, 1954, 1977). Dla ka - dego gatunku w tabeli obliczono sta³oœæ fitosocjologiczn¹ i wspó³czynnik pokrycia, a w przypadku ma³ej liczby zdjêæ podano tylko liczbê wyst¹pieñ (Paw³owski, 1977). W tabelach zamieszczono tylko sta³oœæ i wspó³czynnik pokrycia gatunków wystêpuj¹cych w zdjêciach fitosocjologicznych z udzia³em Avena strigosa, wybranych w pierwszym etapie selekcji materia³u badawczego. Rozmieszczenie Avena strigosa na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu odniesiono do sieci kwadratów ATPOL (ryc. 1). W wykazie miejscowoœci podano kwadrat ATPOL, nazwê miejscowoœci i jej numer na mapie. Nomenklaturê roœlin naczyniowych podano za Mirkiem i in. (1995). WYNIKI Wystêpowanie Avena strigosa na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu Avena strigosa wystêpowa³ w 63 p³atach zlokalizowanych w 32 miejscowoœciach nale ¹cych do 12 gmin. Miejscowoœci, w których notowano Avena strigosa s¹ stosunkowo równomiernie rozmieszczone na badanym terenie (ryc. 1). Nieznacznie wiêcej stanowisk obserwowano na terenie gmin Sarnaki i Mielnik. Liczebnoœæ populacji Avena strigosa w wiêkszoœci stanowisk by³a niewielka. Pokrycie waha³o siê od kilku egzemplarzy do 5% w zdjêciu, jedynie w Niemirowie przekracza³o 10%. Wykaz miejscowoœci, w których notowano Avena strigosa: FC: 75 Bia³obrzegi (3), 76 Kamieñczyk (29), Wojtkowice Glinna (102), 86 Bu yski (13), Granne (24), Krzemieñ Kolonie (40), Krzemieñ Zagacie (41), Osnówka (73), 87 Œledzianów (88), 96 Gródek (25), 97 Chro³owice (14), FD: 07 Bu yska (12), 08 Dra niew (17), Góry (23), Mê enin (53), Mê enin Kolonie (54), 09 Bu ka (11), Franopol (20), Maækowicze (49), Mierzwice Kolonie (58), Zabu e (106), GD: 00 Mielnik (56), Mierzwice Stare (60), 01 Sutno (87), 10 Borsuki (6), Wajków (94), 11 Niemirów (66), 21 Janów Podlaski (27), 22 B³onie (5), 23 Zaczopki (107), êgi (48), 24 Kukuryki 43. Charakterystyka zbiorowisk segetalnych z udzia³em Avena strigosa Avena strigosa spotykano najczêœciej w zbiorowiskach zbó jarych, znacznie rzadziej w okopowych. W fitocenozach zbó ozimych na zbadanych 220 p³atów roœlinnych wystêpowanie Avena strigosa stwierdzono tylko w jednym z nich. Owies szorstki notowano g³ównie na glebach brunatnych wy³ugowanych, wytworzonych z piasków s³abogliniastych i gliniastych lekkich oraz utworów py³owych, zakwaszonych, w towarzystwie licznej grupy gatunków acidofilnych. Spotykano go

4 246 Janina Skrzyczyñska, Zofia Rzymowska, Piotr Stachowicz Ryc. 1. Rozmieszczenie stanowisk Avena strigosa Schreb. na badanym terenie. 1 stanowiska Avena strigosa; 2 granice mezoregionu; 3 granice Polski; 4 granice gmin. Fig. 1. Distribution of Avena strigosa Schreb. in the investigated area. 1 stations of Avena strigosa; 2 boundary of the mesoregion; 3 boundary of the Poland; 4 boundary of the community.

5 Avena strigosa Schreb. w agrocenozach Podlaskiego Prze³omu Bugu 247 Tabela 1. Avena strigosa w zbiorowiskach upraw zbo owych na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu. Table1. Avena strigosa in cereal communities of the Podlaski Prze³om Bugu mesoregion. Związek Alliance Zespół, zbiorowisko Association, community Kompleks glebowo-rolniczy Soil-agricultural complex Typ gleby Type of soil Skład mechaniczny Mechanical composition Ś śę ą Średnie pokrycie przez chwasty (%) Mean cover by weeds (%) Liczba gatunków w zdjęciu Number of species in relevè Liczba zdjęć Number of relevès w tym z Avena strigosa with Avena strigosa Nr No I.Ch. Arnoserido- Scleranthetum Scleranthus annuus II.Ch. Vicietum tetraspermae Vicia tetrasperma III.Ch. Aperion spicae-venti Vicia angustifolia Apera spica-venti Vicia hirsuta IV.Ch. Panico-Setarion Echinochloa crus-galli Setaria pumila Galinsoga parviflora Setaria viridis V.Ch. Centauretalia cyani Anthemis arvensis Centaurea cyanus VI.Ch. Secali-Violetalia arvensis Polygonum lapathifolium ssp. pallidum Fallopia convolvulus

6 248 Janina Skrzyczyñska, Zofia Rzymowska, Piotr Stachowicz cd. tab. 1 Viola arvensis Spergula arvensis Raphanus raphanistrum Galeopsis tetrahit Myosotis arvensis Erodium cicutarium Mentha arvensis Veronica arvensis Matricaria maritima ssp. inodora Sonchus arvensis Stachys palustris VII.Ch. Rudero- Secalietea Chenopodium album Equisetum arvense Agropyron repens Stellaria media Polygonum aviculare Convolvulus arvensis Artemisia vulgaris Capsella bursa-pastoris Cirsium arvense Polygonum persicaria Agrostis stolonifera Plantago major Galeopsis bifida Conyza canadensis VIII. Inne Others Avena strigosa Rumex acetosella Plantago intermedia Achillea millefolium Galium aparine Polygonum amphibium Juncus bufonius Medicago lupulina Gatunki wystêpuj¹ce w I klasie sta³oœci i z niewielkim pokrywaniem (Species occurring in I klas of constancy and a little cover): I Arnoseris minima 1, Spergula morisonii 1, 4; II Vicia villosa 2, Bromus secalinus 2; III Arabidopsis thaliana 3; IV Digitaria ischaemum 1, 2, 3, 4, Galinsoga ciliata 2, 4; V Avena fatua 2, 3, Vicia sativa 2, 3, Neslia paniculata 2, Consolida regalis 2, Papaver rhoeas 3, Melandrium noctiflorum 4; VI Lamium purpureum 2, 3, 4, Veronica persica 2, 3, 4, Euphorbia helioscopia 2, 3, Veronica agrestis 2, 3, Veronica polita 2, 3, Erysimum cheiranthoides 3, 4, Polygonum minus 3, 4, Oxalis stricta 3, 4, Anchusa arvensis 3, 4, Anagallis arvensis 2, Sinapis arvensis 2, Lamium amplexicaule 2, Lapsana communis 3, Thlaspi arvense 4, Amaranthus retroflexus 4; VII Potentilla anserina 2, 3, 4, Oenothera biennis 2, 3, Polygonum lapathifolium ssp. lapathifolium 2, 3, Chamomilla suaveolens 3, 4, Sonchus oleraceus 3, 4, Berteroa incana 2, Poa annua 2, Artemi sia campestris 2, Lepidium ruderale 2, Galium spurium 3, Polygonum hydropiper 3, Artemisia absinthium 3, Melandrium album 3, Geranium pusillum 3, Melilotus officinalis 3, Descurainia sophia 3, Galeopsis pubescens 3, Malva pusilla 4, Arctium tomentosum 4, Armoracia rusticana 4; VIII Trifolium arvense 2, 3, 4, Taraxacum officinale 2, 3, 4, Anthoceros punctatus 2, 3, Gnaphalium uliginosum 2, 3, Trifolium campestre 2,3, Gypsophila muralis 2, 4, Galeopsis ladanum 3, 4, Hieracium pilosella 1, Crepis tectorum 2, Ornithopus sativus 2, Arenaria serpyllifolia 2, Verbascum nigrum 2, Leontodon autumnalis 2, Ranunculus repens 2, Cichorium intybus 2, Cera stium holosteoides 3, Cardaminopsis arenosa 3, Sagina procumbens 3, Medicago falcata 3, Myosotis stricta 3, Riccia ssp. 4, Poa pratensis 4, Rubus caesius 4, Phragmites australis 4. Objaœnienia: Liczby po nazwach gatunków informuj¹ o numerach kolumn w tabeli; S sta³oœæ fitosocjo logiczna; W wspó³czynnik pokrycia. Explanotion: numbers after of species inform abort numbers of columns in the table; S constancy of occurrence; W coefficient of coverage.

7 Avena strigosa Schreb. w agrocenozach Podlaskiego Prze³omu Bugu 249 równie, ale znacznie rzadziej na innych typach gleb. Sporadycznie i w pojedynczej liczbie egzemplarzy wystêpowa³ nawet na czarnych ziemiach zdegradowanych. W miejscowoœciach, w których du e pokrycie osi¹ga³ Avena strigosa w zbiorowiskach na glebach lekkich, notowano jego wystêpowanie na wszystkich innych typach siedlisk. Gleby, na których najczêœciej stwierdzano stanowiska Avena strigosa nale- a³y do kompleksu ytniego s³abego, rzadziej ytniego dobrego i bardzo dobrego oraz zbo owo-pastewnego s³abego. Sporadycznie analizowany gatunek spotykano nawet na glebach kompleksu pszennego dobrego i zbo owo-pastewnego mocnego. Avena strigosa notowany by³ w p³atach Arnoserido-Scleranthetum i Vicietum tetraspermae oraz w p³atach zbiorowisk zubo a³ych z udzia³em gatunków charakterystycznych Aperion spicae-venti i Panico-Setarion (tab. 1). Na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu fitocenozy Arnoserido-Scleranthetum spotykano rzadko na najs³abszych siedliskach jedynie w gminie Mielnik (14 zdjêæ) (tab. 1). Obecnoœæ Avena strigosa stwierdzono tylko w 3 p³atach (dwa z nich w zbo- ach jarych, jeden w ycie). P³aty te zdominowane by³y przez gatunki acidofilne: Scleranthus annuus, Anthemis arvensis, Setaria viridis, S. pumila, Arnoseris minima i Rumex acetosella. Avena strigosa zarejestrowano w 17-tu p³atach Vicietum tetraspermae. Fitocenozy te wystêpowa³y w zbo ach jarych, najczêœciej na glebach kompleksu ytniego s³abego i dobrego. By³y to bogate zbiorowiska, budowa³o je 83 gatunki, œrednio w zdjêciu wystêpowa³o 24 taksony. Z gatunków charakterystycznych zespo³u odnotowano: Vicia tetrasperma (S=V), Polygonum lapathifolium subsp. pallidum (S=IV), Vicia villosa (S=I) i Bromus secalinus (S=I). Dominuj¹cymi gatunkami w tych agrocenozach by³y: Agropyron repens, Chenopodium album, Vicia angustifolia i Anthemis arvensis. W czêœci p³atów wyraÿnie zaznacza³ siê udzia³ gatunków acidofilnych takich, jak: Anthemis arvensis, Raphanus raphanistrum, Scleranthus annuus i Rumex acetosella. Pokrycie Avena strigosa w fitocenozach zaliczanych do Vicietum tetraspermae by³o niewielkie i wynosi³o od kilku egzemplarzy do oko³o 5% (tab. 1). Na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu stwierdzono 18 p³atów z obecnoœci¹ Avena strigosa, które okreœlono jako zbiorowisko zubo a³e z udzia³em gatunków charakterystycznych Aperion spicae-venti (tab. 1). Fitocenozy te notowano najczêœciej na glebach piaszczystych zaliczanych do kompleksu ytniego s³abego i dobrego. Budowa³o je 78 taksonów, œrednio 21 gatunków w zdjêciu. Trzon florystyczny tego zbiorowiska tworzy³y gatunki charakterystyczne Aperion spicae-venti i Centauretalia cyani. W wysokiej sta³oœci i pokryciu wyst¹pi³y: Polygonum lapathifolium subsp. pallidum, Fallopia convolvulus, Vicia hirsuta, Equisetum arvense, Chenopodium album, Anthemis arvensis oraz lokalnie Raphanus raphanistrum. Pokrycie Avena strigosa w tych fitocenozach by³o ma³e i tylko w jednym p³acie wynosi³o oko³o 5%. Na podstawie licznego wystêpowania gatunków charakterystycznych Panico- Setarion 15 p³atów z owsem szorstkim zaliczono do zubo a³ego zbiorowiska z Panico-Setarion (tab. 1). P³aty takie wykszta³ca³y siê w zbo ach jarych najczêœciej na glebach kompleksów: ytniego dobrego i s³abego oraz zbo owo-pastewnego mocnego. Budowa³o je 65 gatunków, œrednio 14 w jednym p³acie. W wysokiej sta³oœci i pokryciu notowano gatunki charakterystyczne Panico-Setarion: Echinochloa crus-galli, Setaria pumila oraz Viola arvensis i lokalnie Raphanus raphanistrum.

8 250 Janina Skrzyczyñska, Zofia Rzymowska, Piotr Stachowicz Tabela 2. Avena strigosa w zbiorowiskach okopowych na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu. Table 2. Avena strigosa in root crop communities of the Podlaski Prze³om Bugu mesoregion. ę ę ą ść ż ż ż ż ż ąń śę ą ę ś I.Ch. Echinochloo-Setarietum, Panico-Setarion Setaria pumila Setaria viridis Echinochloa crus galli Galinsoga parviflora II.Ch. Secali-Violetalia arvensis Sinapis arvensis Raphanus raphanistrum Fallopia convolvulus Viola arvensis Erodium cicutarium Stachys palustris Anthemis arvensis Myosotis arvensis Anchusa arvensis Erysimum cheiranthoides Polygonum lapathifolium subsp. pallidum Veronica arvensis

9 Avena strigosa Schreb. w agrocenozach Podlaskiego Prze³omu Bugu 251 cd. tab. 2 Gatunki wystêpuj¹ce w I klasie sta³oœci i z niewielkim pokrywaniem (Species occurring in I class of constancy and a little cover): I Digitaria ischaemum 6; II Sonchus asper 1, Vicia villosa 1, Matricaria maritima subsp. inodora 1, Centaurea cyanus 3, Apera spica venti 4, Sonchus arvensis 4, Spergula arvensis 5, Vicia angustifolia 6, Anagallis arvensis 6; III Arte misia absinthium 1, Senecio vulgaris 2, Bidens tripartita 2, Armoracia rusticana 2, Polygonum persicaria 4, Geranium pusillum 4, Capsella bursa pastoris 5, Rorippa sylvestris 6; IV Trifo lium dubium 1, Taraxacum officinale 1, Plantago intermedia 6, Herniaria glabra 1. Objaœnienia: liczby po nazwach gatunków informuj¹ o numerach kolumn w tabeli. Explanotion: numbers after of species inform about numbers of columns in the table. W zbiorowiskach okopowych badanego terenu Avena strigosa wystêpowa³ w p³atach nale ¹cych do zwi¹zku Panico-Setarion, jednak udzia³ analizowanego gatunku w tych fitocenozach jest ma³y, czêsto by³y to pojedyncze okazy. W p³atach tych z gatunków charakterystycznych zwi¹zku najczêœciej wystêpowa³y: Setaria viridis, S. pumila, rzadziej spotykano Echinochloa crus-galli, Galinsoga parviflora i Digitaria ischaemum. Do gatunków dominuj¹cych nale a³y: Chenopodium album, Raphanus raphanistrum, Sinapis arvensis, Equisetum arvense i Agropyron repens (tab. 2).

10 252 Janina Skrzyczyñska, Zofia Rzymowska, Piotr Stachowicz PODSUMOWANIE I DYSKUSJA Avena strigosa uwa any jest za rzadko wystêpuj¹cy chwast zbó jarych. Badania przeprowadzone w latach wskazywa³y na wyraÿny regres gatunku w zbiorowiskach segetalnych Polski (Frey, 1987; Kornaœ, 1987; Warcholiñs k a, 1994). Umieszczony zosta³ nawet na liœcie gatunków zagro onych w Polsce (Warcholiñska, 1994). Nowsze opracowania z pó³nocno-wschodniej czêœci naszego kraju wskazuj¹ na szybkie rozprzestrzenianie siê tego gatunku w uprawach rolniczych na tym terenie (Korniak, 1996, 1997). Na obszarze Podlaskiego Prze³omu Bugu, mezoregionu s¹siaduj¹cego z wy ej wspomnianym terenem Avena strigosa notowany jest czêsto. Wystêpowa³ w agrofitocenozach oko³o 30% badanych miejscowoœci, przede wszystkim w zbiorowiskach zbó jarych na glebach kompleksu ytniego s³abego. W zbiorowiskach okopowych notowany by³ rzadko i w pojedynczej liczbie egzemplarzy. Avena strigosa stwierdzono w p³atach Arnoserido-Scleranthetum i Vicietum tetraspermae oraz w zbiorowiskach zubo a³ych nale ¹cych do Aperion spicae-venti i Panico-Setarion. Podsumowuj¹c nale y stwierdziæ, i Avena strigosa na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu jest gatunkiem czêstym, którego liczebnoœæ na wiêkszoœci stanowisk jest niewielka. Lokalnie osi¹ga wiêksz¹ liczebnoœæ i wtedy wykazuje tendencje ekspansywne. Objawem tego mo e byæ jego liczna obecnoœæ w zbiorowiskach zbó jarych, rzadziej okopowych i zbó ozimych na ró nych glebach w niektórych miejscowoœciach badanego terenu. LITERATURA Anio³ Kwiatkowska J., Gin¹ce i rzadkie gatunki segetalne na Wale Trzebnickim. (w:) Gin¹ce i zagro one gatunki segetalne. Acta Univ. Lodz., Folia bot. 13: Fija³kowski D., Nycz B., Zagro one gatunki segetalne na LubelszczyŸnie. (w:) Gin¹ce i zagro one gatunki segetalne. Acta Univ. Lodz., Folia bot. 13: Frey L., Rozmieszczenie Avena strigosa Schreb. w Polsce. Fragm. Flor. Geobot. 34: Hochó³ T., Wystêpowanie gatunków zagro onych we florze segetalnej Doliny ososi ny w Beskidzie Wyspowym. (w:) Gin¹ce i zagro one gatunki segetalne. Acta Univ. Lodz., Folia bot. 13: Kornaœ J., Zespo³y roœlinne Jury Krakowskiej. Cz. I. Zespo³y pól uprawnych. Acta Soc. Bot. Pol. 20 (2): Kornaœ J.,1954. Z nowych wyników badañ nad chwastami polnymi. Post. Nauk Rol., 5: Kornaœ J., Zespo³y synantropijne (w:) Szata roœlinna Polski I, PWN, Warszawa: Kornaœ J., Zmiany roœlinnoœci segetalnej w Gorcach w ostatnich 35 latach. Zesz. Nauk. Uniw. Jagiell., 834, Pr. Bot. 15: Korniak T., Owies szorstki (Avena strigosa) gin¹cy czy rozprzestrzeniaj¹cy siê chwast upraw zbo owych w pó³nocno wschodniej Polsce. Mat. XX Konf. Nauk.,,Gin¹ce i zagro one gatunki flory segetalnej. ódÿ: 20.

11 Avena strigosa Schreb. w agrocenozach Podlaskiego Prze³omu Bugu 253 Korniak T., Avena strigosa (Poaceae) in north eastern Poland. Fragm. Flor. Geobot. 42(2): Miczyñski K., Owies szorstki (Avena strigosa Schreb.) zanikaj¹ca roœlina upraw na w powiecie nowotarskim. Acta Soc. Bot. Pol. 20(1): Mirek Z., Piêkoœ Mirkowa H., Z aj¹c A., Zaj¹c M., Vascular plants of Poland a checklist. Polish Bot. Stud. Guideb. Ser. 15: Paw³owski B., Sk³ad i budowa zbiorowisk roœlinnych oraz metody ich badania (w:) Szata roœlinna Polski I. PWN, Warszawa: Szafer W., Paw³owski B., Geobotaniczny podzia³ Polski. (w:) Szata roœlinna Polski II. PWN, Warszawa: Warcholiñska A. U., List of threatened segetal plant species in Poland.Antropization an environment of rural settlemens. Flora and vegetation. Proceedings of International Conference. Satoraljaujhely: Wo œ A., Klimat Polski. Wyd. Nauk. PWN Warszawa: Streszczenie Badania rozmieszczenia i nasilenia wystêpowania Avena strigosa w uprawach rolniczych Podlaskiego Prze³omu Bugu przeprowadzono w latach Dokumentacjê stanowi 600 zdjêæ fitosocjologicznych i spisy florystyczne. Opracowanie prezentuje tak e sk³ad i strukturê zbiorowisk z udzia³em Avena strigosa. Avena strigosa na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu wystêpuje czêsto, na ró nych typach i gatunkach gleb. Pokrycie jego jest niewielkie, w wiêkszoœci p³atów nie przekracza 5%. Lokalnie wiêksze nasilenie wystêpowania Avena strigosa stwierdzono we wschodniej czêœci badanego terenu. Na terenie Podlaskiego Prze³omu Bugu Avena strigosa wystêpowa³ w uprawach zbó jarych w p³atach Arnoserido-Scleranthetum i Vicietum tetraspermae oraz w p³atach zbiorowisk zubo a³ych z udzia³em gatunków charakterystycznych Aperion spicae-venti i Panico-Setarion. Avena strigosa stwierdzono równie w zbiorowiskach okopowych nale ¹cych do zwi¹zku Panico-Setarion. W zbiorowiskach tych spotykano go rzadko, w niewielkiej liczbie egzemplarzy.

12 254 Janina Skrzyczyñska, Zofia Rzymowska, Piotr Stachowicz