Raport: GDY BOLI I PĘKA

Transkrypt

1 122 MARZEC ISSN Nakład egzemplarzy Raport: GDY BOLI I PĘKA FARMACEUCI TRACĄ MILIONY 12 POMAGAJĄ I SZKODZĄ 22 LEK W KAPSUŁCE 26 CZY WARTO SIĘ UBEZPIECZYĆ? 34 RAK NA CELOWNIKU 62

2

3

4 4 w od pigułce redakcji PAGINA MAGAZYN APTEKARSKI MARZEC 2014 Drodzy Emilia Załeńska redaktor naczelna Czytelnicy Bóle głowy to problem, z którym wielu pacjentów przychodzi do apteki. Problem niby banalny, ale skutecznie utrudniający życie. Apteczne półki uginają się od leków przeciwbólowych, przez co pacjenci często czują się zagubieni. Rolą aptekarza jest zaproponowanie medykamentów przynoszących ulgę, ale nie tylko. Po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem można spróbować przekonać go do wizyty u lekarza, szczególnie jeżeli bólom głowy towarzyszą inne niepokojące objawy. Jakie są najczęstsze przyczyny bólów głowy? Jak żyć z migreną? Jak zawsze sprawdzamy Co w farmacji piszczy. Piszemy o najnowszym odkryciu naukowców substancji skutecznie i bezpiecznie leczącej WZW typu C oraz o nanoklatkach, które będą pomocne przy leczeniu nowotworów. Zastanawiamy się, czy różnica pokoleń w aptece może pomóc, czy raczej przeszkadza. Jak powinna wyglądać dobra współpraca między pracownikami starej daty a młodymi? Czego obie strony mogą się od siebie nauczyć? Jak zbudować zgrany zespół? Rozpoczynamy nowy cykl, w którym będziemy się przyglądać modelowi kształcenia oraz pracy magistrów i techników farmaceutycznych w różnych krajach. Zaczynamy od... Australii. Czy ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej dla farmaceuty to wymóg konieczny, czy stracone pieniądze? Jakie są regulacje prawne dotyczące odpisu recepty? Nasi eksperci jak zwykle odpowiadają na Państwa pytania. Zapraszamy do lektury! Wydawca Świat Zdrowia S.A. ul. Szosa Bydgoska 52, Toruń Redaktor naczelna Emilia Załeńska emilia.zalenska@magazynaptekarski.com.pl Rada naukowa dr hab. Anna Kodym, prof. UMK dr hab. Jerzy Krysiński, prof. UMK dr n. farm. Witold Musiał prof. dr hab. Małgorzata Schlegel-Zawadzka mgr Piotr Stolarczyk, prezes Zarządu Krajowego Izby Gospodarczej Apteka Polska Reklama Katarzyna Gruszka katarzyna.gruszka@neuca.pl (56) Redakcja redakcja@magazynaptekarski.com.pl Fotoedycja Łukasz Pawlak Zdjęcia Thinkstock, Getty Images, East News, Krzysztof Mystkowski/KFP, BEW, Materiały Prasowe Projekt graficzny NASZA DZIENNIKARKA NAGRODZONA Współpracująca z Magazynem Aptekarskim, red. Barbara Kozber otrzymała prestiżową nagrodę Dziennikarza Medycznego Roku 2013 w kategorii publicystyka prasowa za wywiad Narkotyki z apteki przeprowadzony z prof. dr hab. n. farm. Jolantą Zawilską, który ukazał się w wakacyjnym wydaniu naszego miesięcznika. Wyróżnienie przyznało Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia. Jury nadało ten tytuł w uznaniu profesjonalizmu, kreatywności i zaangażowania w przygotowanie materiałów prasowych, których tematem są trudne zagadnienia związane z dbałością o zdrowie. Skład i łamanie NEKK Sp. z o.o. Druk Toruńskie Zakłady Graficzne ZAPOLEX Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, zastrzega sobie prawo do redagowania otrzymanych tekstów oraz zmiany ich tytułów i nie odpowiada za treść zamieszczanych reklam. Redakcja może odmówić zamieszczania reklamy bez podania przyczyny. OKŁADKA: NEKK MAGAZYN APTEKARSKI MARZEC 2014

5 spis w pigułce treści 5 MAGAZYN APTEKARSKI MARZEC PAGINA 2014 pigułce W pigułce newsy Zaburzenia w odbiorze 6 Kwestionariusz Farmaceuty 8 Ciekawostki Czy wiesz, że... Zwalcz lęk ekscytacją 9 6w 10 na moje oko Słabsza padnie podmiotów leczniczych 31 Pytamy eksperta 32 Czy warto co w farmacji piszczy Farmaceuci tracą miliony 12 Aptekarz po drugiej stronie globu 15 Nowy lek, nowa nadzieja 18 Recepta na lojalność 20 Pomagają i szkodzą 22 Leczenie opatrunkiem 24 Lek w kapsułce 26 akademia aptekarza Zarządzanie wiekiem 28 Szerszy zakres obowiązków się ubezpieczyć? raport Gdy boli i pęka 38 50luz 58 Rak na celowniku 62 Choruje ciało i dusza 66 apteka pełna zdrowia Wywoływanie choroby 50 Jedne na całe życie 54 Wrzuć na Problemy z hydrauliką 67 Intymność pod kontrolą 70 uroda z apteki Wiosenny remanent 72 Sprzymierzeniec młodości 74 recepta na czas wolny Podróże małe i duże Sardynia bez sardynek 76 Apteka z historią 80 Quiz farmaceutyczny 84 Kulinaria 85 Szczypta kultury 86 Angielski w aptece 88 Krzyżówka 90 5

6 6 w pigułce NEWSY Zaburzenia w odbiorze Naukowcy z Vanderbilt University wykazali, że autystyczne dzieci mają problem z łączeniem danych napływających jednocześnie z oczu i uszu. Odczucia porównują do oglądania źle zdubbingowanego filmu, gdy obraz i fonia się ze sobą nie zgadzają. Według nich, deficyty te są główną przyczyną upośledzenia zdolności komunikacyjnych i społecznych autyków, bo utrudniają im np. posługiwanie się językiem. W badaniach wzięło udział 32 prawidłowo rozwijających się 6-18-latków oraz 32 wysoko funkcjonujących autyków. Wszyscy wykonywali zestawy zadań, w których pojawiały się różne rodzaje bodźców audiowizualnych (brzęczenia, błyśnięcia, uderzenia młotkiem w gwoździe). Badanych pytano, czy dźwięk i obraz miały miejsce w tym samym momencie. Odnotowano, że u autyków następowało tzw. wydłużenie okna czasowego wiązania. Oznacza to, że ich mózg miał kłopot z połączeniem zdarzeń wizualnych i słuchowych, które nastąpiły w określonym okresie. Waleczne nanocząsteczki Amerykańscy naukowcy opracowali nanocząsteczki, które mogą stać się bazą do stworzenia szczepionek przeciwko wielu śmiertelnie niebezpiecznym bakteriom. Zadaniem tradycyjnych szczepionek jest skierowanie ataku układu odpornościowego na bakterię lub jej fragment. Nowe szczepionki mają atakować produkowane przez bakterie toksyny. Podczas eksperymentu do nanogąbek wstrzyknięto toksynę produkowaną przez bardzo groźny i oporny na leczenie gronkowiec złocisty (MRSA) i całość wprowadzono do układu odpornościowego myszy. Szczepionka okazała się nietoksyczna i umożliwiła układowi odpornościowemu gryzonia na całkowite zwalczenie toksyny. Nanocząsteczki uwięziły toksynę, a potem zostały usunięte z organizmu przez nanogąbki. Bakterie pozbawione toksyn są łatwiejszym celem dla układu odpornościowego. Niestety, stworzenie nowej szczepionki może potrwać kilkanaście lat. MAGAZYN APTEKARSKI MARZEC 2014 Soczewki z lekiem Naukowcom z Harvardu udało się opracować specjalne soczewki kontaktowe uwalniające lek na jaskrę. W przyszłości mogą one wyeliminować krople do oczu, które jak się okazuje nie są zbyt skuteczną metodą dostarczania leków, poza tym pacjenci stosują je nieregularnie. Innowacyjne soczewki uzyskano dzięki zamknięciu w hydrożelu filmów latanoprostowo-polimerowych. Uczeni zapewniają, że mogą one dostarczać dużej ilości leków w stosunkowo stałym tempie na przestrzeni tygodni, a nawet miesięcy. Testy wykazały, że w ciągu jednego miesiąca soczewki pozwalały osiągać takie stężenia latanoprostu (leku na jaskrę) w cieczy wodnistej oka jak przy codziennej aplikacji roztworu tej substancji. Każda soczewka ma na środku otwór, zaś polimerowo-lekowy film mieści się w jej części zewnętrznej. Naukowcy podkreślają, że nowe soczewki można będzie wykorzystać w terapii jaskry, jak również do dostarczania innych leków okulistycznych i korygowania wad wzroku.

7 w pigułce 7 NEWSY Kawa na pamięć Badania amerykańskich neurologów wykazywały, że kofeina poprawia konsolidację pamięci (przejście informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej). Konsolidacja wzmacnia pamięć i sprawia, że przechowywane w niej informacje są bardzo trwałe i łatwe do przywołania. Badania przeprowadzono na 160 dorosłych osobach, które zazwyczaj piły niewielkie ilości kawy. Ochotnikom pokazywano serię obrazków, po czym podawano pigułkę zawierającą 200 mg kofeiny (co odpowiada 2 filiżankom espresso) lub placebo. Po 24 godzinach badani rozwiązywali test pamięci, w trakcie którego oglądali obrazki. Znalazły się wśród nich te, które pokazywano im wcześniej, a także podobne do nich oraz zupełnie nowe. Badani mieli je pogrupować. Podział obrazków nowych i starych nie był trudny, więc nie ujawnił różnicy pomiędzy grupą, która przyjęła kofeinę, a tą, która połknęła placebo. Okazało się jednak, że grupa, która zażyła kofeinę zdecydowanie lepiej grupowała obrazki podobne. Ciąża po przeszczepie? W Szwecji dziewięć kobiet przeszło przeszczep macicy od żyjących krewnych. Zespół lekarzy z uniwersytetu w Göteborgu chce w ten sposób sprawdzić, czy po transplantacji kobiety, które urodziły się bez macicy lub musiały ją usunąć (np. z powodu raka szyjki macicy), będą miały szansę urodzić dzieci. Większość badanych była powyżej 30. roku życia. Podczas transplantacji macicy nie połączono z jajowodami, tak więc pacjentki nie będą mogły zajść w ciążę naturalnie. Wszystkie natomiast mają własne jajniki, które mogą produkować komórki jajowe, więc do ewentualnego zapłodnienia będzie mogło dojść metodą in vitro. Próby przeszczepu macicy podejmowano już dwukrotnie. Wcześniej przeprowadzili je lekarze z Turcji i Arabii Saudyjskiej, ale pacjentkom nie udało się niestety urodzić dzieci. Pozostaje nadzieja, że Szwedom się uda.

8 8 w pigułce KWESTIONARIUSZ FARMACEUTY CHCIAŁBYM MIEĆ WIĘCEJ CZASU mgr farm. Piotr Brukiewicz prezes Śląskiej Rady Aptekarskiej w swojej drużynie, chętnie gram w piłkę nożną, a zimą jeżdżę na nartach. Od niedawna raz w roku wyjeżdżamy z wnukami na wczasy do miejsc wybranych przez Oliwiera (lat 9) i Leonarda (lat 5). Są to wspaniałe chwile. W kuchni moją specjalnością jest... na razie nie mam czasu na gotowanie, ale myślę, że przyjdzie jeszcze kiedyś moment, kiedy ta dziedzina stanie mi się bliższa. Brzydzę się... wyrafinowanym oszukiwaniem ludzi. Pierwsze zarobione pieniądze... już nie pamiętam dokładnie, ale chyba sprzedałem jakąś swoją zabawkę na giełdzie w domu kultury. A za pracę, to w liceum pracowałem wówczas przy sadzeniu i przycinaniu żywopłotów. Moja praca to... moje życie. Przyznaję się, że jestem pracoholikiem i lubię to, co robię. Czuję satysfakcję, gdy... ktoś jest zadowolony, gdy widzę jeszcze bezinteresowność. Najbardziej stresuje mnie... walka z głupotą, komercjalizacja i globalizacja w imię wolności i oszukiwanie najsłabszych, upadek systemu wartości, gra nie fair. Czas wolny spędzam... zazwyczaj aktywnie. Lubię sport. Od zawsze gram w tenisa ziemnego. Często również biegam i biorę udział w maratonach. Mimo iż jestem najstarszy Boję się... jako aptekarz, że nikt nas nie słucha. Marzę o... tym, aby mieć więcej czasu. Czytanie gazet zaczynam od... nie czytam gazet, czytam e-gazety. Słucham... ostatnio audiobooków. Jadąc samochodem staram się nadrobić zaległości książkowe i dobrze wykorzystać te chwile. Oglądam... mało, choć lubię dobre kino. W telewizji bardzo irytują mnie reklamy. Czytam... jeśli mam czas, to wszystko zawodowo i prywatnie. Bardzo lubię kryminały, sensację i książki historyczne. Nie mógłbym się obejść bez... zdrowia. Poza tym uważam, że bez wszystkiego człowiek sobie może poradzić. To kwestia determinacji i siły woli. Co, gdzie, kiedy? Co? VI konferencja z cyklu Forum Wiedzy Farmaceutycznej Gdzie? Szczyrk Kiedy? 7-9 marca 2014 Organizator: Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Oddział w Częstochowie Co? Konferencja naukowa: Lek roślinny historia i współczesność Gdzie? Zachełmie Kiedy? kwietnia 2014 Organizator: Zakł. Hum. Nauk Wydziału Farm. we Wrocławiu; Muzeum Farmacji Wydziału Farm. UM we Wrocławiu, Fundacja Humanitas et Scientia Co? III Konferencja Naukowo- -Szkoleniowa. Prowadzenie opieki farmaceutycznej Gdzie? Kraków Kiedy? czerwca 2014 Organizator: Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne MAGAZYN APTEKARSKI MARZEC 2014

9 w pigułce 9 NEWSY Czy wiesz, że... ZWALCZ LĘK EKSCYTACJĄ Uczeni z Harvardzkiej Szkoły Biznesu dowiedli, że aby poprawić wyniki w czynnościach, które wyzwalają w nas lęk, np. podczas publicznych wystąpień, lepiej wprowadzić się w stan ekscytacji, niż próbować się uspokoić. Naukowcy przeprowadzili serię eksperymentów. W jednym z nich 140 ochotników miało wygłosić mowę reklamującą siebie jako dobrego partnera w pracy. Aby zwiększyć natężenie lęku, badanym powiedziano, że ich wystąpienia będą nagrywane i oceniane przez specjalistów. Przed przemową otrzymali polecenie mieli wypowiedzieć jedno z dwóch zdań: Jestem spokojny lub Jestem podekscytowany. Według oceny niezależnych sędziów, osoby z grupy pobudzonej wygłaszały dłuższe mowy, były bardziej rozluźnione oraz przekonujące i kompetentne. Według naukowców, zarówno lęk, jak i ekscytacja są stanami emocjonalnymi, które wiążą się z dużym pobudzeniem, dlatego by zwalczyć tremę, łatwiej postrzegać lęk jako podekscytowanie, niż za wszelką cenę starać się uspokoić. Prawdziwej miłości nie zaszkodzi nawet małżeństwo. MARIA CZUBASZEK DOBRY ZWIĄZEK A PEWNOŚĆ SIEBIE Według naukowców kobiety, które doświadczają ze strony partnera zainteresowania i otrzymują zapewnienia o swojej atrakcyjności, postrzegają siebie jako ładniejsze i bardziej ponętne niż inne panie. Psycholodzy twierdzą, że kobiety często patrzą na siebie oczami swojego partnera, co potwierdzają badania naukowców z uniwersytetu w Tallinie. Zapytali oni ponad 250 kobiet o to, jak postrzegają swoje ciało. Wśród badanych pań 71 proc. żyła z partnerem, zaś 28 proc. stanowiły mężatki. Pytano o wagę, o to, czy uczestniczki stosują właśnie jakąś dietę, co myślą o swoich ciałach i relacjach z partnerem oraz o to, czy swoje życie intymne uważają za udane. Okazało się, że kobiety najbardziej zadowolone ze swoich związków były zarówno tymi, które wyraziły najwyższą satysfakcję ze swojej wagi (nawet gdy nie miały figury modelki czy wręcz były nieco puszyste ). Panie te miały również wyższą samoocenę. Co ciekawe, kobiety, które były na diecie lub ostatnio ją skończyły, wyróżniały się niższym zadowoleniem ze swej wagi, w porównaniu do tych, które nie stosowały żadnej diety. KRÓTKO Jeżeli mężczyzna chce wiedzieć, czy podoba się kobiecie, powinien patrzeć na jej nogi. Mówią one więcej niż twarz, bo zwykle nie jesteśmy świadomi tego, co z nimi robimy. Kiedy kobieta odsuwa je od ciała i przyjmuje bardziej otwartą pozycję, to znak, że jest zainteresowana mężczyzną, z którym rozmawia. Gdy zaś krzyżuje nogi albo chowa je pod siebie, to lepiej zaniechać dalszych prób uwodzenia.

10 10 FELIETON na moje oko FELIETON Słabsza padnie dr hab. n. farm. Aleksander Drygas Gdyby nasze Prawo farmaceutyczne nawiązało do dawnych ustaleń prawniczych w sprawie aptek tuszę skromnie aptekarstwo polskie nie przeżywałoby takich perturbacji, jakie przeżywa obecnie. Wpoprzednim felietonie była mowa o reklamie leków i tzw. informacji o leku. Niemniej wspomniałem, że aptekę za sprawą ówczesnego Rzecznika Praw Obywatelskich, prof. Tadeusza Zielińskiego, może posiadać każdy nawet szewc czy kominiarz (przy całym szacunku dla tych jakże potrzebnych zawodów), a nie tylko farmaceuta, jeśli ten ktoś inny posiada odpowiednie środki na uruchomienie i wyposażenie apteki. HISTORYCZNY PRECEDENS Tak sięgam myślą wstecz i to bardzo odległą bo aż do początków XVI wieku szukając... precedensów. I znajduję! A jego sprawcą był nie kto inny, a sam król Zygmunta Stary, który w 1516 r. przebywał w Wilnie. Właśnie do tego miasta w czerwcu 1516 r. przybyła delegacja gdańszczan, wśród której był także sekretarz Rady Miejskiej Jerzy Cymerman, wykształcony bakałarz nauk biblijnych na uniwersytetach w Tybindze i Wittenberdze. Z naciskiem podkreślę nigdy nie kształcił się on na aptekarza. Po powrocie ze studiów do Gdańska, od 1508 r. pełnił obowiązki sekretarza Rady Miejskiej. Musiało to być ważne stanowisko we władzach miasta, skoro Cymerman odbywał częste podróże (jakbyśmy dziś powiedzieli: służbowe) do różnych miast Europy. Jedna z takich podróży zaowocowała niebywałym splendorem, mianowicie uczestnicząc w 1516 r. w poselstwie na dwór króla polskiego Zygmunta Starego, który bawił w Wilnie, Cymerman uzyskał dla siebie patent (dziś powiedzielibyśmy: koncesję) na aptekarza królewskiego i właściciela apteki. A dokładniej: przywilejem wydanym w dniu 29 czerwca 1516 r. przez króla Zygmunta Starego Cymerman otrzymał prawo posiadania i prowadzenia apteki nie tylko w Gdańsku, ale i w każdej miejscowości państwa polskiego, jak również prawo posiadania i sprzedawania lekarstw (sic!), choć aptekarzem przypominam z wykształcenia nie był. TO BYŁA KLĘSKA W tym właśnie fakcie można dopatrzeć się pewnej analogii z dniem dzisiejszym, że można mieć aptekę nie będąc aptekarzem. Nie wiem, jakim tropem szedł Rzecznik Praw Obywatelskich, ale zaskarżając ustawę z 10 października 1991 r. i jeden jej artykuł, sprawę wygrał, a Sejm polski potwierdził werdykt Trybunału. Świat aptekarski zaś przyjął to jako wielką klęskę dla odradzającego się wolnego wreszcie zawodu aptekarskiego. To jeden aspekt sprawy. Bo są i następne nie zawsze godziwe. SŁABSZA PADNIE Na przykład: ile w danej miejscowości (ba! dzielnicy, w małym mieście itp.) winno być aptek, żeby jedna drugiej ekonomicznie nie szkodziła? Jeszcze dawniejsze ustawodawstwo (m.in. pruskie! I nie ma się co boczyć, że... pruskie) liczbę aptek uzależniało od liczby dusz w danym mieście, dzielnicy czy siole. I jeszcze musiała być zachowana odpowiednia odległość jednej apteki od drugiej (żeby po prostu jeden właściciel nie zaglądał w garnek drugiemu). Co najmniej 800 metrów. Dziś apteki mogą powstawać brama w bramę. Słabsza padnie. Czy nikt tego nie widzi? JEDNA TO ZA MAŁO I ostatnia moja uwaga: jeden aptekarz winien dostać tylko jedną koncesję na prowadzenie jednej apteki. A są hobbyści, którzy mają ich po kilka! Czy to etyczne i sprawiedliwe? No cóż wiem... ręce są stworzone do wewnątrz, a nie odwrotnie... Gdyby nasze Prawo farmaceutyczne nawiązało do dawnych ustaleń prawniczych w sprawie aptek tuszę skromnie aptekarstwo polskie nie przeżywałoby takich perturbacji, jakie przeżywa obecnie (a wszelkich majsterkowiczów- -lobbystów przy uchwalaniu nowego (poprawionego) Prawa farmaceutycznego należałoby przepędzić na cztery wiatry! Amen!). «MAGAZYN APTEKARSKI LUTY 2014

11 na moje oko 11 FELIETON Polecaj swoim Pacjentom korzystniejsze rozwiązania NOWOŚCI GENOPTIM LICZBA TABLETEK CENA HURTOWA NETTO [ZŁ] SUGEROWANA CENA DETALICZNA BRUTTO [ZŁ] Sildenafil GENOPTIM 100 mg 4 18,50 24,98 Tramadol+Paracetamol GENOPTIM 37,5 mg+325 mg 10 6,50 8,78 Tramadol+Paracetamol GENOPTIM 37,5 mg+325 mg 20 9,30 12,55 Tramadol+Paracetamol GENOPTIM 37,5 mg+325 mg 30 10,60 14,31 Tramadol+Paracetamol GENOPTIM 37,5 mg+325 mg 50 16,6 6,60 22,412,41 Tramadol+Paracetamol GENOPTIM 37,5 mg+325 mg 60 17,60 23,76 W ofercie GENOPTIM znajdują się także: Omeprazole GENOPTIM 20 mg, 28 kapsułek, Simvastatin GENOPTIM 10, 20, 40 mg, 28 tabl. oraz Azithromycin GENOPTIM 500 mg, 3 tabl. Profesjonalna marka tańszych zamienników

12 12 co w farmacji piszczy ZMIANY REFUNDACYJNE I ICH SKUTKI Farmaceuci tracą miliony Na publikowanych przez Ministerstwo Zdrowia co dwa miesiące nowych listach leków refundowanych mają zyskać pacjenci i budżet resortu zdrowia. Ciężar strat spada jednak na aptekarzy i hurtowników farmaceutycznych. MAGAZYN APTEKARSKI MARZEC 2014

13 co w farmacji piszczy 13 ZMIANY REFUNDACYJNE I ICH SKUTKI Jak podaje Michał Pilkiewicz, Country Manager IMS Health Sp. z o.o., straty te w ciągu minionych dwóch lat sięgnęły kwoty 150 mln zł. NIEFORTUNNE PRAWO Jak czytamy w piśmie Grzegorza Kucharewicza, prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej, skierowanym do Ministerstwa Zdrowia: Aptekarze są systematycznie obciążani skutkami finansowymi zmian w wykazach leków refundowanych, wprowadzanych obwieszczeniami ministra zdrowia, które są efektem negocjacji między podmiotem odpowiedzialnym a ministrem zdrowia (...). przeciętna strata na przełomie roku 2013/2014 na jedną aptekę, np. w województwie wielkopolskim, wyniosła 3191,50 zł, a w województwie łódzkim nawet do 3630,94 zł. Ponadto dane wskazują, że maksymalna wysokość straty poniesionej przez aptekę dochodzi nawet do 13 tys. zł. 3 tys. zł Tyle na przełomie roku straciła statystyczna apteka przez zmiany cen leków. W efekcie, obecnie obowiązujący system przerzuca na aptekarzy cały ciężar wprowadzanych z dnia na dzień zmian i generuje dotkliwe straty po stronie osób prowadzących apteki. Straty powodowane są koniecznością sprzedawania leków po cenie niższej niż cena, jaka powinna być ustalona z uwagi na cenę ich zakupu w hurtowni farmaceutycznej. Potwierdza to Pilkiewicz, który przyznaje, że wychodzące co dwa miesiące listy, które przeceniają leki i zmieniają limity do tych leków, zmuszają aptekarzy do przeceny posiadanego na stanie asortymentu. Dodaje również, że straty aptekarzy wynikają także z obniżenia marży hurtowej, która w ciągu ostatnich dwóch lat spadła z 9,87 do 5 proc. STRATY NIE DO ODROBIENIA Z danych przekazanych Naczelnej Izbie Aptekarskiej przez apteki wynika, że Stanisław Kasprzyk, Dyrektor ds. Relacji Zewnętrznych IMS Health wyjaśnia, że zmiany cen leków dokonane na przełomie 2013/2014 spowodowały, że ponad 360 produktów miało tzw. ujemną marżę. Straty z tego powodu na rynku aptecznym przekroczyły 42 mln zł, co oznacza stratę około 3 tys. zł dla statystycznej apteki. Poziom strat był różny od kilkuset do nawet kilkunastu tysięcy złotych wyjaśnia Kasprzyk. Również poprzednio przeprowadzane obniżki cen na leki refundowane generowały straty po stronie podmiotów prowadzących apteki ogólnodostępne. W 2012 r. wynosiła ona prawie 90 mln zł, a w 2013 roku prawie 59 mln zł. TO NIE WINA ZARZĄDZANIA Kasprzyk podkreśla, że na wysokość strat ma wpływ wiele parametrów. Straty pojedynczej apteki zależą m.in. od wielkości obrotu, wielkości magazynu, struktury sprzedaży itd. Koszty przeceny najczęściej nie są konsekwencją złego zarządzania apteką, nie wynikają z nadmiernych stanów magazynowych leków refundowanych. Apteka musi utrzymywać określony zapas leków, aby prowadzić bieżącą działalność tłumaczy Kasprzyk. I dodaje, że poziom przecen zależy w znaczącym stopniu od profilu sprzedaży. Jeśli jest to apteka, która sprzedaje dużo leków refundowanych, np. zlokalizowana blisko przychodni, to jej magazyn musi być większy, a to oznacza, że ryzyko strat rośnie. Strat tych nie da się uniknąć i nie zostaną one zrekompensowane. Agnieszka Skoniecza, starszy analityk rynku farmaceutycznego PMR Publications dodaje z kolei, że w związku z częstymi zmianami część aptek ratuje się przed stratą, ograniczając stany magazynowe do minimum, co z kolei W związku z częstymi zmianami część aptek ratuje się przed stratą, ograniczając stany magazynowe do minimum, co z kolei skutkuje mniejszą dostępnością leków dla pacjentów.

14 14 co w farmacji piszczy ZMIANY REFUNDACYJNE I ICH SKUTKI ZDANIEM EKSPERTA Stanisław Kasprzyk, Dyrektor ds. Relacji Zewnętrznych IMS Health: Oprócz fizycznie mierzalnych strat przecenianie leków poważnie zakłóca przebieg pracy, zwłaszcza pod koniec roku, kiedy zmiany są największe. Zarówno apteki, jak i hurtownie nie są w stanie przewidzieć wyników toczących się negocjacji cenowych. Farmaceuci, spodziewając się zapowiedzianych redukcji cen, zmniejszają poziom stanów magazynowych. Taka sytuacja negatywnie wpływa na działalność bieżącą aptek i hurtowni. O ile hurtownia ma szanse na negocjacje z producentem na temat warunków rekompensat pod koniec roku, o tyle nikt na ten temat nie rozmawia z aptekarzami. Apteka zostaje z długiem. Kupiła drożej, sprzedaje taniej. Obecnie obowiązujący system przerzuca na aptekarzy cały ciężar wprowadzanych z dnia na dzień zmian i generuje dotkliwe straty po stronie osób prowadzących apteki. skutkuje mniejszą dostępnością leków dla pacjentów. TRACĄ WSZYSCY W ocenie Kasprzyka kwestia ta dotyczy wszystkich podmiotów rynku dystrybucji farmaceutycznej. Problem ten uderza zarówno w apteki indywidualne, jak i sieciowe, a także w hurtownie. NIA przyznaje, że straty aptek nie wynikają z nadmiernych stanów magazynowych. Posiadane przez NIA dane wskazują, że poziom strat generowany był przez jednostki, które posiadały minimalne, konieczne do prawidłowego funkcjonowania apteki zaopatrzenie magazynu. TRZEBA ZMIENIĆ LEGISLACJĘ Jedynym wyjściem w tej sytuacji, w ocenie samorządu aptekarskiego oraz wszystkich farmaceutów prowadzących apteki ogólnodostępne, jest konieczność podjęcia pilnych i skutecznych działań w celu usunięcia poważnej wady 360 tyle produktów na przełomie roku miało tzw. ujemną marżę. systemu zaopatrywania pacjentów w refundowane leki, która wynika z regulacji ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696 z późn. zm.). Skonieczna zaznacza, że środowiska aptekarskie postulują, by zmienić częstotliwość publikacji wykazów leków refundowanych z obecnego raz na dwa miesiące na raz na trzy miesiące lub nawet raz na pół roku. Z kolei Kasprzyk podkreśla, że konieczne jest wprowadzenie zmian w prawie (okres przejściowy, rekompensata), aby zapobiec stratom farmaceutów wynikającym z przecen leków. Najwyższa pora, aby znaleźć skuteczne rozwiązanie dodaje. «Anna Lipska MAGAZYN APTEKARSKI MARZEC 2014

15 co w farmacji piszczy 15 FARMACJA W AUSTRALII Aptekarz po drugiej stronie globu Piotr Merks mg farmacji, dyrektor OPC Opfarm Consulting LTD W2010 r. pomiędzy rządem Australii a Pharmacy Guild została podpisana umowa, w której rząd uznał istotną rolę, jaką odgrywa farmaceuta w poprawie stanu zdrowia społeczeństwa. Za udzielenie konsultacji farmaceuci otrzymują wynagrodzenie w kwocie 5,44 dolarów australijskich (AUD), co może wydawać się szczodrym gestem, jednak australijscy aptekarze domagają się zwiększenia tej sumy, argumentując m.in., że ich marże spadają. PBS Farmaceuci zatrudnieni w aptekach otwartych sprawują nadzór nad tzw. farmaceutycznym systemem korzyści (Pharmaceutical Benefits Scheme, PBS), odgrywając tym samym zasadniczą rolę w opiece zdrowotnej wszystkich obywateli Australii. Uznaje się, że istnieje tam najlepszy system funkcjonowania aptek otwartych na świecie, z uwagi na wygodny, równy w dostępie i przystępny sposób, w jaki leki trafiają do pacjentów. Rząd federalny Australii przyznaje dotację na leki na receptę o potwierdzonej skuteczności działania poprzez wykorzystanie sieci 5 tys. aptek otwartych pracujących w systemie PBS. Wraz z unikatowym systemem klasyfikacji leków i szerokim wachlarzem profesjonalnych usług zdrowotnych świadczonych w Australii, PBS stanowi trzeci, ważny element funkcjonalny wszystkich aptek otwartych. FARMACEUTA TO FACHOWIEC Farmaceuci są specjalistami w dziedzinie farmakoterapii. Służą fachową poradą i doradztwem medycznym zarówno w odniesieniu do sposobu przyjmowania czy efektów działania konkretnych leków, jak również i w opiece zdrowotnej w zakresie ogólnym. Świadczone przez aptekarzy usługi W Australii farmaceuta otrzymuje wynagrodzenie za dodatkowe usługi. Ale nie jest to jedyny powód, dla którego uznaje się, że istnieje tam najlepszy system funkcjonowania aptek otwartych na świecie.

16 16 F co w farmacji piszczy ARMACJA W AUSTRALII Autor artykułu pracował w Australii jako tzw. pre-reg pharmacist. W Australii istnieje jeden z najlepszych systemów funkcjonowania aptek otwartych na świecie z uwagi na wygodny, równy w dostępie i przystępny sposób, w jaki leki trafiają do pacjentów. są nie tylko wysoce pożądane, ale i w większości przypadków odpłatne. Nie wymaga się na dodatek wcześniej umówionej wizyty. Niezależnie od miejsca zamieszkania, wszyscy Australijczycy mają równe prawo do leków PBS bez konieczności dodatkowych opłat (w czasie do 24 h). GWARANCJA BEZPIECZEŃSTWA Farmaceuci ponoszą odpowiedzialność za wszelką poradę i usługę medyczną świadczoną w swojej aptece. Proces wielokrotnych rejestracji i aprobacji farmaceutów do wydawania leków w systemie PBS jest możliwy do przejścia tylko wtedy, gdy są regularnie obecni w swojej aptece i gdy przestrzegają zasad izb aptekarskich odpowiedniego regionu i terytorium. Ci z nich, którzy stracą swoje miejsce w rejestrze, nie mogą ani kierować apteką, ani nawet pracować w jakiejkolwiek placówce aptecznej. Stanowi to gwarancję bezpieczeństwa społeczeństwa dzięki niwelacji zjawiska obniżenia się standardu profesjonalizmu tej grupy zawodowej. TROCHĘ DANYCH W Australii w aptekach znajduje zatrudnienie ponad 12 tys. dyplomowanych farmaceutów i ponad 30 tys. wysoko wykwalifikowanego personelu aptecznego. Roczny obrót aptek sięga 8 mld AUD, co daje gospodarce australijskiej 200 mld AUD zysku z opodatkowania. W sytuacji gdy personel apteki nie potrafi poradzić sobie z zaistniałym problemem lekowym, pacjent zostanie przez nich przekazany do odpowiedniego specjalisty. SYSTEM REFUNDACJI FARMACEUTYKÓW PBS (system refundacji leków) jest zarządzany przez departament zdrowia i państwowy system ubezpieczeń zdrowotnych Medicare. Listy refundacyjne PBS są tożsame z listami British Drug Tariff, czyli odpowiednikiem naszej listy refundacyjnej. MAGAZYN APTEKARSKI MARZEC 2014

17 17 FARMACJA W AUSTRALII co w farmacji piszczy17 Jednakże lista PBS ma szerszy zakres, obejmuje przypadki medyczne, profile leczenia, dawki, dozwolone ilości leków, możliwość tworzenia odpisów, specjalne zastrzeżenia, jak i ceny, jakie rząd jest w stanie zapłacić. Z zasady przypisywany jest miesięczny zapas leków, istnieją jednak wyjątki. W sytuacji kiedy lekarz chce zwiększyć dawkę, może tak zrobić, lecz oznacza to, że pacjent musi zapłacić pełną cenę, gdyż recepta jest od tej pory traktowana jako prywatna. Refundacja dla pacjentów waha się w przedziałach od 4,90 dolarów australijskich dla emerytów, weteranów i innych osób uprawnionych do ulgi (na podstawie kart uprawnienia do ulg) do 30,70 AUD dla reszty pacjentów. PÓŹNIEJ NAWET ZA DARMO Kiedy próg zysku jest przekroczony w danym roku kalendarzowym, leki PBS są wydawane za darmo dla emerytów, a pozostali pacjenci nieobjęci ulgą płacą 4,90 AUD za każdy lek do końca roku. Pacjenci uiszczają opłatę za receptę bądź płacą cenę samego leku, w zależności która opcja jest tańsza. Recepty PBS są ważne przez rok od momentu wystawienia. TWÓRCA LIST PBS Urząd ustalający wysokość refundacji pełni rolę podobną do NICE u (krajowy instytut zdrowia i doskonałości klinicznej w Anglii), lecz posiada większy wpływ i zakres władzy wykonawczej, gdyż po wnikliwej analizie farmaceutyku decyduje, które leki trafiają do PBS. Ma to olbrzymie znaczenie dla koncernów farmaceutycznych, bowiem odrzucenie ich leków z PBS może dla nich skutkować kryzysem finansowym. Wyniki takich analiz są niejawne, co utrudnia ich ocenę. Sekcja 100 listy PBS zawiera drogie, wysoko specjalistyczne leki zastrzeżone dla specjalnych ośrodków z fachowym personelem. Są to m.in. leki przeciwko HIV i nowotworom. SZYBKA PŁATNOŚĆ Jako że wszystkie wystawiane recepty są uregulowane w systemie PBS, komputeryzacja umożliwia wygodną i szybką płatność. Większość farmaceutów otrzymuje pełne wynagrodzenie w ciągu 21 dni. Dokładnie prowadzone rejestry upraszczają znacznie ocenę obrotów pieniężnych. System PBS oferuje pacjentom opcję wyboru, jednocześnie kontrolując wydawanie leków, redukując stosowanie nieprawidłowych czy drogich środków, wspierając wydawanie oryginalnych produktów leczniczych, jak i zarządzanie odpisami recept. TYLKO FARMACEUCI Tylko i wyłącznie farmaceuci z prawem wykonywania zawodu mogą posiadać apteki. Temu wymogowi sprzeciwiają się zwolennicy wolnego rynku, uważając, że ogranicza się w ten sposób konkurencję na rynku aptecznym. Rząd australijski wydaje się jednak w tej kwestii nieugięty. NIE MA SIECIÓWEK W stanie Wiktoria farmaceuci mogą posiadać nie więcej niż trzy apteki, w wyniku czego 95 proc. aptek to apteki CZY WIESZ, ŻE...coroczny raport departamentu zdrowia wykazuje, iż na terenach zurbanizowanych jedna apteka przypada na 3700 Australijczyków. indywidualne. Zwolnieni od tego wymogu są ci farmaceuci, którzy założyli swoje sieci przed wprowadzeniem w życie tego przepisu. Niemniej jednak rząd pozostaje pod presją firm co do wprowadzenia zmian umożliwiających zakładanie sieci aptek. Nadejście takich zmian nie jest jednak prawdopodobne. Prawo do wykonywania zawodu farmaceuty, tak samo jak w Wielkiej Brytanii, zyskuje się po 4 latach studiów i rocznego stażu. ZYSK NA LEKACH Gigantów na rynku takich jak Boots czy Superdrug zmartwiłby fakt, iż głównym źródłem zysku nie jest sprzedaż wyrobów kosmetycznych, lecz prawdziwych leków. Apteki otwarte zwykle oferują znacznie wyższe zarobki niż szpitale. Zarobki farmaceuty w szpitalu to około 22 AUD na godzinę, w aptece 55 AUD. Za to praca w szpitalu jest bardzo ciekawa i przypomina raczej zawód lekarza pierwszego kontaktu niż zwykłego aptekarza, ale jednak kompetencje obu profesji się uzupełniają. «Tylko i wyłącznie farmaceuci z prawem wykonywania zawodu mogą posiadać apteki. Temu wymogowi sprzeciwiają się zwolennicy wolnego rynku, uważając, że ogranicza się w ten sposób konkurencję na rynku aptecznym.

18 18 co w farmacji piszczy NOWOCZESNE LECZENIE WZW TYPU C Nowy lek, nowa nadzieja mgr farm. Michał Mańka specjalista ds. badań klinicznych, farmaceuta praktyk się długo nie pojawiać u nosiciela. Również czas trwania zakażenia WZW jest dłuższy niż np. w przypadku nosicielstwa HIV. Nieleczony, przewlekle postępujący proces chorobowy prowadzi do raka i marskości wątroby. Dlatego niezwykle ważne jest wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie. DOTYCHCZASOWE LECZENIE Najnowszym odkryciem naukowców jest sofosbuwir substancja skutecznie i bezpiecznie lecząca WZW typu C. To niekwestionowany przełom w leczeniu tego zakażenia. Istnieje sześć genotypów wirusa wywołującego zapalenie wątroby: A, B, C, D, E i G. Najczęstszą postacią choroby występującą u człowieka jest WZW o genotypie C. Jest to RNA wirus, który zakaża przede wszystkim komórki wątroby (hepatocyty) i komórki układu limfatycznego. JUŻ PO DWÓCH TYGODNIACH Drobnoustrój ten jest wysoce wrażliwy na niektóre środki dezynfekcyjne, jednak nie bardziej niż wirus HIV. Pozytywne wyniki badania PCR, wskazujące na obecność przeciwciał, można wykryć już po dwóch tygodniach od zakażenia. Test ELISA daje wiarygodne wyniki po 15 tygodniach od zakażenia. Podstawowym źródłem zakażenia jest kontakt krwi własnej z krwią nosiciela wirusa, a także inwazyjne zabiegi medyczne, wykonywanie tatuażu czy niezabezpieczone stosunki seksualne, gdy dochodzi do przerwania ciągłości naskórka. DŁUGO BEZ OBJAWÓW Charakterystyczna jest dość długa bezobjawowość albo skąpoobjawowość zakażenia. Takie symptomy jak wzrost poziomu aminotransferazy alaninowej (ALAT), osłabienie, nudności, wymioty, bóle stawowo-mięśniowe mogą Standardową terapią, jaką stosuje się w przypadku omawianej choroby, jest podskórne podawanie interferonu oraz doustne przyjmowanie rybawiryny. Pierwszy z wymienionych jest cząsteczką występującą również fizjologicznie w organizmie w przypadku wielu infekcji. Podany podskórnie, interferon uruchamia mechanizmy obronne układu immunologicznego oraz ingeruje w proces replikacji wirusa zapalenia wątroby. Substancja ta powoduje jednak znaczne objawy niepożądane, takie jak: bóle mięśni i stawów, bóle głowy czy stany gorączkowe. Z kolei drugi ze stosowanych w przypadku WZW lek rybawiryna jest analogiem nukleozydów purynowych, dzięki czemu hamuje replikację RNA wirusa. Wykazuje ona skuteczność jedynie w połączeniu z interferonem. Jednak podobnie jak interferon, rybawiryna wykazuje szereg działań ubocznych, np.: zaburzenia morfologii krwi, zaburzenia psychiczne i neurologiczne (depresja, bezsenność) oraz wysypka uczuleniowa. MAGAZYN APTEKARSKI MARZEC 2014

19 co w farmacji piszczy 19 NOWOCZESNE LECZENIE WZW TYPU C 1989 r. w tym roku ten wirus został zidentyfikowany. NOWA TERAPIA Najnowszym odkryciem farmakologów, biotechnologów i biologów molekularnych jest sofosbuwir. Jest to substancja lecznicza zaaprobowana 6 grudnia 2013 r. przez Amerykańską Agencję FDA do leczenia WZW typu C bez konieczności jednoczesnego podawania interferonu. Jest to niekwestionowany przełom w leczeniu omawianego zakażenia. Mechanizm działania sofosbuwiru polega na hamowaniu polimerazy RNA, której używa wirus HCV do replikacji RNA. SKUTECZNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO Badania kliniczne wykazały bezpieczeństwo i skuteczność sofosbuwiru w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby wszystkich genotypów HCV (ang. hepatitis C virus). Nowa terapia polegająca na podawaniu sofosbuwiru i rybawiryny okazała się wysoce skuteczna i bezpieczna (niepowodująca działań 1-2 proc. polskiego społeczeństwa jest zakażone WZW typu C. niepożądanych interferonu), również u osób ze współistniejącym zakażeniem HIV. Ponadto, wprowadzenie na amerykański rynek nowego leku spowoduje skrócenie farmakoterapii o wiele lat, inaczej niż w przypadku standardowego leczenia interferonem i rybawiryną. «Wprowadzenie na amerykański rynek nowego leku spowoduje skrócenie farmakoterapii o wiele lat, inaczej niż w przypadku standardowego leczenia interferonem i rybawiryną. R E K L A M A

20 20 co w farmacji piszczy SKUTECZNE METODY PRZYCIĄGANIA PACJENTÓW Recepta na lojalność Tomasz Barałkiewicz praktyk, specjalista marketingu aptecznego, wykładowca i autor licznych publikacji z tej dziedziny Każdy chciałby, aby pacjenci jego apteki wracali i realizowali wszelkie potrzeby farmaceutyczne tylko w jednej aptece. Co robimy w codziennej pracy jako właściciele, kierownicy czy aptekarze pierwszego stołu, aby taką lojalność budować? Czy wystarczy być miłym, mieć odpowiedni asortyment, promocje cenowe i dogodne godziny otwarcia? Może niektórzy pragną czegoś więcej: matki z dziećmi wrócą, bo w aptece jest przyjazny kącik dla maluchów, starszy pan odwiedzi aptekę ponownie ze względu na automatyczny ciśnieniomierz, z którego korzysta co tydzień, a młoda kobieta przyjdzie kolejny raz z uwagi na stałą dobrą poradę. Elementów, które budują lojalność jest niezwykle dużo, zajmuję się nimi od wielu lat i ciągle odkrywam nowe techniki. Wszystkie one powodują, że kolejne grupy pacjentów wracają i częściej kupują, powodując zadowolenie zespołu apteki ze swojej pracy i nie ukrywajmy również z płacy, bo to dzięki marży aptecznej powstaje wynagrodzenie farmaceuty, kierownika czy też właściciela. DLACZEGO MAGAZYN? Wśród rozwijających się trendów w tym zakresie, warto przyjrzeć się bliżej magazynom dla pacjentów, ponieważ w codziennej pracy obserwuję nie tylko rosnące MAGAZYN APTEKARSKI MARZEC 2014