Departament Koordynacji Strategii i Polityk Rozwoju. Przegląd Regionalny Polski 2013

Transkrypt

1 Departament Koordynacji Strategii i Polityk Rozwoju Przegląd Regionalny Polski 213 Warszawa, 24 września 214

2 PRZEGLĄD REGIONALY POLSKI 212 Cel opracowania: analiza istotnych zmian w sytuacji społeczno-gospodarczej kraju i województw w 213 r. na tle lat poprzednich oraz na tle tendencji w Unii Europejskiej, wyselekcjonowanie kluczowych problemów rozwoju województw, zarysowanie przyszłych szans i zagrożeń dla polityki rozwoju. Przegląd koncentruje się na zjawiskach społeczno-gospodarczych w 213 r., prezentując je na tle lat , Kwestie dot. tematyki funduszy UE przedstawiono w oparciu o dane z całej perspektywy finansowej od 27 r. 2

3 Ważniejsze tendencje rozwojowe w kraju: Wysoki na tle UE wzrost gospodarczy, postęp w konwergencji do UE, Spowolnienie w 213 r. i pogorszenie sytuacji makroekonomicznej w wielu ważnych aspektach: wzrost gospodarczy, sytuacja finansów publicznych, rynek pracy, Zagrożenia dla wzrostu gospodarczego w przyszłości - słaby popyt zewnętrzny i wewnętrzny, wpływ konsolidacji finansów publicznych, w tym - niższe inwestycje publiczne, Spadek dochodów realnych ludności w latach

4 Litwa Łotwa Estonia Polska Niemcy Szwecja Rumunia Bułgaria Austria Słowacja Węgry Chorwacja Malta Belgia Francja Czechy Słowenia Finlandia Wielka Brytania Irlandia Dania Holandia Hiszpania Portugalia Włochy Cypr Grecja Tendencje w rozwoju Polski W 212 r. PKB per capita liczony wg PPS = 68% średniej UE-27, Wysokie tempo konwergencji z UE, niższe niż w państwach nadbałtyckich. Zmiana PKB per capita w PPS w relacji do UE-28 w latach (p.p.)

5 % Tendencje w rozwoju Polski W Unii Europejskiej - po recesji w 212 r. rzędu,4% - w 213 r. nastąpił słaby wzrost gospodarczy (,1% w porównaniu z rokiem poprzednim) Niekorzystne uwarunkowania zewnętrzne oddziaływały na gospodarkę Polski, spowalniając jej wzrost gospodarczy w ostatnich dwóch latach - PKB zwiększył się o 2,% w 212 r. i 1,6% w 213 r. wobec wzrostu 3,9-4,5% w latach Realny wzrost PKB w Polsce i UE (%) 5 4 3,9 4,5 UE , 1,6 2, 1,6 1 -,4,

6 Tendencje w rozwoju Polski Proces konwergencji realnej do UE obejmował wszystkie polskie regiony, przy czym w regionach słabiej rozwiniętych proces ten przebiegał wolniej. Najszybciej dystans do UE pokonywały województwa Polski centralnej i południowo-zachodniej (mazowieckie, dolnośląskie, śląskie, wielkopolskie) 6

7 Tendencje w rozwoju Polski Terytorialny rozkład obszarów o różnym poziomie rozwoju gospodarczego na szczeblu jednostek NUTS 3 ulega bardzo powolnym zmianom w czasie. 7

8 Tendencje w rozwoju Polski Na skutek spadku nakładów brutto na środki trwałe w latach , stopa inwestycji zmniejszyła się z 19,9% w 21 r. i 2,2% w 211 r. do 18,4% w 213 r. Udział nakładów sektora instytucji rządowych i samorządowych w PKB obniżył się do 3,9%. Ich najwyższy relatywny poziom odnotowano w latach r Stopa inwestycji ogółem Stopa inwestycji sektora inst.rządowych i samorządowych 19,9 2,2 19,1 18,4 5,6 5,7 4,6 3, ,2 29,5 29,3 25,5 23,9 23, 22,3 22,2 21,2 2,6 2,3 19,4 19,3 19, 19, 18,7 17,2 POLSKA LUBUSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE WARMIŃSKO- MAZURSKIE LUBELSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE ŁÓDZKIE KUJAWSKO-POMORSKIE POMORSKIE MAŁOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE OPOLSKIE WIELKOPOLSKIE DOLNOŚLĄSKIE ŚLĄSKIE MAZOWIECKIE 8

9 Tendencje w rozwoju Polski Stopa bezrobocia rejestrowanego w końcu 213 r. wyniosła 13,4% ze wzrostem 1,1 p.p. w odniesieniu do roku 21. Zdecydowanie większe zróżnicowanie zjawiska bezrobocia widać w przekroju powiatów. Najwyższe stopy bezrobocia rejestrowanego wynoszą powyżej 3% i dotyczą powiatów szydłowieckiego (prawie 39%) oraz braniewskiego, piskiego i wałbrzyskiego (32-33%). 5 1 kilometry 5 1 kilometry Stopa bezrobocia rejestrowanego wg powiatów Ogółem w 213 r. 22,6 do 38,9 (76) 17,4 do 22,6 (78) 14 do 17,4 (72) Zmiana w latach (p.p.) 11 do 14 (76) 4,1 do 11 (77) 3 do 12,2 (77) do 3 (237) -1 do (33) -3 do -1 (25) -7,4 do -3 (7) Źródło: GUS 9

10 Tendencje w rozwoju Polski Likwidacja dotychczasowych uprawnień w zakresie wcześniejszych emerytur skłoniło zarówno osoby w tym przedziale wiekowym, jak i pracodawców, do utrzymania miejsc pracy starszych pracowników. Obecnie negatywny trend dot. niskiego zatrudnienia w tej grupie wiekowej został zahamowany i odwrócony. 1 Zmiana wskaźnika zatrudnienia w grupach wiekowych i lata w latach (p.p.) lata lata UE 27 Polska Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko- Mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie 1

11 Przedsiębiorczość 5 1 kilometry 5 1 kilometry Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w REGON na 1 tys. ludności Stan w 213 r. 1 5 do 2 29 (78) 94 do 1 5 (65) 79 do 94 (82) Zmiana w latach (%) 7 do 79 (7) do 7 (84) 83 do 448 (79) 4 do 83 (17) do 4 (13) -6 do (23) -145 do -6 (4) Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS-BDL W ujęciu relatywnym, największy o ponad 1/4 spadek liczby nowo zarejestrowanych podmiotów odnotowano w powiatach: sępoleńskim (o 32,5%), m. Nowy Sącz (3%), jaworskim (29,7%) sulęcińskim (28,5%) oraz górowskim (27,7%). W ujęciu relatywnym absolutnym największy blisko trzykrotny- wzrost liczby nowo zarejestrowanych podmiotów odnotowano powiecie jeleniogórskim (o niespełna 26 podmiotów, a w ujęciu absolutnym najbardziej zwiększyła się ona w M. St. Warszawa (o ponad podmiotów) oraz wspomnianym jeleniogórskim.

12 Innowacyjność Polska rankingu RIS od 29 roku utrzymywała się w grupie umiarkowanych innowatorów, jednakże w jego edycji z 213 r. spadła przejściowo - z 23 miejsca (w 211 r.) na 24 miejsce i znalazła się w grupie skromnych innowatorów (obok Bułgarii, Rumunii i Łotwy), Wg najbardziej aktualnej edycji cytowanego rankingu (z 214 r.). Polska powróciła do grona umiarkowanych innowatorów. 11 województw należało do grupy skromnych innowatorów (tj. najmniej innowacyjnych regionów)., Jedynie pięć województw zostało sklasyfikowanych w grupie umiarkowanych innowatorów (mazowieckie, małopolskie, podkarpackie, śląskie, dolnośląskie). Nie tylko w lepiej rozwiniętych województwach nastąpił wzrost innowacyjności powoli zostaje usuwany podział Polska A-B 12

13 Nakłady na działalność B+R 1 11,1 Pomorskie 212,1 224,5 Warmińsko-Mazurskie Zachodniopomorskie 139 Podlaskie 34,4 Kujawsko-Pomorskie 1 36,5 7 Wielkopolskie 4 886,3 Lubuskie Mazowieckie 762,8 Łódzkie 652,2 Lubelskie 971,4 Dolnośląskie 121,5 66,1 Świętokrzyskie Opolskie 1 298,5 Śląskie 1 638,1 634,4 Małopolskie Podkarpackie 5 1 kilometry Nakłady na działalność badawczo-rozwojową Zmiana wysokości nakładów w latach (%) 164 do 258 (2) 135 do 164 (4) 112 do 135 (3) 8 do 112 (2) 31 do 8 (5) Wysokość nakładów w 212 r. (mln zł) 4 9 Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS - Bank Danych Lokalnych Nakłady na B+R charakteryzują się wysoką koncentracją regionalną, łączny udział sześciu dominujących województw mazowieckiego (34,%), małopolskiego (11,4%), wielkopolskiego (9,5%), śląskiego (9,), pomorskiego (7,%) oraz dolnośląskiego (6,8)% - wyniósł 77,8%. Na uwagę zasługuje stosunkowo wysoki udział w nakładach na działalność badawczo-rozwojową województw lubelskiego (4,5%) oraz podkarpackiego (4,4%) 13

14 Działalność badawczo-rozwojowa DOLNOŚLĄSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE ŁÓDZKIE MAŁOPOLSKIE * MAZOWIECKIE OPOLSKIE Jednostki B+R ogółem zmiana (w %) w latach (lewa oś) PODKARPACKIE * PODLASKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE * ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO- MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE Nakłady na B+R ogółem zmiana (w %) nakładów w latach (prawa oś). W latach liczba jednostek z działalnością badawczo-rozwojową ogółem wzrosła blisko dwukrotnie tj. do poziomu 2733 jednostek, z czego ponad 25% była zlokalizowana w województwie mazowieckim. O koncentracji geograficznej aktywnych badawczo jednostek w wybranych regionach świadczy fakt, że w 212 r. blisko 2/3 tych podmiotów (65,2%) było zlokalizowanych na obszarze 5 województw poza mazowieckim- w śląskim (12,3%), w wielkopolskim (9,8%), w małopolskim (9,1%) i w dolnośląskim (8,7%). Z drugiej strony należy podkreślić, że łączny udział 6 województw charakteryzujących się najniższą liczbą tego typu jednostek tj. lubuskiego, warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, opolskiego, zachodniopomorskiego i świętokrzyskiego wyniósł zaledwie 11,2% 14

15 Infrastruktura drogowa Sieć istniejąca Sieć dróg i autostrad w Polsce autostrady drogi ekspresowe pozostałe drogi Drogi i autostrady współfinansowane ze środków UE w okresie autostrady drogi ekspresowe pozostałe drogi Bez okna Źródło: CODGiK, MRR (sierpień 213 r.) W końcu 213 r. w Polsce w eksploatacji znajdowało się 1492 km dróg spełniających parametry autostrady (wobec 849,4 km w 29 r.) oraz 1247,9 km dróg ekspresowych (wobec 451,6 km w 29 r. Łączna długość autostrad i dróg ekspresowych w Polsce wynosiła w końcu 213 r. niespełna 274 km (wobec 1371 km w 29 r.) w okresie długość sieci autostrad wzrosła w całym kraju o 634,6 km (tj. 74%), długość sieci dróg ekspresowych o 726,4 km (tj.85%), a sieci autostrad i dróg ekspresowych łącznie o blisko 128 km W ostatnich latach obserwuje się zauważalną poprawę sytuacji w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego. W 213 r. liczba wypadków drogowych w całym kraju przekroczyła 35,8 tys. i była o ponad 8,3 tys. (18,9%) niższa niż w 29 r. 15

16 Stan finansów samorządowych Począwszy od 28 r. deficyt samorządów (local government deficit) stale się zwiększał. W 21 r. osiągnął poziom 1,2% PKB - z takim wynikiem Polska zajęła ostatnie miejsce w UE. W kolejnych latach nastąpiła jednak znacząca redukcja deficytu. W 211 r. zmniejszył się do poziomu,7% PKB, w 212 r. wynosił już tylko,3%. Trend spadkowy utrzymał się w 213 r., deficyt samorządów wynosi,2% PKB przy średniej UE-28 wynoszącej % Zobowiązania budżetów gmin i miast na prawach powiatu według podregionów Relacja zobowiązań do dochodów ogółem w 213 r. 45,2 do 7,6 (13) 37,1 do 45,2 (13) 31,9 do 37,1 (13) 29,7 do 31,9 (13) 22,6 do 29,7 (14) 5 1 kilometry Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL i MF 16

17 Stan finansów samorządowych Miasta na prawach powiatu generują ok. 1/3 wydatków inwestycyjnych całego sektora. Średnie wydatki na inwestycje per capita w 213 r. wynosiły 95 zł. Świnoujście Szczecin Gorzów Wielkopolski Zielona Góra Koszalin Leszno Słupsk Poznań Gdynia Sopot Gdańsk Elbląg Olsztyn Grudziądz Łomża Bydgoszcz Ostrołęka Toruń Włocławek Płock Konin Warszawa Siedlce Skierniewice Kalisz Łódź Suwałki Białystok Biała Podlaska Wydatki inwestycyjne miast na prawach powiatu Wydatki inwestycyjne per capita w 213 r. (zł) C zęstochowa Piotrków Trybunalski Radom Jelenia Góra Legnica Wrocław Opole Kielce Tarnobrzeg Lublin Zamość Chełm BytomPiekary Śląskie Dąbrowa Górnicza Zabrze Siemianowice Śląskie Gliwice Świętochłowice C horzów Sosnowiec Ruda Śląska Katowice My słowice Jaworzno Rybnik Tychy Żory Kraków Tarnów Rzeszów Jastrzębie-Zdrój 5 1 Nowy Sącz Krosno Przemyśl Bielsko-Biała kilometry Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL Najwięcej na inwestycje wydano w Dąbrowie Górniczej (278 zł) i Gliwicach (2229 zł). Kolejne miejsca (z wydatkami od 2 do 15 zł) zajęły Toruń, Sopot, Jastrzębie Zdrój, Gdańsk i Lublin. Na przeciwnym biegunie znalazły się Piekary Śląskie (1 zł) i Siemianowice Śląskie (19 zł) 17

18 Terytorialne wykorzystanie funduszy europejskich wysokie tempo wdrażania środków UE w Polsce - do końca 213 r. rozdysponowano 95 proc. alokacji na lata ; najwyższa wartość dofinansowania na jednego mieszkańca w województwach: warmińsko-mazurskim (9,7 tys PLN), podkarpackim (9,3 tys. PLN) oraz mazowieckim (8,4 tys. PLN); najsłabiej dotowane województwa: kujawsko-pomorskie (5,1 tys. PLN), wielkopolskie (5,4 tys. PLN) oraz śląskie (5,6 tys. PLN); najwięcej środków wydatkowano w dużych miastach na pierwszym miejscu znajduje się Warszawa z dofinansowaniem wynoszącym ponad 18,3 mld zł, co stanowi prawie 3-krotność dofinansowania w kolejnych w rankingu miastach Wrocławiu (ok. 7,4 mld zł), Gdańsku (ok. 6,6 mld zł), Krakowie (ok. 5,5 mld zł), Łodzi i Poznaniu (każde ok. 5 mld zł); duże wewnętrzne zróżnicowanie wsparcia UE na jednego mieszkańca; 18

19 Terytorialne wykorzystanie funduszy europejskich Wartość i struktura dofinansowania UE w umowach zawartych do końca 213 r. w ramach NSS , wg województw Pomorskie Zachodniopomorskie Lubuskie Dolnośląskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Łódzkie Opolskie Śląskie Warmińsko-Mazurskie Mazowieckie Świętokrzyskie Podlaskie Lubelskie Dofinansowanie UE per capita w zł do (4) 7 89 do (4) 6 68 do 7 89 (4) 5 83 do 6 68 (4) Struktura dofinansowania UE wg obszarów tematycznych Transport Energia Środowisko Kultura, turystyka, rewitalizacja Infrastruktura społeczna B+R i przedsiębiorczość Społeczeństwo informacyjne Rozwój zasobów ludzkich dominują wydatki na transport od ok. 25% w kujawsko-pomorskim, zachodniopomorskim i podlaskim do ponad 45 % w łódzkim, warmińskomazurskim i podkarpackim (średnio w kraju 35,5%); 5 1 kilometry Małopolskie Podkarpackie Źródło: opracowanie własne na podstawie baz danych KSI SIMIK drugim pod względem wielkości obszar wsparcia to badania i rozwój technologiczny udział ponad 2% w małopolskim, opolskim, podlaskim i dolnośląskim; na rozwój zasobów ludzkich najwięcej środków wydatkowanych jest w świętokrzyskim, kujawsko-pomorskim, opolskim i podlaskim; 19

20 dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Terytorialne wykorzystanie funduszy europejskich skierniewicki średnio max min rzeszowski warszawski zachodni trzebnicki elbląski gorzowski puławski m.sopot tarnowski m.piekary Śląskie m.kielce m.toruń zambrowski strzelecki kępiński m.świnoujście 5 lubiński łukowski m.skierniewice garwoliński krośnieński świecki wschowski limanowski prudnicki moniecki wejherowski sandomierski m.mysłowice bartoszycki koszaliński ostrowski Większość województw charakteryzuje się dużym wewnętrznym zróżnicowaniem wsparcia UE na jednego mieszkańca. Największym województwa dolnośląskie i łódzkie, w których powiaty zyskujące najwięcej środków UE otrzymały około 13 razy więcej środków niż powiaty o najniższym poziomie dofinansowania. Najmniejszymi wewnętrznymi rozpiętościami (blisko trzykrotna różnica pomiędzy poziomem dofinansowania powiatów otrzymujących najwięcej i najmniej środków) charakteryzują się województwa opolskie, podlaskie i świętokrzyskie. 2

21 Terytorialne wykorzystanie funduszy europejskich Wartość dofinansowania UE w umowach zawartych do końca 213 r. w ramach NSS , wg powiatów Dofinansowanie UE per capita w zł 8 4 do 32 6 (81) 6 1 do 8 4 (72) 4 7 do 6 1 (72) 3 8 do 4 7 (7) 1 5 do 3 8 (84) W większości obszarów o najwyższej koncentracji wsparcia UE realizowane były duże inwestycje infrastrukturalne, głównie drogowe i kolejowe, które często stanowiły połowę wartości wszystkich projektów realizowanych na danym obszarze. 5 1 kilometry Źródło: opracowanie własne na podstawie baz danych KSI SIMIK Wyraźnie widoczna jest koncentracja wydatków unijnych w pasie centralnowschodnim, a także w części zachodniej kraju jest to obszar pokrywający się z przebiegiem dróg ekspresowych S7, S8 i S3, autostrad A1 i A4 oraz modernizowanej linii kolejowej na odcinku Warszawa Gdynia. 21

22 Dziękuję za uwagę Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ul. Wspólna 2/4