Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 1
|
|
- Amelia Janik
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 1 W tej części rozważań nad zachowaniem zwierząt zapoznamy się z zasadami nimi kierującymi oraz niezbędnymi informacjami koniecznymi do pełnego zrozumienia tematyki kolejnych artykułów z zakresu psychologii zwierząt, w których będziemy rozpatrywać kazuistykę zaburzeń zachowań. W przypadku zaburzeń zachowania zwierząt najważniejszym i najtrudniejszym wyzwaniem dla lekarza weterynarii jest wpłynięcie na zmianę postaw właścicieli, które doprowadziły do pojawienia się zachowań niepożądanych. Należy stosować techniki komunikacji z właścicielem, pozwalające na identyfikację błędów w postępowaniu ze zwierzęciem, oraz wskazywać metody umożliwiające poprawę zachowania zwierzęcia. W tym celu niezbędna jest znajomość sposobów uczenia się psów. SOCJALIZACJA ZE ŚRODOWISKIEM Dotyczy uczenia się rozpoznawania i przyswajania pewnych zachowań wobec własnego gatunku i jego otoczenia. Następuje w bardzo wczesnej fazie życia szczeniaka. Ma inne podłoże neurofizjologiczne niż pozostałe sposoby uczenia się i jest niejako wpisane w strukturę mózgu. Dlatego zwierzę przejawia pewne naturalne zachowania, np. seksualne, w stosunku do osobników własnego gatunku. WARUNKOWANIE KLASYCZNE (PAWŁOWOWSKIE) Nie wymaga żadnej nagrody. Polega na sprzężeniu neutralnego bodźca z bodźcem, który ma znaczenie fizjologiczne. W postaci zaprezentowanej przez Iwana Pawłowa najpierw wywoływano ślinienie się psa na widok mięsa, potem indukowano dźwięk dzwonka, a następnie dawano zwierzęciu mięso. W rezultacie doprowadzało to do ślinienia się psów na sam dźwięk dzwonka. Nie było żadnej nagrody, jedynie nabyta reakcja na bodziec. WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE I SPRAWCZE
2 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 2 Warunkowanie sprawcze polega na wytwarzaniu pewnej reakcji, po której następuje bodziec wzmacniający. Konkretna pożądana reakcja zostaje nagrodzona. Jeśli więc mamy reakcję i po niej wystąpi bodziec wzmacniający, to prawdopodobieństwo wystąpienia tej reakcji w przyszłości wzrasta. Przykładem jest siadanie. Można nauczyć psa siadania, nagradzając go za każdym razem, kiedy usiądzie (przypadkowo, nie na skutek naszego polecenia). Będzie to wzmocnienie pozytywne. Jeżeli powtórzymy tę czynność odpowiednio wiele razy, istnieje szansa, że zwierzę w naszej obecności zacznie siadać, ponieważ będzie kojarzyło tę czynność z możliwością wystąpienia nagrody. Nasza obecność staje się w tym momencie bodźcem dyskryminacyjnym. Jeżeli dodamy do tego kolejny bodziec dyskryminacyjny w postaci komendy siad, zwierzę wie, że jeśli czynność wykona, zostanie nagrodzone. W ten sposób uczy się poprzez warunkowanie sprawcze. WZMOCNIENIA Wzmocnieniem jest wszystko, co zwiększa prawdopodobieństwo wyzwolenia reakcji. Może to być wzmocnienie pozytywne, polegające na tym, że po wykonaniu zadania następuje bodziec pozytywny. Zwierzę reaguje w następnej sytuacji szybciej, aby wywołać bodziec wzmacniający pozytywny. Czynnikiem wzmacniającym może być każde zdarzenie, które zwiększa szansę na wystąpienie reakcji pozytywnej. Przykładem może być: piłeczka, pochwała, pieszczota, zadowolenie właściciela (pod warunkiem, że faktycznie występują one jako nagroda, gdyż czasem mamy tendencję do kontaktu z psem tak często, że zatraca on swą wyjątkowość). Trzeba pamiętać, że nauka poprzez nagradzanie przy braku reakcji na bodziec nie daje pożądanego skutku. Zwierzę uczy się wtedy, że brak reakcji zwiększa szansę na otrzymanie nagrody (np. gdy pies reaguje na dzwonek szczekaniem i chcemy go tego oduczyć). Wzmocnienie negatywne nie jest karą. Polega na tym, że po reakcji ustaje działanie bodźca negatywnego. To znaczy zwierzę reaguje szybciej po to, aby uniknąć bodźca negatywnego. Klasycznym przykładem może być obroża zaciskowa. Kiedy zwierzę w takiej obroży ciągnie, ona się zaciska. Reakcją pożądaną dla nas jest to, aby pies się cofnął i poluzował napięcie smyczy. Tak szybko, jak zwierzę przestaje ciągnąć, następuje wycofanie bodźca, który polegał na ucisku. Można też wytworzyć wtórne warunkowe czynniki, czyli warunkowe czynniki wzmacniające, oznaczające, że bodziec neutralny stał się nagle bodźcem wzmacniającym, ponieważ został połączony z nagrodą i pełni rolę bodźca dyskryminacyjnego. Na przykład można wykorzystać w ten sposób zwrot dobry piesek najpierw nagradzamy, potem mówimy dobry piesek.
3 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 3 Te słowa stają się znaczące dzięki uwarunkowaniu przez nagrodę, a z czasem samo dobry piesek staje się dla psa nagrodą bodźcem wzmacniającym, zwiększającym prawdopodobieństwo wykonania reakcji nagrodzonej przez dobry piesek. Podobnie z gwizdkiem. Jeżeli zawsze, kiedy wołamy psa, najpierw będziemy gwizdać, a pies po przyjściu zostanie nagrodzony albo będziemy wołać psa, najpierw gwizdać, a potem nagradzać, to z czasem te dwa bodźce zostaną sprzężone. Z czasem gwizd, zupełnie neutralny, nabierze pozytywnego znaczenia. Aby wzmocnienie pozytywne przyniosło dobry efekt, nagroda musi nastąpić bezpośrednio po wykonaniu wzmacnianej reakcji. Odsunięcie w czasie nie przynosi oczekiwanego skutku. Czynnik wzmacniający musi być bardzo pozytywny. KAPITULACJA Jest to elementarny sposób uczenia się, polegający na tym, że zwierzę przestaje reagować na powtarzające się bodźce, jeżeli nie są one szczególnie nieprzyjemne. Jeżeli pierwsze spotkanie z bodźcem było bardzo dramatyczne, zamiast kapitulacji może nastąpić uwrażliwienie. Chodzi o sytuację, kiedy bodziec nie był nawet obiektywnie bardzo groźny, ale wiązał się ze strachem, który został zapamiętany, a zwierzę nie miało możliwości wycofania się z tej sytuacji. Wtedy zwierzę reaguje strachem, a czasem lękiem. Może to prowadzić do rozwoju fobii. Typowy przykład to m.in. lęk związany z burzami czy wystrzałami. KARANIE Polega na zastosowaniu bodźca awersyjnego w trakcie lub po reakcji. Dzięki niemu reakcja następuje rzadziej. Karanie ma wiele wad. Przede wszystkim jest mniej skuteczne niż warunkowanie pozytywne, nie uczy lepszego zachowania. Jest to bardzo częsty problem w szkoleniu i uczeniu psów. Mówimy im, czego mają nie robić, nie wskazując jednocześnie pożądanego zachowania, a w przypadku zwierząt jest to bardzo istotna sprawa. Dlatego jeżeli chcemy, żeby zwierzę przestało się zachowywać w określony sposób, należy mu powiedzieć nie!, ale jednocześnie wskazać zachowanie właściwe. Karanie może być skuteczne w stosunku do pewnych zachowań, które są samonagradzające. W odróżnieniu od wzmacniania pozytywnego, gdzie częściowe wzmacnianie jest dużo skuteczniejsze niż ciągłe, karę trzeba stosować za każdym razem. Musi ona nastąpić możliwie szybko, nie później niż 1-3 sekundy od pojawienia się niepożądanego zachowania (większość właścicieli karze swoje zwierzęta znacznie później). Dlatego jeżeli chcemy ukarać psa za np. gryzienie pewnego przedmiotu, a zwierzę gryzie go już od 5 minut, to ewentualna kara zastosowana w tym momencie nie będzie już taka
4 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 4 skuteczna jak zastosowana maksymalnie w ciągu pierwszej minuty. Kara musi pojawić się przy każdym niepożądanym zachowaniu, zaś ustanie niepożądanego zachowania musi być za każdym razem nagrodzone. To drugi bardzo ważny warunek, którego właściciele często nie spełniają. Nagrodą może być wtórny bodziec wzmacniający w postaci słów dobry pies, poklepanie po przedpiersiu czy radość właściciela. Aby kara była skuteczna, trzeba zawsze zakomunikować psu, że zrobił źle, reagując na nią, musimy wzmocnić ten fakt. Bardzo ważne jest, aby karaniu psa nie towarzyszyła złość osoby wymierzającej karę. Złość przeraża psa i utrudnia mu zrozumienie tego, co właściciel chce przekazać. Bodziec karzący powinien być stosunkowo silny, ale nie oznacza to znęcania i wywoływania lęku. Po prostu musi to być coś, z czym pies będzie się liczył. Jeżeli decydujemy, jakie zachowanie karać, to pierwsza kara musi być mocna, a każda następna słabsza, z czasem może wystarczyć tylko słowo. Generalnie, analizując stosowanie kary fizycznej wobec psa, warto zwrócić uwagę, jak robią to w naturze matki w stosunku do szczeniąt. Przede wszystkim jeżeli matka karze szczenię, odbywa się to na odcinku 1/4 długości ciała od nosa do końca szyi, ewentualnie na karku. Nigdy na tułowiu czy zadzie. Klepanie psa po zadzie może być dla niego co najwyżej zaproszeniem do zabawy, czasem może spowodować reakcję agresywną, ale nie będzie komunikować karcenia. Niestety jest to najczęstszy ze sposobów, w jaki właściciele karcą swoje psy, często za pomocą smyczy lub gazety. Jeżeli już właściciel decyduje się na fizyczną reakcję wobec psa, to powinien to robić w okolicy pyska, ucha, szyi w tych miejscach może to być skuteczne. Ponadto ważna jest szybkość reakcji, a nie siła. Jeżeli nie mamy do czynienia z agresją, najlepiej wymierzać karę ręką. Często budzi wątpliwości wśród właścicieli to, czy nie spowoduje to u psa skojarzenia ręki właściciela z karą. Odpowiedź jest bardzo prosta suka tym samym pyskiem liże szczenięta i je karci, a mimo to nie mają one problemu z rozróżnieniem nagrody i kary. Co więcej, karcone szczenię, które matka bierze w pysk, piszczy, jakby działa mu się krzywda. Jednak kiedy się uspokoi, matka przytrzymuje je i odchodzi. Wtedy szczenię natychmiast się podrywa i biegnie za nią. To najlepszy dowód, że była to naturalna komunikacja. Jeżeli uderzamy psa ręką lub chwytamy go za kark, jest to dla niego zaskakujący, ale zrozumiały komunikat. Warto podkreślić, że stosując karę, nie należy używać żadnych przekaźników pośrednich. Stosowanie przez niektórych treserów obroży lub innych narzędzi z prądem jako przekaźnika jest zabronione i przynosi negatywne skutki.
5 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 5 OKRES WYKLUCZENIA Zamiast kary można stosować okresy wykluczenia, czyli odmowę pożądanego wzmocnienia, zgodnie z zasadą nie ma nic za darmo. Pies nie usiądzie nie zostanie nagrodzony, nie ma wzmocnienia pozytywnego czyli nie uzyskuje tego, czego chce. W przypadku psów może to być odmowa interakcji społecznej. DOBÓR INDYWIDUALNY Aby warunkowanie przyniosło efekty, należy znaleźć taki bodziec, który jest silnie wzmacniający dla danego psa. Dla jednego będzie to pochwała, dla innego pieszczota, poklepanie po przedpiersiu, zabawa piłeczką, a dla jeszcze innego samo zadowolenie właściciela. W nagradzaniu nie chodzi o długą zabawę. Ważne jest, aby moment wzmacniania był bardzo ograniczony w czasie. Jeżeli chcemy uwarunkować pewną reakcję, nie możemy nagrodzić reakcji nieprawidłowej. Może to nabrać charakteru wzmocnienia częściowego w odwrotnym znaczeniu, a mianowicie powstaje niejasny proces uczenia się. Musimy nagradzać dokładnie takie zachowania, o jakie nam chodzi, jeżeli będziemy nagradzać zachowania sprzeczne z zachowaniem pozytywnym, opóźni to proces uczenia się. Pies konsekwentnie nie powinien dostawać niczego za darmo. Jeśli wymagamy od zwierzęcia, aby usiadło, ale nie zawsze każemy mu wykonać tę czynność do końca, to ta technika będzie nieskuteczna. Nie można dopuścić do tego, aby pies otrzymał
6 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 6 nagrodę za czynność, której nie wykonał. Po wyuczeniu pewnych reakcji wzmacnianie ciągłe powinno być zastąpione częściowym. Jeżeli stosowane są wtórne czynniki wzmacniające, takie jak gwizdek, od czasu do czasu powinny być kojarzone z pierwotnymi. Z czasem gwizdek używany już tylko jako gwizdek, bez towarzyszącej mu nagrody, straci swoje znaczenie wzmacniające. WYGASZANIE REAKCJI Po zaprzestaniu wzmacniania występowanie nagradzanej reakcji czasem ustępuje. Jeżeli przestaniemy psa nagradzać za pewne zachowanie, z czasem przestanie je wykonywać. Wynika to z ekspozycji na bodziec wywołujący daną reakcję przy jednoczesnym braku wzmocnienia. Oznacza to na przykład, że jeśli nauczyliśmy psa komendy siad i chcemy, żeby ją wykonywał, to trzeba tę czynność wzmacniać. Wzmacniać można poprzez wtórny bodziec wzmacniający, taki jak: gwizdek, dobry piesek, pogłaskanie. W naszym interesie jest stałe wzmacnianie. Wzmacniać można w sposób ciągły, tzn. za każdym razem, kiedy pies usiądzie, zostanie nagrodzony albo w sposób częściowy, tzn. nie za każdym razem. Ważną rolę odgrywa tu obserwacja. Jeżeli jakaś reakcja została wytworzona przez wzmocnienie częściowe, to dużo trudniej ulega ona wygaszeniu niż reakcja wytworzona przez wzmocnienie ciągłe. KSZTAŁTOWANIE Kształtowanie polega na tym, że początkowo nagradzane jest każde zachowanie zbliżone do pożądanego, np. uczymy szczeniaka siadać i kiedy tylko trochę przykucnie, zostaje nagrodzony. Ważne jest, aby kolejna nagroda następowała dopiero po reakcji bardziej zbliżonej do docelowej. Dlatego, by przywołany szczeniak otrzymał nagrodę, następnym razem musi przykucnąć głębiej, a kolejnym musi wykonać pełny siad. Nigdy nie należy postępować odwrotnie. ODWRAŻLIWIANIE Bardzo ważną techniką jest odwrażliwianie. Jest to proces wygaszania reakcji, dzięki któremu bodźce tracą zdolność wywoływania lęku. Dzieje się tak dzięki temu, że pacjenta oswaja się z nimi. Najpierw wystawiamy go na bodźce najsłabsze i stopniowo przechodzimy do bodźców coraz silniejszych. Ta technika jest stosowana przy odwrażliwianiu zwierzęcia na pewne dźwięki, np. petardy. Zasada polega na tym, że bodziec musi być podprogowy tuż pod progiem wywołania reakcji. Jeżeli dysponujemy nagraniami wybuchów, odtwarzamy je bardzo cicho, tak aby nie
7 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 7 wywołać reakcji zwierzęcia. Następnie stopniowo zwiększamy natężenie dźwięku. Jeżeli w którymś momencie pojawią się reakcje lękowe, wracamy do poprzedniego etapu. Jest to bardzo trudna, ale skuteczna metoda. Warunkiem powodzenia jest właściwe przeprowadzenie odrażliwiania. Należy pamiętać, że nie można przekroczyć progu reakcji. Naszym celem jest utrzymywanie psa w stanie całkowitego rozluźnienia, bez objawów niepokoju. TRENING RELAKSACYJNY Jedną z pomocnych technik może być trening relaksacyjny. W jego trakcie wymaga się od psa, aby siedział spokojnie i czekał, skupiony na właścicielu. Pies powinien wykazywać fizyczne i fizjologiczne objawy rozluźnienia napięcie mięśni, uszy postawione, ale nie usztywnione, rozluźnione mięśnie twarzowe, głowa uniesiona na wygiętej w łuk szyi, normalne tętno i oddech, ogólny wyraz zadowolenia, brak widocznego niepokoju. Jeżeli w trakcie ćwiczenia właściciel stawia przede wszystkim na posłuszeństwo i pies siedzi spięty, wtedy ćwiczenie traci sens. Początkowo zwierzę ma usiąść i siedzieć przez 2 sekundy, z zachowaniem podanych warunków. Po tym czasie dostaje nagrodę. Następnie czas wykonania ćwiczenia zostaje wydłużony do 5 sekund, potem do 15 sekund. Jeżeli pies radzi sobie z tymi etapami, robimy krok w bok i jeśli pies cały czas siedzi, wracamy do pozycji wyjściowej. Pies dostaje nagrodę tylko za to, że siedział rozluźniony, nie przestawał być skupiony na właścicielu i nie zareagował na ruch. Następnie robimy dwa kroki w bok, w tył i zaczynamy okrążać psa. Wprowadzamy utrudnienia w postaci klaskania, gwizdania, podskakiwania i obiegania psa. Nie wolno psa karać. Jeżeli jest spięty, przerywamy pracę. Nie wolno nagradzać napięcia. Stan rozluźnienia u psa musi być połączony z dobrym samopoczuciem, nagrodą i zadowoleniem właściciela. Takie zachowanie wzmacniamy pochwałami, natomiast nigdy nie możemy nagrodzić czynności niepożądanej. Podczas ćwiczeń wymagana jest stała obserwacja psa pod kątem stanu napięcia. Jeżeli zwierzę cierpi na stany lękowe, to należy je nagrodzić, kiedy leży rozluźniony. Natomiast nagradzanie stanu niepokoju i napięcia powoduje jego utrwalenie, co w konsekwencji może nauczyć psa manipulowania sytuacją zwierzę skojarzy silne manifestowanie lęku z nagrodą. Dlatego w przypadku psa okazującego niepokój, ale komunikatywnego najlepiej odwrócić jego uwagę poprzez wydanie mu poleceń do wykonania, a następnie nagrodzić za prawidłowo wykonaną sekwencję. Zaś w przypadku psa, który boi się do tego stopnia, że nie ma z nim kontaktu zaszywa się w jakieś dziurze, trzęsie się, nie reaguje na żadne bodźce, zieje, jest pobudzony najlepiej zostawić go w spokoju i nie reagować na jego zachowanie. Należy umożliwić mu schowanie się w miejscu, które uważa za bezpieczne i w którym radzi sobie z
8 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 8 lękiem. Nie należy jednak wzmacniać tego zachowania naszą uwagą. Jeżeli reakcja jest bardzo silna, wyleczenie często jest niemożliwe. Wyjściem jest próba złagodzenia reakcji do pewnego stopnia. Pomocne są leki, które zmniejszają lęk oraz ułatwiają trening behawioralny. Występują również lęki o dużo niższym natężeniu. U psów mogą rozwijać się fobie związane z dźwiękami w mieszkaniu czy na ulicy. Jeżeli wtedy właściciel zareaguje histerycznie (przytulaniem i głaskaniem), to wzmacnia negatywną reakcję. Jeżeli pies boi się burzy, to po pewnym czasie właściciel sam zaczyna przeżywać negatywne emocje, jest podenerwowany, reaguje na każdy grzmot, wzmacniając reakcję u psa. Jeżeli człowiekowi uda się opanować własne reakcje, będzie miał większe szanse wpłynąć na zachowanie psa. W przypadku psów, które nabawiły się jakiejkolwiek fobii, przy kolejnych ekspozycjach na bodziec, na który reagują, czy na bodźce pokrewne, fobia nie mija, a wręcz pogłębia się. Wyjątkiem może być ekspozycja w ściśle określonych warunkach, jednak jej przeprowadzenie jest ryzykowne. Naturalne czynniki (np. burza) nie zapewniają odpowiednich warunków. W związku z tym jeśli pies jest już bardzo przestraszony i wyprowadzimy go na dwór, to prawdopodobnie tylko pogorszymy sytuację. Wskazane jest wówczas bierne zachowanie właściciela, jakby burzy i lęku u psa w ogóle nie było. Jeśli to początek fobii, bardzo łagodny stan, w którym widać niepokój psa, to przy odpowiednio pozytywnych bodźcach można nad nim zapanować, ale tylko pod warunkiem, że jesteśmy w stanie uzyskać rozluźnienie zasługujące na nagrodę. PRZECIWWARUNKOWANIE Trening relaksacyjny jest bardzo dobrym wstępem do przeciwwarunkowania. Niepożądane zachowanie zostaje wyeliminowane poprzez uwarunkowanie innego zachowania najlepiej przyjemnego dla psa które uniemożliwia wykonanie reakcji niepożądanej poprzez konkurencyjność. Na przykład, kiedy pies skacze na właściciela, należy kazać mu usiąść i natychmiast nagrodzić. Odwrażliwanie łączy się z przeciwwarunkowaniem, ponieważ jeżeli np. wykorzystujemy to, czego pies nauczył się w treningu relaksacyjnym (w trakcie burzy czy odtwarzania taśmy z nagraniem wystrzałów), to cały czas te dwie metody są połączone, ponieważ warunkujemy pewne zachowanie. ZANURZANIE Kolejną techniką, która może przynieść dobre efekty, jest zanurzanie. W przeciwieństwie do
9 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 9 odwrażliwiania jest to jednak czynność bardzo ryzykowna. Polega na przedłużającej się ekspozycji na bodziec o stałym nasileniu, wywołujący reakcję trwającą dopóki nasilenie reakcji nie osłabnie. Nieprawidłowe posłużenie się tą metodą spowoduje nasilenie problemu lub jego utrwalenie. Metoda ta opiera się na przeżyciach obserwowanych u ludzi. Początkowo reakcja jest coraz mocniejsza. Jeżeli jest to strach, to reakcja zwierzęcia rośnie w niepożądanym kierunku. Z czasem jednak, jeśli trwa bardzo długo, to zwierzę przejściowo przestaje reagować tak mocno jak w początkowym okresie zanurzania. Dochodzi do momentu, kiedy strach rośnie, a następnie osiąga szczyt. Ustanie bodźca w trakcie tego procesu spowoduje utrwalenie strachu na bodziec. Jeżeli zaś bodziec ustanie na szczycie reakcji, utrwali się jeszcze silniej. Natomiast ustanie działania bodźca, kiedy reakcja emocjonalna słabnie, odnosi skutek pozytywny zwierzę dochodzi do wniosku, że bodziec nie jest aż tak straszny. Metodę tę powinno się stosować tylko w kontrolowanych sytuacjach i wtedy, gdy właściciel jest opanowany i rozumie problem. Można sobie wyobrazić taką sytuację, w której właściciel wyjdzie z psem, u którego fobia jest stanem początkowym, a na dworze będzie panowała długotrwała burza. Spowoduje to, że reakcja lękowa psa zacznie słabnąć i efekt tego może być bardzo pozytywny. W praktyce jednak jest to bardzo rzadki przypadek, ponieważ działanie bodźca jest zwykle zbyt krótkie, aby osiągnąć ten moment. Najczęściej działanie burzy czy petard ustaje w tym momencie, kiedy strach się pogłębia. Na tym polega niebezpieczeństwo metody. Źle oceniony moment przerwania działania bodźca albo brak kontroli nad bodźcem prawdopodobnie spowoduje jedynie znaczne nasilenie reakcji lękowej. Z zanurzaniem możemy połączyć odwrażliwianie na głośne dźwięki. W zależności od tego, jaki bodziec zastosujemy, reakcja będzie inna. Autorzy, zdjęcia: lek. wet. Remigiusz Cichoń, Przychodnia Weterynaryjna DOG, Skarżysko-Kamienna, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Poznaniu kierownik studiów podyplomowych Psychologia Zwierząt lek. wet. Joanna Modrzyk Streszczenie: Aby rozpocząć pracę nad konkretnymi przypadkami behawioralnymi, niezbędne jest zapoznanie się z podstawowymi sposobami uczenia się psów. Behawiorysta, pracując z właścicielem zwierzęcia, musi umiejętnie przekazać mu sposób patrzenia na świat oczami
10 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 10 jego pupila i wdrażania działań umożliwiających skuteczną naukę. Słowa kluczowe: nauka, bodziec, nagroda, wzmacnianie. Promowane Konferencja z dr. Joëlem Dehassem Algorytmy postępowania w medycynie behawioralnej psów i kotów Wszystko o psiej agresji Nie dla psa kiełbasa. Wyniki badania Kantar Polska
11 Psychologia zwierząt cz. X. Uczenie się i zrozumienie 11 Latające Psy we Wrocławiu Powstała specjalna aplikacja i gadżet umożliwiające zrobienie idealnego selfie z psem
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 2. Podstawowe komendy siad i leżeć
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 2 Podstawowe komendy siad i leżeć Podstawowe komendy: siad, leżeć Podstawowymi komendami, które powinien znać pies, są komendy siad oraz leżeć. Są to komendy, które ułatwiają
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 4. Przywołanie na spacerach
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 4 Przywołanie na spacerach Przywołanie na spaćeraćh Każdy posiadacz psa liczy się z tym, że powinien ze swoim czworonogiem chodzić na przynajmniej jeden dłuższy spacer
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 3. Chodzenie przy nodze
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 3 Chodzenie przy nodze Chodzenie przy nodze Idąc z psem na spacer pragniemy, aby ten wspólnie spędzony czas wiązał się zarówno dla nas, jak i dla czworonoga z przyjemnością.
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 5. Aportowanie
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 5 Aportowanie Aportowanie zabawa z psem Wbrew temu, co się powszechnie uważa, aportowanie nie jest dla psa naturalne i trzeba go tego po prostu nauczyć. Większość psów
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 7. Zostawanie na miejscu
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 7 Zostawanie na miejscu Zostawanie na miejscu Zostawanie na miejscu jest jedną z przydatniejszych komend, którą powinien opanować nasz pies. Pomaga zarówno podczas treningów
Bardziej szczegółowoPORADNIK ILUSTROWANY EGZAMINU PSA TOWARZYSZĄCEGO I stopnia PT-1
PORADNIK ILUSTROWANY EGZAMINU PSA TOWARZYSZĄCEGO I stopnia PT-1 Do egzaminu zgłasza się dwóch przewodników z psami. Podchodzą do sędziego, zatrzymują się w postawie zasadniczej, psy siadają przy nodze.
Bardziej szczegółowoZachowania trudne to zachowania niefunkcjonalne, które ograniczają lub nawet uniemożliwiają uczenie się i codzienne funkcjonowanie zgodnie z
Zachowania trudne to zachowania niefunkcjonalne, które ograniczają lub nawet uniemożliwiają uczenie się i codzienne funkcjonowanie zgodnie z przyjętymi normami. zaburzenie codziennej rutyny/ schematu,
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 8. Sztuczki
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 8 Sztuczki Sztućzki: proszenie, podawanie łapy Uczenie sztuczek nie jest konieczne, jeśli chodzi o rzeczy, które psy powinny umieć. Warto jednak wiedzieć, że sam proces
Bardziej szczegółowoKompleksowy program szkolenia z zakresu dogoterapii z elementami terapii zaburzeń zachowań psów. Ilość godzin 10
Kompleksowy program szkolenia z zakresu dogoterapii z elementami terapii zaburzeń zachowań psów Nazwa bloku I Dogoterapia Zagadnienia teoria Podstawowe zagadnienia Interakcje między człowiekiem z zwierzęciem.
Bardziej szczegółowoJak wytresować swojego psa? Częs ć 6. Nie podejmowanie przedmiotów
Jak wytresować swojego psa? Częs ć 6 Nie podejmowanie przedmiotów Nie podejmowanie przedmiotów Zabieranie z ziemi przedmiotów swoich właścicieli czy zbieranie jedzenia na spacerze to niestety domena wielu
Bardziej szczegółowoJak nauczyć szczeniaka załatwiania się na dworze?
Jak nauczyć szczeniaka załatwiania się na dworze? Właśnie sprawiłeś sobie małego, prześlicznego szczeniaczka. Jakaż wielka jest twoja radość, bo to milutkie, puchate zwierzątko jest po prostu śliczne.
Bardziej szczegółowoWarsztaty dla rodziców. Spotkanie I Metody i formy pracy z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie. Przygotowanie do treningu czystości.
Warsztaty dla rodziców Spotkanie I Metody i formy pracy z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie. Przygotowanie do treningu czystości. I. Zasady podstawowe w pracy z dzieckiem niepełnosprawnym. II.
Bardziej szczegółowoKategorie trudnych zachowań
Kategorie trudnych zachowań Przyczyny trudnych zachowań 1. czynniki fizjologiczne/biologiczne: -choroby, -ból, -somatyczne, -zespół PMS, -popęd seksualny; 2. czynniki psychiczne: -strach, -obniżone poczucie
Bardziej szczegółowowww.dzikaknieja.pl INSTRUKCJA OBSŁUGI OBROŻY TRENINGOWEJ AT-918 ZATAPIALNEJ
www.dzikaknieja.pl INSTRUKCJA OBSŁUGI OBROŻY TRENINGOWEJ AT-918 ZATAPIALNEJ SPSI TREŚCI Zawartość zestawu... 3 Szybkie uruchamianie... 3 Problemy... 4 Porady dot. tresury... 5 Bezpieczeństwo... 6 Zasady
Bardziej szczegółowoLekcja 3 Nauka zakładania kagańca lub obroży uzdowej
Lekcja 3 Nauka zakładania kagańca lub obroży uzdowej Bierzemy do prawej ręki kaganiec i kliker, z lewej ręki będziemy wydawać smakołyki. Uczymy psa targetowania kagańca. Za każde spojrzenie, potem za dotknięcie
Bardziej szczegółowoĆwiczenie XII. Odruchy warunkowe
Ćwiczenie XII Odruchy warunkowe Odruchy Odruchy Warunkowe Bezwarunkowe Klasyczne (Pawłowowskie) Instrumentalne Animalne I rzędu II i wyższego rzędu Wegetatywne Odruchy bezwarunkowe Odruchy bezwarunkowe
Bardziej szczegółowoWpisany przez Agata Ladra piątek, 19 października :19 - Poprawiony piątek, 19 października :23
NAGRODY I KARY W WYCHOWANIU Zagadnienie stosowania nagród i kar w wychowaniu w rodzinie i placówkach, takich jak przedszkole i szkoła, ciągle budzi ciekawość i wiele kontrowersji. Nieomal codziennie zadajemy
Bardziej szczegółowoZachowania trudne, a komunikacja AAC.
Nie jesteśmy w stanie nauczyć ludzi wszystkiego; możemy tylko pomóc, by odkryli to we własnym wnętrzu. (Galileusz). Zachowania trudne, a komunikacja AAC. Opracowała: mgr Aneta Nowak Behawioralne NADMIARY
Bardziej szczegółowoFormularz pobytu psa w hotelu
Chwaszczyno,... [data] Formularz pobytu psa w hotelu Dane właściciela: Imię i nazwisko... PESEL... Adres zamieszkania... Numer telefonu... Adres email... Dane psa: Imię psa... Rasa psa... Wiek psa... Waga
Bardziej szczegółowoSTRESORY, inaczej źródła stresu
1.8.2 Źródła stresu STRESORY, inaczej źródła stresu Każdego dnia w zewnętrznym świecie i w nas samych spotykamy się z czynnikami wywołującymi stres, czyli stresorami. Bardzo ważna jest umiejętność ich
Bardziej szczegółowoKONSPEKT ZAJĘĆ OPS MODUŁ 2 -s WSPARCIE PSYCHOLOGICZNE DLA OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH SPOTKANIE 1 PODSTAWY KOMUNIKACJI SPOLECZNEJ
KONSPEKT ZAJĘĆ OPS MODUŁ 2 -s WSPARCIE PSYCHOLOGICZNE DLA OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH SPOTKANIE 1 PODSTAWY KOMUNIKACJI SPOLECZNEJ zwiększenie umiejętności efektywnego komunikowania się rozwijanie technik
Bardziej szczegółowoRegulamin egzaminu dla psa klasy I (Klasa Obiecująca)
Regulamin egzaminu dla psa klasy I (Klasa Obiecująca) I. Warunki przystąpienia do egzaminu. II. Komisja Egzaminacyjna. III. Zasady ogólne. IV. Przebieg egzaminu. I. Warunki przystąpienia do egzaminu psa
Bardziej szczegółowoEGZAMINU PSA TERAPEUTYCZNEGO
Regulamin EGZAMINU PSA TERAPEUTYCZNEGO opracowany przez Grażynę Tarnowską według Wymagań testowych dla psów terapeutycznych zalecanych przez TDI (Therapy Dogs International) Dog-Play - Therapy Dogs and
Bardziej szczegółowoNagrody i upomnienia w przedszkolu
Nagrody i upomnienia w przedszkolu Rozpatrując problem upomnień i nagród w przedszkolu trzeba na wstępie podkreślić, iż największą wartością w wychowaniu dziecka mają oddziaływania pozytywne, takie jak
Bardziej szczegółowoI. Behawioryzm czyli teoria uczenia się zakłada:
Techniki modyfikacji niewłaściwych zachowań dzieci w nurcie terapii behawioralnej. Poradnik dla nauczycieli w pracy pedagogicznej i wychowawczej w szkołach z oddziałami integracyjnymi. I. Behawioryzm czyli
Bardziej szczegółowoBehawioralne metody poprawy bezpieczeństwa pracy
Behawioralne metody poprawy bezpieczeństwa pracy WPROWADZENIE DO TEMATYKI Dlaczego modyfikacja zachowań jest tak ważna? Statystyki dotyczące przyczyn wypadków przy pracy wskazują, że najczęściej są to
Bardziej szczegółowoKRAJOWY ZWIĄZEK KYNOLOGICZNY TEST PSYCHOTECHNICZNY NR 1. Do testu mogą przystąpić suki i psy w wieku minimum 9 miesięcy i powyżej.
KRAJOWY ZWIĄZEK KYNOLOGICZNY TEST PSYCHOTECHNICZNY NR 1 Do testu mogą przystąpić suki i psy w wieku minimum 9 miesięcy i powyżej. UWAGA dla psów z tej grupy ras - pracujących lub przygotowywanych do pracy
Bardziej szczegółowoPokochaj i przytul dziecko z ADHD. ADHD to zespół zaburzeń polegający na występowaniu wzmożonej pobudliwości i problemów z koncentracją uwagi.
Pokochaj i przytul dziecko z ADHD ADHD to zespół zaburzeń polegający na występowaniu wzmożonej pobudliwości i problemów z koncentracją uwagi. TYPOWE ZACHOWANIA DZIECI Z ADHD: stale wierci się na krześle,
Bardziej szczegółowoPOLSKA FEDERACJA KYNOLOGICZNA. REGULAMIN EGZAMINÓW OGÓLNEGO POSŁUSZEŃSTWA OP-1, 2, 3 stopnia
1 REGULAMIN EGZAMINÓW OGÓLNEGO POSŁUSZEŃSTWA OP-1, 2, 3 stopnia 1. Postanowienia ogólne Egzaminy psów ogólnego posłuszeństwa (OP-1, 2, 3) mają na celu ocenę wyszkolenia psa w zakresie posłuszeństwa. W
Bardziej szczegółowoSYSTEM WZMOCNIEŃ POZYTYWNYCH PROMUJĄCYCH DOBRE ZACHOWANIA UCZNIÓW
SYSTEM WZMOCNIEŃ POZYTYWNYCH PROMUJĄCYCH DOBRE ZACHOWANIA UCZNIÓW SPECJALNY OŚRODEK SZKOLNO-WYCHOWAWCZY W TARNOWIE WSTĘP Przedstawiony program powstał z myślą o osobach z niepełnosprawnością intelektualną
Bardziej szczegółowoKRAJOWY ZWIĄZEK KYNOLOGICZNY TEST PSYCHOTECHNICZNY NR 2. do testu mogą przystąpić suki i psy w wieku minimum 9 miesięcy i powyżej PRZEBIEG TESTU:
KRAJOWY ZWIĄZEK KYNOLOGICZNY TEST PSYCHOTECHNICZNY NR 2 do testu mogą przystąpić suki i psy w wieku minimum 9 miesięcy i powyżej PRZEBIEG TESTU: Egzamin jest zdawany indywidualnie ( jeden przewodnik z
Bardziej szczegółowoRELACJA I KOMUNIKACJA Z PACJENTEM SPECYFICZNYM LĘK DENTYSTYCZNY U DZIECI. Źródła i sposoby redukcji lęku w gabinecie stomatologicznym
RELACJA I KOMUNIKACJA Z PACJENTEM SPECYFICZNYM LĘK DENTYSTYCZNY U DZIECI Źródła i sposoby redukcji lęku w gabinecie stomatologicznym Lęk dentystyczny u dzieci - podłoże Funkcja lęku to określenie obszarów
Bardziej szczegółowoDziecko potrafi leżąc na brzuchu na płaskiej powierzchni oderwać nos od materaca, nisko unosi głowę.
Pierwszą sprawnością jaką ćwiczy prawidłowo rozwijające się dziecko, to ruch głowy. RUCH GŁOWY (w poszczególnych miesiącach życia) 1 miesiąc Dziecko potrafi leżąc na brzuchu na płaskiej powierzchni oderwać
Bardziej szczegółowoJAK BYĆ PRZEWODNIKIEM PSA
JAK BYĆ PRZEWODNIKIEM PSA EDUKACJA PSA szkolenie wychowanie zaufanie JAK BYĆ PRZEWODNIKIEM PSA CEL PRECYZJA KONSEKWENCJA MOTYWACJA MODELE RELACJI Z PSEM Autorytarny Partnerski Demokratyczny MODELE RELACJI
Bardziej szczegółowoAnaliza przepływów pieniężnych spółki
Analiza przepływów pieniężnych spółki Przepływy pieniężne mierzą wszystkie wpływy i wypływy gotówki z i do spółki, a do tego od razu przyporządkowują je do jednej z 3 kategorii: przepływy operacyjne -
Bardziej szczegółowoNAGRODY I KARY CO ZROBIĆ, ABY WYCHOWANIE NIE STAŁO SIĘ TRESURĄ?
NAGRODY I KARY CO ZROBIĆ, ABY WYCHOWANIE NIE STAŁO SIĘ TRESURĄ? Kary i nagrody to powszechnie stosowane metody wychowawcze. Nie zawsze jednak wiemy, kiedy i jak nagradzać i karać nasze dzieci, aby nasze
Bardziej szczegółowoDzięki ćwiczeniom z panią Suzuki w szkole Hagukumi oraz z moją mamą nauczyłem się komunikować za pomocą pisma. Teraz umiem nawet pisać na komputerze.
Przedmowa Kiedy byłem mały, nawet nie wiedziałem, że jestem dzieckiem specjalnej troski. Jak się o tym dowiedziałem? Ludzie powiedzieli mi, że jestem inny niż wszyscy i że to jest problem. To była prawda.
Bardziej szczegółowoPoznań Copyright by Danuta Anna Michałowska PRZEGLĄD GŁÓWNYCH TEORII NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ
1 PRZEGLĄD GŁÓWNYCH TEORII NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ GŁÓWNE TEORIE NAUCZANIA I UCZENIA SIĘ: 1. behawiorystyczne zajmujące się w różnych ujęciach bodźcami, reakcjami i wzmocnieniami; 2. poznawczo procesualne
Bardziej szczegółowoSeminarium -obrona I.
Podstawy szkolenia obrony Seminarium -obrona I. Szacunek, wiedza i komunikacja.fascynuję się psami i ich zdolnościami już od wczesnego dzieciństwa. Od tego samego czasu jestem niestety również świadkiem
Bardziej szczegółowoSKĄD SIĘ BIORĄ PROBLEMY U ZWIERZĄT?
Akademia Psa i Kota powstała, aby z uśmiechem na twarzy pomagać wszystkim właścicielom posiadającym problemy ze swoimi zwierzętami psami i kotami. Mamy do Państwa dyspozycji wykwalifikowaną kadrę behawiorysta
Bardziej szczegółowo3 największe błędy inwestorów, które uniemożliwiają osiągnięcie sukcesu na giełdzie
3 największe błędy inwestorów, które uniemożliwiają osiągnięcie sukcesu na giełdzie Autor: Robert Kajzer Spis treści Wstęp... 3 Panuj nad własnymi emocjami... 4 Jak jednak nauczyć się panowania nad emocjami?...
Bardziej szczegółowoPamięć i uczenie się Behawioryzm. Uczenie się jako wytwarzanie odruchów warunkowych
Pamięć i uczenie się Behawioryzm. Uczenie się jako wytwarzanie odruchów warunkowych W 2 dr Łukasz Michalczyk 1 behawioryzm to kierunek psychologii skupiający się na badaniu zachowania, o r a z pomijaniu
Bardziej szczegółowoWARSZTATY pociag j do jezyka j. dzień 1
WARSZTATY pociag j do jezyka j dzień 1 POCIĄG DO JĘZYKA - dzień 1 MOTYWACJA Z SERCA Ach, o ile łatwiejsze byłoby życie, gdybyśmy dysponowali niekończącym się źródłem motywacji do działania. W nauce języków
Bardziej szczegółowoTRENING ZASTĘPOWANIA AGRESJI
TRENING ZASTĘPOWANIA AGRESJI TRENING KONTROLI ZŁOŚCI Trening Kontroli Złości stanowi I etap pracy w cyklu Treningu Zastępowania Agresji. Celem treningu kontroli złości jest nauka zatrzymania powstałego
Bardziej szczegółowoSYSTEM MOTYWACYJNY W KLASACH I - III
SYSTEM MOTYWACYJNY W KLASACH I - III MOTYWACJA UCZNIA DO NAUKI 1. Pojęcie motywacji 2. Procesy motywacyjne 3. Rodzaje motywacji 4. Motywowanie ucznia w klasach I - III Pojęcie motywacji Motywacja rozumiana
Bardziej szczegółowoNOWA JAKOŚĆ DOSKONALENIA NAUCZYCIELI
NOWA JAKOŚĆ DOSKONALENIA NAUCZYCIELI W POWIECIE M Szkoła Podstawowa w Damicach Obszar do wsparcia w roku szkolnym 2013/2014 PRACA Z UCZNIEM ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI Wybór zakresu szkolenia
Bardziej szczegółowoREGULAMIN BH. za tłumaczenie podziękowania dla Pani Pauliny Panuś OCENA CHARAKTERU
REGULAMIN BH za tłumaczenie podziękowania dla Pani Pauliny Panuś OCENA CHARAKTERU Ocena charakteru psa ma miejsce przez cały czas trwania egzaminu włącznie z ceremonią rozdania nagród. Jeżeli pies wykaże
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Psychologia konsumenta Mgr Beata Skowrońska psycholog, coach Uniwersytet w Białymstoku 20 listopada 2014 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Bardziej szczegółowoNazwa kwalifikacji: Świadczenie usług w zakresie masażu Oznaczenie kwalifikacji: Z.01 Numer zadania: 03
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2016 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług w zakresie masażu Oznaczenie kwalifikacji: Z.01 Numer zadania:
Bardziej szczegółowoRozwój szczeniąt. espz i wp. ciąża
Rozwój szczeniąt espz i wp ciąża Zarodki zagnieżdżają się równocześnie w błonie śluzowej macicy około 17-20 dnia ciąży. W tym czasie u wielu suk może wystąpić przejściowy brak apetytu, czasem mdłości i
Bardziej szczegółowoProgram autorski Poznaję uczucia
Dziecko chce być dobre, Jeśli nie umie naucz, Jeśli nie wie wytłumacz, Jeśli nie może pomóż. Janusz Korczak Program autorski Poznaję uczucia 1 Anna Major Program Poznaję uczucia jest skierowany do dzieci
Bardziej szczegółowoEEG Biofeedback. Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu
EEG Biofeedback Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu EEG Biofeedback to skuteczna metoda terapeutyczna zwiększająca skuteczność funkcjonowania
Bardziej szczegółowoRegulamin konkurencji Wall Climbing
Regulamin konkurencji Wall Climbing 1) Pies wspina się po pionowej ścianie na wysokość wskazaną przez właściciela. 2) Miejsca zajmują kolejno psy, które zaliczyły najwyższe wysokości. 3) Pies ma 3 podejścia
Bardziej szczegółowoJohn Broadus Watson (1878-1958)
John Broadus Watson (1878-1958) 1958) Dajcie mi dziecko spłodzone przez dowolną parę rodziców i dajcie mi pełną kontrolę nad środowiskiem, w jakim będzie ono wzrastać - a sprawię, Ŝe wyrośnie na wybitnego
Bardziej szczegółowoNazwa kwalifikacji: Świadczenie usług w zakresie masażu Oznaczenie kwalifikacji: Z.01 Numer zadania: 04
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2016 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług w zakresie masażu Oznaczenie kwalifikacji: Z.01 Numer zadania:
Bardziej szczegółowoNazwa kwalifikacji: Świadczenie usług w zakresie masażu Oznaczenie kwalifikacji: Z.01 Numer zadania: 01
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2016 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług w zakresie masażu Oznaczenie kwalifikacji: Z.01 Numer zadania:
Bardziej szczegółowoPROTOKÓŁ RELAKSACYJNY. Wg Karen Overall. Tłum. Julia Miller. Trener: Ireneusz Czerniejewski. Pies: Gery, Drentse patrijshond, samiec
PROTOKÓŁ RELAKSACYJNY Wg Karen Overall Tłum. Julia Miller Trener: Ireneusz Czerniejewski Pies: Gery, Drentse patrijshond, samiec Ten program jest podstawą wszystkich innych programów modyfikacji zachowania.
Bardziej szczegółowoNazwa kwalifikacji: Świadczenie usług w zakresie masażu Oznaczenie kwalifikacji: Z.01 Numer zadania: 06
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2016 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług w zakresie masażu Oznaczenie kwalifikacji: Z.01 Numer zadania:
Bardziej szczegółowoJak sobie radzić ze stresem
Jak sobie radzić ze stresem Nie wiesz jak poradzić sobie ze stresem? Przeczytaj nasz poradnik! str. 1 Czym jest stres? Zjawisko stresu wynika z braku równowagi między oczekiwaniami kierowanymi pod adresem
Bardziej szczegółowoSYSTEM MOTYWACYJNY W PRZEDSZKOLU
SYSTEM MOTYWACYJNY W PRZEDSZKOLU Załącznik nr 5 Procesy emocjonalno-społeczne są wyznacznikiem życiowych sukcesów, bo wpływają na sposób przeżywania świata, komunikację społeczną, zrozumienie innych. Wpajanie
Bardziej szczegółowo26 marca 2015 r. Agresywne zachowania młodzieży jak sobie radzić w sytuacjach trudnych (agresja słowna, fizyczna, psychiczna, cyberprzemoc).
26 marca 2015 r. Agresywne zachowania młodzieży jak sobie radzić w sytuacjach trudnych (agresja słowna, fizyczna, psychiczna, cyberprzemoc). 16 kwietnia 2015 r. Wczesna interwencja oraz profilaktyka wśród
Bardziej szczegółowoPRACA Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO
PRACA Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO ZALECENIA DLA NAUCZYCIELI Wiele informacji napisano już na temat dzieci nadpobudliwych psychoruchowo. Postępowanie z nimi wciąż jednak stanowi ogromny problem
Bardziej szczegółowoBAT Behavior Adjustment Training (Trening Dostosowania Zachowania)
Czym jest BAT? BAT Behavior Adjustment Training (Trening Dostosowania Zachowania) BAT jest systemem do pracy z psami z problemami behawioralnymi, między innymi z psami lękliwymi i agresywnymi. System ten
Bardziej szczegółowoNazwa kwalifikacji: Świadczenie usług w zakresie masażu Oznaczenie kwalifikacji: Z.01 Numer zadania: 05
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu Układ graficzny CKE 2016 Nazwa kwalifikacji: Świadczenie usług w zakresie masażu Oznaczenie kwalifikacji: Z.01 Numer zadania:
Bardziej szczegółowo2. Zwiększa siłę mięśni, w szczególności mięśni brzucha, dolnej części pleców, bioder i pośladków
Pilates pochodzi od twórcy Josepha Pilatesa, który stworzył tę metodę wzorując się na technikach wschodu i łącząc je z technikami zachodu. Istotą ćwiczeń Pilatesa jest rozciąganie, spinanie i rozluźnianie
Bardziej szczegółowoPoczątek jest zawsze trudny
Początek jest zawsze trudny Pierwsze dni w przedszkolu są przeżyciem zarówno dla dziecka jak i jego rodziców. Dziecko prawie na cały dzień musi się rozstać z rodzicami, pozostając samo w nowym miejscu,
Bardziej szczegółowoSkąd się biorą emocje? Dlaczego w konkretnej sytuacji czujemy się tak, a nie inaczej?
CBT Depresji Skąd się biorą emocje? Dlaczego w konkretnej sytuacji czujemy się tak, a nie inaczej? Terapia poznawczo-behawioralna Epiktet z Hierapolis : Nie niepokoją nas rzeczy, ale nasze mniemania o
Bardziej szczegółowoProblemy związane z odzwyczajaniem
Jak korzystać z tej ksiąŝki Problemy związane z odzwyczajaniem Przyzwyczajanie szczeniąt do zachowania czystości w domu 1 Podstawowe szkolenie 1 Przyuczanie metodą klatki 3 Metoda sznura pępowinowego 4
Bardziej szczegółowokurs treser psów moduł 1 teoria uczenia, elementy etologii i psychologii
kurs treser psów moduł 1 teoria uczenia, elementy etologii i psychologii espziwp uczenie Uczenie się to nabywanie nowych informacji i umiejętności. Wyróżniamy 2 główne rodzaje uczenia się: - percepcyjne
Bardziej szczegółowoROLA DOROSŁYCH W EDUKACJI KOMUNIKACYJNO DROGOWEJ DZIECI W WIEKU WCZESNOSZKOLNYM
ROLA DOROSŁYCH W EDUKACJI KOMUNIKACYJNO DROGOWEJ DZIECI W WIEKU WCZESNOSZKOLNYM Rodzice i opiekunowie mają nie tylko moralny, ale także prawny obowiązek ochrony dzieci przed wypadkami drogowymi. Mówi o
Bardziej szczegółowoSpis treści. Rysunki i tabele... Wstęp do wydania polskiego... Przedmowa... Podziękowania...
Spis treści Rysunki i tabele... Wstęp do wydania polskiego... Przedmowa... Podziękowania... XI XIII XV XIX Wprowadzenie... 1 Umiejętności społeczne i dziecko w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym...
Bardziej szczegółowoOprócz tego mogą pojawić się: pogorszenie wyników w nauce, zwiększony dystans do członków rodziny, gorsze kontakty z rówieśnikami.
CHARAKTERYSTYCZNE OBJAWY REAKCJI POSTRAUMATYCZNEJ: Wyraziste, natrętne wspomnienia Przeżywanie z fotograficzną dokładnością traumatycznych wydarzeń /widoki, dźwięki, zapachy/ + objawy wegetatywne /bicie
Bardziej szczegółowoKod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8
// Kod zdrowia dla początkujących Zuchwałych 1 : 2,5-3,5 : 0,5-0,8 Białko 1 : Tłuszcz 2,5-3,5 : Węglowodany 05-0,8 grama na 1 kilogram wagi należnej i nie przejmuj się kaloriami. Po kilku tygodniach dla
Bardziej szczegółowoANTYSTRESOWY. 40BaETA17 GRATISY ONLINE. Agnieszka Jasińska WEJDŹ NA I WPISZ KOD:
EFEKTYWNY EK Y TRENING NG ANTYSTRESOWY TR SO Agnieszka Jasińska GRATISY ONLINE WEJDŹ NA WWW.FISZKI.PL/GRATISY I WPISZ KOD: 40BaETA17 SPIS TREŚCI Czym jest stres?... 1 Jak radzimy sobie ze stresem?... 7
Bardziej szczegółowoOcena zależności od opieki Skala CDS
Ocena zależności od opieki Skala CDS Potrzeby Wskaźniki oceniające ocena ODŻYWIANIE Stopień w jakim pacjent jest w stanie zaspokoić potrzeby żywieniowe bez niczyjej 1. Pacjent nie jest w stanie przyjmować
Bardziej szczegółowoPo co rehabilitacja w chorobie Alzheimera?
Po co rehabilitacja w chorobie Alzheimera? Dr n. med. Marek Walusiak specjalista fizjoterapii Ruch jest bardzo ważnym elementem leczenia. Niewielki, systematyczny wysiłek może dać bardzo dużo. 30-45 minut
Bardziej szczegółowoCzy Twój pupil boi się fajerwerków? Pierwsza pomoc w stresujących sytuacjach
Czy Twój pupil boi się fajerwerków? Pierwsza pomoc w stresujących sytuacjach NOWY DOMOWNIK PRZEPROWADZKI NOWE ZWIERZĘ PODRÓŻE BURZE FAJERWERKI SAM W DOMU HOTEL URLOP LECZNICA UROCZYSTOŚCI Zachowania, jakie
Bardziej szczegółowoKryterium obowiązujące w postępowaniu rekrutacyjnym dla kandydatów do I klasy sportowej o kierunku akrobatyki sportowej.
PRÓBA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ Kryterium obowiązujące w postępowaniu rekrutacyjnym dla kandydatów do I klasy sportowej o kierunku akrobatyki sportowej. Próba sprawności Fizycznej od 1 do 100 Opis prób sprawności
Bardziej szczegółowoJak wytresować psa czyli najlepsze rady do osiągnięcia sukcesu!
Lipiec 2016 nr 4 Jak wytresować psa czyli najlepsze rady do osiągnięcia sukcesu! Tematyczny poradnik DogShield z którego dowiesz się: Jak tresować psa? 10 porad ARTYKUŁ Tresura w praktyce 10 złotych zasad
Bardziej szczegółowoProgram terapii i edukacji dzieci z autyzmem TEACCH Treatment and Education of Autistic Communication Handicapped Children
Program terapii i edukacji dzieci z autyzmem TEACCH Treatment and Education of Autistic Communication Handicapped Children Elementy programu TEACCH w pracy z uczniem z umiarkowaną lub znaczną niepełnosprawnością
Bardziej szczegółowoSprawdź i oceń stan rozwoju mowy swojego dziecka
Sprawdź i oceń stan rozwoju mowy swojego dziecka Przedstawiony poniżej sprawdzian ma na celu pomóc rodzicom ocenić stan rozwoju mowy dziecka. Należy pamiętać o tym, że każde dziecko ma indywidualne tempo
Bardziej szczegółowoKiedy nauczyciel klasy I staje się osobą znaczącą dla uczniów? Ewa Filipiak
Kiedy nauczyciel klasy I staje się osobą znaczącą dla uczniów? Ewa Filipiak Instytut Pedagogiki Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy Uczelnie dla szkół Główne myśli Etap edukacji wczesnoszkolnej
Bardziej szczegółowoProgram Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna
Załącznik nr 6 do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 7 W Częstochowie Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna Trening mentalny
Bardziej szczegółowoJak zapobiegać przemocy domowej wobec dzieci i młodzieży.
Jak zapobiegać przemocy domowej wobec dzieci i młodzieży. (Terapia Krótkoterminowa Skoncentrowana na Rozwiązaniu) Kontakt tel.: +48 600779294 e-mail: iwona@gabinetterapeutyczny.eu Iwona Czerwoniuk psychoterapeuta
Bardziej szczegółowoBUCKIACADEMY FISZKI JAK ZDOBYĆ NOWE KOMPETENCJE? (KOD NA PRZEDOSTATNIEJ KARCIE) TEORIA PRZYDATNE LINKI MATERIAŁY DO POBRANIA ĆWICZENIA
BUCKIACADEMY JAK ZDOBYĆ NOWE KOMPETENCJE? Z FISZKAMI to proste. Teoria jest tylko po to, by zrozumieć praktykę. Tę zaś podajemy w formie prostych ćwiczeń, które wykonywane systematycznie rozwijają umiejętności.
Bardziej szczegółowoMądrze ograniczać WYCHOWANIE MAŁEGO DZIECKA ELŻBIETA BEDNARZ
Mądrze ograniczać WYCHOWANIE MAŁEGO DZIECKA ELŻBIETA BEDNARZ Czym są ograniczenia w życiu dzieci? Dzieci potrzebują normatywnych zasad i granic - Relatywizm w podejściu do wartości czy jasne zasady? Na
Bardziej szczegółowoKarta Gościa. Imię psa: termin pobytu w Psiastkarni: Imię i nazwisko. Imię psa: Adres zamieszkania: Tatuaż. Osoba Kontaktowa.
1 Dane psa Imię psa: Rasa: Umaszczenie Płeć Wiek Waga Nr chipu Tatuaż Cechy szczególne: Dane Właściciela Pesel e-mail Adres zamieszkania: Ul. Miejscowość: Osoba Kontaktowa Osoba Upoważniona Hasło Odbioru
Bardziej szczegółowoPieniądz jest to towar, który w wyniku ogólnej zgody został uznany jako środek wymiany gospodarczej.
Pieniądz jest to towar, który w wyniku ogólnej zgody został uznany jako środek wymiany gospodarczej. łatwość przenoszenia z miejsca na miejsce, trwałość ( odporność na zniszczenie), rozpoznawalność, jednorodność,
Bardziej szczegółowo1. DOGOTERAPIA - WYKŁAD
PROGRAM SPECJALNOŚCI ZOOTERAPII Rodzaj zajęć Teoria (wykład) Praktyka (zajęcia ćwiczeniowe) Prowadzący: Dogoterapia 8h 15h Lic Monika Morawska Felinoterapia 4h 10h Dr D.Sawaryn Hipoterapia 8h 15h Dr D.Sawaryn
Bardziej szczegółowoŻYWIOŁ WODY - ĆWICZENIA
Strona1 ŻYWIOŁ WODY - ĆWICZENIA Cz. III Aby uzyskać namacalny efekt oddziaływania energii Żywiołu Wody w Twoim życiu - jednocześnie korzystaj i z przygotowanych tu ćwiczeń i z opisu procesów nagranych
Bardziej szczegółowoMOJE SZCZENIĘ MA BIEGUNKĘ! CO ROBIĆ?
MOJE SZCZENIĘ MA BIEGUNKĘ! CO ROBIĆ? Biegunka to nic innego jak oddawanie przez szczenię, z większą niż zazwyczaj częstotliwością, rzadkiego, nieuformowanego kału. Jeżeli dodatkowo podczas biegunki występują
Bardziej szczegółowoStrona 1 z 7
1 z 7 www.fitnessmozgu.pl WSTĘP Czy zdarza Ci się, że kiedy spotykasz na swojej drodze nową wiedzę która Cię zaciekawi na początku masz duży entuzjazm ale kiedy Wchodzisz głębiej okazuje się, że z różnych
Bardziej szczegółowoJak motywować dziecko by chciało się dobrze uczyć i zachowywać. Refleksje pedagoga
Jak motywować dziecko by chciało się dobrze uczyć i zachowywać. Refleksje pedagoga Nie da się sformułować gotowej recepty, jak pomagać dziecku. Do każdego należy podchodzić indywidualnie. Rodzice i nauczyciele
Bardziej szczegółowoJak używać poziomów wsparcia i oporu w handlu
Jak używać poziomów wsparcia i oporu w handlu Teraz, kiedy znasz już podstawy nadszedł czas na to, aby wykorzystać te użyteczne narzędzia w handlu. Chcemy Ci to wytłumaczyć w dość prosty sposób, więc podzielimy
Bardziej szczegółowoMetoda Opcji Metoda Son-Rise
Metoda Opcji Metoda Son-Rise autorzy: Barry Kaufman oraz Samahria Kaufman syn diagnoza- głęboki autyzm i opóźnienie umysłowe, IQ poniżej 30; opracowali własną metodę-> obserwując zachowania syna stwierdzili,
Bardziej szczegółowoRozwijanie nowych umiejętności u uczniów z autyzmem z wykorzystaniem technik Stosowanej Analizy Zachowań. mgr Katarzyna Andrzejewska
Rozwijanie nowych umiejętności u uczniów z autyzmem z wykorzystaniem technik Stosowanej Analizy Zachowań. mgr Katarzyna Andrzejewska Wielu autorów używa zamiennie pojęć Terapia behawioralna i Stosowana
Bardziej szczegółowoCzy to już nadruchliwość psychoruchowa, a może tylko norma w rozwoju dziecka?-jak Rodzic może sobie radzić, czy coś poradzić może Nauczyciel?
Czy to już nadruchliwość psychoruchowa, a może tylko norma w rozwoju dziecka?-jak Rodzic może sobie radzić, czy coś poradzić może Nauczyciel? Małgorzata Moszyńska-Dumara WSSD OLSZTYN OBJAWY KLINICZNE Brak
Bardziej szczegółowoSTRES jest normalną biologiczną reakcją każdego żywego organizmu na wszelkie stawiane mu żądania. Jego brak oznacza śmierć dla jednostki.
Barbara Małek STRES jest normalną biologiczną reakcją każdego żywego organizmu na wszelkie stawiane mu żądania. Jego brak oznacza śmierć dla jednostki.! NIE NALEŻY Y UNIKAĆ STRESU Dwa rodzaje reakcji na
Bardziej szczegółowo