Opracowanie: Zachodniopomorska Grupa Doradcza Sp. z o.o.

Transkrypt

1 Raport z badania ewaluacyjnego pt. Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata Opracowanie: Zachodniopomorska Grupa Doradcza Sp. z o.o. Zespół w składzie: Dr Marta Rzeczkowska-Owczarek kierownik badania Andrzej Brończyk Anna Dmowska Łukasz Kosmala Patrycja Krzykowiak Małgorzata Maruszewska Daniel Owczarek Joanna Pośpiech Milena Rokiczan Szczecin, listopad 2011 r.

2 WYKAZ SKRÓTÓW BO Beneficjent CATI Computer Assisted Telephone Interview (wywiad telefoniczny wspomagany komputerowo) CAWI Computer Assisted Web Interview (badanie kwestionariuszowe z wykorzystaniem Internetu nadzorowane przez system komputerowy) DI Dokument Implementacyjny Krajowego Programu Reform na lata na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej EU 2020 Strategia Europa 2020 IDI Individual In-depth Interview (indywidualny wywiad pogłębiony) IPI Indykatywny Plan Inwestycyjny IZ Instytucja Zarządzająca KM Komitet Monitorujący KK Komisja Konkursowa KPR Krajowy Program Reform MJWPU Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych NSRO Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia PZP Prawo Zamówień Publicznych RPO Regionalny Program Operacyjny RPO WM Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata SL Strategia Lizbońska SRWM Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego SUE Strategie Unii Europejskiej SzOP Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata (Uszczegółowienie RPO WM) UMWM Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego 2

3 STRESZCZENIE WPROWADZENIE Badanie pn.: Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu zostało przeprowadzone w październiku 2011 r. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego. Celem badania było dokonanie oceny wpływu projektów realizowanych w ramach RPO WM na osiąganie celów Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020, a także na konkurencyjność województwa mazowieckiego. Cel ten wynika ze specyfiki dokumentów, jakimi są SL oraz EU Strategia Lizbońska przyjęta przez Radę Europejską w 2000 r. zakładała, że do 2010 r. Europa stanie się jedną z najbardziej konkurencyjnych, opartych na wiedzy gospodarek świata. W połowie 2010 r. Strategia Lizbońska przestała obowiązywać, a w jej miejsce przyjęta została strategia Europa Zmiana narzędzia prowadzenia polityki rozwoju na skalę europejską spowodowała konieczność przeprowadzenia analiz podsumowujących jego realizację, w tym konieczność weryfikacji wpływu Regionalnych Programów Operacyjnych na realizację celów wspomnianej strategii. W badaniu wykorzystano szereg technik badawczych, które umożliwiły zebranie obszernego materiału empirycznego umożliwiającego odpowiedzenie na pytania badawcze przypisane poszczególnym celom szczegółowym badania, tj.: 1. Ocena trafności przyjętych do realizacji w ramach RPO WM projektów pod kątem ich spójności z priorytetami Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020; 2. Ocena wpływu realizowanych projektów w ramach priorytetów prolizbońskich oraz realizujących Strategię Europa 2020 na konkurencyjność Województwa Mazowieckiego; 3. Identyfikacja mechanizmów wzmacniających/ograniczających powodzenie projektów przyczyniających się do realizacji Strategii Lizbońskiej/Strategii Europa 2020; 4. Uzyskanie rekomendacji wskazujących niezbędne działania zapewniające realizację Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020 poprzez realizacji RPO WM. 5. Porównanie procesów i praktyk stosowanych przez Instytucję Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego (IZ RPO WM) z rozwiązaniami stosowanymi przez inne instytucje odpowiedzialne za zarządzanie innymi RPO w zakresie zgodności operacji realizowanych w ramach programu ze Strategią Lizbońską i Strategią Europa WYNIKI BADANIA W ramach RPO WM zrealizowano dotychczas 333 projekty w ramach Działań określonych jako zgodne z celami SL. Projekty te przyczyniają się przede wszystkim do realizacji celów: wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R oraz rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej. W ramach Programu zrealizowano także 97 projektów wpisujących się w cele Strategii Europa 2020, w tym najwięcej w ramach obszaru: Klimat, energia, mobilność. Analiza Działania 1.2 RPO WM w kontekście wpływu projektów realizowanych w ramach tego Działania na osiąganie celów lizbońskich oraz na rozwój województwa pokazała, że Działanie to prawdopodobnie przyczyni się do zwiększenia wymiaru współpracy pomiędzy nauką a biznesem, realizacja celów tego Działania wpłynie pozytywnie na wykorzystywanie dorobku środowiska naukowego w przedsiębiorstwach i wpłynie na wzrost nakładów na działalność B+R. W opinii beneficjentów najbardziej pożądaną formą wsparcia jest bezzwrotna dotacja. Eksperci w panelu ekspertów wskazywali jednak na konieczność rozróżnienia form wsparcia wg rodzaju beneficjenta oraz typu projektu. Najbardziej efektywne ich zdaniem będzie udzielanie pożyczek na przedsięwzięcia komercyjne, natomiast na działania skierowane na użytek 3

4 publiczny należy kierować bezzwrotne dotacje. Wyjątkiem są działania badawczo-rozwojowe, zwłaszcza o charakterze eksperymentalnym - ze względu na brak po stronie przedsiębiorstw wystarczających środków finansowych na realizację takich projektów, na nie nadal powinny być kierowane dotacje. Analiza systemu wskaźników pokazała, że indykatory służące monitorowaniu postępów i efektów wdrażania projektów wpisują się, choć nie wprost, w poszczególne cele Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa Kryteria wyboru projektów ogólnie zapewniają wybór projektów realizujących cele Strategii Lizbońskiej i Europy 2020, jednak poszczególne etapy oceny różnią się skutecznością w tym zakresie, a same kryteria (formalne i merytoryczne) wymagają uzupełnienia o kryterium formalne wykorzystanie co najmniej 1 wskaźnika lizbońskiego w projekcie oraz kryterium merytoryczne zgodność projektu ze strategią EU Beneficjenci i wnioskodawcy wyrażają zainteresowanie realizacją projektów, wpisujących się w kategorie interwencji realizujące cele Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa Największym zainteresowaniem cieszą się projekty z obszarów: rozszerzenia i poprawy infrastruktury; pobudzenia innowacji, wykorzystania ICT oraz zrównoważonego wykorzystanie zasobów; inwestycje w kapitał ludzki, lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności. Wiedzę na temat dokumentów strategicznych beneficjenci pozyskują przede wszystkim od IZ i IP II oraz z Internetu. Oceniają oni dostępność dokumentów strategicznych UE jako wystarczającą. Najlepsze źródła informacji zdaniem beneficjentów to szkolenia, strona internetowa RPO WM oraz broszury i ulotki kolportowane przez IZ oraz IP II. Do czynników wzmacniających powodzenie projektów beneficjenci zaliczyli przede wszystkim zasoby finansowe, które umożliwiają realizację projektu bez konieczności uzależnienia jej od regularności wypłacania kolejnych transz dofinansowania. Jako bariery w prawidłowej realizacji projektów beneficjenci wskazali dokładnie te same czynniki tylko w ujęciu negatywnym brak odpowiednich zasobów finansowych stanowi taką barierę. W opiniach pracowników instytucji zarządzających i wdrażających RPO WM oraz ekspertów KK na prawidłową realizację projektów ma wpływ współwystępowanie czynników o charakterze pozytywnym wynikających z wewnętrznych uwarunkować beneficjentów (zasoby, wiedza, itp.) oraz czynników zewnętrznych w stosunku do beneficjentów, do których zalicza się przede wszystkim jasność i stałość przepisów prawa oraz procedur związanych z naborem, oceną oraz rozliczaniem projektów dofinansowanych z RPO WM. Badanie nie wykazało jednoznacznego związku pomiędzy realizacją więcej niż jednego projektu w ramach RPO WM a gotowością do realizacji przedsięwzięć wpisujących się w cele Strategii Lizbońskiej lub Europy Z opinii ekspertów oraz pracowników IZ i IP II wynika, że obserwuje się sytuacje, kiedy doświadczenie beneficjenta z innych projektów przekłada się na efektywniejszą realizację projektu, a realizowanie inwestycji z różnych Działań powoduje występowanie efektu synergii, czyli dodatkowych korzyści wynikających z wdrożenia projektu. KLUCZOWE ZALECENIA I REKOMENDACJE Na podstawie wniosków wynikających z badania sformułowano następujące rekomendacje: I. Należy zobligować wnioskodawcę do opisania, w jaki sposób projekt wpisuje się w cele strategii unijnych (SL, EU 2020) przy czym wnioskodawca powinien być zobowiązany do wpisania, z którym celem/którymi celami strategii koresponduje jego projekt, a także do opisania, na czym polega spójność. Należy to zrobić w ramach wniosku o dofinansowanie, alternatywnie w części 4. (D) (z opisem zgodności projektu ze strategiami regionalnymi 4

5 II. Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu i lokalnymi) lub części 5. (E) (z opisem zgodności projektu z politykami horyzontalnymi). Element ten powinien być oceniany na poziomie oceny merytorycznej dokonywanej przez ekspertów. Należy zapewnić ekspertom oceniającym wnioski o dofinansowanie w ramach RPO WM (w odniesieniu do tzw. działań prolizbońskich) szkolenia w zakresie strategii unijnych (obecnie zasadne są już szkolenia z zakresu strategii Europa 2020). III. Należy wyodrębnić w systemie wskaźników RPO WM wskaźniki spójne z celami SL i EU 2020 dla tzw. działań prolizbońskich, aby wnioskodawcy mogli korzystać z gotowych rozwiązań/propozycji wskaźników do wykorzystania w ich projektach. IV. W części 6. (F), oprócz wskazywania indywidualnie sformułowanych wskaźników należy nałożyć na wnioskodawcę obowiązek wyboru 1-2 wskaźników z listy obligatoryjnych (podobnie, jak ma to miejsce w POIG). Rozwiązanie to będzie wymagało od IZ sformułowania takiego systemu wskaźników, w którym wydzielono by dla każdego Działania wskaźniki rezultatu spójne z celami EU 2020 aby wnioskodawcy wybierali z gotowej puli (patrz: rekomendacja nr 3 w tabeli). V. Należy wdrożyć 1 z poniższych wariantów: WARIANT I. Wprowadzone zostaną zmiany we wniosku o dofinansowanie oraz w karcie oceny projektów: 1. We wniosku zostanie wyodrębniona osobna komórka analiza zagrożeń - w części 3. (C) wniosku, 2. We wskazanej w punkcie 1. komórce każdy wnioskodawca zawrze i opisze: a. zidentyfikowane czynniki zagrażające realizacji projektu (przykładowe ryzyka należy wskazać w instrukcji do wniosku, aby pokazać wnioskodawcy, w jaki sposób należy je formułować i identyfikować) b. opisze, w stosunku do każdego czynnika odrębnie, analizę prawdopodobieństwa wystąpienia tego czynnika, c. każdemu zidentyfikowanemu zagrożeniu wskaże działania/metody zaradcze. 3. W kartach oceny merytorycznej (część D. ocena wykonalności), w odniesieniu do oceniania opisu ryzyk/zagrożeń, wytyczne do oceny zostaną uszczegółowione w co najmniej następujący sposób: a. W ramach oceny wykonalności projektu zostanie sformułowany punkt Analiza ryzyk, w którym ekspert oceni, czy uwzględniono różne rodzaje ryzyk (warto zarekomendować ekspertowi skonfrontowanie opisu z przykładami z instrukcji), czy przedstawiono wiarygodny plan reakcji na prawdopodobne sytuacje, które mogą wystąpić podczas realizacji projektu. WARIANT II. Wprowadzone zostaną zmiany w karcie oceny projektów i instrukcjach do wniosku: 1. W instrukcji do wniosków o dofinansowanie, w części 3. (C), przy opisie ogólnym projektu, w którym wnioskodawcy obecnie wpisują ryzyka, zostanie wskazane bardziej szczegółowo, jak należy je formułować (w tym wskazane zostaną przykłady zgodnie z zaleceniem z wariantu I.). 2. W kartach oceny merytorycznej (część D. ocena wykonalności), w odniesieniu do oceniania opisu ryzyk/zagrożeń, wytyczne do oceny zostaną uszczegółowione w sposób opisany w wariancie I. w punkcie 3. Oceniono, że wariant II. jest bardziej efektywny kosztowo. 5

6 SUMMARY INTRODUCTION The hereby report entitled The evaluation of the Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy goals fulfilment through implementation of the Regional Operational Programme of the Mazowieckie Voivodeship (ROP MV) for the period was conducted in October 2011 against the order of the Marschal s Office of the Mazowieckie Voivodeship. The aim of the research was to evaluate the influence of the project implemented within the ROP MV on the Lisbon Strategy (LS)/Europe 2020 Strategy (EU 2020) goals and on the competitiveness of the mazowieckie voivodeship. This aim resulted from the specific character of the LS and the EU The Lisbon Strategy accepted by the European Council in 2000 stated that till 2010 Europe will become one of the most competitive, knowledge based economy in the world. In mid-year 2010 the Lisbon Strategy expired, and was replaced by the Europe 2020 Strategy. Changing of the regional policy implementation tool on the European scale resulted in the necessity to carry out analysis summarizing its implementation, including the necessity to verify the influence of the Regional Operational Programmes on the goals of the above mentioned strategies. In the research a number of research techniques were used, which enabled gathering an extensive empirical material to answer the research questions ascribed to particular detailed research goals, that are: 1. The evaluation of the accuracy of the projects implemented within the ROP MV under their cohesion with the Lisbon /Europe 2020 Strategy priorities; 2. The evaluation of the influence of the projects implemented within pro-lisbon and the Europe 2020 priorities on the competitiveness of the mazowieckie voivodeship; 3. Identification of the mechanisms fostering/limiting the success of the projects contributing to the implementation of the Lisbon Strategy/Europe 2020 Strategy; 4. Drawing up recommendations indicating essential actions ensuring implementation of the Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy through the ROP MV; 5. Comparison of the processes and practices used by the Management Authority of the Regional Operational Programme of the Mazowieckie Voivodeship (MA ROP MV) with solutions used by other institutions responsible for management of ROPs to provide compliance of the operations implemented within the programmes with the Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy. RESULTS OF THE RESEARCH Until now 333 projects within Measures described as complainant with the LS goals were implemented within the ROP MV. Those projects mainly contribute to goals: increase and improvement of the R&D investments and enlargement and improvement of the European infrastructure. Moreover, 97 projects implementing the Europe 2020 Strategy s goals were realized within the Programme, most of them within area: Climate, energy, mobility. The analysis of projects implemented within the Measure 1.2. ROP MV influence on the fulfillment of the Lisbon goals and voivodeship development indicated that this Measure will probably lead to increase in cooperation between science and business, implementation of this Measure s goals will positively influence on the implementation of attainments in entrepreneurs and will result in the increase of the R&D expenditures. In Beneficiaries opinion, the unrepayable subsidy is the most wanted form of support. However, experts in the Expert Panel indicated the necessity to distinguish the support form by the beneficiary and project type. According to their opinion, the most effective support will be to give loans for commercial enterprises and direct unrepayable subsidies for public 6

7 use. The only exception will be research and development operations, mostly of an experimental character because of the lack of sufficient financial means for implementation of such projects on the entrepreneurs side, these projects should still be subsidized. The analysis of the indicators system showed that indicators used to monitor progress and effects of projects implementation contribute, however not directly, to the Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy individual goals. The projects evaluation criteria provide selection of the projects implementing the Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy goals, however, individual enaluation stages differ in effectiveness, and criteria themselves (formal and objective) need to be supplemented with formal criterion the usage of at least 1 Lisbon indicator in the project and objective criterion project compliance with the Europe 2020 Strategy. Beneficiaries and applicants show their interest in implementation of the projects contributing in intervention categories realizing the Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy goals. The most interesting are the projects from the following areas: enlargement and improvement of the infrastructure; innovation fostering, ICT usage and sustainable usage of resources; investments in human capital, better education systems and abilities acquiring. The beneficiaries gain knowledge about strategic documents mainly from the MA and the Intermediate Body II and from internet. They regard availability of those documents as sufficient. In beneficiaries opinion, the best information sources are trainings, the ROP MV web site and brochures and leaflets distributed by the MA and IB II. As the factors fostering the projects success, the beneficiaries regarded mainly financial resources, which enable implementation of the project despite the regularity of cofinancing payments. As barriers of the right implementation of projects, the beneficiaries indicated exactly the same factors but in a negative way the lack of sufficient financial resources is such a barrier. In the ROP MV MA and IB employees and experts from the Project Evaluation Commission opinion, the right implementation of projects depends on coexistence of factors of a positive character resulting from internal conditions of beneficiaries (resources, knowledge, etc.) and external factors, such as clarity and constancy of law and procedures of application, evaluation and accountancy of projects co-financed with the ROP MV. The research did not show a direct connection between implementation of more than one project within the ROP MV and the readiness to implement enterprises dedicated to the Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy goals. In experts and the ROP MV MA and IB employees opinion, there are situations when beneficiary s experience from previous projects increases the effectiveness of a realized project, and implementation of investments within different Measures result in a synergy effect, which means additional benefits of a project implementation. KEY RECOMMENTATIONS On the basis of research conclusions following recommendations were formulated: VI. The applicant should be obliged to describe in which way the project dedicates to the European union goals (the LS, EU 2020) the applicant should be obliged to indicate which goal/goals of the strategies his project corresponds with and to present what the cohesion is about. It should be done within the application form, alternatively in part 4 (with a description of the project cohesion with regional and local strategies) or in part 5 (with a description of a project cohesion with horizontal policies). This element should be evaluated on the stage of object evaluation undertaken by experts. 7

8 VII. VIII. IX. Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu Experts evaluating projects within the ROP MV (with reference to so called pro-lisbon actions) should be provided with trainings on the European union strategies (currently the trainings on the Europe 2020 Strategy are also relevant). Within the ROP MV indicators system, indicators coherent with the LS and EU 2020 goals for so called pro-lisbon operations should be highlighted, so the applicants could use set solutions/indicators proposals in their projects In part 6 (F),despite presenting individually formulated indicators, there should be an obligation for an applicant to choose 1-2 indicators from a mandatory list (similarly as in the OP IE). This solution will require formulation of an indication system, in which for a separate Measures there are result indicators coherent with the EU 2020 goals so that the applicants could choose from a set list (see: recommendation no 3 in the table). X. One of the below described scenario should be implemented: SCENARIO I. Changes in the application form and project evaluation sheet will be implemented: 4. A separate cell in the application form should be highlighted risk analysis in part 3. (C) of the application form. 5. In the cell mentioned in point 1 each applicant will present and describe: d. Identified threads of project implementation (examples of risks should be indicated in the application manual, as to show the applicant how they should be formulated and identified) e. The probability of each factor appearance, f. Each identified thread should be followed by remedy actions/methods. 6. In the objective evaluation sheets (part D. feasibility evaluation), in reference to risks/threads evaluation, the guidelines of evaluation should be developed in the following way: a. Point Risks analysis should be formulated within the project feasibility evaluation, in which the expert will evaluate whether different risk types were included (expert should be recommended to check the description with examples from the application form manual), or a reliable reaction plan for similar situations, which can occur during project implementation, was presented. SCENARIO II. Changes in the project evaluation sheet and application form manual will be implemented: 3. In the application form manual, in part 3. (C), in overall description of a project, in which the applicants indicate risks, there should be a more detailed information on how to present risks (including examples according to the recommendation from scenario I). 4. In the objective evaluation sheets (part D. feasibility evaluation) in reference to risks/threads evaluation, the guidelines of evaluation should be developed in a way presented in the scenario I point 3. The evaluation showed that scenario II is more cost efficient. 8

9 SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW... 2 STRESZCZENIE... 3 SUMMARY... 6 WPROWADZENIE METODYKA BADANIA WYNIKI BADANIA OCENA TRAFNOŚCI PRZYJĘTYCH DO REALIZACJI W RAMACH RPO WM PROJEKTÓW POD KĄTEM ICH SPÓJNOŚCI Z PRIORYTETAMI STRATEGII LIZBOŃSKIEJ I STRATEGII EUROPA OCENA WPŁYWU REALIZOWANYCH PROJEKTÓW W RAMACH PRIORYTETÓW PROLIZBOŃSKICH ORAZ REALIZUJĄCYCH STRATEGIĘ EUROPA 2020 NA KONKURENCYJNOŚĆ WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO IDENTYFIKACJA MECHANIZMÓW WZMACNIAJĄCYCH/OGRANICZAJĄCYCH POWODZENIE PROJEKTÓW PRZYCZYNIAJĄCYCH SIĘ DO REALIZACJI STRATEGII LIZBOŃSKIEJ ORAZ STRATEGII EUROPA UZYSKANIE REKOMENDACJI WSKAZUJĄCYCH NIEZBĘDNE DZIAŁANIA ZAPEWNIAJĄCE REALIZACJĘ STRATEGII LIZBOŃSKIEJ I STRATEGII EUROPA 2020 POPRZEZ REALIZACJĘ RPO WM PORÓWNANIE PROCESÓW I PRAKTYK STOSOWANYCH PRZEZ INSTYTUCJĘ ZARZĄDZAJĄCĄ REGIONALNYM PROGRAMEM OPERACYJNYM WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO (IZ RPO WM) Z ROZWIĄZANIAMI STOSOWANYMI PRZEZ INNE INSTYTUCJE ODPOWIEDZIALNE ZA ZARZĄDZANIE INNYMI RPO W ZAKRESIE ZGODNOŚCI OPERACJI REALIZOWANYCH W RAMACH PROGRAMU ZE STRATEGIĄ LIZBOŃSKĄ I STRATEGIĄ EUROPA ANALIZA LOGICZNA PODSUMOWANIE WNIOSKI I REKOMENDACJE Z BADANIA SPIS TABEL SPIS WYKRESÓW SPIS RYSUNKÓW I MAP ZAŁĄCZNIKI ZAŁĄCZNIK 1. CASE STUDY ZAŁĄCZNIK 2. ZMODYFIKOWANE TABELE ZAŁĄCZNIKA NR 5. DO SZOP RPO WM KRYTERIA WYBORU FINANSOWANYCH OPERACJI ZAŁĄCZNIK 3. ZMIANY W IINSTRUKCJI WYPEŁNIANIA WNIOSKU O DOFINANSOWANIE PROJEKTU REALIZOWANEGO W RAMACH RPO WM FRAGMENTY MODELOWEJ DOKUMENTACJI WERSJA I ZAŁĄCZNIK 4. ZMIANY W INSTRUKCJI WYPEŁNIANIA WNIOSKU O DOFINANSOWANIE PROJEKTU REALIZOWANEGO W RAMACH RPO WM FRAGMENTY MODELOWEJ DOKUMENTACJI WERSJA II ZAŁĄCZNIK 5. KWESTIONARIUSZ CATI DLA BENEFICJENTÓW RPO WM ZAŁĄCZNIK 6. SCENARIUSZ WYWIADU Z PRACOWNIKAMI IZ RPO WM I IPII ORAZ EKSPERTAMI ODPOWIEDZIALNYMI ZA OCENĘ MERYTORYCZNĄ PROJEKTÓW ZAŁĄCZNIK 7. RAMOWY SCENARIUSZ PANELU EKSPERTÓW I. Załącznik 8. Wersja I. wniosku o dofinasowanie 155 II. Załącznik 9. Wersja II. wniosku o dofinasowanie 155 BIBLIOGRAFIA

10 WPROWADZENIE Strategia Lizbońska przyjęta przez Radę Europejską w 2000 r. zakładała, że do 2010 r. Europa stanie się jedną z najbardziej konkurencyjnych, opartych na wiedzy gospodarek świata. W 2005 r. w ramach odnowionej Strategii Lizbońskiej wskazano, jako kierunek priorytetowy, zapewnienie silniejszego i trwałego wzrostu gospodarczego oraz tworzenie większej liczby miejsc pracy poprzez rozwój innowacji oraz polepszenie warunków prowadzenia działalności gospodarczej. W 2010 r., po zakończeniu okresu obowiązywania Strategii Lizbońskiej, jako kontynuację jej idei przyjęto dokument: Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju, sprzyjającego włączeniu społecznemu. Okoliczności te sprawiły, że rok 2011 stał się okresem weryfikacji wpływu Regionalnych Programów Operacyjnych na realizację celów wspomnianej strategii. Celem głównym badania była analiza i ocena wpływu projektów realizowanych w ramach RPO WM na osiągnięcie celów Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020 i konkurencyjność Województwa Mazowieckiego. Osiągnięcie celu głównego zostało zrealizowane poprzez realizację celów szczegółowych sformułowanych w sposób następujący: 1. Ocena trafności przyjętych do realizacji w ramach RPO WM projektów pod kątem ich spójności z priorytetami Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020; 2. Ocena wpływu realizowanych projektów w ramach priorytetów prolizbońskich oraz realizujących Strategię Europa 2020 na konkurencyjność Województwa Mazowieckiego; 3. Identyfikacja mechanizmów wzmacniających/ograniczających powodzenie projektów przyczyniających się do realizacji Strategii Lizbońskiej/Strategii Europa 2020; 4. Uzyskanie rekomendacji wskazujących niezbędne działania zapewniające realizację Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020 poprzez realizacji RPO WM. 5. Porównanie procesów i praktyk stosowanych przez Instytucję Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego (IZ RPO WM) z rozwiązaniami stosowanymi przez inne instytucje odpowiedzialne za zarządzanie innymi RPO w zakresie zgodności operacji realizowanych w ramach programu ze Strategią Lizbońską i Strategią Europa

11 1. METODYKA BADANIA PYTANIA BADAWCZE Wykonawca w ramach badania udzielił odpowiedzi na następujące pytania badawcze: I. Cel 1. Ocena trafności przyjętych do realizacji w ramach RPO WM projektów pod kątem ich spójności z priorytetami Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa Czy w ramach RPO WM realizowane są projekty, które przyczyniają się do realizacji Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020? 1.2. W jakim stopniu wnioski o dofinansowanie projektów w ramach działania 1.2 RPO WM mogą się przyczynić do realizacji Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020? 1.3. Które projekty w największym stopniu przyczyniają się realizacji Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020? 1.4. W jakim stopniu formy wsparcia (bezzwrotna dotacja/pożyczka/poręczenie) w ramach RPO WM odpowiadają celom analizowanych strategii? Które z form powinny być preferowane w kontekście maksymalizacji realizacji celów poszczególnych strategii przez operacje realizowane w ramach RPO WM? 1.5. Czy wskaźniki służące monitorowaniu postępów i efektów wdrażania projektów są skorelowane z celami Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020? 1.6. Czy opracowując kryteria wyboru dla konkursów brano pod uwagę założenia Strategii i prolizbońskie wskaźniki? Jeśli tak, to w jakim stopniu kryteria wyboru spełniają założenia Strategii Lizbońskiej? II. Cel 2. Ocena wpływu realizowanych projektów w ramach priorytetów prolizbońskich oraz realizujących Strategią Europa 2020 na konkurencyjność Województwa Mazowieckiego 2.1. Jak przedstawia się sytuacja społeczno-gospodarcza w Województwie Mazowieckim pod kątem celów Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020 (m. in. nakłady na badania i rozwój w stosunku do PKB, stan zatrudnienia wśród kobiet i mężczyzn), w tym porównanie sytuacji społeczno-gospodarczej na podstawie wybranych wskaźników z innymi regionami kraju Czy projekty dofinansowane w ramach RPO WM: poszerzają ofertę województwa do lokowania inwestycji? przyczyniają się do zwiększenia inwestycji w badania i rozwój? rozwijają i pogłębiają regionalny rynek? mają wpływ na rozwój i poprawę infrastruktury w regionie? przyczyniają się do wzrostu zatrudnienia w regionie? 2.3. W jaki sposób realizacja projektów prolizbońskich wpłynęła na sytuację społecznogospodarczą w regionie? 2.4. Które z celów Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020 w największym stopniu odpowiadają potrzebom beneficjentów RPO WM? III. Cel 3. Identyfikacja mechanizmów wzmacniających/ograniczających powodzenie projektów przyczyniających się do realizacji Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa Jakie czynniki wzmacniają powodzenie projektów przyczyniających się do realizacji Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020? 3.2. Jakie występują bariery w prawidłowej realizacji projektów istotnych dla realizacji celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020? 3.3. Czy beneficjenci i wnioskodawcy wyrażają zainteresowanie realizacją projektów, wpisujących się w kategorie interwencji realizujących cele Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020? W jakim stopniu kryteria prolizbońskie mają wpływ na zakres projektów? 3.4. Z jakich źródeł beneficjenci czerpią wiedzę na temat dokumentów strategicznych i przepisów wspólnotowych dotyczących ich projektów? Które z tych źródeł informacji 1 Cel uzupełniony przez Wykonawcę. 11

12 IV. Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu nt. polityk horyzontalnych UE oraz pozostałych przepisów prawa wspólnotowego są oceniane przez beneficjentów, jako najłatwiej dostępne? 3.5. Czy w przypadku realizacji kilku operacji w ramach RPO WM przez tego samego beneficjenta występuje efekt synergii w zakresie jakościowej zgodności z celami poszczególnych strategii? W czym ten efekt się przejawia? Cel 4. Uzyskanie rekomendacji wskazujących niezbędne działania zapewniające realizację Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację RPO WM 4.1. Zaproponowanie modelowej dokumentacji konkursowej dla działania realizującego cele Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 (uwzględniającej m. in. wnioski z pytań 3.1 i 3.2). V. Cel 5. Porównanie procesów i praktyk stosowanych przez Instytucję Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego (IZ RPO WM) z rozwiązaniami stosowanymi przez inne instytucje odpowiedzialne za zarządzanie innymi RPO w zakresie zgodności operacji realizowanych w ramach programu ze Strategią Lizbońską i Strategią Europa Jakie różnice występują w metodach weryfikacji zgodności ze strategiami UE pomiędzy RPO WM a innymi RPO w innych województwach? 5.2 Jakie rozwiązania stosowane są w ramach RPO w innych województwach celem zapewnienia wpływu projektów na realizację celów wskazanych w analizowanych strategiach? Czy któreś z tych rozwiązań można by było przyjąć jako dobre praktyki? 5.3 Które dobre praktyki innych instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie funduszy europejskich mogą zostać wdrożone przez IZ RPO WM celem zwiększenia wpływu operacji realizowanych w ramach programu ze Strategią Lizbońską, Strategią Europa 2020? KRYTERIA EWALUACJI W badaniu wykorzystano następujące kryteria ewaluacyjne: 1. Trafność, która pozwoli ocenić czy wybór projektów przyjętych do realizacji w ramach RPO WM sprzyja realizacji Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020; 2. Użyteczność, która pozwoli ocenić, w jakim stopniu środki przeznaczone na realizację projektów w ramach kategorii realizujących cele Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 przyczynią się do zaspokojenia potrzeb beneficjentów z Województwa Mazowieckiego; 3. Skuteczność, która pozwoli ocenić, w jakim stopniu wybrane do realizacji projekty przyczyniają się do zwiększenia konkurencyjności regionu METODY I TECHNIKI WYKORZYSTANE W BADANIU Analiza desk research została wykorzystana ze względu na uniwersalny charakter analizowanych dokumentów. W analizach danych zastanych nie jest obecna większość obciążeń charakterystycznych dla badań reaktywnych takich jak np. efekt ankieterski, co pozwoliło na zebranie wysoce obiektywnych informacji. Zastosowanie tej metody zapewniło zdobycie informacji niezbędnych do formułowania wniosków końcowych do raportu, którymi respondenci nie dysponują osobiście, a są one zapisane w formie gotowych opracowań i ekspertyz. Indywidualne wywiady pogłębione - opierające się o rozmowę z respondentem, moderowaną przez ankietera zgodnie z określonym scenariuszem wywiadu zawierającym komplet zagadnień do omówienia zrealizowano z 5 pracownikami UMWM oraz MJWRPO, a także z 14 członkami Komisji Konkursowej. Informacje i stanowisko przestawione w tych wywiadach zostały bezpośrednio skonfrontowane ze stanowiskiem beneficjentów w badaniu CATI. Możliwa była zatem wzajemna krytyczna analiza pozyskanych opinii, co wpłynęło pozytywnie na wypracowane wnioski i rekomendacje. Badanie CATI (wspomagany komputerowo wywiad telefoniczny) umożliwiło szybkie i bardzo efektywne przeprowadzenie badania wśród beneficjentów RPO WM. Próba w badaniu wyniosła

13 beneficjentów, poniższa tabela prezentuje strukturę próby. Próba została zrealizowana na poziomie 98%, spowodowane to było odmowami udziału w badaniu (5 przypadków) oraz niemożliwością skontaktowania się z beneficjentem przez cały okres realizacji badania ( 9 przypadków). Tabela 1. Struktura próby w badaniu CATI Działanie Temat priorytetu Liczba zakończonych projektów (mają wniosek o płatność końcową) Inne inwestycje w przedsiębiorstwa Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związane z dziedziną badań i innowacji (innowacyjne technologie, tworzenie przedsiębiorstw przez uczelnie, istniejące ośrodki B+RT i 46 przedsiębiorstwa itp.) Inne działania mające na celu pobudzanie badań, innowacji i przedsiębiorczości w MŚP Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci szerokopasmowe) Inne działania mające na celu poprawę dostępu MŚP do TIK i ich wydajne użytkowanie Drogi regionalne/lokalne Gospodarka i zaopatrzenie w wodę pitną Oczyszczanie ścieków Zapobieganie zagrożeniom (w tym opracowanie i wdrażanie planów i instrumentów zapobiegania i zarządzania zagrożeniami 1 naturalnym i technologicznym) Inne działania na rzecz ochrony środowiska i zapobiegania zagrożeniom Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego Rozwój infrastruktury kulturalnej Inne wsparcie dla poprawy usług kulturalnych Infrastruktura ochrony zdrowia Infrastruktura systemu oświaty Pozostała infrastruktura społeczna 2 RAZEM 349 Źródło: Opracowanie własne Case studies analiza/studium przypadków w niniejszym badaniu studium nastawione było na szukanie sytuacji wzorcowych, zgodnie z założeniem 4. celu szczegółowego badania. Zbadano łącznie 100 projektów, w analizie wyodrębniono 10 przypadków, które przedstawiono w raporcie końcowym jako wzorcowe. Technika analizy SWOT - technika oceny pozycji badanego obiektu (jego silnych i słabych stron) na tle szans i zagrożeń ze strony otoczenia, wspomagająca wybór najlepszej strategii działania. SWOT uporządkował analizę pod kątem oceny stosowności rozwiązań przyjętych w systemie oceny wniosków o dofinansowanie w ramach RPO WM oraz diagnozy czynników wpływających na zgodność projektów realizowanych w ramach RPO WM ze strategiami UE obecnie i w przyszłości oraz ich wpływ na realizacje celów badanych strategii. Analiza była bardzo użyteczna pod kątem realizacji celu 3. identyfikacja mechanizmów wzmacniających/ograniczających powodzenie projektów przyczyniających się do realizacji Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa Analiza problemów - drzewo problemów i drzewo celów: są to kompleksowe diagramy pokazujące logiczne związki przyczynowo skutkowe pomiędzy sytuacjami postrzeganymi jako negatywne w danym obszarze oraz wskazujące problem główny, jego przyczyny i skutki. Drzewo problemów umożliwia wskazanie wąskich gardeł kluczowych problemów, których rozwiązanie wpłynie na rozwiązanie innych problemów zidentyfikowanych podczas analizy. Opracowane drzewo problemów 13

14 pozwoliło zidentyfikować problemy i niepożądane zjawiska w procesie weryfikacji oraz realizacji projektów w ramach RPO WM pod kątem ich zgodności z celami badanych strategii. Na podstawie drzewa problemów zostało sporządzone drzewo celów, dzięki któremu zostały zidentyfikowane alternatywne rozwiązania. W ostatniej fazie badania przeprowadzono panel ekspertów, w formie grupy roboczej powołanej do celów ewaluacji. Panel miał za zadanie szybko i rzetelnie sformułować syntetyczny osąd, który integrował najważniejsze informacje dostępne na temat badanych zagadnień. Za pomocą techniki analizy porównawczej (benchmarking) oceniono, jak w przypadku innych regionalnych programów operacyjnych zapewnia się zgodność projektów z wymienionymi w obszarze badawczym dokumentami strategicznymi. Ponadto porównane zostały wskaźniki odzwierciedlające cele badanych strategii dla województwa mazowieckiego oraz innych województw w Polsce (określono ranking województw pod kątem wybranych wskaźników). 14

15 2. WYNIKI BADANIA 2.1 Ocena trafności przyjętych do realizacji w ramach RPO WM projektów pod kątem ich spójności z priorytetami Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 Czy w ramach RPO WM realizowane są projekty, które przyczyniają się do realizacji Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020? Które projekty w największym stopniu przyczyniają się do realizacji Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020? Projekty wpisujące się w kategorie interwencji wynikające ze Strategii Lizbońskiej w sposób naturalny przyczyniają się do realizacji samej SL. Do tych projektów należy zaliczyć w pierwszej kolejności te, które są realizowane w ramach następujących działań RPO WM: I. Priorytet I - Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości na Mazowszu 1. Działanie 1.1 Wzmocnienie sektora badawczo - rozwojowego 2. Działanie 1.2 Budowa sieci współpracy nauka - gospodarka 3. Działanie 1.3 Kompleksowe przygotowanie terenów pod działalność gospodarczą 4. Działanie 1.4 Wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu 5. Działanie 1.5 Rozwój przedsiębiorczości 6. Działanie 1.7 Promocja gospodarcza II. PRIORYTET II - PRZYSPIESZENIE E-ROZWOJU MAZOWSZA 1. Działanie 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu 2. Działanie 2.2 Rozwój e-usług III. PRIORYTET III. REGIONALNY SYSTEM TRANSPORTOWY 1. Działanie 3.1. Infrastruktura drogowa 2. Działanie 3.2. Regionalny transport publiczny 3. Działanie 3.3. Lotniska i infrastruktura lotnicza IV. PRIORYTET V. WZMACNIANIE ROLI MIAST W ROZWOJU REGIONU 1. Działanie 5.1. Transport miejski V. PRIORYTET VII. TWORZENIE I POPRAWA WARUNKÓW DLA ROZWOJU KAPITAŁU LUDZKIEGO 1. Działanie 7.2. Infrastruktura służąca edukacji 2. Działanie 7.3. Infrastruktura służąca pomocy społecznej. Poniższa tabela przedstawia powiązania pomiędzy celami SL, kategoriami interwencji a Działaniami RPO. Ponadto wskazuje, w ramach których działań RPO WM, zatem i celów SL, zrealizowano dotychczas najwięcej projektów Tabela 2. Tabela zgodności ze Strategią Lizbońską Wymiary Strategii Lizbońskiej Obszary/cele Strategii stanowiące cel jej głównych działań Kategorie interwencji Działania RPO WM Liczba projektów zrealizowanych w ramach wskazanych działań wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R, 2, 3,7 1.1, 1.2, Rozwój wiedzy i innowacji pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów 10, 11, 13, 9, 6, 15, 33, , 1.8, 2.1, 2.2, przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej 5,8 1.3, 1.4,

16 rozszerzenie i pogłębienie wspólnego rynku Rozwój atrakcyjności UE jako miejsca dla inwestowania i pracy poprawa prawodawstwa europejskiego i krajowego stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w obrębie UE i poza nią rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej 18,23,25,28,29, 75,79 3.1, 3.2, 3.3, 5.1, 7.2, Rozwój mechanizmów umożliwiających przedsiębiorstwom tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy Źródło: Opracowanie własne zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności 5,8 1.3, 1.4, ,8 1.3, 1.4, Najwięcej projektów zostało zrealizowanych w ramach Działania 1.5 aż 240, zatem projekty dofinansowane z RPO WM najbardziej przyczyniają się do realizacji celu SL: wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R. W drugiej kolejności najlepiej realizowany jest cel SL: rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej w ramach tego celu zrealizowano 84 projekty. Ponadto, jako kategorie interwencji przypisane Strategii Lizbońskiej wskazano w załączniku nr 2 SzOP RPO WM kategorie: 39. Energia odnawialna: wiatrowa, 40. Energia odnawialna: słoneczna, 41. Energia odnawialna: biomasa, 42. Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i pozostałe, 43. Efektywność energetyczna, produkcja skojarzona (kogeneracja), zarządzanie energią 52. Promowanie czystego transportu miejskiego wpisujące się. Zatem należy uznać, że Działania w ramach Priorytetu IV. Środowisko, zapobieganie zagrożeniom i energetyka także wpisują się w cele Strategii Lizbońskiej. Nie uwzględniono ich w tabeli powyżej, ponieważ element związany ze zrównoważonym rozwojem i ochroną środowiska został dodany do Strategii po szczycie Rady Europejskiej w Goeteborgu w 2001 r., natomiast w pierwszej Strategii Lizbońskiej przyjętej w 2000 r. nie uwzględniono tych zapisów. 2 Zostały one jednak uwzględnione w Strategii Europa 2020, jak czytamy w tabeli poniżej. W ramach tej osi zrealizowano dotychczas 8 projektów (4 z Działania 4.1 i 4 z Działania 4.4) (data pobrania: r.) 3 Dla przejrzystości wskazane wyżej Działania i kategorie interwencji będą opisywane przede wszystkich przy analizie realizacji celów strategii Europa

17 Tabela 3. Tabela zgodności ze Strategią Europa 2020 Priorytety Strategii UE 2020 Rozwój inteligentny - rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji smart growth Obszary/cele Strategii UE 2020 stanowiące cel jej głównych działań Badania i rozwój, innowacje Społeczeństwo informacyjne Inicjatywy flagowe UE Unia Innowacji - inicjatywa na rzecz poprawy warunków ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, tak by innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które z kolei przyczynią się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy; Europejska Agenda Cyfrowa -Inicjatywa na rzecz upowszechnienia szybkiego Internetu i umożliwienia gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku cyfrowego; Kategorie interwencji Działania RPO WM Liczba projektów zrealizowanych w ramach wskazanych działań 2, 3 1.1, , 11, , Edukacja Młodzież w drodze - inicjatywa na rzecz poprawy wyników systemów kształcenia oraz ułatwiania młodzieży wejścia na rynek pracy; Rozwój zrównoważony - wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; suistainable growth Klimat, energia, mobilność Konkurencyjność Europa efektywnie korzystająca z zasobów inicjatywa na rzecz uniezależnienia wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów, przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii, modernizacji transportu oraz propagowania efektywności energetycznej; Polityka przemysłowa w erze globalizacji inicjatywa na rzecz poprawy otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do MŚP, oraz wspierania rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych; 18, 23, 25, 28, 29, 33, 35, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 51, 53 5, 7, 8 3.1, 3.2, 3.3, 4.1, 4.2, 4.3, 4.4, , 1.4, Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu - wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. inclusive growth Zatrudnienie i umiejętności Walka z ubóstwem Źródło: Opracowanie własne Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia inicjatywa na rzecz modernizacji rynków pracy i wzmocnienia pozycji obywateli poprzez rozwój kwalifikacji przez całe życie w celu zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej i lepszego dopasowania popytu do podaży na rynku pracy, między innymi dzięki mobilności siły roboczej; Europejski program walki z ubóstwem inicjatywa na rzecz zapewnienia spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa W przypadku Strategii Europa 2020 najszerzej realizowany jest cel/obszar: Klimat, energia, mobilność, w ramach priorytetu Rozwój zrównoważony - wspieranie gospodarki efektywniej 17

18 korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; suistainable growth w ten cel wpisuje się aż 86 zrealizowanych projektów. W ramach RPO WM zrealizowano już 333 projekty, które przyczyniają się do realizacji Strategii Lizbońskiej, w tym przede wszystkim do realizacji celów: wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R oraz rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej. W ramach Programu zrealizowano także 97 projektów wpisujących się w cele Strategii Europa 2020, w tym najwięcej w ramach obszaru: Klimat, energia, mobilność. Poniżej przedstawiono metryki projektowe stanowiące syntetyczne zestawienie informacji z przeprowadzonej analizy projektów. Zaprezentowane zostały projekty, które wskazano jako wzorcowe i opisano (ocena ekspercka dokonana przez członków zespołu badawczego) w jaki sposób projekt realizuje cele strategii. Oprócz projektów z Działań prolizbońskich (wg kategorii interwencji wskazanych w załączniku nr 1 i 2 do SzOP RPO WM ) przyczyniających się w sposób bezpośredni do realizacji celów SL wskazano także wybrane projekty z Działań, których nie przypisano do lizbońskich, ale w których także obserwuje się zgodność projektu z celami SL i/lub EU 2020 (tzn. przyczyniają się w sposób pośredni do realizacji strategii np. Działanie 6.1 projekty wspierające zatrudnienie oraz wpływające na przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu, a także Działanie 7.1 w kontekście poprawy infrastruktury oraz projekty reprezentujące podejście zrównoważonego wykorzystywania zasobów). Prezentowane projekty stanowią przekrój operacji zrealizowanych w ramach RPO WM dzięki szczegółowej analizie wykazano szeroki zakres oddziaływania programu na zapisy Strategii (nie ogranicza się ona jedynie do wskaźników produktu i rezultatu deklarowanych przez beneficjentów). Jednym z podstawowych czynników warunkujących dobór projektów wzorcowych były proporcje w uzyskanej próbie badawczej (ponad połowa projektów to inicjatywy przedsiębiorstw w ramach 7. i 9. kategorii interwencji). Projekty przedsiębiorstw prezentowały w większości podobną konstrukcję logiczną do raportu wybrano zatem przedsięwzięcia bądź o szerokim oddziaływaniu (efekty dodatkowe), bądź o korzystnej relacji nakładu środków publicznych w stosunku do uzyskanego rezultatu (np. w zakresie nakładów na nowe miejsca pracy). Przyjęte podeście umożliwiło zaprezentowanie relatywnie dużej ilości projektów infrastrukturalnych (w stosunku do niewielkiej liczby przedsięwzięć zakończonych) przy doborze projektów kierowano się przede wszystkim ich poziomem wpływu na realizację celów strategii. Jako kryterium dodatkowe przyjęto konieczność prezentacji typów projektów, rzadko postrzeganych jako zgodne z analizowanymi Strategiami, które jednak w ramach RPO WM na poziomie poszczególnych operacji odpowiadają celom strategii (przykłady projektów z zakresu lokalnej infrastruktury drogowej, powiązanej jednak bezpośrednio z europejskimi korytarzami transportowymi w ramach sieci TEN-T oraz stanowiące niezbędne zaplecze infrastrukturalne dla podmiotów gospodarczych). Powyższa metodologia zapewniła przedstawienie szerokiego i wyraźnego oddziaływania RPO WM na cele analizowanych Strategii przedstawione podejście uwzględnia efekty dodatkowe i pośrednie zrealizowanych operacji, często niedostrzegane w tego rodzaju analizach. Ekspercka ocena zgodności projektów ze strategiami UE posłużyła z jednej strony dostarczeniu informacji o tym, w jaki sposób projekty realizują cele strategii, z drugiej mogą w przyszłości stanowić dla beneficjentów wzór opisu, który sami, zgodnie z rekomendacjami z badania, będą musieli formułować. 18

19 Tabela 4. Metryka projektu: Podniesienie konkurencyjności firmy PIMET poprzez wprowadzenie nowej ekologicznej technologii - unowocześnienie linii galwanizerii NR PROJEKTU RPMA /08-01 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Podniesienie konkurencyjności firmy PIMET poprzez wprowadzenie nowej ekologicznej technologii - unowocześnienie linii galwanizerii Maciej i Tadeusz Popielawscy "PIMET" Spółka Jawna Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji do , 00 zł , 00 zł Działanie 1.5 Rozwój przedsiębiorczości Kategoria 7. Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związanych z innowacjami (technologie innowacyjne, tworzenie nowych przedsiębiorstw przez uniwersytety, centra B+RT i istniejące już przedsiębiorstwa) kategoria prolizbońska Cele projektu Zasadniczymi celami projektu poza wzrostem konkurencyjności są: - wprowadzenie innowacyjności procesowej i organizacyjnej (nowoczesny automatyczny, ekologiczny proces pokrywania galwanicznego); - zwiększenie możliwości wytwórczych i dalszego rozszerzania asortymentu. Wyposażenie w nową linię galwaniczną pozwoli ponadto na: - poprawę warunków BHP (odciągi oparów w poszczególnych wannach); - pozytywny wpływ na ochronę środowiska (oszczędność wody a w rezultacie zmniejszenie ilości ścieków i ich stężenia - zastosowanie płuczek odzyskowych, systemu płukania w przeciwprądzie, ograniczenie rozchlapywania roztworów, szczelny układ rurowy odprowadzający ścieki, niskostężone kąpiele alkaiczne do cynkowania detali dla motoryzacji, całkowita eliminacja chromu +6 z obróbki wykończeniowej cynku tzw. pasywacji); - oszczędność energii elektrycznej (odzyskane ciepło z wtryskarek gorącokanałowych do podgrzewania kąpieli, nowej generacji prostowniki); - modyfikacja układu odprowadzającego ścieki pogalwaniczne (orurowanie, systemy alarmowe); - organizacja laboratorium chemicznego do kontroli kąpieli i ścieków; - nowe zaawansowane technologicznie produkty specjalistyczne (narzędzia) dla branż samochodowej, elektromechanicznej i innych firm produkcyjnych. Strategia UE, w którą wpisuje się projekt Projekt niewątpliwie wpisuje się kompleksowo w założenia europejskich dokumentów strategicznych. W odniesieniu do Strategii Lizbońskiej w ramach projektu założono oczekiwań w Strategii rozwój wiedzy i innowacji, nie tylko przez pobudzenie innowacji (nowy produkt dla przemysłu motoryzacyjnego) czy zrównoważony rozwój (zmniejszenie emisji i zanieczyszczenia ścieków, wyeliminowanie z produkcji szkodliwych związków chromu oraz oszczędność energii), ale także rozwój sfery B+R (utworzenie specjalistycznego laboratorium). Równolegle projekt realizuje postulaty dotyczące wzrostu zatrudnienia, kreując miejsca pracy dla wykwalifikowanej kadry w branży metalowo-chemicznej (tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy określone w Strategii Lizbońskiej).Należy podkreślić pełną zgodność projektu z celami Strategii EU 2020, inwestycja odpowiada wszystkim pięciu głównym celom: 1. Zatrudnienie (nowe miejsca pracy) 2. Badania i rozwój oraz innowacje (inwestycja dotyczy badań i rozwoju oraz prowadzi do wdrożenia innowacji) 3. Zmiany klimatu i energia ( ograniczenie emisji gazów cieplarnianych w związku 19

20 W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? z ograniczeniem zużycia energii) 4. Edukacja (wzrost udziału osób z wykształceniem wyższym - tworzone miejsca pracy wymagają wyższego wykształcenia) 5. Ubóstwo i wykluczenie społeczne (miejsca pracy w projekcie tworzone są poza głównymi ośrodkami miejskimi, będąc dostępnymi dla mieszkańców obszarów objętych problemami społeczno-gospodarczymi) W wymiarze ilościowym projekt prowadzi do powstania 6 specjalistycznych miejsc pracy, wdrożenia jednej nowej technologii i udoskonalenia jednego produktu. Wskaźniki odpowiadają, zatem kwestiom innowacyjności i wzrostu zatrudnienia. Należy podkreślić wysoką innowacyjność produktową projektu - wprowadzenie specjalistycznych narzędzi dla przemysłu, ale i samą nową organizację procesu wytwórczego (nowy, gorąco-komorowy proces wytwórczy). Niewątpliwie projekt stanowi wzorzec inwestycji zgodnej z europejskimi dokumentami strategicznymi. Jedyną słabością inwestycji jest ograniczona liczba nowych miejsc pracy, przy czym ocena w tym zakresie powinna być ostrożna ze względu na specjalistyczny charakter zatrudnienia (potencjalna dłuższa trwałość utworzonych miejsc pracy). Tabela 5. Metryka projektu: Poprawa konkurencyjności firmy "BRAMAR" M. Raczyński, R. Raczyński Sp. J. poprzez zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń do uruchomienia produkcji bram wielkogabarytowych i harmonijkowych bram obiektowych oraz elementów stalowych NR PROJEKTU RPMA /08-04 Tytuł projektu Poprawa konkurencyjności firmy "BRAMAR" M. Raczyński, R. Raczyński Sp. J. poprzez zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń do uruchomienia produkcji bram wielkogabarytowych i harmonijkowych bram obiektowych oraz elementów stalowych. Nazwa Beneficjenta BRAMAR M. Raczyński, R. Raczyński Spółka Jawna Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu do , 24 zł , 00 zł Działanie 1.5 Rozwój przedsiębiorczości Kategoria 7. Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związanych z innowacjami (technologie innowacyjne, tworzenie nowych przedsiębiorstw przez uniwersytety, centra B+RT i istniejące już przedsiębiorstwa) kategoria prolizbońska Głównym celem projektu jest poprawa konkurencyjności firmy na rynku regionalnym i krajowym poprzez zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń do uruchomienia produkcji bram wielkogabarytowych i harmonijkowych bram obiektowych oraz elementów stalowych. Cel główny miał zostać zrealizowany w oparciu o następujące cele szczegółowe: stworzenie 11 nowych miejsc pracy, zakup nowoczesnych maszyn i urządzeń, wdrożenie nowej technologii do produkcji bram i elementów stalowych, która umożliwi również produkcję drogowych ekranów akustycznych, przęseł i furtek ogrodzeniowych, akcesoriów do produkcji bram i ogrodzeń. Wprowadzone zostaną niespotykane na rynku polskim ręczne i automatyczne bramy harmonijkowe, zaś w pozostałym asortymencie innowacyjny kształtownik typu "jaskółczy ogon" jako rama segmentu. 20

21 Strategia UE, w którą wpisuje się projekt W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? Przedmiotowa inwestycja wykazuje szeroką zgodność horyzontalną z celami Strategii Lizbońskiej i Strategii EU W odniesieniu do Strategii Lizbońskiej projekt gwarantuje rozwój wiedzy i innowacji, poprzez stymulowanie działań badawczo-rozwojowych (inwestycja stanowi wdrożenie do produkcji nowego typu kształtownika), pobudzenie innowacji (kształtownik i bramy harmonijkowe), wykorzystanie ICT (sprzęt komputerowy z oprogramowaniem) czy zrównoważone wykorzystanie zasobów (oszczędność materiałów). Co jednak szczególnie ważne projekt przyczynia się do wskazywanego w SL zaangażowania większej liczby osób w aktywną działalność zawodową - inwestycja jest realizowana na obszarze wiejskim, w południowej części regionu. W odniesieniu do Strategii Europa 2020 inwestycja bezpośrednio realizuje 3 spośród 5 celów: osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75%; poprawa warunków prowadzenia działalności badawczo - rozwojowej; wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza poprzez ograniczanie ubóstwa. Projekt łączy trzy priorytety strategii - rozwój inteligentny (wysoka innowacyjność), rozwój zrównoważony (m.in. produkcja ekranów dźwiękochłonnych) oraz rozwój sprzyjający włączeniu społecznego (miejsca pracy na obszarach zagrożonych strukturalnym dziedziczeniem biedy). W ramach projektu zadeklarowano stworzenie 11 miejsc pracy. W wymiarze wskaźnikowym szczegółowo przedstawiono również zakres innowacji (1 nowa technologia, 1 udoskonalony produkt). Przedstawiona inwestycja wyraźnie oddziałuje na cele analizowanych strategii i jest przykładem inicjatyw możliwych do realizacji na obszarach wiejskich, w celu ich włączenia w europejskie procesy rozwojowe. Tabela 6. Metryka projektu: Modernizacja procesu produkcji wentylatorów w oparciu o technologię cięcia plazmą wąskostrumieniową NR PROJEKTU RPMA /08-00 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu Modernizacja procesu produkcji wentylatorów w oparciu o technologię cięcia plazmą wąskostrumieniową "UNI-PRO" Grzegorz Bokotko do , 00 zł , 00 zł Działanie 1.5 Rozwój przedsiębiorczości Kategoria 7. Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związanych z innowacjami (technologie innowacyjne, tworzenie nowych przedsiębiorstw przez uniwersytety, centra B+RT i istniejące już przedsiębiorstwa) kategoria prolizbońska Celem głównym projektu było zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku krajowym. Jego osiągnięcie nastąpiło m.in. przez następujące cele szczegółowe na poziomie rezultatu i oddziaływania: - zwiększenie wartości sprzedaży i zysków firmy; - wyposażenie firmy w sprzęt specjalistyczny pozwalający na wzrost wydajności pracy; - rozszerzenie typoszeregu produkowanych wentylatorów na urządzenia o dużej masie (do 200 kg) i dużych wymiarach (do 1400 mm); - wdrożenie innowacji procesowej (nowa technologia cięcia plazmowego); - wprowadzenie usług cięcia blachy na wypalarce plazmowej; - zmniejszenie pracochłonności i uciążliwości wycinania elementów z blach 21

22 Strategia UE, w którą wpisuje się projekt W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? stalowych; - poprawa wpływu na środowisko naturalne poprzez wprowadzenie systemu filtracji dymów i pyłów; -zmniejszenie bezrobocia; - zwiększenie stabilności firmy na rynku poprzez rozszerzenie asortymentu; - poprawa jakości produkowanych wyrobów. Analizowany projekt jest przykładem szerokiego oddziaływania na cele Strategii Lizbońskiej i EU 2020, mimo relatywnie niewielkiej wartości inwestycji. Nie ulega wątpliwości, że zakładany w projekcie rozwój przedsiębiorstwa nastąpi w wyniku wdrożenia rozwiązań innowacyjnych odnoszących się zarówno do procesu produkcyjnego jak i wytwarzanych produktów - Beneficjent zyska możliwość wytwarzania nowych, większych wentylatorów (związek z procesami badawczorozwojowymi w firmie). Tym samym projekt odpowiada rozwojowi wiedzy i innowacji zakładanemu w Strategii Lizbońskiej (stworzenie w firmie warunków do wzrostu i poprawy inwestycji w zakresie B+R, pobudzenie innowacji, zrównoważony rozwój), ale również celom zatrudnieniowym w niej określonym. Oddziaływanie pro środowiskowe jest jednym z elementów wspólnych dla realizacji przez projekt celów Strategii Lizbońskiej i Strategii EU wprowadzenie systemu filtracji dymów i pyłów pozwala nie tylko wdrażać zrównoważone wzorce produkcji, ale i realizuje cel Strategii EU 2020 określony jako ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Ponadto w odniesieniu do ww. Strategii projekt wspiera cel dotyczący wzrostu wskaźnika zatrudnienia oraz wzrostu wskaźnika nakładów na inwestycje w badania i rozwój oraz w innowacje. Projekt prowadzi do stworzenia trzech nowych miejsc pracy. Dodatkowo w wymiarze ilościowym opisano wdrażane innowacje (1 wdrożona technologia, 1 innowacja). Powyższe rezultaty liczbowe, po ich zestawieniu z zapisami merytorycznymi i wartością projektu pozwalają ocenić go jako efektywny z punktu widzenia poniesionych nakładów w kontekście wspierania realizacji celów Strategii Lizbońskiej i Strategii EU Tabela 7. Metryka projektu: Wzrost konkurencyjności firmy CAD/CAM SOLUTION poprzez implementację innowacyjnej na skalę kraju wielostopniowej technologii produkcji konstrukcji i elementów prototypowych branży motoryzacyjnej NR PROJEKTU RPMA /08.02 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu Wzrost konkurencyjności firmy CAD/CAM SOLUTION poprzez implementację innowacyjnej na skalę kraju wielostopniowej technologii produkcji konstrukcji i elementów prototypowych branży motoryzacyjnej CAD/CAM SOLUTION Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością do , 00 zł , 00 zł Działanie 1.5 Rozwój przedsiębiorczości Kategoria 7. Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związanych z innowacjami (technologie innowacyjne, tworzenie nowych przedsiębiorstw przez uniwersytety, centra B+RT i istniejące już przedsiębiorstwa) kategoria prolizbońska Celem nadrzędnym projektu był wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku międzynarodowym, w tym krajowym w wyniku nowej inwestycji prowadzącej do dywersyfikacji produkcji poprzez wdrożenie innowacyjnej 22

23 Strategia UE, w którą wpisuje się projekt wielostopniowej technologii produkcji (nośnika innowacji o charakterze procesowym oraz produktowym). Cele szczegółowe: - dywersyfikacja źródeł przychodów (innowacje - wprowadzenie prototypów z blachy; przyrządów do kontroli, jakości tzw. sprawdzianów; usługi obróbki na frezarkach CNC); - wzrost możliwości produkcyjnych; - wzrost zatrudnienia; - wzrost liczby odbiorców oraz wartości zamówień; - zwiększenie rentowności sprzedaży; - zwiększenie pozytywnego wpływu na środowisko naturalne; - poprawa BHP w przedsiębiorstwie; - pozytywny wpływ na politykę zatrudnienia oraz politykę równych szans; - pozytywny wpływ na rozwój społeczeństwa informacyjnego. Cele projektu charakteryzują się wysoką zgodnością z założeniami Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa Głównym atutem analizowanego projektu w kontekście celów analizowanych strategii jest silny związek inwestycji z działalnością o charakterze badawczo-rozwojowym. Beneficjent w ramach projektu rozwija produkcję prototypów wykonywanych na zlecenie czołowych graczy rynku europejskiego (dotychczasowi klienci firmy to m.in. Audi, BMW, Drauz Nothelfer, Allgaier, Laepple, Karmann czy Opel). Sama inwestycja zakłada zakup innowacyjnych rozwiązań technologicznych w postaci specjalistycznego sprzętu. Inicjatywa przedsiębiorcy jest tym samym zgodna ze wszystkimi celami Strategii Lizbońskiej wyznaczonymi w ramach jej wymiaru "rozwój wiedzy i innowacji": -wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R projekt w istocie dotyczy działalności o charakterze badawczo-rozwojowym - prototypowanie); - pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów (inwestycja przyczyni się do kreowania nowych innowacji, wykorzystania specjalistycznego oprogramowania projektowego czy oszczędności zasobów związanych z dokładnością obróbki na nowych maszynach); - przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej (produkty wytworzone w wyniku realizacji projektu będą wykorzystywane przez największe koncerny europejskie, budując ich przewagę konkurencyjną). Inwestycja odpowiada również celowi "stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w obrębie UE i poza nią" stanowiącemu element drugiego wymiaru SL "Rozwój atrakcyjności UE jako miejsca dla inwestowania i pracy" - produkcja wytworzona w ramach projektu będzie w znacznej części kierowana na rynki zagraniczne, zwiększając otwartość rynku polskiego i rynków krajów-odbiorców. Inwestycja wpisuje się również w trzeci z wymiarów SL "Rozwój mechanizmów umożliwiających przedsiębiorstwom tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy", poprzez wsparcie realizacji celów związanych z adaptacyjnością pracowników i zdobyciem przez nich nowych umiejętności (zwiększenie elastyczności projektantów w zakresie rodzajów projektowanych wyrobów), ale i zaangażowania większej liczby osób w aktywną działalność zawodową (nowe miejsca pracy). Zgodność celów projektu ze Strategią Lizbońską jest tym samym niewątpliwa. W zakresie nowej strategii - Europa 2020 analiza projektu oparta została na jego relacji w stosunku do wskaźników realizacji strategii - inwestycja realizuje w sposób bezpośredni lub wpływa pośrednio na wszystkie 5 wyznaczonych wskaźników: - wzrost poziomu zatrudnienia (w projekcie powstają nowe miejsca pracy); - wzrost nakładów na badania i rozwój oraz innowacje (w ramach projektu finansowany jest innowacyjny sprzęt, który służy realizacji prac rozwojowych dla przemysłu); - ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (wpływ pośredni; dzięki opracowanym prototypom, produkty wytwarzane przez odbiorców mogą ograniczać emisję CO2, NOx czy SOx do atmosfery); - wzrost udziału osób z wykształceniem wyższym (stanowiska pracy stworzone w projekcie są dedykowane specjalistom z wyższym wykształceniem, stanowiąc zachętę do podnoszenia kwalifikacji); - zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym (projekt realizowany jest poza Warszawą, wspierając tym samym walkę z ubóstwem w bezpośrednim otoczeniu inwestycji - zarówno poprzez nowe miejsca pracy związane z projektem jak i wzrost zapotrzebowania na usługi zewnętrzne związane z obsługą działalności Beneficjenta). Inwestycja jest, zatem w pełni zgodna z obiema analizowanymi Strategiami. 23

24 W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? W ramach projektu Beneficjent zadeklarował utworzenie 6 nowych miejsc pracy (mając na uwadze specyfikę jego działalności -prace rozwojowe i specjalistyczny charakter miejsc pracy liczba ta jest znacząca). W ujęciu wskaźnikowym zadeklarowano również wdrożenie jednej technologii oraz trzech innowacji. Ilościowo deklarowane wskaźniki nie odbiegają, zatem od innych Wnioskodawców w ramach RPO WM, jednak przeprowadzona analiza jakościowa projektu pozwala ocenić inwestycję jako wzorcową w zakresie zgodności z celami analizowanych strategii - projekt ma charakter kompleksowy, ale co znacznie ważniejsze stwarza podstawy do dalszego rozwoju innowacyjnego zarówno Beneficjenta jak i odbiorców jego produktów. Zidentyfikowano tym samym znaczący potencjał projektu w zakresie efektu mnożnikowego w odniesieniu do deklarowanych wskaźników. Tabela 8. Metryka projektu: Wzrost innowacyjności i konkurencyjności FHT EXPORT-IMPORT dzięki wdrożeniu innowacyjnej technologii produkcji reduktorów do najnowszej generacji samochodowych sekwencyjnych instalacji gazowych NR PROJEKTU RPMA /08-02 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Wzrost innowacyjności i konkurencyjności FHT EXPORT-IMPORT dzięki wdrożeniu innowacyjnej technologii produkcji reduktorów do najnowszej generacji samochodowych sekwencyjnych instalacji gazowych FHT EXPORT-IMPORT KRZYSZTOF KĘDZIERSKI Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji do , 00 zł , 00 zł Działanie 1.5 Rozwój przedsiębiorczości Kategoria 7. Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związanych z innowacjami (technologie innowacyjne, tworzenie nowych przedsiębiorstw przez uniwersytety, centra B+RT i istniejące już przedsiębiorstwa) kategoria prolizbońska Cele projektu Celem nadrzędnym projektu był wzrost konkurencyjności na skalę międzynarodową poprzez implementację innowacyjnej na skalę kraju technologii produkcji reduktorów do najnowszej generacji samochodowych sekwencyjnych instalacji gazowych. Cele szczegółowe projektu: - wzrost wskaźnika innowacyjności przedsiębiorstwa (dwa nowe produkty: reduktor LPG i reduktor CNG); - dywersyfikacja źródeł przychodów; - wzrost zatrudnienia w przedsiębiorstwie; - zwiększenie pozytywnego wpływu na środowisko naturalne (ograniczenie energochłonności produkcji, ale i cichsza praca silników zasilanych gazem przez wytworzone w wyniku realizacji projektu reduktory); - wzrost poziomu dochodów i rentowności przedsiębiorstwa; - optymalizacja i racjonalizacja kosztów działalności; - wzrost wydajności pracy oraz skrócenie czasu realizacji zleceń; - optymalizacja warunków BHP; -pozytywny wpływ na realizację polityki równych szans Strategia UE, w którą wpisuje się projekt Analizowana inwestycja wykazuje szeroką zgodność z celami Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa Zgodność projektu z celami Strategii Lizbońskiej odnosi się do dwóch spośród trzech jej wymiarów tj. "Rozwój wiedzy i innowacji" oraz "Rozwój mechanizmów umożliwiających przedsiębiorstwom tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy". W odniesieniu do pierwszego wskazanego wymiaru 24

25 W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? wartość dodana projektu związana jest z jego korelacją z wcześniejszymi pracami badawczo-rozwojowymi konstrukcji obu reduktorów (należy pamiętać, że wprowadzenie w firmie procesów ich wytwarzania powinno prowadzić również do ich modyfikacji i ulepszeń, a zatem stymulować popyt na usługi o charakterze B+R). Technologia produkcyjna zakupiona w ramach projektu oparta jest na najnowszych rozwiązaniach technicznych. Nie ma tym samym wątpliwości, że projekt charakteryzuje się znaczącym potencjałem innowacyjnym i równocześnie uwzględnia kwestie związane z ochroną środowiska (ograniczenie energochłonności produkcji oraz hałasu silników zasilanych przez reduktor) - odpowiada w pełni celowi SL określonemu jako "pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów". Realizacja projektu wiąże się z rozszerzeniem zakresu działalności firmy - wymaga, zatem zarówno stworzenia nowych miejsc pracy (cel SL określony jako: zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową) jak i zdobycia nowych umiejętności przez dotychczasowych pracowników (cel: zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników). Oba ww. elementy wpisują się w trzeci wymiar SL (Rozwój mechanizmów umożliwiających przedsiębiorstwom tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy). Podobna skala zgodności projektu odnosi się również do Strategii Europa planowana inwestycja w sposób bezpośredni lub pośredni przyczynia się do realizacji czterech spośród pięciu wyznaczonych w niej celów: - wzrost zatrudnienia (w projekcie kreowane są nowe miejsca pracy); - wzrost inwestycji w badania i rozwój oraz w innowacje (projekt zawiera elementy innowacyjne i może stymulować równoległy rozwój działalności B+R w firmie); - ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (inwestycja zakłada ograniczenie energochłonności produkcji a tym samym pośrednio zmniejszenie emisji zanieczyszczeń wynikających z procesów wytwarzania energii na potrzeby Beneficjenta); - zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym (projekt realizowany jest poza głównymi ośrodkami gospodarczymi regionu i sprzyja zatrudnieniu osób zamieszkujących marginalizowane obszary wiejskie). Przedmiotowa inwestycja w znaczącym stopniu odpowiada zatem wyzwaniom określonym dla gospodarki europejskiej w kluczowych dokumentach strategicznych. W wymiarze ilościowym określonym we wniosku o dofinansowanie Beneficjent zobowiązał się do stworzenia w ramach projektu 6 nowych miejsc pracy (gwarantując, że połowa z nich będzie dedykowana kobietom). Innowacyjność projektu została również odzwierciedlona we wskaźnikach (1 wdrożona technologia, 2 innowacje, 2 udoskonalone produkty). W projekcie przedstawiono również inne wskaźniki o charakterze wspierającym. Głównym atutem projektu w zakresie jego wkładu w realizację zapisów dokumentów strategicznych jest wymierność efektów - wprowadzenie dwóch nowych na rynku polskim produktów, zdolnych konkurować w skali międzynarodowej. Zaprezentowany przez Beneficjenta sposób agregacji celów ułatwia jednoznaczną ocenę projektu i wraz ze szczegółową analizą zapisów merytorycznych dokumentacji aplikacyjnej pozwala na stwierdzenie wyraźnej zgodności inwestycji z obiema strategiami. Tabela 9. Metryka projektu: Rozwój przedsiębiorstwa HartMet Sp. z o.o. poprzez inwestycje w innowacje NR PROJEKTU RPMA /08-02 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o Rozwój przedsiębiorstwa HartMet Sp. z o.o. poprzez inwestycje w innowacje HartMet Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością do

26 dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu Strategia UE, w którą wpisuje się projekt , 00 zł , 00 zł Działanie 1.5 Rozwój przedsiębiorczości Kategoria 7. Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związanych z innowacjami (technologie innowacyjne, tworzenie nowych przedsiębiorstw przez uniwersytety, centra B+RT i istniejące już przedsiębiorstwa) kategoria prolizbońska Podstawowym celem projektu jest rozwój przedsiębiorstwa oraz wzrost jego konkurencyjności na rynku lokalnym, regionalnym, krajowym, a także na arenie międzynarodowej, poprzez zakup linii do obróbki cieplnej, zakup wyposażenia laboratorium analitycznego do badań materiałowych oraz hydraulicznej prasy i wykrawacza). Cele szczegółowe: - poprawa sytuacji finansowej przedsiębiorstwa; - wzrost zatrudnienia w przedsiębiorstwie; - wzrost innowacyjności przedsiębiorstwa dzięki wdrożeniu innowacyjnych rozwiązań technologicznych; - dywersyfikacja działalności przedsiębiorstwa poprzez wprowadzenie do oferty jednej nowej usługi (wykrawanie taśm i blach o grubości 8-16mm) oraz jednej usługi znacznie udoskonalonej (obróbka cieplna - 5-krotny wzrost wydajności, 2- krotne zmniejszenie kosztów, kontrola laboratoryjna); - wzrost przychodów ze sprzedaży; - zwiększenie udziału w rynku poprzez pozyskanie nowych odbiorców; - penetracja nowych rynków zbytu; - nawiązanie nowych kooperacji. Przedstawiony projekt poprzez swoje cele wpisuje się w sposób wyraźny w postulaty określone zapisami Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa Inwestycja łączy sferę usługową z pracami o charakterze badawczym (wyposażenie laboratorium), stanowiąc przykład rozwiązań o wysokim stopniu innowacyjności. Co jednak szczególnie istotne projekt przyczynia się do osiągnięcia podstawowego celu obu strategii - kreowania wzrostu zatrudnienia. Atutem projektu jest również racjonalizacja wykorzystania zasobów (poprawa wydajności produkcji). Projekt ukierunkowany jest na potrzeby odbiorców rynków zagranicznych, służąc rozwojowi wspólnego rynku europejskiego. Podsumowując wpływ projektu na cele Strategii Lizbońskiej projekt przede wszystkim odpowiada wszystkim celom dokumentu związanym z rozwojem wiedzy i innowacji (rozwój sfery B+R, pobudzenie innowacji, zrównoważone wykorzystanie zasobów, rozwój silnej bazy przemysłowej). Dodatkowo wspierając cele z pozostałych wymiarów Strategii, takie jak: stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w obrębie UE i poza nią (eksport usług w wyniku realizacji inwestycji) czy zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową (nowe miejsca pracy poza stolicą województwa). Inwestycja poza swoją podstawowym zakresem, wnosi tym samym szereg efektów dodatkowych, które nie ograniczają się do skali lokalnej. W wymiarze Strategii EU 2020 inicjatywa Beneficjenta pozwala realizować co najmniej trzy spośród pięciu wyznaczonych celów: - wzrost poziomu zatrudnienia (nowe miejsca pracy generowane przez inwestycję); - wzrost nakładów na badania, rozwój i innowacje (projekt łączy zaangażowanie środków prywatnych i publicznych w celu finansowania rozwoju innowacyjnego Beneficjenta); - zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym (rozwój przedsiębiorstwa przekłada się na rozwój społeczno-gospodarczy najbliższego otoczenia, a tym samym poprawę materialnych warunków życia mieszkańców obszaru sąsiadującego z projektem). Powyższa analiza potwierdza, że inwestycja wpisuje się również w cele nowej strategii europejskiej - Europa

27 W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? Inwestycja przyczynia się do stworzenia 11 nowych miejsc pracy (zagwarantowano, że co najmniej jedno z nich będzie przeznaczone dla kobiet). Również rozwiązania innowacyjne stosowane w projekcie zostały odzwierciedlone w ramach wskaźników (1 wdrożona technologia, 2 udoskonalone usługi). Inwestycja charakteryzuje się znaczącymi efektami, które nie mogły jednak zostać w pełni wykazane z wykorzystaniem wskaźników zdefiniowanych dla RPO WM. Tabela 10. Metryka projektu: Uruchomienie produkcji nowych wyrobów cukierniczych w oparciu o innowacyjną technologię NR PROJEKTU RPMA /08-00 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu Strategia UE, w którą wpisuje się projekt Uruchomienie produkcji nowych wyrobów cukierniczych w oparciu o innowacyjną technologię Zakład Produkcji Czekolady i Artykułów Cukierniczych "WIEPOL" Zakład Pracy Chronionej Ireneusz Wielimborek do , 00 zł , 00 zł Działanie 1.5 Rozwój przedsiębiorczości Kategoria 7. Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związanych z innowacjami (technologie innowacyjne, tworzenie nowych przedsiębiorstw przez uniwersytety, centra B+RT i istniejące już przedsiębiorstwa) kategoria prolizbońska Głównym celem projektu było uruchomienie produkcji nowych wyrobów cukierniczych w oparciu o innowacyjną technologię. Nowe produkty to: polewa (biała i czarna), cukierki typu pralina, cukierki typu trufle, ciastka. Wszystkie nowe produkty oparte zostały na bazie tłuszczy beztransowych. Szczegółowe cele projektu: - wzrost zdolności produkcyjnych (w zakresie półproduktu polewy i kremu oraz wyrobów gotowych - cukierków); - zmniejszenie stopy bezrobocia; - poprawa BHP (osłony elementów pracujących); wzrost przychodów (o kilkanaście procent). Innowacyjna technologia otrzymywania nadzień cukierniczych i produkcji polew na bazie tłuszczy beztransowych została opracowana przez Instytut Chemicznej Technologii Żywności Politechniki Łódzkiej. Proponowany w technologii otrzymywania polew tłuszcz beztransowy został nominowany do nagrody "Najbardziej Innowacyjny Produkt Żywnościowy" na targach Food Ingredients Europe Projekt firmy "WIEPOL" w sposób szczególny odpowiada celom określonym w Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020, mimo jego oczywistych słabości w zakresie deklarowanych przez Beneficjenta wymiernych rezultatów. Analizując zgodność projektu z zapisami Strategii Lizbońskiej należy skupić się na dwóch spośród trzech jej wymiarów tj. "Rozwój wiedzy i innowacji" oraz "Rozwój mechanizmów umożliwiających przedsiębiorstwom tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy". Nie ulega wątpliwości, że projekt ma charakter innowacyjny i wykorzystuje komponent B+R ujęty we wdrażanej technologii - odpowiada zatem celom SL, takim jak: wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R czy pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów. Co jednak znacznie ważniejsze wyraźnie wpisuje się w cele trzeciego wymiaru SL, takie jak: zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność 27

28 W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? zawodową (nowe miejsca pracy w zakładzie pracy chronionej) oraz zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników (nabycie nowych umiejętności). Co jednak szczególnie ważne cele te realizowane są w przedsiębiorstwie zatrudniającym osoby z grup szczególnie marginalizowanych - osoby niepełnosprawne, co pogłębia wymiar uzyskiwanych efektów. W odniesieniu do celów Strategii Europa 2020 projekt odpowiada trzem spośród nich (zatrudnienie, poziom inwestycji w innowacje i sferę B+R oraz zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym). Oddziaływanie inwestycji jest, zatem wyraźne, a przez swoją specyfikę projekt wnosi dodatkowe wartości, które w sposób pośredni będą oddziaływały na cele strategii (np. w odniesieniu do wzrostu walorów prozdrowotnych żywności). Beneficjent zdefiniował dwa wskaźniki obrazujące efekty projektu: wskaźnik zatrudnienia (6 nowych etatów) oraz liczbę wprowadzonych innowacji (1 szt.). Zadeklarowane wskaźniki nie wyczerpują zakresu projektu wyrażonego w jego celach. Niewątpliwie inwestycja stanowi przykład dla innych zakładów pracy chronionej w Polsce, obrazujący jak w swojej działalności wdrażać innowacje i wzmacniać współpracę ze sferą B+R. Projekt angażuje w realizację celów strategii europejskich przedsiębiorstwo o specyficznej formie prawnej, prowadzące działalność w sektorze o teoretycznie niewielkim potencjale innowacyjnym. Inwestycja wskazuje, że tego rodzaju podmioty również mogą aktywnie uczestniczyć w realizacji celów rozwojowych Unii Europejskiej. Tabela 11. Metryka projektu: Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu poprzez wyposażenie placówek oświatowych w najnowsze rozwiązania komputerowe szansa na lepszy start w nowoczesną przyszłość dzieci i młodzieży Gminy Nadarzyn NR PROJEKTU RPMA /09-02 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu poprzez wyposażenie placówek oświatowych w najnowsze rozwiązania komputerowe - szansa na lepszy start w nowoczesną przyszłość dzieci i młodzieży Gminy Nadarzyn Gmina Nadarzyn do , 22 zł , 44 zł Działanie 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu Kategoria 11. Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, zapobieganie ryzyku, badania, innowacje) - kategoria prolizbońska Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu poprzez wyposażenie placówek oświatowych w najnowsze rozwiązania komputerowe - szansa na lepszy start w nowoczesną przyszłość dzieci i młodzieży Gminy Nadarzyn. Główne długookresowe oddziaływanie projektu: "poprawa spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej obszaru Mazowsza oraz wspomaganie dyfuzji procesów rozwojowych z głównego ośrodka regionu - Warszawy oraz z ośrodków subregionalnych na obszar Gminy Nadarzyn i Powiatu Pruszkowskiego". Cele szczegółowe: - utworzenie nowoczesnej bazy edukacyjnej wyposażonej w nowoczesny sprzęt komputerowy, niezbędny w procesie dydaktycznym; - dostosowanie bazy dydaktycznej; - umożliwienie dzieciom i młodzieży poznania 28

29 Strategia UE, w którą wpisuje się projekt W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? podstaw technologii informacyjnej i informatyki; - zapewnienie wysokiej jakości zajęć (w tym uwzględnienie: utworzenia nowoczesnej bazy edukacyjnej wyposażonej w nowoczesny sprzęt komputerowy, niezbędny w procesie dydaktycznym, spełniającej oczekiwania dzieci, młodzieży, nauczycieli oraz rodziców; dostosowania bazy dydaktycznej gminnych placówek szkolnowychowawczych do rosnących wymagań dzieci i młodzieży, zgodnie z przyjętymi standardami w nowelizacji ustawy oświatowej; umożliwienia poznania podstaw technologii informacyjnej i informatyki; urozmaicenia i rozszerzenia zajęć dydaktycznych w ramach podstawy programowej; wykorzystania technologii informacyjnej jako pomocy w poznawaniu i w nauczaniu innych dziedzin, np.: języków obcych, podstaw przedsiębiorczości; zapewnienia możliwości realizacji racjonalnego harmonogramu zajęć z zakresu informatyki i przedmiotów pochodnych; wzrostu dostępności do szerokopasmowego Internetu; usprawnienia nauki dzięki nowatorskim tablicom interaktywnym, programom multimedialnym; rozwinięcia umiejętności korzystania z technologii informacyjnych i komunikacyjnych w edukacji i samokształceniu; umożliwienia korzystania z technologii informacyjnej od poziomu przedszkoli, także dla dziedzin i rodzin niemających możliwości korzystania z komputera; wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z terenu gminy oraz przeciwdziałania procesowi wykluczenia informacyjnego mieszkańcom Gminy; zwiększania poziomu i wzrostu PKB w przeliczeniu na mieszkańca - bogacenie się społeczeństwa oraz wyrównywaniu dysproporcji w rozwoju regionu i podnoszenia standardu życia. Projekt Gminy Nadarzyn, polegający na przeciwdziałaniu wykluczeniu informacyjnemu placówek edukacyjnych odpowiada postulatom sformułowanym zarówno w Strategii Lizbońskiej jak i Strategii Europa Zastosowanie w projekcie nowoczesnych technologii informacyjnych pozwala stwierdzić jego zgodność z pierwszym wymiarem SL, jakim jest "rozwój wiedzy i innowacji" poprzez realizację celu zakładającego wykorzystanie ICT. Główne oddziaływanie przedsięwzięcia koncentruje się jednak na trzecim wymiarze Strategii "Rozwój mechanizmów umożliwiających przedsiębiorstwom tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy". Projekt w sposób bezpośredni realizuje cel "Wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności", kreując wzorcowe rozwiązania w zakresie integracji nowoczesnych technologii z procesami edukacyjnymi. Oddziaływanie projektu na cele SL ma, zatem charakter skoncentrowany na wybranych obszarach, jednak poziom wpływu przedsięwzięcia na te obszary jest na tyle znaczący, że projekt powinien być oceniany jako operacja o znaczącym poziomie oddziaływania. W odniesieniu do Strategii Europa 2020 projekt w sposób bezpośredni odpowiada dwóm spośród pięciu wyznaczonych celów ilościowych: w zakresie edukacji inwestycja pozwoli zmniejszyć odsetek młodych ludzi przedwcześnie porzucających naukę (podniesienie efektywności i atrakcyjności przekazywania wiedzy w wyniku zastosowania nowoczesnych technologii), ale przede wszystkim pozwoli na zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym (realizacja projektu poza oczywistym walorami edukacyjnymi wyrównuje szanse społeczne w zakresie dostępu do technologii informacyjnych i sieci Internet. Zidentyfikowano, zatem bezpośredni związek analizowanego przedsięwzięcia również z celami Strategii EU W powiązaniu ze zidentyfikowanymi obszarami zgodności strategicznej należy przywołać wskaźniki ujęte w projekcie - 8 jednostek publicznych, w tym 6 szkół podłączonych do szerokopasmowego Internetu oraz 1278 osób, które uzyskały dostęp do szerokopasmowego Internetu. Wskaźniki te obrazują efekty projektu związane w głównej mierze z przeciwdziałaniem wykluczeniu cyfrowemu, należy jednak podkreślić, że charakter oddziaływania projektu jest znacznie szerszy i odnosi się również do opisanych efektów społecznych. Głównym atutem przedsięwzięcia wartym promowania jest połączenie rozwoju oświaty zarówno z przeciwdziałaniem wykluczeniu cyfrowemu, jak i zastosowaniem innowacyjnych narzędzi edukacyjnych. 29

30 Tabela 12. Metryka projektu: Wdrożenie systemów CRM i ERP sposobem na wzrost konkurencyjności firmy Dental Service NR PROJEKTU RPMA /09-02 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Wdrożenie systemów CRM i ERP sposobem na wzrost konkurencyjności firmy Dental Service Dental Service Specjalistyczne Usługi Medyczno - Stomatologiczne Piotr Grochowski, Anna Orlińska Spółka Jawna do , 60 zł , 00 zł Działanie 2.3 Technologie komunikacyjne i informacyjne dla MSP Kategoria 15. Inne działania służące dostępowi do TIK dla MŚP i ich wydajnemu użytkowaniu - kategoria prolizbońska Cele projektu Celem strategicznym przedsięwzięcia jest zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez wsparcie poziomu technologicznego i organizacyjnego. Realizacja celu strategicznego nastąpi poprzez osiągnięcie zakładanych dla projektu celów szczegółowych na poziomie produktu i rezultatu. Nowoczesne aplikacje informatyczne klasy ERP i CRM pozwolą w szczególności na: - kontrolę zużycia materiałów i minimalizowanie strat, a tym samym generowanie oszczędności, które będzie można przeznaczyć na inwestycje i modernizację firmy; - usprawnienie rejestracji i przepływu oraz obsługi klienta zewnętrznego (pacjentów); - kojarzenie i organizację współpracy lekarza i asystentki w miesięcznym cyklu pracy; - pełną kontrolę nad pracą pracowników; - prowadzenie dokumentacji medycznej w wersji elektronicznej; - kontrolę obrotu finansowego- nadzór nad prawidłowym, ekonomicznym funkcjonowaniem kliniki celem optymalizacji jej efektów ekonomicznych; - prowadzenie analiz i statystyk w formie raportów dających możliwość modyfikacji i usprawniania takich procesów, jak proces zarządzania firmą, zarządzania jakością, zarządzania firmą i gospodarowania zasobami ludzkimi i pozyskiwaniem klienta; - optymalizacja polityki firmy i poprawa jej rentowności; Strategia UE, w którą wpisuje się projekt Inicjatywa firmy Dental Service wydaje się w znacznym stopniu odpowiadać celom wyznaczonym do osiągnięcia przez gospodarkę europejską zarówno w Strategii Lizbońskiej jak i Strategii Europa Przedstawiony projekt dotyczy wdrażania systemów informatycznych oraz infrastruktury sieciowej - nie wiąże się, zatem z tworzeniem nowych miejsc pracy, a tym samym z nadrzędnym postulatem obu ww. Strategii. Należy jednak dostrzec potencjalne efekty pośrednie w tym zakresie, związane ze wzrostem zapotrzebowania na ulepszone usługi firmy. Główną osią zgodności projektu ze Strategią Lizbońską jest wpisywanie się przez inwestycję w cel Strategii określony jako "pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów". Projekt wprost wdraża innowacyjne rozwiązania ICT do branży medycznej. Drugim wymiarem zgodności projektu ze Strategią Lizbońską jest jego oddziaływanie na firmę i jej pracowników - bezpośrednia realizacja celu SL pn. "zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw". Dzięki inwestycji pracownic firmy nie tylko usprawnią swoją pracę (zmiana negatywnych przyzwyczajeń), ale przede wszystkim nabędą umiejętności związanych z obsługą nowoczesnych narzędzi informatycznych. Poprzez zgodność z opisanymi celami 30

31 W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? projekt odpowiada, zatem dwóm spośród trzech wymiarów Strategii. Odnosząc się do Strategii Europa 2020, oddziaływanie projektu ma w głównej mierze charakter pośredni i dotyczy trzech spośród pięciu ilościowych celów Strategii, tj. - wzrost stopy zatrudnienia (efekt opisany już wyżej w odniesieniu do SL), - wzrost inwestycji w badania i rozwój oraz w innowacje (projekt prowadzi do wdrożenia systemu, który w skali branży poprzez swoją kompleksowość musi być oceniany jako innowacyjny); - ograniczenie emisji gazów cieplarnianych ( w tym kontekście wpływ projektu związany jest ze skutkami wdrożenia systemu - wyniki jego pracy powinny służyć optymalizacji wykorzystania zasobów, w tym zużycia energii, a tym samym przyczyniać się do zmniejszenia globalnej emisji gazów cieplarnianych). Dokonując oceny zgodności projektu z celami obu Strategii należy pamiętać o jego specyfice - inwestycja informatyczna, na tle innych tego typu projektów realizowanych w ramach RPO WM, analizowana inwestycja wyróżnia się kompleksowością (wyraźny wpływ na wszystkie obszary działalności firmy) i innowacyjnością. Projekt zawiera szereg wskaźników charakteryzujących wdrażane rozwiązania ICT (opisujących zarówno utworzone sieci WAN i LAN, jak i wdrożone oprogramowanie - 1 program klasy CRM oraz 1 program klasy ERP). Wskaźniki te odnoszą się w głównej mierze do wspólnego obszaru realizacji obu Strategii jakim jest finansowanie innowacji w przedsiębiorstwach. Z punktu widzenia oceny zgodności projektu ze Strategią Lizbońską i EU 2020, znacznie bardziej znaczące wydają się być efekty pośrednie niż rezultaty bezpośrednie określone wskaźnikami zaczerpniętymi z katalogu opracowanego dla RPO WM. Tabela 13. Metryka projektu: Przebudowa dróg powiatowych na odcinku Stawiszyn-Branica- Radzanów-Młodynie Dolne do granicy powiatu 1121W; 1116W; 1115 W. NR PROJEKTU RPMA /08-03 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu Przebudowa dróg powiatowych na odcinku Stawiszyn- Branica- Radzanów- Młodynie Dolne do granicy powiatu 1121W; 1116W; 1115 W. Powiat Białobrzeski do , 07 zł , 35 zł Działanie 3.1. Infrastruktura drogowa Kategoria 23. Drogi regionalne/lokalne kategoria nie realizująca bezpośrednio celów SL Celami ogólnymi projektu są: - poprawa dostępności komunikacyjnej gmin powiatu białobrzeskiego i regionu mazowieckiego oraz szybsze i bezpieczniejsze powiązanie z regionalnymi centrami gospodarczymi; - wzmocnienie powiązań krajowych i regionalnych centrów gospodarczych z obszarami o niższym stopniu rozwoju i zagrożonymi marginalizacją; - zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej i koncentracji działalności gospodarczej, społecznej i turystycznej poprzez wzmocnienie powiązań z krajowym i międzynarodowym układem transportu; - poprawa spójności regionu, dróg powiatowych czego efektem będzie wzrost poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego przyczyniający się do powstania nowych miejsc pracy oraz poprawiający warunki życia społeczności lokalnych; - przeciwdziałanie marginalizacji społecznej i ekonomicznej. Do celów 31

32 Strategia UE, w którą wpisuje się projekt W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? bezpośrednich projektu zaliczyć można: - skrócenie czasu przejazdu; - polepszenie stanu nawierzchni; - poprawa bezpieczeństwa użytkowników; -poprawa nośności obiektu; - podwyższenie standardu życia mieszkańców poprzez stworzenie odpowiednich warunków do ruchu kołowego w miejscu zamieszkania; - poprawa dostępu do obszarów o wysokiej atrakcyjności turystycznej; - poprawa stanu środowiska naturalnego; - popularyzacja turystyki rowerowej; - poprawa dostępności i poprawa warunków funkcjonowania istniejących oraz potencjalnych podmiotów gospodarczych. Rezultatem projektowanej inwestycji będzie skrócenie czasu przejazdu przez analizowany odcinek drogi oraz zmniejszenie kosztów eksploatacji pojazdów (naprawy, zużycie paliwa, ogumienie). Kierowcy nie będą zmuszeni do korzystania z dłuższych dróg dojazdowych do drogi krajowej nr 48 i międzynarodowej S7. Inwestycje w lokalną infrastrukturę drogową muszą być rozpatrywane w aspekcie zgodności z celami Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 z uwzględnieniem ich znaczenia dla podmiotów gospodarczych oraz powiązania z krajową i europejską siecią drogową. W tym kontekście cele projektu wydają się odpowiadać zapisom obu ww. Strategii. Zgodność projektu z zapisami Strategii Lizbońskiej odnosi się w głównej mierze do celu określonego jako "rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej". Stwierdzenie zgodności projektu w tym zakresie wynika w głównej mierze z wyraźnego powiązania inwestycji z siecią drogową regionu o znaczeniu krajowymi międzynarodowym. Zgodnie z opisem projektu dodatkowo w inwestycji należy upatrywać pośredniego powiązania z celami Strategii Lizbońskiej takimi jak: "przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej" oraz "zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową ". Ocena tego wpływu powinna cechować się dużą ostrożnością, jednak nie należy go pomijać. Przytoczone powiązania z celami Strategii Lizbońskiej wskazują, że projekt odpowiada wszystkim trzem wymiarom Strategii (będąc związanym jednak tylko z jej wybranymi celami). W odniesieniu do zapisów Strategii Europa 2020 związek inwestycji z zakładanymi celami ma charakter pośredni - inwestycja stwarza warunki dla realizacji celów, a nie przyczynia się do nich w sposób bezpośredni. Pozytywnym wyjątkiem w tym zakresie jest cel dotyczący zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych (nowa infrastruktura drogowa, dzięki usprawnieniu ruchu, zmniejsza zużycie paliw, a tym samym emisję spalin do atmosfery). Projekt ze względu na swoja charakterystykę odpowiada wyzwaniom określonym w dokumentach strategicznych w stopniu umiarkowanym, jednak na tle innych tego typu operacji wykazuje niewątpliwą przewagę w postaci skali inwestycji oraz jej znaczenia dla układu drogowego regionu. Z punktu widzenia oceny wpływu projektu na zapisy analizowanych dokumentów strategicznych ma długość przebudowanego odcinka (11, 87 km). Zadeklarowana przez Beneficjenta wartość, wyróżnia projekt na tle innych zrealizowanych przy wsparciu ze środków RPO WM i stwarza wysokie prawdopodobieństwo, że dzięki swojej skali projekt przyniesie wymierne efekty w życiu społecznym i gospodarczym - kluczowe z punktu widzenia zgodności przedsięwzięcia z celami Strategii Lizbońskiej i Europa Tabela 14. Metryka projektu: Przebudowa drogi gminnej Strzegowo-Wola Kanigowska-Czarnocinek NR PROJEKTU RPMA /08-01 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o Przebudowa drogi gminnej Strzegowo - Wola Kanigowska - Czarnocinek Gmina Strzegowo do

33 dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu Strategia UE, w którą wpisuje się projekt W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? , 93 zł , 05 zł Działanie 3.1. Infrastruktura drogowa Kategoria 23. Drogi regionalne/lokalne kategoria nie realizująca bezpośrednio celów SL Głównym celem projektu jest poprawa dostępności komunikacyjnej Gminy Strzegowo (w szczególności komunikacja z ośrodkiem subregionalnym - Ciechanów). Celami bezpośrednimi inwestycji były: - odblokowanie części centralnej oraz południowo-wschodniej miejscowości (droga bezpośrednio łączy się z siecią drogową TEN-T, w której ujęta jest droga krajowa nr 7); - stworzenie spójności komunikacyjnej dróg lokalnych z drogami wyższego rzędu; - stworzenie objazdu poprzez stworzenie dróg serwisowych w przypadku zdarzeń krytycznych na drogach wyższego rzędu dla szybkiego dostępu do zdarzeń specjalistycznym pojazdom użyteczności publicznej; - stworzenie dostępności komunikacyjnej oraz przejęcie ruchu lokalnego z dróg wyższego rzędu; - zwiększenie atrakcyjności terenów bezpośrednio sąsiadujących z drogą; - poprawa dostępności i poprawa warunków funkcjonowania istniejących oraz potencjalnych przedsiębiorstw; - zmniejszenie oddziaływań akustycznych i emisji do powietrza; - podwyższenie standardu życia mieszkańców poprzez stworzenie odpowiednich warunków do ruchu kołowego w miejscu zamieszkania. Projekt Gminy Strzegowo stanowi przykład inwestycji w drogi lokalne, która wykazuje wyższą niż w innych tego typu projektach zgodność z celami określonymi w Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa Głównym atutem projektu jest powiązanie przebudowywanej drogi bezpośrednio z siecią TEN-T - nie ulega zatem wątpliwości, że droga stanowi kluczowe połączenie dla podmiotów gospodarczych działających w Gminie, ale i jej wszystkich mieszkańców. Drugim aspektem warunkującym ponadprzeciętną zgodność z analizowanymi dokumentami strategicznymi jest długość przebudowywanego odcinka (inwestycja będzie odczuwalna w wymiarze całej regionalnej sieci transportowej). Projekt wpisuje się w sposób bezpośredni w cel Strategii Lizbońskiej określony jako "rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej" (droga dojazdowa do sieci TEN-T). Ponadto należy dostrzec wpływ inwestycji na pośrednią realizację celów Strategii - związanych z "rozwojem silnej europejskiej bazy przemysłowej" (wzrost atrakcyjności terenów inwestycyjnych sąsiadujących z drogą) oraz "zwiększeniem zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw" (poprawa ich dostępności komunikacyjnej i warunków funkcjonowania). Wpływ projektu na ww. cele, mimo iż w znacznym stopniu pośredni można uznać za znaczący. Odnosząc się do pięciu podstawowych celów Strategii Europa 2020 projekt odpowiada w sposób bezpośredni tylko jednemu z nich - ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (w kontekście ograniczenia emisji spalin pojazdów poruszających się w obszarze oddziaływania inwestycji). Cztery pozostałe cele Strategii (zdefiniowane w obszarach, takich jak: zatrudnienie, B+R i innowacje, edukacja, ubóstwo i wykluczenie społeczne) są realizowane przez projekt w sposób pośredni - należy mieć jednak na uwadze aspekt zakresu rzeczowego projektu, szerszego niż w innych projektach z zakresu lokalnej infrastruktury drogowej. Projekt ma, zatem znacząco większy potencjał do generowania efektów dodatkowych takich jak efekt komplementarności, synergii czy efekt mnożnikowy. W ramach inwestycji zadeklarowano jeden wskaźnik obrazujący jej skalę - długość przebudowanych dróg gminnych - 9,1 km. Beneficjent określił również wskaźnik 33

34 ograniczenia liczby wypadków drogowych, który jednak z punktu widzenia analizowanych dokumentów strategicznych ma jedynie znaczenie wspierające. Wymierne oddziaływanie projektu na cele Strategii Lizbońskiej i Europa 2020 będzie w głównej mierze oparte na efektach pośrednich. Projekt generuje jednak korzystne warunki dla wystąpienia tych efektów, stąd niewątpliwie zasługuje na wyróżnienie. Tabela 15. Metryka projektu: Prace konserwatorskie elewacji Teatru Wielkiego Opery Narodowej. Etap III NR PROJEKTU RPMA /08-04 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu Strategia UE, w którą wpisuje się projekt Prace konserwatorskie elewacji Teatru Wielkiego - Opery Narodowej. Etap III Teatr Wielki - Opera Narodowa do , 35 zł , 90 zł Działanie 6.1. Kultura Kategoria 58. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego kategoria nie realizująca bezpośrednio celów SL Głównym przedmiotem projektu będzie konserwacja zewnętrznych elewacji Teatru Wielkiego służąca zwiększeniu poczucia tożsamości kulturowej mieszkańców Warszawy i regionu mazowieckiego oraz turystów odwiedzających Warszawę. Cele szczegółowe: 1) zachowanie dziedzictwa kulturowego w postaci budynku Teatru Wielkiego 2) zwiększenie atrakcyjności wizualnej budynku Teatru Wielkiego 3) pełne udostępnienie zabytku na cele turystyczne 4) uczynienie Opery Narodowej pionierską instytucją kultury w Polsce. Poprawa stanu elewacji, zlikwidowanie barier dostępowych do zabytku oraz odpowiednia dbałość o jego stan wraz z innymi działaniami pozaprojektowymi wpłynie na osiągnięcie przez placówkę wysokich ocen społecznych. Wpłynie to bezpośrednio na pozycję Teatru Wielkiego wśród najlepszych teatrów europejskich, jako instytucji nie tylko o wysokim poziomie artystycznym prezentowanych dzieł, ale także wartości pozaartystycznej w postaci świetnego obiektu infrastruktury kulturalnej, a przez to turystycznej. W ten sposób Opera Narodowa stanie się "latarnią" dla innych placówek teatralnych w Polsce i Europie Wschodniej. Projekt Teatru Wielkiego należy uznać za zgodny z celami zarówno Strategii Lizbońskiej jak i Strategii Europa Inwestycja, w sposób bezpośredni realizuje postulaty zatrudnieniowe obu strategii (realizując tym samym co najmniej jeden z celów każdego z ww. dokumentów).oferta kulturalna i turystyczna jest jednym z czynników uzupełniających uwzględnianych przez inwestujące podmioty gospodarcze oraz ich pracowników. Teatr Wielki realizując projekt odpowiada zarówno potrzebom kulturalnym jak i turystycznym, można tym samym uznać, że podejmowane działanie wpisuje się w cel Strategii Lizbońskiej określony jako "rozwój atrakcyjności UE jako miejsca dla inwestowania i pracy". Wzrost atrakcyjności oferty kulturalnej ma nierozerwalny związek z kreowaniem potencjału intelektualnego i interpersonalnego pracowników - można tym samym uznać, ze inwestycja wpłynie również w sposób pośredni na realizację celu "zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników". W rezultacie projekt 34

35 W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? w różnym stopniu, ale odpowiada wszystkim trzem wymiarom Strategii Lizbońskiej (dodatkowo wnosząc wkład w rozwój infrastruktury europejskiej). Analizując cele wyznaczone w Strategii Europa 2020, poza bezpośrednim oddziaływaniem na zatrudnienie, inwestycja może również powodować pewne oszczędności energii (związane z wyeliminowaniem ubytków w elewacji), a tym samym przyczyniać się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Można również upatrywać pośredniego wpływu realizowanego projektu w odniesieniu do pozostałych celów Strategii w zakresie edukacji (w szczególności w odniesieniu do rozwoju edukacji artystycznej jako jednej z alternatywnych form kształcenia), ale i przeciwdziałania ubóstwu i marginalizacji społecznej (oferta kulturalna teatru może być jednym z elementów działań integracyjnych na rzecz marginalizowanych członków społeczeństwa). Projekt wykazuje, zatem znaczącą zgodność z zapisami obu realizowanych strategii. Dla oceny wymiernego wkładu projektu w realizację celów analizowanych strategii kluczowe znaczenie ma zadeklarowanie przez beneficjenta stworzenia trzech nowych miejsc pracy. Ocena skali oddziaływania projektu jest doskonale sprecyzowana poprzez przewidywaną liczbę odwiedzających obiekt będący przedmiotem projektu osób. Pozostałe wskaźniki projektu mają mniej istotne znaczenie z punktu widzenia celu prowadzonej analizy. Projekt mimo znacznej wartości zakłada wsparcie placówki kulturalnej o istotnym znaczeniu w wymiarze międzynarodowym, stąd deklarowane rezultaty z punktu widzenia analizowanych Strategii wydają się współmierne w stosunku do poniesionych nakładów. Tabela 16. Metryka projektu: Poprawa oferty kulturalnej poprzez modernizację placówek Miejskiego Ośrodka Kultury w Legionowie NR PROJEKTU RPMA /08-01 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu Poprawa oferty kulturalnej poprzez modernizację placówek Miejskiego Ośrodka Kultury w Legionowie Gmina Miejska Legionowo do , 73 zł , 96 zł Działanie 6.1. Kultura Kategoria 58. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego kategoria nie realizująca bezpośrednio celów SL Celem głównym projektu jest poprawa oferty kulturalnej i jej dostępności poprzez modernizację stanu infrastruktury kulturalnej w Legionowie oraz ochrona materialnego dziedzictwa kulturowego jako czynników stymulujących wzrost poczucia tożsamości kulturowej mieszkańców Legionowa będącej ważną przesłanką rozwoju kulturalnego, turystycznego, gospodarczego otoczenia oraz przeciwdziałania patologiom społecznym. Rozwiązanie zaobserwowanych problemów nastąpi poprzez: - modernizację i remont 3 budynków MOK, w tym dwóch zabytkowych; -zwiększenie dostępności publicznej infrastruktury kulturalnej dla mieszkańców regionu poprzez 1) zwiększenie ilości i zakresu ofert programowych, m. in. program nauki tańca, program promocji talentów muzycznych, rozszerzenie programów plastycznych - pracownia i galeria przy ul. 35

36 Strategia UE, w którą wpisuje się projekt W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? Targowej, program plastyki elektronicznej (Targowa), program popularyzacji Internetu jako źródła wiedzy o kulturze (Centrum Internetowe - Targowa), program współpracy z Powiatowym Zespołem Szkół w Legionowie obsługującym dzieci niepełnosprawne, 2) likwidację barier architektonicznych - w 3 budynkach zmodernizowana/zainstalowana zostanie wewnętrzna i zewnętrzna infrastruktura dla niepełnosprawnych, przy placówce "centralnej" zbudowany zostanie parking także z miejscami dla kierowców niepełnosprawnych,; - wzrost poczucia tożsamości kulturalnej, poziomu wiedzy o kulturze i umiejętności kulturalnych legionowskiego kapitału społecznego będących czynnikami mającymi pozytywny wpływ na rozwój kulturalny miasta i powiatu legionowskiego, - ograniczenie patologii społecznych występujących - w szczególności wśród młodzieży - na miejskich terenach rewitalizowanych; - zwiększenie oferty dla gości i turystów zagranicznych; uczynienie z MOK estetycznego, innowacyjnego, jeszcze bardziej otwartego, oferującego szerszy program produktu kulturalnego: centrum kultury o oddziaływaniu lokalnym, ponadlokalnym i regionalnym. Cele przedsięwzięcia są spójne z założeniami Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa Atutem projektu jest powiązanie oferty kulturalnej z działaniami w zakresie edukacji artystycznej oraz przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu, tym samym inwestycja pełniej odpowiada założeniom ww. dokumentów strategicznych. Podstawowym wymiarem bezpośredniej zgodności projektu z analizowanymi strategiami jest jego bezpośredni wpływ na wzrost zatrudnienia. W odniesieniu do Strategii Lizbońskiej należy stwierdzić ponadto wyraźne oddziaływanie projektu na wzrost wykorzystania ICT, wskazany jako warunek niezbędny dla rozwoju wiedzy i innowacji (m.in. planowane zajęcia z zakresu plastyki elektronicznej). Kolejnym celem Strategii Lizbońskiej realizowanym przez projekt jest "wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności" - w ramach działalności ośrodka planuje się szereg zajęć z zakresu edukacji artystycznej (w tym program współpracy z lokalnymi placówkami oświatowymi). Projekt tworzy tym samym nowe powiązania między sferą edukacji a działalnością instytucji kulturalnych. Dodatkowo poprzez ukierunkowanie zajęć na grupy marginalizowane (m.in. osoby niepełnosprawne) istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że dzięki realizacji projektu więcej osób zostanie zaangażowanych w aktywną działalność zawodową (pośrednie oddziaływanie na wzrost zatrudnienia). Poprawa warunków funkcjonowania MOK, wnosi również wkład w rozszerzenie i poprawę infrastruktury europejskiej (drugi wymiar SL). Przedsięwzięcie odpowiada zatem wszystkim trzem wymiarom Strategii. Mimo, iż realizuje bezpośrednio tylko część zakładanych celów, to jednak oddziaływanie przedsięwzięcia jest wyraźne i nie budzi wątpliwości. Odnosząc się do założeń Strategii Europa 2020, poza wspomnianym juz bezpośrednim wpływem na wzrost zatrudnienia (pierwszy z celów wyznaczonych w Strategii), wykazuje dodatkowe, pośrednie oddziaływanie na realizację celów o charakterze edukacyjnym oraz dotyczących ograniczeniu ubóstwa i wykluczenia społecznego. Projekt angażując szczególnie dzieci i młodzież, może w wymiarze lokalnym ograniczyć zjawisko przedwczesnego porzucania nauki. Planowane zajęcia edukacyjno-kulturalne ukierunkowane zostaną na młode osoby (w tym niepełnosprawnych) często zagrożone zjawiskami marginalizacji. Nie ulega wątpliwości, że ich szanse na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie dzięki realizacji przedsięwzięcia zostaną znacząco zwiększone. Inwestycja w sposób dość szeroki realizuje zatem cele Strategii Europa Wskaźnikiem bezpośrednio wpływającym na realizację celów obu europejskich dokumentów strategicznych jest deklarowany wzrost zatrudnienia (3 nowe miejsca pracy, w tym co najmniej 2 dla kobiet). Na uwagę zasługują również wskaźniki produktu, które gwarantują dopasowanie projektu do potrzeb grup dotkniętych szczególnym wykluczeniem (osoby niepełnosprawne). Oddziaływanie projektu jest jednak znacznie szersze, niż mogłyby na to wskazywać zadeklarowane wskaźniki. Inwestycja łączy zadania kulturalne z celami edukacyjnymi, równocześnie wykorzystując nowoczesne rozwiązania ICT. Na tle 36

37 innych inwestycji z zakresu infrastruktury kulturalnej przedsięwzięcie jest szczególnie ukierunkowane na grupy marginalizowane, tym samym w większym stopniu niż inne inwestycje ze sfery kultury wpływa na realizację celów Strategii Europa Tabela 17. Metryka projektu: Przebudowa i wyposażenie Zakładu Opieki Długoterminowej z Zakładem Pielęgnacyjno-Opiekuńczym, Zakładem Opiekuńczo-Leczniczym Radomskiego Szpitala Specjalistycznego im. Dr Tytusa Chałubińskiego NR PROJEKTU RPMA /08-02 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji Cele projektu Strategia UE, w którą wpisuje się projekt Przebudowa i wyposażenie Zakładu Opieki Długoterminowej z Zakładem Pielęgnacyjno-Opiekuńczym, Zakładem Opiekuńczo-Leczniczym Radomskiego Szpitala Specjalistycznego im. Dr Tytusa Chałubińskiego Radomski Szpital Specjalistyczny im. Dr Tytusa Chałubińskiego do , 29 zł , 04 zł Działanie 7.1. Infrastruktura służąca ochronie zdrowia i życia Kategoria 76. Infrastruktura zdrowotna kategoria nie realizująca bezpośrednio celów SL Celem głównym projektu jest przebudowa i wyposażenie Zakładu Opieki Długoterminowej Radomskiego Szpitala Specjalistycznego w Radomiu na potrzeby Zakładu Pielęgnacyjno-Opiekuńczego i Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego w celu dostosowania do wymagań określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia r. jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej, ustawy "Prawo budowlane" oraz innych obowiązujących przepisów. Celami szczegółowymi są: -przebudowa i remont wolnych pomieszczeń po O/Dziecięcym na II kondygnacji budynku pod kątem adaptacji na potrzeby ZOD; - przebudowa i remont istniejącej infrastruktury ZOD na III kondygnacji budynku; -dostosowanie całego budynku do warunków jakim powinna odpowiadać infrastruktura ochrony zdrowia (modernizacja węzła cieplnego, instalacji wentylacyjnej windy, klatek schodowych, tunelu, piwnic, ocieplenie i wymiana pokrycia dachowego, instalacji odgromowej, wykonanie nowego złącza kablowego, przystosowanie budynku do przepisów p.poż); zakup sprzętu i wyposażenia. Analizowany projekt związany z infrastrukturą ochrony zdrowia odpowiada wybranym celom zarówno Strategii Lizbońskiej jak i Strategii Europa Założenia projektu nie są jednak typowe - pomoc ukierunkowana została na działalność o alternatywnym charakterze w stosunku do tradycyjnej hospitalizacji, co stanowi niewątpliwą wartość dodaną przedsięwzięcia. W kontekście Strategii Lizbońskiej inwestycja stanowi jedno z działań na rzecz rozszerzenia i poprawy infrastruktury europejskiej (infrastruktura ochrony zdrowia). Oddziaływanie inwestycji na cele strategiczne jest zatem zbliżone do innych projektów ochrony zdrowia. Dodatkowym walorem projektu w kontekście SL jest wkład w zrównoważone wykorzystanie zasobów (modernizacja węzła cieplnego i ocieplenie obiektu). Projekt odgrywa jednak szczególną rolę w odniesieniu do celów Strategii Europa 2020, a zatem najnowszych wyzwań europejskich bezpośrednio realizując dwa spośród pięciu wyznaczonych w niej celów 37

38 W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? ilościowych. Opieka długoterminowa jest świadczeniem medycznym, które skierowane jest do osób przewlekle chorych, niepełnosprawnych, ze znacznym deficytem w zakresie samoopieki, ale niewymagających pobytu w szpitalu, wymagających całodobowej, profesjonalnej, intensywnej opieki i pielęgnacji. Polega na kompleksowym rozwiązywaniu problemów zdrowotnych osób przewlekle chorych, skupia się na pielęgnacji, kontynuacji leczenia farmakologicznego oraz rehabilitacji. Przedsięwzięcie jest tym samym wyraźnie ukierunkowane na cel Strategii EU 2020 określony jako zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Działalność tworzonego zakładu ukierunkowana jest na osoby, które byłyby pozbawione szans egzystencji w tradycyjnym życiu społecznym. Stworzona infrastruktura stwarza im godne warunki życia i gwarantuje fachową opiekę. Dodatkowym wkładem projektu w realizację celów Strategii UE 2020 są działania w zakresie sytemu ogrzewania i docieplenia - niewątpliwe pozwolą one znacząco zmniejszyć zapotrzebowanie na energię, a tym samym przyczynią się do ograniczenia emisji CO2 i innych gazów cieplarnianych. Wymierne oddziaływanie projektu w kontekście przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu znajduje swoje odzwierciedlenie w deklarowanej liczbie 75 pacjentów korzystających ze zmodernizowanej infrastruktury. Aspektem wspomagającym są świadczone na ich rzecz badania specjalistyczne (400 szt. rocznie). Wskaźniki produktu deklarowane przez Beneficjenta mogą być rozpatrywane jako wnoszące wkład w rozwój europejskiej infrastruktury, ujęty jako cel SL. Inwestycja realizowana w Radomiu nie jest zatem typowym projektem z zakresu służby zdrowia, a dzięki ukierunkowaniu m.in. na opiekę paliatywną w znaczącym stopniu realizuje postulaty Strategii Europa Tabela 18. Metryka projektu: Modernizacja budynków Domu Pomocy Społecznej w Kątach na zaplecze rehabilitacyjno-terapeutyczne, administracyjne i obsługowe NR PROJEKTU RPMA /09-02 Tytuł projektu Nazwa Beneficjenta Modernizacja budynków Domu Pomocy Społecznej w Kątach na zaplecze rehabilitacyjno-terapeutyczne, administracyjne i obsługowe Powiat Miński Okres realizacji projektu wg umowy o dofinansowanie Całkowita wartość projektu wg umowy o dofinansowanie Wartość wkładu UE (EFRR) wg umowy o dofinansowanie Działanie / kategoria interwencji do , 30 zł , 79 zł Działanie 7.3. Infrastruktura służąca pomocy społecznej Kategoria 79. Inne rodzaje infrastruktury społecznej kategoria nie realizująca bezpośrednio celów SL Cele projektu Celem głównym projektu jest modernizacja budynków DPS w Kątach, przyczyniająca się do podniesienia jakości funkcjonowania, efektywności i dostępności instytucji działających w obszarze pomocy społecznej poprzez: - wzrost kompleksowości świadczonych usług z zakresu działań rehabilitacyjnoterapeutycznych; - podniesienie jakości i standardów w zakresie udzielanej pomocy społecznej w regionie; - zaspokojenie potrzeb społeczeństwa w zakresie świadczeń pomocy społecznej; - utrzymanie istniejących miejsc w jednostce; - ulepszenie jakości funkcjonowania placówki poprzez poprawę stanu technicznego infrastruktury pomocy społecznej; - wzrost poziomu funkcjonalności placówki; - 38

39 Strategia UE, w którą wpisuje się projekt W jaki sposób projekt realizuje cele strategii? kompleksowe i pełne dostosowanie obiektu infrastruktury służącej pomocy społecznej do potrzeb osób niepełnosprawnych, w tym przede wszystkim dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie; - zintensyfikowanie opieki i rehabilitacji; -poprawa warunków pracy kadry pracowniczej; - wyposażenie obiektów pomocy społecznej; - rozwój nowych usług podnoszących poziom funkcjonalności infrastruktury pomocy społecznej; - wygenerowanie trzech nowych miejsc pracy; - utworzenie miejsca parkingowego dla osoby niepełnosprawnej. Przedmiotowa inwestycja wykazuje zgodność zarówno z celami Strategii Lizbońskiej jak i Strategii Europa Niewątpliwie jednym z kluczowych elementów przesądzających o skali zgodności projektu z oboma przywołanymi dokumentami, jest fakt uwzględnienia w celach projektu dobrowolnego zobowiązania do kreowania wzrostu zatrudnienia (3 nowe miejsca pracy). W rezultacie przedsięwzięcie odpowiada postulatom zatrudnieniowym zarówno SL jak i Strategii EU Pogłębiona analiza inwestycji w kontekście zgodności ze Strategią Lizbońską pozwala zidentyfikować wyraźny wpływ przedsięwzięcia na dwa cele określone w dokumencie: rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej (infrastruktura pomocy społecznej), ale również zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych (w ramach projektu unowocześniona została placówka stanowiąca element publicznego systemu zabezpieczenia społecznego). Projekt pozytywnie wpływa na realizację dwóch spośród trzech wymiarów Strategii Lizbońskiej. Oceniając oddziaływanie na Strategię Europa 2020, poza aspektem zatrudnieniowym (wymierny wkład w pierwszy z celów strategii) przedsięwzięcie wyraźnie wpływa na cel związany ze zmniejszeniem liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym (projekt tworzy miejsca pracy na obszarach wiejskich, ale przede wszystkim wspiera grupę społeczną narażoną w istotny sposób na procesy marginalizacji - osoby niepełnosprawne intelektualnie w stopniu głębokim). Pośrednio projekt wpływa również na osiągnięcie celów edukacyjnych Strategii (przełamanie zjawiska porzucania nauki) - jednym z elementów działalności DPS jest edukacja. Dzięki tego rodzaju aktywności, wiele osób skazanych na brak możliwości nabycia kwalifikacji uzyskuje przynajmniej podstawowe umiejętności niezbędne do codziennego funkcjonowania. Wszystkie w. efekty są osiągane poprzez relatywnie niewielką wartość dofinansowania (w zakresie nowych miejsc pracy nakład środków publicznych na uzyskany rezultat jest porównywalny z przedsięwzięciami przedsiębiorstw). Wkład projektu w realizację zapisów dokumentów strategicznych obrazowany jest w głównej mierze ilością miejsc w placówce (50 szt.). Dodatkowo we wskaźnikach produktu uwzględniono zarówno oddziaływanie na wymiar infrastrukturalny (1 przebudowany dom pomocy społecznej), ale i na fakt przystosowania do potrzeb gru marginalizowanych (1 obiekt dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych). Przedstawiona inwestycja swoim oddziaływaniem znacząco wykracza poza zadeklarowane wskaźniki i wpisuje się w postulaty obu analizowanych Strategii. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt zgodności z celami Strategii Europa 2020, które poprzez swoją konstrukcję powodują, że ich osiągnięcie jest możliwe tylko przez wybrane typy przedsięwzięć o charakterze infrastrukturalnym. W jakim stopniu wnioski o dofinansowanie projektów w ramach Działanie 1.2 RPO WM Budowa sieci działania 1.2 RPO WM mogą się przyczynić do realizacji Strategii współpracy nauka-gospodarka, Lizbońskiej i Strategii Europa 2020? realizowane jest w ramach Priorytetu I. Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości na Mazowszu. Celem głównym Priorytetu jest poprawa konkurencyjności 39

40 Mazowsza poprzez tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i wsparcie rozwoju przedsiębiorczości. Cele szczegółowe Priorytetu określone zostały w następujący sposób: Zwiększenie transferu innowacji do gospodarki poprzez wzmocnienie potencjału infrastrukturalnego sfery badawczo-rozwojowej oraz wspieranie inwestycji w badania i przedsięwzięcia rozwojowe. Rozwój sieci powiązań gospodarczych poprzez wspieranie powstawania i rozwoju klastrów i powiązań kooperacyjnych między przedsiębiorstwami i przedsiębiorstwami a sferą badawczo-rozwojową. Rozwój sieci instytucji otoczenia biznesu i zwiększenie dostępności do usług konsultacyjnych i doradczych. Zwiększenie dostępności firm do kapitału zewnętrznego poprzez tworzenie systemu wsparcia finansowego przedsiębiorstw. Podniesienie konkurencyjności mikroprzedsiębiorstw i MSP poprzez dostosowanie do wymogów rynkowych, w tym zapewnienie dostępu do nowych technologii, systemów certyfikacji i jakości. Poprawa infrastruktury technicznej oraz instytucjonalnej poprzez wykorzystanie endogenicznego potencjału, w tym atrakcyjnego położenia regionu i rezerw terenowych dla inwestycji. 4 Celem Działania 1.2 RPO WM jest zwiększenie transferu innowacji do gospodarki poprzez wspieranie inwestycji w badania i przedsięwzięcia rozwojowe. Obecnie obserwuje się brak związków pomiędzy przedsiębiorcami, a sferą nauki. Poprzez to Działanie zamierza się podnieść innowacyjność przedsiębiorców dzięki wykorzystywaniu rezultatów prac B+RT zrealizowanych na ich potrzeby przez jednostki naukowe. 5 Beneficjentami Działania są przedsiębiorstwa. Działanie 1.2 Budowa sieci współpracy nauka-gospodarka wpisuje się w kategorie interwencji: 03 Transfer technologii i udoskonalanie sieci współpracy między MSP i innymi podmiotami, 04 Wspieranie B+RT 6, w szczególności w MSP (w tym dostęp do usług B+RT w centrach badań), i wpisuje się tym samym w wymiar Strategii Lizbońskiej: Rozwój wiedzy i innowacji, cel: wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R oraz w cel strategii Europa 2020: badania i rozwój, innowacje. Działanie 1.2 RPO WM przyczyni się do zwiększenia wymiaru współpracy pomiędzy nauką a biznesem, realizacja celów tego Działania wpłynie pozytywnie na wykorzystywanie dorobku środowiska naukowego w przedsiębiorstwach i przede wszystkim, zgodnie z założonymi wskaźnikami rezultatu, wpłynie na wzrost nakładów na działalność B+R. Ponadto, na co zwracali szczególną uwagę eksperci podczas panelu, Działanie 1.2 zgodnie z celami Strategii Lizbońskiej prowadzi do transferu innowacji poprzez włączenie jednostki naukowobadawczej. Założeniem i jednocześnie atutem tego Działania zdaniem ekspertów jest realizacja projektów, które w chwili aplikowania są w fazie eksperymentów. Takie rozwiązanie pomaga przedsiębiorcom zminimalizować skutki związane z próbą wdrożenia nowatorskiego rozwiązania rozwiewanie wątpliwości jeszcze w fazie badań (z tego względu finansowanie tych projektów odbywa się dwuetapowo). 4 Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego , Warszawa, październik 2007, str Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego (Uszczegółowienie RPO WM), Warszawa, wrzesień 2011, str B+RT: Badania i rozwój technologiczny. 40

41 Co również istotne, zdaniem ekspertów Działanie 1.2 stanowi swoisty substytut działania 4.1 POIG, czyli wdrożenia efektów badań przemysłowych w przedsiębiorstwach. Działanie 1.2 RPO WM kreuje ich zdaniem efekt synergii dla przywołanego działania POIG. Do tej pory odbył się 1 nabór projektów w ramach tego Działania (kwiecień-maj 2011 r.). Obecnie trwa ostatnia faza oceny złożonych wniosków (złożono w nim 27 wniosków o dofinansowanie, po ocenie formalnej zostało 12). O ich faktycznym wpływie na realizację celów Działania, całego RPO WM oraz Strategii Lizbońskiej i Europy 2020 będzie można wstępnie wnioskować za kilka miesięcy, po pierwszych wnioskach o płatność. Działanie 1.2 RPO WM prawdopodobnie przyczyni się do zwiększenia wymiaru współpracy pomiędzy nauką a biznesem, realizacja celów tego Działania wpłynie pozytywnie na wykorzystywanie dorobku środowiska naukowego w przedsiębiorstwach i przede wszystkim, zgodnie z założonymi wskaźnikami rezultatu, wpłynie na wzrost nakładów na działalność B+R. Ponadto Działanie 1.2 kreuje swoisty efekt synergii z Działaniem 4.1 POIG - Wsparcie wdrożeń wyników prac B+R. W jakim stopniu formy wsparcia (bezzwrotna dotacja/pożyczka/poręczenie) w ramach RPO WM odpowiadają celom analizowanych strategii? Które z form powinny być preferowane w kontekście maksymalizacji realizacji celów poszczególnych strategii przez operacje realizowane w ramach RPO WM? W ramach RPO WM przewidziano w zakresie wspierania rozwoju sektora przedsiębiorstw m.in. wsparcie dla regionalnych funduszy pożyczkowych i poręczeniowych, inkubatorów przedsiębiorczości, parków naukowo-technologicznych czy instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi doradcze i informacyjne dla przedsiębiorców. 7 Zasadnym jest twierdzenie, że w kontekście maksymalizacji realizacji celów Strategii Lizbońskiej i Europa 2020 w ramach RPO WM, wartościowe jest wykorzystanie instrumentów o charakterze odnawialnym (pożyczka, poręczenie). Te instrumenty pozwalają tymi samymi środkami publicznymi zasilać kilka nawet kilka inicjatyw biznesowych, a zatem teoretycznie nawet kilkukrotnie zwiększyć skalę oddziaływania. JESSICA 8 to mechanizm dystrybucji środków publicznych przeznaczonych przede wszystkim na rewitalizację obszarów miejskich. Wskazaną konstrukcję finansowania można jednak stosować również dla inwestycji w takich obszarach jak infrastruktura turystyczna, transport publiczny, kultura, uzbrajanie terenów inwestycyjnych. Inicjatywa JESSICA realizowana jest w ramach Działań RPO WM: 1.6 Wspieranie powiązań kooperacyjnych o znaczeniu regionalnym, 4.3 Ochrona powietrza, energetyka. Poręczenie i pożyczkę można by zatem ocenić jako efektywniejsze niż bezzwrotne dotacje, jednak przed wyciągnięciem takiego wniosku należałoby zadać pytanie, czy w województwie mazowieckim po stronie beneficjentów istnieje kapitał finansowy zdolny do realizacji inwestycji ograniczanych ramami proceduralnymi (a także procesami kontrolnymi) w zamian za realne wsparcie finansowe stanowiące nie więcej niż kilka procent wartości inwestycji (wynikające z mniejszego oprocentowania udzielanej pożyczki w stosunku do tych, oferowanych na rynku komercyjnym). Doświadczenia innych 7 PARP: Przewidywane formy wsparcia dla przedsiębiorców w latach woj. mazowieckie, 8 JESSICA: Joint European Support for Sustainable Investment In City Areas - Wspólne Europejskie Wsparcie na rzecz Trwałych Inwestycji na Obszarach Miejskich 41

42 województw w tym zakresie pokazują, że jedynie niewielka część beneficjentów charakteryzuje się taką zdolnością. Zdaniem ekspertów w przypadku projektów komercyjnych bardziej zasadnym jest udzielanie pożyczek, dzięki czemu dane środki mogą w kilku cyklach wspierać kolejne przedsięwzięcia realizujące cele SL i UE2020 większy efekt mnożnikowy niż przy środkach bezzwrotnych. Natomiast dotacja jest bardziej adekwatna dla beneficjentów reprezentujących instytucje publiczne czyli których działania nie przekładają się na zysk BO lecz na użytek publiczny. Ponadto eksperci uważają, że dotacje należy kierować także na projekty wdrażające technologie lub działania eksperymentalne o charakterze badawczo-rozwojowym. W opinii 76% przebadanych beneficjentów bezzwrotna dotacja w największym stopniu pozwala na maksymalną realizację celów projektów przez nich realizowanych Odpowiedzi pozostałych beneficjentów były zróżnicowane. Tabela 19. Które z niżej wymienionych form wsparcia w największym stopniu pozwalają na maksymalną realizację celów projektów realizowanych przez Pana/Panią w ramach RPO WM? Które z niżej wymienionych form wsparcia w największym stopniu pozwalają na maksymalną realizację celów projektów realizowanych Procent Liczba przez Pana/Panią w ramach RPO WM: Bezzwrotna dotacja 76% 256 Oddziaływanie każdej z form wsparcia jest podobne 10% 32 Nie wiem / trudno powiedzieć 8% 28 Pożyczka 4% 12 Żadna 2% 6 Poręczenie 0% 1 SUMA 100% 335 Źródło: Opracowanie własne Wykres 1. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Które z niżej wymienionych form wsparcia w największym stopniu pozwalają na maksymalną realizację celów projektów realizowanych przez Pana/Panią w ramach RPO WM? Bezzwrotna dotacja 76% Oddziaływanie jest podobne 10% Nie wiem/trudno powiedzieć 8% Pożyczka 4% Żadna 2% Poręczenie 0% Źródło: Opracowanie własne 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 42

43 Obecnie, w opinii wnioskodawców, najbardziej pożądaną formą wsparcia jest bezzwrotna dotacja. Jednakże eksperci wskazują na konieczność rozróżnienia form wsparcia wg rodzaju beneficjenta oraz typu projektu. Najbardziej efektywne będzie udzielanie pożyczek na przedsięwzięcia komercyjne, natomiast na działania skierowane na użytek publiczny powinno się kierować bezzwrotne dotacje. Ponadto, ze względu na brak po stronie przedsiębiorstw wystarczających środków finansowych na działania badawczo-rozwojowe, zwłaszcza o charakterze eksperymentalnym, te projekty także powinny być wpieranie dotacjami. Czy wskaźniki służące monitorowaniu postępów i efektów wdrażania projektów są skorelowane z celami Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020? Wskaźniki służące monitorowaniu postępów i efektów wdrażania projektów wpisują się w poszczególne cele Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa Wskaźniki określone dla RPO WM i projektów dofinansowanych w ramach Programu były tworzone przede wszystkim w celu monitorowania realizacji założeń i celów RPO, a nie unijnych strategii i nie wpisują się one wprost w cele którejkolwiek z nich. Niemniej korelacja celów między strategiami UE a RPO WM w naturalny sposób zdeterminowała przynajmniej częściowe skorelowanie wskaźników realizacji. Poniższe tabele pokazują przypisane celom Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 wskaźniki RPO WM. Należy przy tym zaznaczyć, że zgodnie ze specyfikacją badania nie było zadaniem zespołu badawczego zmierzenie stopnia skorelowania wskaźników z celami SUE, czy też ocena ich jakości (trafności), a jedynie weryfikacja, czy w ogóle te wskaźniki wpisują się w cele SL i Europy Tabela 20. Tabela powiązania celów Strategii Lizbońskiej i wskaźników RPO WM Wymiary Strategii Lizbońskiej Rozwój wiedzy i innowacji Obszary/cele Strategii stanowiące cel jej głównych działań wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R, pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów Wskaźniki RPO WM spójne z celami Strategii Lizbońskiej (wskaźniki rezultatu określone w RPO WM) Liczba utworzonych miejsc pracy w sektorze B+R - etaty badawcze (najlepiej w okresie 5 lat od rozpoczęcia projektu), w tym kobiety i mężczyźni Liczba przedsiębiorstw korzystających z usług utworzonych laboratoriów Liczba przedsiębiorstw korzystających z usług zmodernizowanych laboratoriów Liczba projektów badawczych, rozwojowych i celowych realizowanych przy wykorzystaniu wspartej infrastruktury Liczba wdrożeń powstałych w wyniku zrealizowanych projektów Liczba Instytucji korzystających z zakupionej aparatury naukowo-badawczej Liczba zgłoszeń patentowych jako efekt realizacji projektu celowego Wzrost nakładów na działalność B+RT w przedsiębiorstwach dofinansowanych w ramach działania Liczba przedsiębiorstw wspartych w zakresie wdrożenia wyników prac B+RT Liczba udoskonalonych produktów/usług Liczba działających MSP, które prowadzą sprzedaż produktów lub usług powstałych w wyniku udzielonego wsparcia Liczba innowacji wprowadzonych przez powstałe dzięki udzielonemu wsparciu przedsiębiorstwa. Liczba nowych produktów/usług Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) Liczba przedsiębiorstw wyposażonych w sprzęt specjalistyczny Liczba jednostek organizacyjnych połączonych siecią WAN Liczba odsłon strony internetowej Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu Liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu Liczba szkół, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu Liczba jednostek publicznych, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu Długość sieci szkieletowych będących w posiadaniu podmiotów publicznych Liczba osób korzystających z usług on-line Liczba użytkowników udostępnionych rejestrów publicznych 43

44 Rozwój atrakcyjnoś ci UE jako miejsca dla inwestowa nia i pracy Rozwój mechaniz mów umożliwiaj ących przedsiębio rstwom tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej rozszerzenie i pogłębienie wspólnego rynku poprawa prawodawstwa europejskiego i krajowego stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w obrębie UE i poza nią rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze Liczba jednostek naukowych korzystających z utworzonych aplikacji lub usług teleinformatycznych Liczba jednostek sektora publicznego korzystających z utworzonych aplikacji lub usług teleinformatycznych Liczba osób, które zyskały możliwość używania podpisu elektronicznego Liczba publicznych ośrodków ochrony zdrowia świadczących usługi on-line dla obywateli Liczba pracowników biorących udział w szkoleniach e-learningowych Liczba osób korzystających z Publicznych Punktów Dostępu do Internetu (PIAP) Liczba użytkowników objętych systemem antywirusowym Liczba użytkowników objętych systemem autentyfikacji Liczba użytkowników objętych systemem identyfikacji Liczba wdrożonych elektronicznych obiegów dokumentów Liczba inwestycji zlokalizowanych na przygotowanych terenach Wartość inwestycji zlokalizowanych na przygotowanych terenach Wartość udzielonych pożyczek Liczba przedsiębiorstw wspartych przez fundusze pożyczkowe Liczba przedsiębiorstw wspartych przez fundusze poręczeniowe Wartość udzielonych poręczeń Liczba usług wykonanych na rzecz przedsiębiorstw przez IOB Liczba nowych i ulepszonych usług świadczonych przez IOB Liczba projektów inwestycyjnych obsłużonych przez COI / COIE Liczba podpisanych kontraktów handlowych Ograniczenie liczby wypadków drogowych Oszczędność czasu w przewozach pasażerskich Przyrost liczby ludności korzystającej z regionalnego transportu publicznego wspartego w ramach Programu Liczba osób korzystających z obiektów park&ride Liczba osób korzystających z komunikacji miejskiej Liczba osób korzystających z obiektów infrastruktury opiekuńczo-wychowawczej Liczba edukacyjnych obiektów objętych wsparciem realizujących program Uczenie się przez całe życie Liczba miejsc w przedszkolach zbudowanych lub zmodernizowanych na obszarach wiejskich Liczba uczniów korzystających z infrastruktury wspartej w wyniku realizacji projektów Liczba studentów korzystających z infrastruktury wspartej w wyniku realizacji projektów Liczba osób korzystających z obiektów infrastruktury społecznej Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) Liczba przedsiębiorstw wspartych przez fundusze pożyczkowe Liczba przedsiębiorstw wspartych przez fundusze poręczeniowe Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) Liczba usług wykonanych na rzecz przedsiębiorstw przez IOB Liczba nowych i ulepszonych usług świadczonych przez IOB Liczba osób korzystających z obiektów infrastruktury opiekuńczo-wychowawczej Liczba edukacyjnych obiektów objętych wsparciem realizujących program Uczenie się przez całe życie Liczba miejsc w przedszkolach zbudowanych lub zmodernizowanych na obszarach wiejskich 44

45 systemy edukacji i zdobywanie umiejętności Źródło: Opracowanie własne Tabela 21. Tabela celów Strategii Europa 2020 i wskaźników RPO WM Priorytety Strategii UE 2020 Rozwój inteligentny - rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji smart growth Obszary/ cele Strategii UE 2020 stanowiące cel jej głównych działań Badania i rozwój, innowacje Społeczeństwo informacyjne Wskaźniki RPO WM spójne z celami Strategii Europa 2020 (wskaźniki rezultatu określone w RPO WM) Liczba utworzonych nowych etatów badawczych Liczba przedsiębiorstw korzystających z usług utworzonych laboratoriów Liczba przedsiębiorstw korzystających z usług zmodernizowanych laboratoriów Liczba projektów badawczych, rozwojowych i celowych realizowanych przy wykorzystaniu wspartej infrastruktury Liczba wdrożeń powstałych w wyniku zrealizowanych projektów Liczba Instytucji korzystających z zakupionej aparatury naukowo-badawczej Liczba zgłoszeń patentowych jako efekt realizacji projektu celowego Wzrost nakładów na działalność B+RT w przedsiębiorstwach dofinansowanych w ramach działania Liczba przedsiębiorstw wspartych w zakresie wdrożenia wyników prac B+RT Liczba jednostek organizacyjnych połączonych siecią WAN Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu Liczba MŚP, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu Liczba szkół, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu Liczba jednostek publicznych, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu Długość sieci szkieletowych będących w posiadaniu podmiotów publicznych Liczba osób korzystających z usług on-line Liczba użytkowników udostępnionych rejestrów publicznych Liczba jednostek naukowych korzystających z utworzonych aplikacji lub usług teleinformatycznych Liczba jednostek sektora publicznego korzystających z utworzonych aplikacji lub usług teleinformatycznych Liczba osób, które zyskały możliwość używania podpisu elektronicznego Liczba publicznych ośrodków ochrony zdrowia świadczących usługi on-line dla obywateli Liczba pracowników biorących udział w szkoleniach e-learningowych Liczba osób korzystających z Publicznych Punktów Dostępu do Internetu (PIAP) Liczba użytkowników objętych systemem antywirusowym Liczba użytkowników objętych systemem autentyfikacji Liczba użytkowników objętych systemem identyfikacji Liczba instytucji administracji publicznej świadczących usługi dla obywateli on-line Liczba wdrożonych elektronicznych obiegów dokumentów Edukacja Liczba osób korzystających z obiektów infrastruktury opiekuńczo-wychowawczej Liczba edukacyjnych obiektów objętych wsparciem realizujących program Uczenie się przez całe życie Liczba miejsc w przedszkolach zbudowanych lub zmodernizowanych na obszarach wiejskich Liczba uczniów korzystających z infrastruktury wspartej w wyniku realizacji projektów Liczba studentów korzystających z infrastruktury wspartej w wyniku realizacji projektów Rozwój zrównoważony - wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; suistainable growth Klimat, energia, mobilność Ograniczenie liczby wypadków drogowych Oszczędność czasu w przewozach pasażerskich Przyrost liczby ludności korzystającej z regionalnego transportu publicznego wspartego w ramach Programu Liczba osób korzystających z obiektów park&ride Ilość uzdatnionej wody dostarczonej odbiorcom Powierzchnia zabezpieczonych terenów przez wybudowaną sieć kanalizacji deszczowej Ilość przepompowanych ścieków Ilość wody uzdatnionej za pomocą wybudowanych/zmodernizowanych stacji uzdatniania wody Ilość pozyskanej wody pitnej Ilość oczyszczonych ścieków Liczba osób podłączonych do wybudowanej/zmodernizowanej sieci wodociągowej Liczba osób podłączonych do wybudowanej/zmodernizowanej sieci kanalizacyjnej Obciążenie wybudowanej oczyszczalni ścieków ładunkiem zanieczyszczeń Obciążenie zmodernizowanej oczyszczalni ścieków ładunkiem zanieczyszczeń 45

46 Przepustowość wybudowanej oczyszczalni ścieków Przepustowość zmodernizowanej oczyszczalni ścieków Liczba osób objętych selektywną zbiórką odpadów Ilość odpadów poddawanych recyklingowi Ilość odpadów poddawanych segregacji Liczba osób objętych systemem zagospodarowania odpadów Moc przerobowa ZZO Obszar objęty organizacją i wdrażaniem systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu Zmiana ilości odzyskanych odpadów we wspartych przedsiębiorstwach Objętość odpadów składowanych na terenach rekultywowanych w wyniku realizacji projektu Liczba odbiorców mających dostęp do wybudowanej sieci energetycznej Ilość zaoszczędzonej energii pierwotnej w wyniku realizacji projektów Liczba budynków podłączonych do sieci ciepłowniczej Ilość zaoszczędzonego paliwa Ilość zaoszczędzonej energii elektrycznej w wyniku realizacji projektów Zmiana emisji głównych zanieczyszczeń powietrza: dwutlenek siarki, tlenki azotu, pyły, dwutlenek węgla Powierzchnia obszarów, dla których opracowano plany ochrony Łączna powierzchnia obszarów, na których przywrócono lub zapewniono ochronę właściwego stanu ekosystemów Powierzchnia terenu objęta systemem zarządzania środowiskiem Liczba osób objętych ochroną przeciwpożarową lasów i innymi środkami ochrony Powierzchnia terenów objętych ochroną przeciwpowodziową Liczba osób objętych ochroną przeciwpowodziową Liczba osób korzystających z komunikacji miejskiej Konkurencyjność Wartość udzielonych pożyczek Liczba przedsiębiorstw wspartych przez fundusze pożyczkowe Liczba przedsiębiorstw wspartych przez fundusze poręczeniowe Wartość udzielonych poręczeń Rozwój Zatrudnienie i sprzyjający umiejętności włączeniu społecznemu - wspieranie gospodarki o wysokim poziomie Walka z zatrudnienia, ubóstwem zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. inclusive growth Źródło: Opracowanie własne - Liczba osób korzystających z obiektów infrastruktury społecznej Przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych etatów (EPC) Spójność wskaźników RPO WM, mimo ogólnej zgodności z celami SL, nie jest wyrażona wprost, dlatego w tym zakresie sformułowano rekomendację, aby opracować listę wskaźników obligatoryjnych dla projektów spisujących się w cele SL/EU 2020 (patrz tabela wdrażania rekomendacji, pkt. 3). Sami pracownicy IZ i IP II w wywiadach pogłębionych mówią, że zdają sobie sprawę z niedoskonałości systemu wskaźników RPO WM oraz z tego, że nie wynikają one wprost ze Strategii Lizbońskiej czy Europy 2020 (nawet w Działaniach, które określone są jako zgodne z tymi strategiami). Jednak podkreślają, że w momencie tworzenia RPO Polska nie miała dużego doświadczenia w tym zakresie i ten okres programowania w rzeczywistości był okresem zdobywania wiedzy i umiejętności, dzięki którym w kolejnym okresie ten system będzie już oceniany jako adekwatny i skuteczny. 46

47 Wskaźniki służące monitorowaniu postępów i efektów wdrażania projektów wpisują się (nie wprost) w poszczególne cele Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa Mimo ogólnej spójność wskaźników realizacji RPO WM ze strategiami UE, poprzednie badania ewaluacyjne Programu pokazują, że niekoniecznie przekłada się to na efektywność i skuteczność monitorowania realizacji poszczególnych Działań i projektów. Czy opracowując kryteria wyboru dla konkursów brano pod uwagę założenia Strategii i prolizbońskie wskaźniki? Jeśli tak, to w jakim stopniu kryteria wyboru spełniają założenia Strategii Lizbońskiej? W ramach systemu wyboru projektów do dofinansowania z RPO WM stosuje się 5 trybów dokonywania wyboru: tryb konkursowy zamknięty z preselekcją, tryb konkursowy otwarty bez preselekcji, tryb indywidualny tryb systemowy (projekty pomocy technicznej), tryb wyboru projektów w ramach Inicjatywy JESSICA. W ramach każdego z nich stosuje się odpowiednie kryteria wyboru na poszczególnych etapach oceny: 9 I. Ocena formalna II. Ocena strategiczna Zgodność z kierunkami rozwoju województwa - projekty oceniane są pod kątem zgodności z zapisami Strategii Rozwoju Województwa i wojewódzkich dokumentów sektorowych (w tym z Planem Zagospodarowania Przestrzennego). Preferowane będą projekty, które w największym stopniu są zgodne z ustaleniami tych dokumentów. Wpływ projektu na konkurencyjność województwa - ocenie podlega stopień przewagi proponowanych w projekcie rozwiązań w układzie przestrzennym Stopień innowacyjności - ocenie podlega zakres nowych rozwiązań technologicznych, technicznych, organizacyjnych i zarządczych zawartych w projekcie Spójność regionu - ocenie podlega stopień, w jakim projekt przyczynia się do wyrównywania różnic w aspekcie ekonomicznym, społecznym i przestrzennym (dostępność). Zasięg przestrzennego oddziaływania projektu - ocenie podlega zasięg przestrzenny realizacji projektu. Efekt synergiczny na inne sfery społeczno-gospodarcze niż przedmiot projektu - ocena dotyczy wartości dodanej projektu. Efekty projektu powinny być możliwe do zastosowania w dziedzinach innych niż przedmiot projektu III. Ocena merytoryczna 1. Kryteria merytoryczne horyzontalne (dla wszystkich projektów): Potrzeba realizacji projektu - ocena projektu pod kątem zasadności jego realizacji. Analiza czy beneficjent w wyczerpujący sposób przedstawił swoje problemy i wskazał sposoby ich rozwiązania w drodze realizacji przedsięwzięcia. Projekt powinien stanowić logiczną całość, a informacje zawarte we wniosku i pozostałych dokumentach powinny być spójne. Komplementarność z innymi przedsięwzięciami - ocenie podlega powiązanie projektu z innymi przedsięwzięciami zrealizowanymi, obecnie realizowanymi lub planowanymi do realizacji 2. Kryteria (merytoryczne) szczegółowe dla działań RPO WM 9 Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego (Uszczegółowienie RPO WM), Załącznik nr 5. Kryteria wyboru finansowanych operacji, Warszawa

48 Tabela 22. Kryteria merytoryczne dla Działań wpisujących się w cele Strategii Lizbońskiej Działanie Kryteria merytoryczne Nawiązanie współpracy z innymi jednostkami naukowymi Nowoczesność proponowanych rozwiązań. Nawiązanie współpracy z potencjalnymi odbiorcami badań w wyniku realizacji projektu. Liczba utworzonych miejsc pracy Charakter planowanej współpraca w wyniku realizacji projektu. Współpraca instytucjonalna ze sferą B+RT. Innowacyjność proponowanych produktów/usług oferowanych dzięki realizacji inwestycji. Projekt realizowany w branży wysokich technologii lub średnio-wysokich technologii Rozwój działalności B+RT wewnątrz przedsiębiorstwa w związku z realizacją projektu. Liczba utworzonych etatów dla pracowników naukowych. Trwałość nakładów na działalność badawczo-rozwojową. Otrzymane nagrody i wyróżnienia. Doświadczenie wnioskodawcy w realizacji projektów celowych Kompleksowość projektu Lokalizacja projektu na terenie o zwiększonym bezrobociu Nawiązanie współpracy z potencjalnymi inwestorami Kompleksowość proponowanych usług. Partnerstwo w ramach realizacji projektu. Wzrost procentowy liczby obsługiwanych podmiotów dzięki realizacji projektu. Liczba udzielonych usług doradczych w roku poprzedzającym złożenie wniosku. Wnioskodawca posiada odpowiedni potencjał organizacyjny, niezbędny do realizacji projektu. Dla funduszy pożyczkowych: Znajomość regionalnych uwarunkowań gospodarczych stopień skoncentrowania oferty funduszu w województwie mazowieckim. Doświadczenie funduszu w zakresie udzielania pożyczek dla sektora MSP. Efektywność wykorzystania kapitału własnego przez fundusz pożyczkowy. Aktywność funduszu we wspieraniu rozwoju przedsiębiorczości na obszarze Mazowsza. Skuteczność działania funduszu i zdolność powiększania kapitału. Dostosowanie oferty do istniejącego na Mazowszu zapotrzebowania zgłaszanego przez przedsiębiorców. Innowacyjność projektu. Wpływ projektu na rozwój gospodarczy województwa. Architektura portfela pożyczek dla sektora MSP. Efektywność zarządzania finansowego funduszem Dla funduszy doręczeniowych: Znajomość regionalnych uwarunkowań gospodarczych stopień skoncentrowania oferty funduszu w województwie mazowieckim. Doświadczenie funduszu w zakresie udzielania poręczeń dla sektora MSP. Efektywność wykorzystania kapitału własnego przez fundusz poręczeniowy. Aktywność funduszu we wspieraniu rozwoju przedsiębiorczości na obszarze Mazowsza. Skuteczność działania funduszu i zdolność powiększania kapitału. Dostosowanie oferty do istniejącego na Mazowszu zapotrzebowania zgłaszanego przez przedsiębiorców. Innowacyjność projektu. Wpływ projektu na rozwój gospodarczy województwa. Architektura portfela poręczeń dla sektora MSP. Efektywność zarządzania finansowego funduszem Lokalizacja projektu na terenie o zwiększonym bezrobociu. Liczba utworzonych etatów w wyniku realizacji projektu. Procentowy wzrost przychodów ze sprzedaży produktów/usług. Rentowność inwestycji. Realizacja projektu w branżach wysokich i średnio wysokich technologii10 Innowacyjność produktowa/ procesowa produktów/usług oferowanych dzięki realizacji inwestycji. Innowacyjność organizacyjna/ zarządcza/ marketingowa/ produktów/usług oferowanych dzięki realizacji inwestycji. Wykorzystanie nowych technologii w projekcie. Otrzymane nagrody i wyróżnienia 10 Na podstawie OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2005, Annex 1.1. Classification of manufacturing industries based on technology, s. 184, 48

49 Zaangażowanie własnego kapitału wnioskodawcy Zastosowanie technologii proekologicznych Wyłącznie dla przedsiębiorstw: Okres funkcjonowania przedsiębiorstwa Promowanie marki Mazowsza Zwiększenie eksportu przedsiębiorcy. Wielkość przedsiębiorstwa JST: Liczba przedsiębiorstw wspartych w wyniku realizacji projektu Kompleksowość projektu Wnioskodawca posiada odpowiedni potencjał organizacyjny. Charakter przedsięwzięcia informacyjno-promocyjnego Schemat nr 1. Dotyczy projektów obejmujących budowę sieci Internetu szerokopasmowego Skalowalność projektu Objęcie projektem instytucji publicznych Objęcie projektem ludności Lokalizacja projektu na obszarach wykluczenia informacyjnego Schemat nr 2. dotyczy projektów nie obejmujących budowę sieci Internetu szerokopasmowego, tworzenia hot-spotów oraz systemów informacji przestrzennej Zasięg instytucjonalny projektu Złożoność projektu Potencjał e-rozwoju Mazowsza Usprawnienie systemu zarządzania Inteligentne budynki użyteczności publicznej Liczba e-usług Skalowalność projektu Elektroniczny obieg dokumentów Interaktywność proponowanych rozwiązań Dostosowanie e-usług do potrzeb osób niepełnosprawnych Wpływ projektu na zintegrowanie regionalnego układu komunikacyjnego i zespolenie z krajowym i europejskim systemem komunikacyjnym Wpływ na poprawę bezpieczeństwa użytkowników Średnie dobowe natężenie ruchu Powiązanie z siecią TEN-T Wielkość projektu (obsługiwana liczba mieszkańców) Zwiększenie liczby pasażerów korzystających z transportu publicznego w wyniku realizacji projektu. Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych Integracja z innymi środkami transportu Wpływ na poprawę bezpieczeństwa użytkowników Wpływ na poprawę stanu środowiska naturalnego Zakładana roczna przepustowość portu lotniczego możliwa do osiągnięcia dzięki realizacji projektu Integracja z innymi systemami komunikacyjnymi Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych Lokalizacja i wpływ na obszary Natura Zakładana liczba użytkowników z obszarów wiejskich Potrzeby z zakresu infrastruktury oczyszczania ścieków, wynikające ze stopnia skanalizowania gminy (%) Zastosowanie nowych technologii w projekcie dotyczącym kanalizacji Zastosowanie nowych technologii w projekcie dotyczącym wodociągu Kompleksowość projektu Gospodarka odpadami: Sposób redukcji odpadów Grupy przetworzonych / odzyskanych odpadów. Wielkość projektu Partnerstwo Wprowadzenie systemów selektywnego zbierania odpadów Kompleksowy charakter projektu dotyczącego usuwania azbestu Kompleksowy charakter projektu Rekultywacja: Stopień przygotowania dokumentacji. Lokalizacja projektu na obszarach chronionych. 49

50 Przywrócenie wartości przyrodniczej terenu. Powierzchnia terenu rekultywowanego (ha) Efektywność ekologiczna projektu. Stopień zagrożenia Partnerstwo w celu zwiększenia powierzchni rekultywowanego składowiska Schemat I - Odnawialne źródła energii i Kogeneracja Stopień gotowości projektu do realizacji, Moc instalacji wytwarzającej energię z wykorzystaniem OZE [MW] w odniesieniu do średniej konkursowej. Nakład inwestycyjny na jednostkę przeliczeniową 1 MW instalowanej mocy z podziałem na grupy według rodzajów instalacji: - energia wiatrowa; - energia słoneczna (w tym fotowoltaiczna) - energia ze spalania biomasy (w tym biogazu) - energia wodna, geotermalna i pozostałe - projekty multi. Ilość zaoszczędzonego paliwa. Kogeneracja Łączenie różnych OZE Polityka energetyczna gminy Partnerstwo Innowacyjność technologiczna Schemat II Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej Stopień gotowości projektu do realizacji Wykorzystanie źródeł odnawialnych Zmniejszenie emisji głównych zanieczyszczeń powietrza (dwutlenek siarki, tlenki azotu, pyły, dwutlenek węgla) Efektywność energetyczna Kompleksowość projektu Polityka energetyczna gminy Partnerstwo Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych: Lokalizacja projektu Status gatunków / siedlisk objętych projektem. Znaczenie zagrożeń i pilność ich likwidacji Ochrona in situ / ex situ. Ochrona przeciwpowodziowa, zagrożenia środowiska i monitoring jego stanu: Wielkość obszaru objętego projektem. Lokalizacja projektu Partnerstwo Liczba mieszkańców objętych ochroną przeciwpowodziową. Renaturyzacja cieków wodnych Projekt przyjazny środowisku Poprawa użyteczności transportu miejskiego poprzez modernizację, budowę i rozbudowę infrastruktury towarzyszącej w zakresie transportu miejskiego Lokalizacja projektu z zakresu transportu miejskiego Technologia ekologiczna napędu pojazdów Wpływ projektu na zwiększenie dostępności dla potrzeb osób niepełnosprawnych Wpływ projektu na zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego Przedszkola, szkoły i inne placówki edukacyjne oprócz szkół wyższych: Lokalizacja projektu/ dochód podatkowy gminy. Wpływ projektu na zmniejszenie dysproporcji w dostępie do edukacji pomiędzy obszarami wiejskimi, a miastami Wpływ projektu na zwiększenie dostępności infrastruktury do potrzeb osób niepełnosprawnych. Wielofunkcyjność wykorzystania infrastruktury będącej przedmiotem projektu (funkcja podstawowa i uzupełniająca) Racjonalizacja placówek edukacyjnych związek z gminnymi lub powiatowymi planami sieci szkół Szkoły wyższe podlegające ustawie z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym: Wpływ projektu na zmniejszenie dysproporcji w dostępie do edukacji pomiędzy obszarami wiejskimi, a miastami Wpływ projektu na zwiększenie 50

51 dostępności infrastruktury do potrzeb osób niepełnosprawnych. Wpływ projektu na rozwój kształcenia ustawicznego Lokalizacja projektu/ dochód podatkowy gminy Wpływ projektu na zwiększenie dostępności infrastruktury do potrzeb osób niepełnosprawnych Liczba utworzonych miejsc pracy Efektywność energetyczna projektu Liczba usług wspomagających funkcjonowanie obiektu Źródło: Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego (Uszczegółowienie RPO WM), Załącznik nr 5. Kryteria wyboru finansowanych operacji, Warszawa 2011 Opracowując kryteria wyboru dla konkursów brano pod uwagę założenia Strategii Lizbońskiej i prolizbońskie wskaźniki w zakresie, w jakim w ogóle RPO zobowiązane było uwzględniać założenia tego dokumentu. Nie zapisano jednak w ramach systemu kryteriów żadnego kryterium, które bezpośrednio promowałoby projekty realizujące cele SL. W karcie oceny merytorycznej projektów (ocena strategiczna część A.) nie zawarto żadnych wytycznych wskazujących na konieczność weryfikacji zgodności projektu z celami strategii UE). W instrukcjach do wniosku nie zaleca się nawet formułowania takiego opisu (wymaga się jedynie opisu zgodności projektów ze strategiami regionalnymi i lokalnymi część 4. (D) oraz z politykami horyzontalnymi część 5. (E). W tym zakresie sformułowano rekomendację patrz tabela wdrażania rekomendacji, pkt. 1) 11. Nie ocenia się, ani nie wymaga w ogóle wpisywania we wniosku o dofinansowanie, informacji o zgodności wskaźników określonych dla projektów z celami strategii UE (w instrukcji do wniosku o dofinansowanie nie wskazano wymogu korzystania z puli wskaźników obligatoryjnych spójnych z SL lub EU 2020, w SzOP RPO WM, w systemie wskaźników nie zaznaczono, czy któreś i które wskaźniki są spójne z celami wspomnianych strategii) sformułowano w tym zakresie rekomendacje patrz: tabela wdrażania rekomendacji, pkt. 4. Mimo to w ramach Działań spójnych z celami Strategii Lizbońskiej kryteria wyboru projektów zapewniają wybór projektów realizujących te cele. Na każdym etapie oceny stopień spełniania założeń SL jest nieco inny (za każdym razem nie wprost poprzez bezpośrednie odwołanie do SL, ale pośrednio), zgodnie ze swoją specyfiką, tzn.: 1. Na etapie oceny formalnej zapewniony jest najwyższy stopień spełnienia założeń polityk UE (w tym strategii) ze względu na to, że zgodność projektu z kategoriami interwencji (w tym kategorie lizbońskie) oraz politykami horyzontalnymi UE (które w naturalny sposób są spójnie z założeniami strategii UE) jest kryterium dopuszczającym. 2. Na etapie oceny merytorycznej stosowane są kryteria, które cechuje wysoki stopień spójności z celami Strategii Lizbońskiej, jednak ze względu na to, że ostatecznie o otrzymaniu dofinansowania decyduje suma punktów za wszystkie kryteria, nie można ocenić, aby na tym etapie oceny zapewniono najwyższy stopień spełniania założeń SL. 3. Na etapie oceny strategicznej weryfikuje się wpływ projektu na realizację polityki rozwoju, a zgodnie z ustawą z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 z późn. zm.) strategie rozwoju regionalnego, jako realizujące strategie rozwoju kraju, muszą być zgodne ze strategiami UE. Zatem w sposób pośredni (nie wprost) kryteria strategiczne także wpływają na wybór projektów zgodnych ze strategiami UE, jednak w bardzo niewielkim stopniu. 11 W załączniku nr 3 i 4 niniejszego Raportu zamieszczono zmodyfikowane wzory instrukcji do wniosku o dofinansowanie. 51

52 W ramach Działań spójnych z celami Strategii Lizbońskiej kryteria wyboru projektów nie zapewniają wprost wyboru projektów zgodnych z SL. Pośrednio jednak wybór projektów realizujących te cele jest zapewniony. Największa spójność z celami Strategii Lizbońskiej zapewniana jest poprzez kryteria dopuszczające w ramach oceny formalnej, w nieco mniejszym stopniu spójność projektów ze Strategią zapewniają kryteria merytoryczne. 2.2 Ocena wpływu realizowanych projektów w ramach priorytetów prolizbońskich oraz realizujących Strategię Europa 2020 na konkurencyjność Województwa Mazowieckiego Jak przedstawia się sytuacja społeczno-gospodarcza w Województwie Mazowieckim pod kątem celów Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020 (m. in. nakłady na badania i rozwój w stosunku do PKB, stan zatrudnienia wśród kobiet i mężczyzn), w tym porównanie sytuacji społeczno-gospodarczej na podstawie wybranych wskaźników z innymi regionami kraju. Konkurencyjność województwa Mazowieckiego z roku na rok zwiększa się w stosunku do innych regionów kraju. Cele Strategii Lizbońskiej i Europa 2020 założone do 2010 roku w województwie mazowieckim zostały w niektórych obszarach zrealizowane. Na przestrzeni lat województwo mazowieckie rozwijało się bardzo dynamicznie. Region zajmuje pierwsze miejsce w rozwoju gospodarczym. W 2010 roku województwo wygenerowało prawie 311,5 mld zł produktu narodowego brutto. Kontrybucja w generowaniu PKB z roku na rok zwiększała się z 21,7% w 2007 do 22% w Tempo wzrostu PKB w mazowieckim przekroczyło o 2,7 punktu procentowego tempo wyznaczone przez Strategię Lizbońską (SL wyznacza tempo wzrostu na poziomie 3%, a w województwie mazowieckim w 2010 roku wyniosła 5,7%) 13. Podobnie jest z wartością PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca. W województwie mazowieckim corocznie wytwarza się o prawie 22,5 tys. zł więcej na 1 mieszkańca niż w kraju, co stanowi 61% udział w generowaniu krajowego PKB. Region jako jedyny w Polsce przekroczył średnią unijną (75%) w tworzeniu produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca. W 2010 roku wygenerowane zostało 87% PKB w PPS w przeliczeniu na 1 mieszkańca Unii. Województwo mazowieckie najszybciej rozwijało się pod względem unijnym stanowiąc ponad 96% średniej dla 27 krajów Unii Europejskiej 14. Analiza wskaźnika poziomu cen wykazała, że w województwie mazowieckim poziom cen konsumpcyjnych w gospodarstwach domowych jest o 0,02 groszy niższy niż w kraju 15. Wskaźniki dotyczące osób zatrudnionych także się zwiększają, co jest spowodowane stosunkowo najwyższym poziomem wykształcenia ludności w kraju. Choć wskaźniki zatrudnienia nie mają już tak szybkiego tempa wzrostu jak PKB, to i tak są na poziomie przekraczającym średnie krajowe. Wskaźnik dyspersji stopy zatrudnienia w regionie wzrastał corocznie średnio o 4% (w ,9%, ,2%) 16. Wskaźnik zatrudnienia osób w grupie wiekowej lata nieznacząco się zwiększył z 60,9% w roku 2007 do 64,4% w Dużym odsetkiem w nowozatrudnionych stanowiły osoby starsze. Tempo wzrostu zatrudnienia osób w wieku lata wzrasta z roku na rok o 13% 17. Mimo tak dobrych wyników województwa w sferze zatrudnienia to wartość jego wskaźników była dużo niższa niż zakładały wytyczne Strategii Lizbońskiej (75%). Region mazowiecki jest natomiast liderem 12 Szacunek PKB per capita i bezpośrednich inwestycji zagranicznych w województwach oraz wskaźniki wyprzedzające koniunktury, Ekspertyza wykonana na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, maj 2011, Warszawa, s Obliczenia własne na podstawie: ibidem, s Obliczenia własne, ibidem s Obliczenia własne na podstawie: 16 Obliczenia własne na podstawie: BDL GUS. 17 Ibidem. 52

53 w zmniejszeniu wartości wskaźnika bezrobocia długotrwałego. Liczba bezrobotnych zmniejszyła się w 2010 w stosunku do 2007 roku o 140% (prawie 50 tys. osób) 18. Na skutek corocznego zwiększania rozwoju gospodarczego i zatrudnienia w regionie mazowieckim wskaźnik zagrożenia ubóstwem był jednym z niższych w Polsce (w %) 19. W sferze działalności badawczo-rozwojowej województwo mazowieckie dominuje na tle kraju. Spośród ogólnej liczby jednostek krajowych prowadzących działalność badawczo-rozwojową i naukową ok. 30% z nich znajduje się na Mazowszu, głównie w Warszawie 20. W zakresie poziomu wskaźników dotyczących środowiska naturalnego województwo mazowieckie zajmuje 3 miejsce w rankingu regionów z najwyższą emisją gazów cieplarnianych w kraju. Poziom emisji szkodliwych gazów do powietrza w 2010 roku w stosunku do 2007 wzrósł o 5%. W 2007 roku wynosił ton rocznie, a w ton. Emisja dwutlenku węgla do atmosfery wyniosła w 2010 roku ton, co stanowiło 99,4% wszystkich szkodliwych gazów wyemitowanych przez województwo 21. Takie wyniki związane są pośrednio z istnieniem na terenie województwa dwóch elektrowni systemowych, które emitują do atmosfery szkodliwe gazy. Infrastruktura transportowa województwa z racji jego położenia jest dobrze rozwinięta. W regionie istnieje największy port lotniczy w kraju, a do tego przez jego obszar przebiegają trzy główne europejskie korytarze transportowe. W obszarze wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R Strategii Lizbońskiej oraz badania i rozwój, innowacje Strategii Europa 2020 poprawę obrazują m.in. wskaźniki prezentujące nakłady na działalność B+R. W województwie mazowieckim na przełomie lat nakłady na działalność badawczo-rozwojową wzrosły prawie trzykrotnie (z do tys. zł). Również działalność badawczo-rozwojowa w regionie w jednostkach wzrosła z 317 w 2007 roku, do 352 przypadków w 2010 w podmiotach gospodarki narodowej ogółem oraz analogicznie w przedsiębiorstwach z 165 do Realizacja celów SL pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów oraz EU2020 badania i rozwój, innowacje widoczna jest poprzez przyrost wskaźników związanych z nakładami na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach. 18 Ibidem. 19 Obliczenia własne na podstawie: 20 Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata , s Obliczenia własne na podstawie: BDL GUS. 22 Ibidem. 53

54 Wykres 2. Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach sektora usług wg rodzajów działalności innowacyjnej w województwie mazowieckim w latach (w tys. zł) marketing związany z wprowadzeniem nakłady inwestycyjne na środki trwałe zakup oprogramowania zakup wiedzy zeźródeł zewnętrznych działalność badawczo rozwojowa (B+R) ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Jak widać na wykresie 2. wydatki ogółem na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach sektora usług w stosunku do roku 2008 wzrosły nieznacznie (w roku 2009 odnotowany został widoczny spadek nakładów na tę działalność). W roku 2010 w stosunku do roku 2008 nakłady na działalność B+R oraz zakup wiedzy ze źródeł zewnętrznych i zakup oprogramowania, a także marketing promujący wdrożone innowacje w tym sektorze przedsiębiorstw wzrosły. Znaczny spadek o ponad 30% - nastąpił w kwocie nakładów inwestycyjnych na środki trwałe. Wykres 3. Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych wg rodzajów działalności innowacyjnej w województwie mazowieckim w latach (w tys. zł) marketing związany z wprowadzeniem nowych nakłady inwestycyjne na środki trwałe zakup oprogramowania zakup wiedzy zeźródeł zewnętrznych działalność badawczo rozwojowa (B+R) ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego W przypadku przedsiębiorstw przemysłowych wzrost wydatków inwestycyjnych na innowacje w stosunku do lat ubiegłych wzrósł o 58%. Spadek zarejestrowano jedynie w nakładach na promocję wdrożonych innowacji. Realizację celu społeczeństwo informacyjne UE2020 oraz pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów obrazują wskaźniki odsetka przedsiębiorstw wykorzystujących Internet w kontaktach z administracja publiczną, który wzrósł z 64,5 w roku

55 do 94,1% w 2010 oraz przedsiębiorstw, dla których strona internetowa spełniała funkcje prezentacji katalogów, wyrobów lub cenników analogicznie z 51 do 55,5% 23. Wskaźnikami obrazującymi realizację celu SL przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej oraz w ramach EU2020 celu konkurencyjność jest m.in. odsetek innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych. Wykres 4. Przemysłowe przedsiębiorstwa innowacyjne w ogólnej liczbie przedsiębiorstw w województwie mazowieckim w latach (w %) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Z wykresu 4. wynika, że udział innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w stosunku do liczby przedsiębiorstw ogółem spadła. Efektem realizacji celów SL: zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych oraz zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy, a także zatrudnienie i umiejętności Strategii UE2020 w mazowieckim jest rosnąca liczba podmiotów nowo zarejestrowane w rejestrze REGON w stosunku do spadającej liczby podmiotów wykreślonych. Wskaźniki te w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców obrazuje poniższy wykres. Wykres 5. Podmioty gospodarki narodowej nowo zarejestrowane w rejestrze REGON oraz wykreślone w województwie mazowieckim w latach (na 10 tys. ludności) % 40% 30% 20% 10% 0% jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON jednostki wykreślone z rejestru REGON Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Podobnie osiąganie tych celów prezentuje miernik osób pozostających bez pracy powyżej 12 m-cy, który w stosunku do roku 2007 spadł znacząco. Natomiast liczba osób pozostających bez pracy do 6 m-cy przyrasta. W regionie wzrosło również zatrudnienie osób starszych (po 50.roku życia). Przy czym większy przyrost miał miejsce w przypadku starszych mężczyzn niż kobiet. 23 Ibidem. 55

56 Wykres 6. Bezrobotni zarejestrowani wg czasu pozostawania bez pracy w województwie mazowieckim w latach miesi±ce i mniej 3-6 miesięcy 6-12 miesięcy powyżej 12 miesięcy Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Efekty realizacji celu EU wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności oraz celu UE2020 zatrudnienie i umiejętności, są widoczne poprzez strukturę wskaźników skolaryzacji (opisane szerzej w dalszej części Raportu, str. ). W województwie mazowieckim więcej młodzieży pobiera naukę w szkołach przygotowujących ją do kształcenia akademickiego, niż w szkołach zasadniczych zawodowych. Z mierników zaprezentowanych na wykresie widać, że liczba komputerów w szkołach oraz komputerów z dostępem do sieci wzrasta, przy czym widać, że wile ze stanowisk komputerowych nie jest jeszcze podłączonych do Internetu. Wykres 7. Liczba komputerów w szkołach ponadgimnazjalnych oraz komputerów z dostępem do sieci w województwie mazowieckim w latach komputery w szkole komputery z dostępem do Internetu Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Realizację celu rozszerzenie i poprawa infrastruktury europejskiej SL oraz klimat, energia, mobilność i konkurencyjność UE2020 obrazuje m.in. przyrost wskaźnika dróg publicznych na 100 km 2. W mazowieckim w roku 2007 wynosił 86, a w 2010 wzrósł do poziomu 94,8. Przyrasta również długość czynnej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. 56

57 Wykres 8. Długość czynnej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w województwie mazowieckim w latach (w km) Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Przy czym zauważalna jest dysproporcja między długością sieci dostarczającej wodę a odprowadzającą ją wraz z innymi ściekami. Realizację celu walka z ubóstwem obrazuje miernik bezrobocia, obrazujący liczbę osób bezrobotnych (w podziale na czas pozostawania bez pracy wykres 6. ), a także wskaźnik obrazujący zmianę poziomu dochodów w regionie, tabela 23. Tabela 23. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w województwie mazowieckim w latach w relacji do średniej krajowej (Polska=100) ,1 127,8 126,1 124,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego Mimo przyrostu kwoty wynagrodzenia brutto w województwie mazowieckim wskaźnik przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w regionie w relacji do średniej krajowej w latach spada, choć jest on wyższy o prawie 25% niż średnio w regionach kraju. Poprzez dobrane wyżej wskaźniki został przedstawiony postęp w realizacji w Województwie Mazowieckim celów Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020 obrazując jednocześnie sytuację społeczno-gospodarczą w regionie. W dalszej części rozwój społeczno-gospodarczy regionu zaprezentowany został w porównaniu z innymi województwami kraju. PODSTAWOWE WSKAŹNIKI STRUKTURALNE A. GOSPODARCZE 1. Produkt krajowy brutto kanalizacja wodociągi Produkt Krajowy Brutto przedstawia końcowy rezultat działalności wszystkich podmiotów gospodarki narodowej. Równa się on sumie wartości dodanej brutto wytworzonej przez wszystkie krajowe jednostki instytucjonalne zwiększone o podatki od produktów i pomniejszone o dotacje do nich. Produkt krajowy brutto jest liczony w cenach rynkowych. 57

58 Tabela 24. Wartość wytworzonego produktu krajowego brutto w cenach bieżących i procentowy udział poszczególnych województw w jego generowaniu w latach 2007 i 2010 PKB w mln zł Kontrybucja do krajowego PKB Polska Dolnośląskie ,2 8,2 Kujawsko-pomorskie ,7 4,7 Lubelskie ,9 3,8 Lubuskie ,3 2,2 Łódzkie ,2 6,2 Małopolskie ,4 7,6 Mazowieckie ,7 22,0 Opolskie ,3 2,2 Podkarpackie ,7 3,6 Podlaskie ,3 2,3 Pomorskie ,7 5,5 Śląskie ,0 12,9 Świętokrzyskie ,6 2,7 Warmińsko-mazurskie ,8 2,8 Wielkopolskie ,3 9,4 Zachodniopomorskie ,0 3,8 ** szacunki BIEC Biuro Inwestycji i Cykli Ekonomicznych Źródło: Szacunek PKB per capita i bezpośrednich inwestycji zagranicznych w województwach oraz wskaźniki wyprzedzające koniunktury, Ekspertyza wykonana na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, maj 2011, Warszawa, s. 22. W 2007 roku wartość wytworzonego produktu krajowego brutto wynosiła mln zł, natomiast w roku 2010 sięgnęła kwotę mln zł. Od momentu akcesji Polski do Unii Europejskiej (2004) średnioroczne tempo wzrostu PKB dla Polski wynosiło 4,6%. Zauważyć można wzrost gospodarczy, który w analizowany okresie zwiększył wartość wytworzonego PKB o 20% (w mln zł, w mln zł) 24. Na poziomie terytorialnym najwyższy poziom produktu krajowego brutto w badanych latach wytworzyło województwo mazowieckie. W 2007 roku było to mln zł, co stanowiło prawie 21,7% całości wygenerowanego PKB. W 2010 roku wartość ta wzrosła o 22% do wartości mln zł. Województwo mazowieckie było regionem, którego kontrybucja w generowaniu PKB była najwyższa i z roku na rok się zwiększała. Drugim regionem, w którym rozwój gospodarczy jest także dobrze widoczny jest województwo śląskie. Wartość wygenerowanego przez nie PKB w roku badanym (2010) w stosunku do bazowego (2007) zwiększyła się o 1,2%. W analizowanym okresie w podziale regionalnym nie odnotowano większych zmian w wielkości generowanego PKB. Jego wartość w województwach: dolnośląskim (8,2%), łódzkim (6,2%), kujawskopomorskim (4,7%), warmińsko-mazurskim (2,8%) i podlaskim (2,3%) pozostała bez zmian. Natomiast w województwach: lubelskim, lubuskim, opolskim, pomorskim i zachodniopomorskim jego wartość zmniejszyła się średnio o 0,1 punkt procentowy. 24 Szacunek PKB per capita i bezpośrednich inwestycji zagranicznych w województwach oraz wskaźniki wyprzedzające koniunktury, Ekspertyza wykonana na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, maj 2011, Warszawa, s

59 Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu Najwolniejszy rozwój gospodarczy w latach odnotowano w województwach: lubuskim, opolskim, podlaskim, świętokrzyskim i warmińsko-mazurskim. Udział tych regionów w tworzeniu PKB jest najniższy i wynosi niewiele ponad 2%. 25 Wykres 9. Średnioroczne tempo wzrostu PKB w % w latach 2007 i 2010 Zachodniopomorskie Wielkopolskie Warmińskomazurskie Świętokrzyskie Śląskie Polska Dolnośląskie 6,8 9,2 6,2 Kujawsko-pomorskie 3,9 4,0 5 2,9 2,6 5,8 5,1 2,2 4,5 2,7 2,8 2,9 3 3,4 5,9 3,4 4,1 4,7 6,2 2,2 2,1 3,4 3,9 2,7 5,7 9 4,7 4,7 8,5 7,3 7,7 Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Pomorskie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. 2. PKB na 1 mieszkańca PKB na 1 mieszkańca wyznacza wartość wszystkich produktów i usług finalnych wytworzonych w danym regionie, w danym roku przez wszystkie podmioty gospodarki. To produkcja wytwarzana w określonym czasie przez jednego pracującego. Natomiast produkt krajowy brutto per capita według wartości siły nabywczej jest obliczany według parytetu siły nabywczej walut i wyrażony we wspólnej umownej walucie PPS (Purchasing Power Standard) w relacji do średniej 27 krajów Unii Europejskiej. Wyznacza on wartość wszystkich produktów i usług finalnych wytworzonych w danym regionie przez wszystkie podmioty gospodarki narodowej przypadające na 1 jej mieszkańca. Jest podstawowym wskaźnikiem, który określa rozwój społeczno- gospodarczy danego regionu. Tabela 25. Wartość wytworzonego produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w latach 2007 i 2010 PKB w PPS per capita PKB per capita w tysiącach zł EU : : Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Ibidem. 59

60 Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie ** szacunki BIEC Biuro Inwestycji i Cykli Ekonomicznych Źródło: Szacunek PKB per capita i bezpośrednich inwestycji zagranicznych w województwach oraz wskaźniki wyprzedzające koniunktury, Ekspertyza wykonana na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, maj 2011, Warszawa, s. 23, 25. Wskaźnik produktu krajowego brutto w przeliczeniu na 1 mieszkańca w analizowanym okresie ulegał stałemu zwiększeniu zarówno w kraju jak i w jednostkach terytorialnych. Przeciętny poziom PKB per capita dla Polski wynosił zł w 2007 roku, w 2009 roku zł, a w zł i w okresie wzrastał średnio o 58,4%. W 2010 roku krajowy PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca stanowił 120% średniego PKB z roku PKB per capita w PPS w Polsce w 2007 roku wyniósł euro (w UE euro) co stanowiło 54,4% średniej 27 krajów Unii. W 2010 roku wartość ta wzrosła o euro, co stanowiło niepełne 60% średniej unijnej. 26 W przekroju województw najwyższą wartość produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca odnotowano w województwie mazowieckim, która wynosiła tys. zł w 2007 i mln zł w 2010 roku. Wartość ta przekroczyła średnią dla kraju o prawie 28 punktów procentowych, stanowiąc 61% średniej krajowej i 87% PKB w PPS na 1 mieszkańca w Unii. Jednocześnie województwo mazowieckie najszybciej rozwijało się pod względem unijnym stanowiąc ponad 96% średniej dla UE-27. Region ten jako jedyny przekroczył średnią unijną (75%) w generowaniu produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca. Wartość wskaźnika dla tego województwa wzrastała średnio 120% rocznie. Innymi województwami, w których poziom PKB per capita w 2010 roku przekroczyło średnią kraju są także: dolnośląskie (109%), śląskie i wielkopolskie (po 106%). Wartość wskaźnika w tych województwach w badanym okresie wzrastał średnio o 120% rocznie. Województwem porównywalnym jest województwo pomorskie i łódzkie (odpowiednio po tys. zł i tys. zł w 2010 roku). Niski poziom wskaźnika produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w badanym okresie utrzymywał się w województwach: zachodniopomorskim (86% średniej kraju), lubuskim (84%), kujawsko-pomorskim (87%), małopolskim (88%), opolskim (82%), świętokrzyskim (80%) oraz podlaskim i warmińsko-mazurskim (po ok.74%). Na ostatniej pozycji z najniższą wartością wskaźnika uplasowały się województwa lubelskie i podkarpackie, których wskaźnik wyniósł w 2010 roku odpowiednio i tys. zł. Województwa te wygenerowały jedynie niewiele ponad 66% PKB na 1 mieszkańca. Były one także województwami, które zajmowały ostatnie pozycje w rankingu regionów europejskich o najniższym poziomie PKB na 1 mieszkańca w umownej walucie PPS (poniżej 40% średniej UE) Ibidem, s Ibidem. 60

61 100 % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu Wykres 10. PKB per capita w PPS Polski i województw w stosunku do UE-27 w latach 2007 i 2010 Polska Zachodniopomorskie Dolnośląskie Świętokrzyskie Wielkopolskie Warmińsko-mazurskie Śląskie Pomorskie 60% 65% 63% 52% 54% 59% 57% 49% 52% 47% 45% 40% 40% 37% 48% 42% 48% 50% 50% 63% 58% 54% 40% 47% 37% 56% 44% 39% 45% 49% Podlaskie Podkarpackie 56% 94% 87% 96% Mazowieckie Opolskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS, EUROSTAT. B. PRACUJĄCY 3. Stopa zatrudnienia Wskaźnik zatrudnienia obliczono jako procentowy udział pracujących danej kategorii w ogólnej liczbie ludności danej kategorii. W analizie wzięto także pod uwagę stopę zatrudnienia osób starszych (grupa wiekowa lata) w ogóle zatrudnionych w 2007 i 2010 roku. Tabela 26. Stopa zatrudnienia w województwach Polski i odsetek osób starszych zatrudnionych w latach 2007 i 2010 grupa wiekowa lata grupa wiekowa lata w % Polska 25,8 26,3 29,7 34,0 Dolnośląskie 26,9 28,4 28,9 33,0 Kujawsko-pomorskie 26,0 26,7 26,4 29,6 Lubelskie 25,9 21,9 38,2 37,3 Lubuskie 20,5 26,7 28,2 30,4 Łódzkie 28,4 28,7 28,0 32,9 Małopolskie 24,8 26,1 33,1 36,1 Mazowieckie 28,4 28,7 34,9 39,3 Opolskie 28,4 29,3 28,7 31,7 Podkarpackie 22,7 19,9 33,5 39,9 Podlaskie 25,4 23,4 29,7 33,6 Pomorskie 27,5 28,7 29,7 38,2 Śląskie 25,4 25,6 21,8 28,0 Świętokrzyskie 24,3 24,1 35,8 36,6 Warmińsko-mazurskie 19,9 23,1 28,5 31,0 Wielkopolskie 27,4 32,1 27,7 33,9 Zachodniopomorskie 20,2 19,5 25,3 30,6 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego 61

62 Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu Wartość wskaźnika zatrudnienia w analizowanym okresie uległa nieznacznemu zwiększeniu. W roku 2007 w kraju zatrudnionych było 25,8% Polaków, natomiast w 2010 roku ich ilość zwiększyła się jedynie o 0,5 punktu procentowego. Jako, że Polska jest krajem ludzi starzejących się, odsetek osób zatrudnionych z grupy wiekowej lata w badanym okresie zwiększyła się z 29,7% do 34%. Odsetek zatrudnionych z grupy osób starszych (55-64 lata) z roku na rok zwiększał się także we wszystkich regionach kraju średnio o 34%. W pięciu regionach wskaźnik zatrudnienia przewyższa średnią krajową, a w trzech był porównywalny. Najwięcej osób zatrudnionych w 2010 roku było w województwie wielkopolskim. Wskaźnik zatrudnienia w przeciągu trzech lat zwiększył się o 4,7 p.p. Wyższe wskaźniki posiadały także województwa: dolnośląskie (28,4%), łódzkie (28,7%), mazowieckie i pomorskie (po 28,7%). Wartości wskaźników porównywalne były dla województw: kujawsko-pomorskiego, lubuskiego (po 26,7%) oraz małopolskiego (26,1%). Najmniej zatrudnionych w analizowanym okresie było w regionie zachodniopomorskim i podkarpackim, tutaj stopa zatrudnienia wyniosła niespełna 20%, a prognozy wykazują, że z roku na rok liczba pracujących osób będzie się zmniejszała. Największy wzrost zatrudnienia między 2007, a 2010 rokiem odnotowano w województwie lubuskim o 1,3%. Na drugiej pozycji znajdują się regiony północnej i północno-zachodniej Polski - województwa warmińsko-mazurskie i wielkopolskie (1,16%). W województwach lubelskim i podkarpackim tempo zatrudnienia było najniższe (niewiele ponad 0,8%). W pozostałych 13 województwach średnie tempo zatrudnienia kształtowało się podobnie jak w kraju. Najwięcej osób starszych zatrudnionych było w województwie podkarpackim i mazowieckim, ich średnia ilość jest o ponad 5 punktów procentowych większa niż w kraju (odpowiednio 39,9% i 39,3%). Natomiast tempo zatrudnienia osób starszych najszybciej wzrastało w województwach: pomorskim, śląskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim (około 130% w roku 2010 w stosunku do 2007). 28 Wykres 11. Stopa zatrudnienia i udział osób starszych w liczbie zatrudnionych w 2010 roku Polska Zachodniopomorskie Dolnośląskie 34 Wielkopolskie 33 Kujawsko-pomorskie 33,9 30,6 26,328,4 29,6 Warmińsko-mazurskie 32,1 26,7 Lubelskie 31 19,5 37,3 23,1 Świętokrzyskie 36,6 24,1 21,9 26,7 30,4 Lubuskie lata lata Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Śląskie 28 25,6 28,7 23,419,9 38,2 Pomorskie 33,6 39,9 Podlaskie Podkarpackie 26,1 28,7 32,9 Łódzkie 28,7 36,1 29,3 Małopolskie 39,3 31,7 Mazowieckie Opolskie 28 Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. 62

63 C. SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA 4. Stopa bezrobocia długotrwałego Bezrobotni to osoby, które spełniają jednocześnie następujące warunki: 1) w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi, 2) aktywnie poszukiwały pracy, tzn. podjęły konkretne działania w ciągu 4 tygodni, aby znaleźć pracę; 3) były gotowe (zdolne) podjąć pracę w ciągu dwóch tygodni następujących po tygodniu badanym. Do bezrobotnych zostały zaliczone także osoby, które nie poszukiwały pracy, ponieważ miały perspektywę pracy i oczekiwały na jej rozpoczęcie przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące oraz były gotowe tę pracę podjąć. Jako bezrobocie długotrwałe rozumie się pozostanie bez pracy w okresie od 13 miesięcy i więcej. Tabela 27. Stopa bezrobocia długoterminowego w latach w tysiącach osób Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie 14 8 Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Liczba osób bezrobotnych długotrwale w Polsce w badanym okresie uległa znacznemu zmniejszeniu. W 2007 roku było to 742 tys. osób, a w , co stanowiło o 171% bezrobotnych mniej. Liczba bezrobotnych mężczyzn w 2010 roku zmniejszyła się o 153 tys. (167% w stosunku do roku 2007), a kobiet o 155 tys. osób (175% w stosunku do roku bazowego). W regionach liczba pozostających bez pracy dłużej niż 13 miesięcy zmniejszała się średnio o 37%. Miejscem, w którym bezrobocie długotrwałe ulegało największej redukcji był region centralnej Polski województwo mazowieckie. Liczba bezrobotnych zmniejszyła się w tym regionie o 140% (prawie 50 tys. osób). Mężczyźni stanowili 54%, a kobiety 46% wszystkich bezrobotnych województwa. Zaraz obok mazowieckiego były województwa: dolnośląskie, śląskie i łódzkie, których liczba bezrobotnych długotrwale zmniejszyła się w analizowanym okresie o ponad 30 tys. ludzi. Regionem z najniższym spadkiem bezrobocia długotrwałego były województwa lubuskie i podkarpackie, w których liczba bezrobotnych osób zmniejszyła się w przeciągu 3 lat zaledwie o 2 tys. W przekroju województw najwięcej długotrwale bezrobotnych było w regionie śląskim i małopolskim. W liczbie osób było ich odpowiednio 49 i 44 tys., co w 2010 roku w ponad 10% składało się na liczbę wszystkich bezrobotnych w kraju. Natomiast najmniej w województwie opolskim, w którym bezrobotnych długotrwale było w 2010 roku 8 tys. (2% w skali kraju). 63

64 12, 0% 10, 0% 8,0 % 6,0 % 4,0 % 2,0 % 0,0 % Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu Wykres 12. Procentowy udział województw w stopie bezrobocia długoterminowego kraju w latach 2007 i 2010 Dolnośląskie Zachodniopomorskie 10,5% Kujawsko-pomorskie Wielkopolskie Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie 9,0% Lubelskie 8,5% 6,0% 6,6% 8,0% 5,5% 6,5% 4,9% 6,2% Lubuskie 4,7% 2,5% 2,8% 6,9% 1,8% 5,9% 8,6% 7,8% 1,8% 3,8% 3,2% 8,2% 10,9% 3,5% 3,6% 10,1% 11,3% 8,1% 5,8% Łódzkie Małopolskie Pomorskie 11,3% Mazowieckie ,9% Podlaskie Opolskie 1,9% Podkarpackie Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. 5. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem uwzględniając transfery socjalne Wskaźnik zagrożenia ubóstwem po uwzględnieniu transferów socjalnych stanowi odsetek osób, których dochód do dyspozycji po uwzględnieniu transferów społecznych, stanowi wartość niższą od granicy ubóstwa, jaka jest ustalona na 60% mediany ekwiwalentnych dochodów do dyspozycji w danym kraju. Wskaźnik ubóstwa obliczany jest na podstawie dochodów z roku poprzedzającego badanie. Próg ubóstwa wyznacza standard życia gospodarstw domowych w poszczególnych krajach. Tabela 28. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem w Polsce i województwach w latach w % Polska 17,3 17,6 Dolnośląskie 18,1 15,9 Kujawsko-pomorskie 17,2 19,2 Lubelskie 26,2 30,7 Lubuskie 15,2 23,3 Łódzkie 17,1 17,8 Małopolskie 17,2 17,7 Mazowieckie 14,7 15,0 Opolskie 11,8 14,7 Podkarpackie 25,0 24,1 Podlaskie 15,4 13,4 Pomorskie 17,5 15,1 Śląskie 12,8 12,4 Świętokrzyskie 20,9 23,2 Warmińsko-mazurskie 23,1 15,1 Wielkopolskie 16,1 17,6 Zachodniopomorskie 17,3 17,4 Źródło: Główny Urząd Statystyczny: 64

65 Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu W analizowanym okresie nie zanotowano wyraźnych zmian wartości wskaźnika zagrożenia ubóstwem w Polsce. Wskaźnik utrzymuje się na dość stabilnym poziomie wynosząc średniorocznie niewiele powyżej 17%. Odsetek gospodarstw domowych zagrożonych ubóstwem relatywnym zwiększył się o 3 punkty procentowe z 17,3% w roku 2007 do 17,6% w W przekroju regionalnym wskaźnik ubóstwa w 6 województwach zmniejsza się średnio o 87%, a w pozostałych zwiększał się mniej lub bardziej. W analizowanym okresie najwięcej gospodarstw domowych zagrożonych ubóstwem było w województwie lubelskim (w ,2%, w 2010 wzrost do 30,7%). Jednocześnie region ten miał największy wpływ na krajową wartość wskaźnika (1,7%). W podkarpackim, lubuskim i świętokrzyskim ubóstwem zagrożonych było średnio 23,5% gospodarstw domowych. W regionie w którym prawdopodobieństwo ubóstwa było najniższe było województwo śląskie, w którym wskaźnik relatywny wynosił 12,4% i w porównaniu z rokiem 2007 zmniejszył się o 3%. Województwo śląskie było także miejscem, które miało najmniejszy wpływ na wartość wskaźnika ubóstwa krajowego. Na względnie niezmienionym poziomie pozostały wskaźniki 4 województw. W latach ich średnioroczne tempo zmian było takie jak krajowe (102%). Były to województwa, które należą do regionu centralnego (województwo łódzkie, mazowieckie), południowego (małopolskie) i północnozachodniego (zachodniopomorskie). 29 Wykres 13. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem w Polsce i województwach w 2007 i 2010 roku 17,3 Zachodniopomorskie Polska Dolnośląskie Wielkopolskie Warmińskomazurskie 17,6 18,1 17,6 17,4 17,3 19,2 30,7 23,1 15,9 16,1 17,2 26,2 15,1 Świętokrzyskie 23,2 20,9 15,2 23,3 Lubuskie 12,4 12,8 17,1 17,8 15,1 Śląskie 13,4 17,2 Łódzkie 17,5 11,8 14,7 17,7 15, ,7 Pomorskie 24,1 Małopolskie Podlaskie 25 Mazowieckie Podkarpackie Źródło: Opracowanie własne na podstawie EU-SILC EUROSTAT Opolskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Dyspersja regionalnych stóp zatrudnienia Wskaźnik dyspersji regionalnych stóp zatrudnienia wyraża procentowy udział osób pracujących w ogólnej liczbie ludności danego regionu. 29 Obliczenia własne na podstawie 65

66 Tabela 29. Dyspersja regionalnych stóp zatrudnienia w Polsce w 2007 i 2010 roku w % Polska 48,6 50,4 Dolnośląskie 46,5 48,5 Kujawsko-pomorskie 45,8 48,9 Lubelskie 51,1 50,7 Lubuskie 48,2 49,8 Łódzkie 49,7 51,6 Małopolskie 48,9 50,1 Mazowieckie 51,9 54,2 Opolskie 46,4 48,6 Podkarpackie 49,3 50,3 Podlaskie 49,6 49,2 Pomorskie 48,1 50,7 Śląskie 46,1 48,1 Świętokrzyskie 49,6 50,1 Warmińsko-mazurskie 46,0 48,3 Wielkopolskie 49,9 53,1 Zachodniopomorskie 43,7 46,2 Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Zmiany gospodarcze w Polsce spowodowały wzrost wskaźnika zatrudnienia zarówno w kraju, jak i podregionach. W okresie wskaźnik uległ zwiększeniu o 104%. W 2007 roku w kraju zatrudnionych było osób, a w roku 2010 liczba ta wzrosła o osoby. W przekroju regionalnym także odnotowano wzrost wskaźnika. Największą wartość wskaźnika w 2010 roku zanotowano w regionie centralnym (mazowieckie, łódzkie) i północno-zachodnim (wielkopolskie). Tempo wzrostu wskaźnika zwiększało się w tych województwach średnio o 104% rocznie. W 2010 roku zatrudnionych było odpowiednio: , i tys. osób. W 11 województwach wartość wskaźnika zwiększała się nieznacznie. Spadek zatrudnienia odnotowano natomiast w województwach lubelskim i podlaskim. Jego wartość w 2010 roku w stosunku do roku 2007 zmniejszyła się o 0,4 punktu procentowego. Największa ilość osób zatrudnionych w analizowanym okresie była w jednym z najbardziej rozwiniętych ekonomicznie województw - województwie mazowieckim. Liczba osób zatrudnionych tam stanowiła 12% ogółu zatrudnionych w Polsce. W regionie dolnośląskim i śląskim było to odpowiednio 8 i 9%. Najmniejsze zatrudnienie w 2010 roku było w województwie zachodniopomorskim. Wskaźnik ten wynosił zaledwie 46,2% Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. 66

67 Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu Wykres 14. Dyspersja regionalnych stóp zatrudnienia w województwach Polski w latach 2007 i 2010 Polska Warmińsko-mazurskie Zachodniopomorskie Wielkopolskie 53,1 49,9 48, ,2 43,7 50,4 48,6 48,5 46,5 Dolnośląskie 45,8 Kujawsko-pomorskie 48,9 50,7 51,1 Lubelskie Świętokrzyskie Śląskie 50,1 49,6 46,1 48,1 48,2 49,7 49,8 51,6 Lubuskie Łódzkie ,1 50,7 Pomorskie 49,2 49,6 49,3 Podlaskie 50,3 Podkarpackie 48,9 50,1 Małopolskie 46,4 51,9 54,2 48,6 Mazowieckie Opolskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego D. BADANIA NAUKOWE I ROZWÓJ 7. Wydatki na działalność badawcza i rozwojową (B +R) w % PKB Wydatki poniesione na działalność badawczą i rozwojową (B+R), są sumą nakładów poniesionych na nią w danym roku sprawozdawczym przez wszystkie jednostki prowadzące tę działalność, niezależnie od źródła pochodzenia wydanych na nie środków. Nakłady na B+R wyrażone są jako % PKB. Wartość wskaźnika nakładów na działalność badawczą i rozwojową w stosunku do PKB w Polsce w latach wzrósł o 0,11 punktów procentowych. Zauważa się systematyczny wzrost wartości wskaźnika w kraju. Jest on jednak o 1,3 punktu procentowego niższy niż ten sam wskaźnik wyznaczony dla 27 krajów Unii Europejskiej. 31 Z powodu braku bieżących danych (za 2010 rok) w GUS i EUROSTAT nakłady poniesione na badania i rozwój w relacji do PKB nie zostaną poddane głębszej analizie. 8. Poziom wykształcenia osób młodych Wskaźnik poziomu wykształcenia osób młodych dotyczy osób z grupy wiekowej lata z poziomem wykształcenia co najmniej średnim. W kraju wartość wskaźnika w analizowanym okresie zmniejszył się o 0,5 punktu procentowego z wartości 91,6% w 2007 roku, do 91,1% w Z roku na rok udział osób z minimum średnim wykształceniem w populacji w wieku lat zmniejszał się. 31 Główny Urząd Statystyczny, 67

68 Wskaźnik skolaryzacji netto to relacja liczby osób uczących się (stan na początku roku szkolnego) na danym poziomie kształcenia (w danej grupie wieku) do liczby ludności (stan w dniu 31 XII) w grupie wieku określonej jako odpowiadająca temu poziomowi nauczania 32. W województwie mazowieckim dla przedziału wiekowego lat najwyższy jest dla liceów ogólnokształcących w roku ,52%, a w ,31%. Dla szkół zawodowych i ogólnonarodowych wskaźnik ten przyjmuje analogicznie wartości 27,84 i 28,14%, a dla zasadniczych szkół zawodowych 10,17% i 10,3%. 33 Województwo mazowieckie ma jeden z najniższych wskaźników skolaryzacji dla zasadniczych szkół zawodowych. Niższy ma tylko województwo podlaskie 9,31%, najwyższy 18,41% posiada województwo wielkopolskie. Dla mazowieckiego podobnie kształtuje się ranking pod względem wskaźnika skolaryzacji dla szkół zawodowych i ogólnonarodowych niższą wartość ma tylko województwo zachodniopomorskie (27,46%), a najwyższą świętokrzyskie (34,68%). Natomiast dla liceów ogólnokształcących mazowieckie przyjmuje jeden z najwyższych wskaźników skolaryzacji. Wyższy ma tylko lubelskie (52,33%), a najniższy (36,3%). 34 W przypadku szkół policealnych zauważalny jest znaczny spadek zainteresowania młodzieży w wieku lat nauką w tego tupu szkołach w całej Polsce. Współczynnik skolaryzacji netto dla tych szkół zmalał szczególnie na przełomie roku. W 2010 roku największy jest w województwie śląskim - 9,64%, najmniejszy w opolskim 5,21%. Mazowieckie z wartością 6,16% plasuje się na 12 miejscu. 35 Wykres 15. Współczynniki skolaryzacji netto szkoły policealne (wiek lat) [%] 2008 [%] 2009 [%] 2010 [%] Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego 32 Definicja ze strony internetowej GUS ( 33 Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. 34 Ibidem. 35 Ibidem. 68

69 E. ŚRODOWISKO 9. Emisja gazów cieplarnianych Wskaźnik emisji gazów cieplarnianych dotyczy emisji zanieczyszczeń powietrza w danym kraju, które przyczyniają się do globalnego efektu cieplarnianego. Na pojęcie gazu cieplarnianego według danych opublikowanych przez Główny Urząd Statystyczny składają się: dwutlenek siarki, tlenek azotu, tlenek węgla, metan, podtlenek azotu i dwutlenek węgla. Emisja szkodliwych gazowych składników atmosfery w BDL GUS podane są w tonach zanieczyszczeń wytwarzanych w przeciągu roku. Tabela 30. Emisja gazów cieplarnianych w Polsce w tonach w roku 2007 i 2010 ton / rok Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Emisja gazów cieplarnianych w okresie zmniejszyła się - w tym czasie w kraju wyemitowano 97% mniej zanieczyszczeń gazowych. W przeciągu 2007 roku wyemitowano ich w Polsce ton, a w 2010 o ponad 7 mln ton mniej ( ton). Największy udział w zanieczyszczeniu powietrza miał dwutlenek siarki, w analizowanym okresie stanowił on 99% wszystkich wyemitowanych gazów cieplarnianych. Tak duża ilość emisji CO 2 w dużej mierze uzależniona jest od faktu, że polski sektor energetyczny bazuje przede wszystkim na elektrowniach węglowych. W przekroju regionalnym najwyższy wskaźnik emisji zanieczyszczeń powietrza posiada województwo śląskie. Emisja gazów cieplarnianych w województwie stanowi ponad 20% wszystkich zanieczyszczeń kraju. Mimo, że między rokiem 2007, a 2010 ich emisja zmniejszyła się o 94% (z ton w 2007 roku, do w 2010) to i tak jego udział jest największy w Polsce. Tak duża emisyjność śląska jest spowodowana położeniem regionu w głównym obszarze energetycznym Polski. W województwie znajdują się największe ośrodki górnicze (wydobycie węgla kamiennego i miedzi), hutnicze oraz energetyczne. Najniższym wskaźnikiem emisyjności w skali kraju pochwalić się mogą województwa lubuskie, podlaskie i warmińsko-mazurskie emitując jedynie 1% wszystkich zanieczyszczeń powietrza w kraju. Najszybsze tempo wzrostu emisji gazów cieplarnianych w analizowanym okresie zanotowano w województwie świętokrzyskim (wzrost o 111% w roku badanym w stosunku do bazowego) oraz w regionie północnym kraju (w województwach pomorskim i warmińsko-mazurskim wzrost o 109%). Natomiast w województwie małopolskim emisyjność gazów cieplarnianych w latach

70 25% 20% 15% 10% 5% 0% Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu 2010 zmniejszała się w najszybszym tempie (zmniejszenie o 68% z ton w 2007 roku, do ton w 2010). 36 Wykres 16. Udział województw w emisji gazów cieplarnianych w 2007 i 2008 roku 1% 8% Dolnośląskie 2% 1% Zachodniopomorskie Kujawsko-pomorskie 4% 3% Wielkopolskie Lubelskie 2% 3% 1% Warmińsko-mazurskie Świętokrzyskie Śląskie 20% 21% 8% 8% 4% 7% 3% 2% 1% 6% 1% 15% 5% 17% 1% 5% 3% 7% 2% 6% 7% 13% 14% Lubuskie Łódzkie Małopolskie Pomorskie Mazowieckie Podlaskie Podkarpackie Opolskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego 10. Energochłonność finalna gospodarki PKB Wskaźnik energochłonności finalnej produktu narodowego brutto wyraża stosunek wewnętrznej konsumpcji energii brutto i wartości PKB w danym roku kalendarzowym. Mierzy on ilość energii jaka została zużyta przez odbiorców końcowych bez dalszego ich przetworzenia na inne nośniki energii, które są potrzebne do produkcji jednostki PKB. Wskaźnik energochłonności gospodarki w danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny wyrażony jest w kilogramach oleju ekwiwalentnego (kgoe) na 1000 euro, w cenach stałych w 2000 roku. W latach energochłonność PKB w Polsce zmniejszyła się o prawie 1/3 (średnio o ok. 2% rocznie). W 2007 roku konsumpcja energii finalnej wyrażona w kgoe na 1000 euro wyniosła 0,244 i była o 0,9 większa w stosunku do 2009 roku (w ,228 kgoe/euro). Na zmniejszenie energochłonności kraju wpłynęły przede wszystkim przedsięwzięcia termomodernizacyjne (zmniejszenie udziału sektorów energochłonnych w gospodarce), wprowadzenie urządzeń i technologii energooszczędnych, zmniejszenie zużycia węgla kamiennego na rzecz paliw węglowodorowych oraz energii ze źródeł odnawialnych, poprawa sprawności przepływu energii elektrycznej i ciepła oraz zracjonalizowanie zużycia energii w sektorach mieszkalnictwa i przemysłu. Mimo corocznego wzrostu efektywności energetycznej wartość wskaźnika jest wciąż za wysoka w stosunku do założeń Strategii Lizbońskiej (energochłonność polskiej gospodarki w 2010 roku miała wynieść 0,077 kgoe/euro) Opracowanie własne na podstawie BDL GUS. 37 Główny Urząd Statystyczny, 70

71 Z uwagi na brak aktualnych danych dla regionów kraju wartość wskaźnika nie zostanie poddana szerszej analizie. 11. Wielkość transportu towarów w stosunku do PKB Wskaźnik transportu wyraża wolumen towarowych przewozów lądowych w stosunku do wytworzonego produktu narodowego brutto w danym roku kalendarzowym. Wskaźnik wyrażony jest w tonokilometrach. Z uwagi na brak danych bieżących i poszczególnych wartości dla województw kraju wskaźnik przeanalizowany zostanie jedynie dla Polski za okres Wartość wskaźnika w kraju z roku na rok zmniejsza się. W 2007 roku wolumen transportu w relacji do PKB wyniósł 121,6 tonokilometrów i był o 2% wyższy niż 2 lata później (w ,4) 38. Spowolnienie rozwoju transportu drogowego spowodowane jest niedostatkami w infrastrukturze transportowej. Spowodowane jest to w głównej mierze pogorszeniem stanu technicznego przewozu oraz brakiem dostępności do dobrej infrastruktury drogowej. Dzięki zwiększeniu nakładów i dużej skali prac modernizacyjnych w latach stan jakości odcinków dróg krajowych poprawił się o 260%, jednakże Polska infrastruktura drogowa nadal jest za mało rozwinięta w stosunku do tempa rozwoju produkcji, wymiany oraz zmotoryzowania społeczeństwa. Podobnie jest z infrastrukturą kolejową, gdzie udział przewozów ładunków obniżył się o 57%. Spowodowane jest to złym stanem technicznym oraz brakiem prac modernizacyjnych sieci kolejowych, co w konsekwencji doprowadziło do zmniejszenia przewozów pasażerskich i skrócenia długości eksploatowanych linii kolejowych. F. REFORMA GOSPODARCZA 12. Względny poziom cen Wskaźnik względnego poziomu cen odnosi się do poziomu cen jakie przeznaczane są na konsumpcję finalną w gospodarstwach domowych przy uwzględnieniu podatków pośrednich. Tabela 31. Względny poziom cen konsumpcyjnych w 2007 i 2010 roku Polska 100,1 102,6 Dolnośląskie 100,3 102,9 Kujawsko-pomorskie 100,0 102,6 Lubelskie 99,3 101,8 Lubuskie 100,2 102,8 Łódzkie 100,2 102,8 Małopolskie 100,0 102,6 Mazowieckie 99,8 102,4 Opolskie 100,2 102,8 Podkarpackie 100,6 103,2 Podlaskie 99,7 102,3 Pomorskie 100,0 102,6 Śląskie 99,8 102,4 Świętokrzyskie 100,0 102,6 Warmińsko-mazurskie 100,5 103,1 Wielkopolskie 100,2 102,8 Zachodniopomorskie 100,1 102,7 Źródło: Główny Urząd Statystyczny,

72 104,0 103,0 102,0 101,0 100,0 99, 0 98, 0 97, 0 Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu Wskaźnik poziomu cen konsumpcyjnych w gospodarstwach domowych w analizowanym okresie wzrastał w Polsce średnio o 0,1 p.p. W 2007 roku wynosiła 102,5 zł, natomiast w ,6. Wzrost cen zanotowano w większości grup towarów i usług. Ceny najbardziej wzrosły w zakresie mieszkalnictwa (o 0,84 punktu procentowego), transportu, zdrowia oraz żywności i wyrobów alkoholowych i tytoniowych (o 0,66 p.p). Niższe odnotowano w przemyśle tekstylnym (obuwie, odzież) oraz w zakresie rekreacji, kultury i transportu. W 2010 roku w przekroju regionalnym średnie ceny konsumpcyjne wyższe niż krajowe posiadały województwa podkarpackie i warmińsko-mazurskie - ceny były o średnio 60 gr wyższe niż cena krajowa. Niewiele wyższe ceny odnotowano w województwach z regionów: południowo-zachodniej (dolnośląskie, opolskie), północno-zachodniej (lubuskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie) i centralnej (łódzkie) Polski. Tutaj cena konsumpcji finalnej w gospodarstwach domowych była o gr wyższa niż w kraju. Takie same ceny konsumpcyjne były w 4 województwach: kujawsko-pomorskim, małopolskim, pomorskim i świętokrzyskim (102,6). Natomiast w pozostałych 4 regionach względny poziom cen konsumpcyjnych gospodarstw domowych był niższy niż w kraju. Wykres 17. Względny poziom cen konsumpcji finalnej gospodarstw domowych w 2007 i 2010 roku Zachodniopomorskie Wielkopolskie 102,8 100,3 Warmińsko-mazurskie 100,1 103,1 100,2 100,1 100,0 100,5 Świętokrzyskie 102,6 99,3 100,0 Śląskie Pomorskie 102,4 102,6 99,8 100,0 102,3 102,7 99,7 Podlaskie 103,2 Podkarpackie Polska 102,6 100,2 100,6 102,9 100,2 99,8 100,0 102,8 Dolnośląskie 102,6 101,8 100,2 102,4 Opolskie 102,8 102,8 102,6 Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego 13. Inwestycje sektora prywatnego jako % PKB Wskaźnik średniej stopy inwestycji wyraża relację nakładów brutto na środki trwałe do produktu krajowego brutto. Z ostatnich dostępnych danych wynika, że między rokiem 2007, a 2009 doszło do znacznego spadku wartości wskaźnika nakładów inwestycyjnych brutto przedsiębiorstw sektora prywatnego do wygenerowanego PKB. W 2007 roku wartość wskaźnika inwestycji wynosiła 17,4%, a do 2010 roku zmniejszyła się o ponad 2 punkty procentowe (do wartości 15,7%). Nakłady brutto na środki trwałe 72

73 zmniejszyły się o 0,8% w 2009 roku. Ich relacja w stosunku do PKB wynosiła w 2009 roku 21,2%, czyli mniej niż w 2007 o 0,4 pp (w ,6%) 39. Spadek wartości inwestycji sektora prywatnego spowodowana jest w głównej mierze kryzysem finansowym, który doprowadził do niepewnej sytuacji finansowej przedsiębiorstw prywatnych na rynku krajowym i międzynarodowym. Z powodu braku aktualnych danych za rok 2010 dla kraju i poszczególnych regionów, wskaźnik nakładów inwestycyjnych brutto nie będzie szerzej przedstawiony. Czy projekty dofinansowane w ramach RPO WM: - poszerzają ofertę województwa do lokowania inwestycji? - przyczyniają się do zwiększenia inwestycji w badania i rozwój? - rozwijają i pogłębiają regionalny rynek? - mają wpływ na rozwój i poprawę infrastruktury w regionie? - przyczyniają się do wzrostu zatrudnienia w regionie? Z danych uzyskanych z Krajowego Systemu Informatycznego wynika, że dotychczas zrealizowane projekty w szerokim spektrum wspierają rozwój województwa. Wartości wskaźników tych projektów zawiera tabela 32. Jednym z takich obszarów jest rozwój i poprawa infrastruktury w regionie. Projekty, których realizacja wsparła uzbrojenie infrastrukturalne województwa zostały przeprowadzone w ramach działań 3.1 Infrastruktura drogowa poprzez wybudowanie i przebudowanie poszczególnych odcinków dróg gminnych, przebudowanie poszczególnych dróg powiatowych, wybudowanie poszczególnych odcinków dróg wojewódzkich. Poprzez wykonanie projektów z Działania 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu został wybudowany fragment sieci Internetu szerokopasmowego. Projekty sfinansowane z Działania 4.1 Gospodarka wodno-ściekowa przyczyniły się do uzbrojenia obszaru województwa w dodatkowe odcinki sieci kanalizacji sanitarnej oraz wodociągowej, a także przebudowę dwóch oraz wybudowanie jednego obiektu oczyszczalni ścieków. Wpływ zrealizowanych projektów na rozwój i poprawę infrastruktury w regionie został potwierdzony podczas panelu ekspertów. W badaniu IDI wskazano, że poprawie i rozbudowie uległa zarówno infrastruktura społeczna z zakresu opieki zdrowotnej, oświaty (szkoły i przedszkola), jak i techniczna drogi, infrastruktura komunalna (wodno-kanalizacyjna, grzewcza). W znacznej mierze przyczyniły się do tego projekty JST. W badaniu tym zaznaczone zostało, że wpływ projektów dofinansowanych w ramach RPO WM na rozwój i poprawa infrastruktury w regionie jest zauważalny. Oferta województwa w zakresie lokowania inwestycji została poszerzona bezpośrednio w ramach projektów finansowanych z Działania 1.3 Kompleksowe przygotowanie terenów pod działalność gospodarczą poprzez wsparcie terenów inwestycyjnych. Wpływ na atrakcyjność inwestycyjną terenu województwa mają również opisane wyżej projekty wpływające na rozwój i poprawę infrastruktury, ponieważ ten element jest jednym z podstawowych uwarunkowań prowadzenia działalności gospodarczej, a tym samym wpływa na decyzje inwestorów w kwestii lokalizowania swoich przedsięwzięć. Eksperci biorący udział w panelu przyznali, że projekty zrealizowane w ramach RPO WM wpłynęły na poszerzenie oferty województwa w zakresie lokowania inwestycji. W badaniu IDI wskazano, że odbyło się to dzięki projektom wspierającym szeroko pojęte otoczenie biznesu (w tym inkubatory przedsiębiorczości, specjalne strefy ekonomiczne). Projekty JST, w ramach których nastąpiło kompleksowe uzbrojenie terenów pod inwestycje. Zauważono także, że same konkursy skierowane do przedsiębiorców (np. z Działania 1.5) wpływają na zwiększenie ich inwestycji w regionie (choć zastrzeżono, że to odnosi się do rodzimych przedsiębiorców). 39 Obliczenia własne na podst. GUS, Roczne wskaźniki makroekonomiczne. 73

74 Do zwiększenia inwestycji w badania i rozwój przyczynią się projekty realizowane w ramach priorytetu I., w tym głównie z Działań 1.1 Wzmocnienie sektora badawczo-rozwojowego oraz 1.2 Budowa sieci współpracy nauka-gospodarka. Przy czym w okresie prowadzenia niniejszej ewaluacji nie zostały sfinalizowane żadne projekty z tych Działań. Respondenci w badaniu IDI stwierdzili, że wprawdzie zwiększenie inwestycji w badania i rozwój odbywa się poprzez realizację projektów w ramach Działania 1.1., to jednak na faktyczny efekt tych przedsięwzięć będzie możliwy po ich zakończeniu. Zaznaczono, że obecnie odbywa się współpraca między przedsiębiorcami a ośrodkami naukowymi i uczelniami. Wzrost zatrudnienia został osiągnięty bezpośrednio poprzez realizację projektów z Działania 1.5 Rozwój przedsiębiorczości, w efekcie których powstały nowe etaty. Do wzrostu zatrudnienia pośrednio przyczynić się mogą projekty z Działania 7.2 Infrastruktura służąca edukacji poprzez przebudowanie kilku oraz wybudowanie jednego obiektu infrastruktury szkół wyższych/szkół, a także poprzez dostosowanie dostępu dla osób niepełnosprawnych jednego z obiektów infrastruktury szkół wyższych/szkół. Wpływ zrealizowanych projektów na wzrost zatrudnienia w regionie został potwierdzony przez ekspertów biorących udział w panelu. Z opinii wyrażonych przez biorących udział w badaniu IDI wynika, że wzrost zatrudnienia odbywa się bezpośrednio poprzez realizację wielu projektów finansowanych z RPO WM, szczególnie w ramach Działań skierowanych do MSP. W dużej mierze realizowane są również projekty, których efektem jest wdrożenie innowacyjnego rozwiązania lub zakup technologii, które zastępują prace wielu osób, a tym samym nie przyczyniają się do wzrostu zatrudnienia, a w dłuższym czasie nawet wręcz przeciwnie. Wszystkie wskazane wyżej obszary przyczyniają się do rozwoju i pogłębiania rynku, jednak bezpośrednio wpłynęły na to projekty zrealizowane w ramach Działania 1.5 Rozwój przedsiębiorczości, poprzez wdrożenie technologii, dokapitalizowanie przedsiębiorstw oraz wybudowanie i zmodernizowanie budynków przeznaczonych na cele związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Eksperci w panelu stwierdzili, że tę prawidłowość również dostrzegają. W badaniu IDI wskazano, że taki mechanizm ma miejsce poprzez inwestycje w rozwiązania innowacyjne (w tym zakup nowych technologii), które przyczyniają się do podniesienia konkurencyjności przedsiębiorstw z terenu województwa. Co za tym idzie poprzez zwiększenie ich możliwości produkcyjnych/ usługowych. W dużej mierze rozwój i pogłębienie regionalnego rynku odbywa się to poprzez wsparcie podmiotów sektora MSP (cyt.: miernikiem jest duża ilość projektów z Działania 1.5 ). Pojawiły się opinie, że jest to wpływ pośredni. Tabela 32. Wpływ projektów realizowanych w ramach RPO WM na podstawie wartości wskaźników określonych w projektach (z wyłączeniem projektów realizowanych w ramach Działań 8.1 i 8.2) Kategoria grupy wskaźników Lokowanie inwestycji Wspieranie innowacji i komputeryzacji Wskaźnik w projektach dofinansowanych z RPO WM Liczba wspartych terenów inwestycyjnych[szt.] Powierzchnia wspartych terenów inwestycyjnych[ha] Liczba wdrożonych technologii[szt.] Liczba zakupionych zestawów komputerowych[szt.] Działanie RPO WM 1.3 Kompleksowe przygotowanie terenów pod działalność gospodarczą 1.5 Rozwój przedsiębiorczości 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu Wartość wskaźnika 4 437,

75 Wsparcie rozwoju sektora przedsiębiorstw Infrastruktura drogowa Infrastruktura telekomunikacyjna Infrastruktura wodno-kanalizacyjna Infrastruktura dostosowana do potrzeb osób niepełnosprawnych Infrastruktura społeczna Liczba szkół wyższych doposażonych w aparaturę naukowo-badawczą na potrzeby dydaktyki[szt.] Liczba dokapitalizowanych przedsiębiorstw[szt.] Długość wybudowanych dróg gminnych[km] Długość przebudowanych dróg gminnych[km] Długość przebudowanych dróg powiatowych[km] Długość wybudowanych dróg wojewódzkich[km] Długość wybudowanych lub oznakowanych/wytyczonych ścieżek rowerowych[km] Długość wybudowanej sieci Internetu szerokopasmowego[km] Długość wybudowanej sieci kanalizacji sanitarnej[km] Liczba przebudowanych oczyszczalni ścieków[szt.] Liczba wybudowanych oczyszczalni ścieków[szt.] Długość wybudowanej sieci wodociągowej[km] Liczba obiektów dziedzictwa kulturowego zapewniających dostęp dla osób niepełnosprawnych[szt.] Liczba obiektów infrastruktury szkół wyższych/szkół zapewniających dostęp dla osób niepełnosprawnych[szt.] Liczba obiektów instytucji kultury zapewniających dostęp dla osób niepełnosprawnych[szt.] Liczba doposażonych instytucji ochrony zdrowia[szt.] Liczba przebudowanych instytucji ochrony zdrowia[szt.] Powierzchnia wybudowanych/zmodernizowanych budynków[m2] Liczba obiektów/zbiorów poddanych konserwacji[szt.] informacyjnemu 7.3 Infrastruktura służąca edukacji 1.5 Rozwój przedsiębiorczości 3.1 Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa 3.1 Infrastruktura drogowa 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu 4.1 Gospodarka wodno-ściekowa 4.1 Gospodarka wodno-ściekowa 4.1 Gospodarka wodno-ściekowa 4.1 Gospodarka wodno-ściekowa ,12 98, ,06 1, , , Kultura Infrastruktura służąca edukacji 6.1. Kultura Infrastruktura służąca ochronie zdrowia i życia 7.1. Infrastruktura służąca ochronie zdrowia i życia 1.5 Rozwój przedsiębiorczości , Kultura 27 Liczba zabezpieczonych obiektów/zbiorów[szt.] 6.1. Kultura 2 Liczba zbudowanych/przebudowanych/doposażonych obiektów infrastruktury społecznej[szt.] Liczba zakupionych wozów pożarniczych wyposażonych w sprzęt do prowadzenia akcji ratowniczych i usuwania skutków katastrof[szt.] Liczba przebudowanych obiektów infrastruktury szkół wyższych/szkół[szt.] 7.3. Infrastruktura służąca pomocy społecznej Ochrona przyrody, zagrożenia, systemy monitoringu 7.2. Infrastruktura służąca edukacji

76 Liczba wybudowanych obiektów infrastruktury 7.2. Infrastruktura szkół wyższych/szkół[szt.] służąca edukacji 1 Liczba obiektów/zbiorów dziedzictwa kulturowego objętych wsparciem[szt.] 6.1. Kultura 9 Liczba wybudowanych obiektów instytucji kultury[szt.] 6.1. Kultura 1 Zatrudnienie Liczba bezpośrednio utworzonych nowych 1.5 Rozwój etatów (EPC)[szt.] przedsiębiorczości 193 Źródło: Opracowanie własne na podstawie zestawienia dot. osiągniętych wartości wskaźników produktu z wniosków o płatność końcową [KSI (SIMIK 07-13)] W jaki sposób realizacja projektów prolizbońskich wpłynęła na sytuację społeczno-gospodarczą w regionie? Głównym celem RPO WM, spójnym z przesłaniem zawartym w SRWM, jest poprawa konkurencyjności regionu i zwiększanie jego spójności w aspekcie terytorialnym, społecznym i gospodarczym. Poprawa konkurencyjności gospodarki UE stała u podstaw stworzenia i wdrażania Strategii Lizbońskiej (uzupełnionej w Goeteborgu o kwestię zrównoważonego rozwoju). Z wyników badania przeprowadzonego metodą panelu ekspertów wynika, że wszystkie działania realizujące cele Strategii Lizbońskiej i Europa 2020 w efekcie pośrednio lub bezpośrednio wpływają na sytuację społeczno-gospodarczą w regionie. Zgodnie z zapisami Tabeli zgodności ze Strategią Lizbońską oraz Tabeli zgodności ze Strategią Europa 2020 (tabele 2. i 3.) projekty prolizbońskie sfinansowane z RPO WM zrealizowane zostały w ramach działań: 1.3 Kompleksowe przygotowanie terenów pod działalność gospodarczą; 1.5 Rozwój przedsiębiorczości; 2.1 Przeciwdziałanie wykluczeniu informacyjnemu; 3.1 Infrastruktura drogowa; 4.1 Gospodarka wodno-ściekowa; 4.4 Ochrona przyrody, zagrożenia, systemy monitoringu; 7.2 Infrastruktura służąca edukacji; 7.3 Infrastruktura służąca pomocy. Realizacja tych projektów wpłynęła na rozwój regionu poprzez realizację celów SL wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R (Działanie 1.5), a także pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów (Działanie 2.2). W województwie rozszerza się i poprawia infrastrukturę europejską poprzez projekty sfinansowane z Działań 3.1 i 7.3. Projekty zrealizowane z Działania 7.2 wsparły rozwój społeczny w wyniku wzrostu inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności. Rozwój gospodarczy został wsparty poprzez przyczynienie się do rozwoju silnej europejskiej bazy przemysłowej (Działania 1.3). Po zakończeniu okresu obowiązywania SL, zapisy dotyczące podnoszenia konkurencyjności, mają swoją kontynuację w strategii Europa Poza wsparciem społeczeństwa informacyjnego (poprzez projekty realizowane z Działania 2.1) oraz walką z ubóstwem (Działanie 7.3), na sytuację społecznogospodarczą regionu wpłynęły projekty wpisujące się w priorytet strategii Europa 2020: Rozwój zrównoważony wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; suistainable growth. W ramach tego priorytetu zrealizowane zostały projekty z Działań 3.1, 4.1, 4.4 wpływając na klimat, energię, mobilność w województwie oraz z Działania 1.3 podnosząc konkurencyjność regionu. 76

77 Które z celów Strategii Lizbońskiej/ Strategii Europa 2020 w największym stopniu odpowiadają potrzebom beneficjentów RPO WM? Czy beneficjenci i wnioskodawcy wyrażają zainteresowanie realizacją projektów, wpisujących się w kategorie interwencji realizujących cele Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020? W jakim stopniu kryteria prolizbońskie mają wpływ na zakres projektów? 3.1 Infrastruktura drogowa (601), 6.2. Turystyka (380), 7.2 Infrastruktura służąca edukacji (339), 4.1. Gospodarka wodno-ściekowa (320). Jak wynika z danych gromadzonych na potrzeby sprawozdawczości RPO WM, najwięcej wniosków o dofinansowanie (licząc wszystkie dotychczas ogłoszone konkursy) złożono w ramach Działań: 1.5 Rozwój przedsiębiorczości (1719), Poza Działaniem 6.2 Turystyka wszystkie najpopularniejsze wśród beneficjentów Działania wpisują się w Strategię Lizbońską i Strategię Europa Dokładniejsze informacje o tym, jak rozkładało się zainteresowanie wnioskodawców w poszczególnych konkursach przedstawia poniższa tabela. O zainteresowanie realizacją projektów w ramach Działań spójnych ze Strategią Lizbońską zapytano beneficjentów w badaniu CATI. Ponad połowa (52%) respondentów w badaniu ilościowym deklarowała, iż podczas opracowywania wniosku o dofinansowanie starała się, aby projekt był zgodny ze Strategią Lizbońską i/lub Strategią Europa % beneficjentów nie wiedziało lub nie pamiętało, czy było to ujęte we wniosku o dofinansowanie. 8% respondentów odpowiedziało przecząco na zadane pytanie. Wykres 18. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy opracowując wniosek o dofinansowanie starali się Państwo, aby cele projektu były zgodne z celami Strategii Lizbońskiej i/lub Strategii Europa 2020? Tak 52% Nie wiem/ Nie pamiętam 40% Źródło: Opracowanie własne Nie 8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Aby przygotować wniosek zgodnie ze strategią beneficjenci zapoznawali się z dokumentami: Strategią Lizbońską (23% wskazań), Strategią Europa 2020 (18% wskazań), Innymi dokumentami (19% wskazań). Tabela 33. Które z dokumentów strategicznych UE były wówczas przedmiotem Pana/Pani analiz? Które z dokumentów strategicznych UE były Procent Liczebność Procent Liczebność wówczas przedmiotem Pana/Pani analiz? Odpowiedź "tak" Tak Tak Nie Nie Strategia Lizbońska 23% 76 77% 259 Strategia Europa % 59 82% 276 Inne 19% 64 81% 271 Źródło: Opracowanie własne 77

78 W kategorii inne dokumenty beneficjenci wymieniali: Dyrektywy, które odnosiły się do wielkości przedsiębiorstwa, dyrektywy związane z ochroną środowiska; Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia ; RPO WM (3); Wytyczne dotyczące przeprowadzenia analizy kosztów podane przez dyrekcję generalną do spraw polityki rozwoju regionalnego; Dokument Roboczy Komisji Europejskiej nr 3; Analizy kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych przewodnik; Narodowa Strategia Spójności (2); Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego; Strategia rozwoju województwa mazowieckiego (3); RPO WM (2); Strategie Lokalne; Strategie szczebla Krajowego (3); Natura 2000; Strategia gminy Myszyniec; Wśród badanej grupy respondentów, projekty realizowane były najczęściej w ramach następujących obszarów: Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów (20% beneficjentów); Rozszerzenie i poprawa infrastruktury (19, 6% beneficjentów); Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych (12, 6% beneficjentów). Najmniej wskazań zauważamy dla takich obszarów jak: Rozwój silnej europejskiej bazy przemysłowej (4,1%) oraz Poprawa prawodawstwa europejskiego i krajowego (1,2%). Tabela 34. W ramach, których obszarów realizuje/zrealizował(a) Pan(i) projekt dofinansowany z UE? 40 W ramach, których obszarów realizuje/zrealizował(a) Pan(i) projekt dofinansowany z UE? Procent Liczba I. Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów 20% 152 II. Rozszerzenie i poprawa infrastruktury 19,6% 149 III. Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych 12,6% 96 IV. Wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności 9,9% 75 V. Zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy 9,9% 75 VI. Stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w obrębie UE i poza nią 9,2% 70 VII. Wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R 7,4% 56 VIII. Rozszerzenie i pogłębienie wspólnego rynku europejskiego 6,3% 48 IX. Rozwój silnej europejskiej bazy przemysłowej 4,1% 31 X. Poprawa prawodawstwa europejskiego i krajowego 1,2% 9 SUMA 100% Źródło: Opracowanie własne 40 Ze względu na większą precyzyjność zastosowano zapis procentów z jednym miejscem po przecinku. 41 Możliwość wielokrotnego wyboru 78

79 Wśród wskazań obszarów w ramach, których beneficjenci chcieliby jeszcze realizować swoje projekty, najczęściej pojawiały się takie odpowiedzi jak: Rozszerzenie i poprawa infrastruktury (16% beneficjentów); Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów (15,6% beneficjentów); Wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności (13% beneficjentów); Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych (10,7% beneficjentów). Najmniej wskazań odnotowano jest w przypadku takich obszarów jak: Rozwój silnej europejskiej bazy przemysłowej (5,7%) oraz Poprawa prawodawstwa europejskiego i krajowego (3%). Tabela 35. W ramach których obszarów najchętniej zrealizował(a)by Pan(i) w projekt dofinansowany z UE? W ramach których obszarów najchętniej zrealizował(a)by Pan(i) w projekt dofinansowany z UE? Procent 42 Liczba I. Rozszerzenie i poprawa infrastruktury 16% 160 II. Pobudzenie innowacji, wykorzystanie ICT oraz zrównoważone wykorzystanie zasobów 15,9% 159 III. Wzrost inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności 13% 130 IV. Zaangażowanie większej liczby osób w aktywną działalność zawodową oraz modernizacja systemów zabezpieczeń społecznych 10,7% 107 V. Wzrost i poprawa inwestycji w sferze B+R 9,9% 99 VI. Zwiększenie zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw oraz elastyczności rynków pracy 9,6% 96 VII. Stworzenie otwartych i konkurencyjnych rynków w obrębie UE i poza nią 8,4% 84 VIII. Rozszerzenie i pogłębienie wspólnego rynku europejskiego 7,6% 76 IX. Rozwój silnej europejskiej bazy przemysłowej 5,7% 57 X. Poprawa prawodawstwa europejskiego i krajowego 3% 30 SUMA 100% Źródło: Opracowanie własne Beneficjenci i wnioskodawcy wyrażają zainteresowanie realizacją projektów, wpisujących się w kategorie interwencji realizujących cele Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa Największym zainteresowaniem cieszą się projekty z obszaru: rozszerzenia i poprawy infrastruktury, pobudzenia innowacji, wykorzystania ICT oraz zrównoważonego wykorzystanie zasobów, inwestycje w kapitał ludzki, lepsze systemy edukacji i zdobywanie umiejętności. Kryteria prolizbońskie nie mają znaczącego wpływu na zakres projektów (patrz podrozdział 2.1 raportu) 42 Ze względu na większą precyzyjność zastosowano zapis procentów z jednym miejscem po przecinku. 43 Możliwość wielokrotnego wyboru. 79

80 2.3 Identyfikacja mechanizmów wzmacniających/ograniczających powodzenie projektów przyczyniających się do realizacji Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020 Z jakich źródeł beneficjenci czerpią wiedzę na temat dokumentów strategicznych? Które z tych źródeł są oceniane przez beneficjentów, jako najłatwiej dostępne? rozpoznawane, a także które elementy poszczególnych dokumentów są im znane. W badaniu CATI z beneficjentami RPO WM zweryfikowano, na ile poszczególne dokumenty strategiczne są przez Beneficjentów Na pytanie: Czy Pan/ Pani zna/kojarzy Strategie Unii Europejskiej? aż 71% beneficjentów odpowiedziało twierdząco. 29% z nich nie zna, ani nie kojarzy żadnej strategii Unii Europejskiej. Wykres 19. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy Pan/Pani zna /kojarzy strategie Unii Europejskiej? Tak; 71% Nie; 29% Źródło: Opracowanie własne Kolejny wykres przedstawia procent odpowiedzi twierdzących na pytanie dotyczące posiadania wiedzy na temat dokumentów wspólnotowych przez beneficjentów RPO WM. Wiedzę na temat Strategii Lizbońskiej posiada 27% beneficjentów, natomiast na temat Strategii Europa % ankietowanych. Wykres 20. Procent beneficjentów, którzy posiadają wiedzę na temat Strategii Lizbońskiej i Europa 2020 Strategia Lizbońska 27% Strategia Europa % Źródło: Opracowanie własne 20% 21% 22% 23% 24% 25% 26% 27% 28% Następne pytania ankiety weryfikowały, na ile szczegółowa jest wiedza badanych deklarujących wiedzę na temat wskazanych strategii. W pytaniach pogłębionych o znajomość poszczególnych elementów wymienionych dokumentów ankietowani, wskazywali: w przypadku Strategii Lizbońskiej najlepiej znają nazwę strategii i podstawowe założenia te elementy rozpoznaje zdecydowana odpowiedni 32% i 27% badanych. 80

81 w przypadku Strategii Europa 2020 znajomość wszystkich elementów jest porównywalna i waha się od 29% (znajomość nazwy) do 20% (znajomość celów i działań). Wyniki przedstawiają kolejne 2 wykresy. Wykres 21. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Które z elementów Strategii Lizbońskiej są przez Pana/ Panią rozpoznawalne? 35% 30% 25% 32% 27% 21% 20% 20% 15% 10% 5% 0% Nazwa Strategii Podstawowe założenia dokumentu Cele strategiczne i operacyjne Działania realizowane w ramach Strategii Źródło: Opracowanie własne Wykres 22. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Które z elementów Strategii Europa 2020 są przez Pana/ Panią rozpoznawalne? 30% 25% 29% 26% 23% 22% 20% 15% 10% 5% 0% Nazwa Strategii Podstawowe założenia dokumentu Cele strategiczne i operacyjne Działania realizowane w ramach Strategii Źródło: Opracowanie własne Najczęściej wskazywanym przez beneficjentów w badaniu CATI źródłem informacji na temat dokumentów strategicznych była strona internetowa RPO WM - rpo.mazowia.eu - (40% wskazań), w dalszej kolejności były wskazywane strony internetowe dotyczące tematyki funduszy unijnych (27%), wersje elektroniczne lub drukowane dokumentów strategicznych wskazało 10% respondentów, punkt konsultacyjny był użyteczny dla 8% respondentów, najrzadziej wskazywanym źródłem informacji była prasa (7%) i telewizja (4%). 81

82 Wykres 23. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Skąd czerpał/a Pan/Pani informacje na temat dokumentów strategicznych UE by zweryfikować swój projekt? 44 40% 40% 35% 30% 27% 25% 20% 15% 10% 5% 10% 8% 7% 5% 4% 0% Strona Internetowa RPO WM Strony internetowe dot.fund.unij. Oryginalny dokument Punkt konsultacyjny RPO WM Prasa Inne Telewizja Źródło: Opracowanie własne W kategorii inne ankietowani wymieniali: Ulotki, foldery Wiedza ze studiów Dokumenty źródłowe, ustawy Szkolenia Gazeta prawna Biuletyny Informatory RPO WM Przeważająca część beneficjentów przepytanych w badaniu CATI uważa, że poziom dostępności dokumentów strategicznych jest wystarczający takiej odpowiedzi w ankiecie udzieliło 61% z nich. 28% ankietowanych uważa, że dostępność tych dokumentów jest bardzo dobra. Wykres 24. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Na jakim poziomie określiłby/łaby Pan/Pani dostępność informacji na temat dokumentów strategicznych UE w stosunku, do których musi Pan/Pani zagwarantować zgodność swojego projektu? wystarczającym 61% bardzo dobrym 28% niewystarczającym 9% informacje są niedostępne Źródło: Opracowanie własne 2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 44 Możliwość wyboru wielokrotnego 82

83 Mimo, że w pytaniu: Skąd czerpał/a Pan/Pani informacje na temat dokumentów strategicznych UE by zweryfikować swój projekt? jedynie 8% ankietowanych wskazało punkty konsultacyjne RPO WM, dopytano beneficjentów, czy korzystali z pomocy IZ czy IP II w ramach działań mających na celu wdrożenie projektu zgodnie z zapisami dokumentów strategicznych UE. Okazało się, że aż 48% z takiej pomocy korzystało, jednak nie traktuje tego w kategorii źródła informacji. Dopytani, z jakiej pomocy korzystali, wymieniali: wsparcie telefoniczne (25) 45, doradztwo/konsultacje osobiste pracowników (61), szkolenia (57), uzyskanie informacji z punktów informacyjnych (5), materiały informacyjne (11). Wykres 25. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Czy korzystał Pan/Pani z pomocy IZ/IP II w ramach działań mających na celu wdrożenie Pana/Pani projektu zgodnie z zapisami wskazanych dokumentów strategicznych (np. materiały informacyjne, doradztwo pracowników IZ/IP II, szkolenia)? Tak, korzystałem 48% Nie korzystałem, gdyż nie było takiej potrzeby 36% Nie korzystałem, gdyż nie wiedziałem, że taka możliwość istnieje 16% Źródło: Opracowanie własne 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 36% beneficjentów odpowiedziało, że nie odczuwało potrzeby korzystania z takiej pomocy, natomiast 16% respondentów, nie wiedziało, że istnieje taka możliwość. Okazuje się zatem, że instytucje odpowiedzialne za zarządzanie i wdrażanie RPO WM są najpopularniejszym źródłem informacji wśród beneficjentów. Zapytano więc ankietowanych, jakie działania powinny podjąć IZ i IPII, aby wpływać na podniesienie poziomu wiedzy beneficjentów dotyczącej dokumentów strategicznych. W opinii beneficjentów najskuteczniejszym działaniem, jakie może podjąć Instytucja Zarządzająca/Instytucja Pośrednicząca II Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego w celu zapoznania beneficjentów z dokumentami strategicznymi jest organizacja szkoleń (30%), w dalszej kolejności znajdują się takie wskazania jak: informator na stronie RPO WM (28%) oraz broszury/ulotki (18%). 45 Częstość pojawiania się odpowiedzi 83

84 Wykres 26. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Jakie działania powinna podjąć Instytucja Zarządzająca/Instytucja Pośrednicząca II Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego w celu zapoznania beneficjentów z dokumentami strategicznymi? Szkolenia 30% Informator na stronie RPO WM 28% Broszury/ulotki 18% Edukacyjna audycja telewizyjna Artykuły w prasie codziennej Artykuły w prasie specjalistycznej Inne 7% 6% 6% 5% Źródło: Opracowanie własne 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% Najmniejsze zainteresowanie wyrażane jest w stosunku do audycji telewizyjnej (7%) i artykułów w prasie (6%). Wśród odpowiedzi inne, najczęściej pojawiały się: przesyłanie informacji drogą mailową, newsletter, przydzielanie indywidualnych konsultantów do beneficjentów/projektów, opublikowanie stałych wymagań co do projektów oraz wszystkich dokumentów, których znajomość jest konieczna do przygotowania projektów na stronie internetowej RPO WM. Beneficjenci czerpią wiedzę na temat dokumentów strategicznych przede wszystkim od IZ i IP II oraz z Internetu. Beneficjenci oceniają dostępność dokumentów strategicznych UE jako wystarczającą. Najlepsze źródła informacji zdaniem beneficjentów do szkolenia, strona internetowa RPO WM oraz broszury i ulotki kolportowane przez IZ oraz IP II. Jakie czynniki wzmacniają powodzenie projektów Kluczowymi czynnikami, przyczyniających się do realizacji Strategii Lizbońskiej i Strategii wpływającymi na powodzenie Europa 2020? Jakie występują bariery w prawidłowej realizacji projektów, zidentyfikowanymi na projektów istotnych dla realizacji celów Strategii Lizbońskiej i poziomie konceptualizacji Strategii Europa 2020? Czy w przypadku realizacji kilku operacji i operacjonalizacji badania są: zasoby w ramach RPO WM przez tego samego beneficjenta występuje finansowe beneficjentów, zasoby efekt synergii w zakresie jakościowej zgodności z celami poszczególnych strategii? W czym ten efekt się przejawia? kadrowe beneficjentów, przejrzystość aktów prawnych i procedur regulujących przygotowanie i realizację projektów w ramach RPO WM, udana współpraca beneficjentów z IP II RPO WM, a także inne czynniki, takie jak zlecenie rozliczania projektu specjalistom w tym zakresie, czynniki obiektywne, jak dobra współpraca z podwykonawcami czy nawet pogoda sprzyjająca realizacji projektów infrastrukturalnych. 84

85 Zdaniem beneficjentów czynnikiem, który w największym stopniu wzmacnia powodzenie projektów dofinansowanych z RPO WM są zasoby finansowe, które umożliwiają realizację projektu, pomimo opóźnień w wypłacaniu środków pieniężnych (33%), jak również przejrzyste procedury i wytyczne dotyczące przygotowania i rozliczania projektów (31%). Tabela 36. Które czynniki Pana(i) zdaniem w największym stopniu wzmacniają powodzenie projektów dofinansowanych z RPO WM? Które czynniki Pana(i) zdaniem w największym stopniu wzmacniają powodzenie projektów dofinansowanych z RPO WM? Procent Liczebność Zasoby finansowe np. możliwość finansowania inwestycji nawet w sytuacji opóźnień w wypłacie środków z UE 33% 112 Przejrzyste, zrozumiałe procedury i wytyczne dot. przygotowania i rozliczania projektów 31% 103 Zasoby kadrowe np. posiadanie personelu, który potrafi samodzielne przygotować i rozliczyć projekt 14% 48 Zlecenie przygotowania oraz rozliczenia projektu firmie zewnętrznej specjalizującej się w takich usługach 13% 42 Współpraca z IP II np. możliwość korzystania z wiedzy osób, które tam pracują, pomoc ze strony pracowników w zakresie opracowania 9% 30 projektów i ich rozliczania SUMA 100% 335 Źródło: Opracowanie własne W dalszej kolejności były wymieniane odpowiednie zasoby kadrowe (14%), zlecenie przygotowania oraz rozliczenia projektu firmie zewnętrznej specjalizującej się w takich usługach (13%) oraz Współpraca z IP II np. możliwość korzystania z wiedzy osób, które tam pracują, pomoc ze strony pracowników w zakresie opracowania projektów i ich rozliczania (9%). Dla Beneficjentów RPO WM najważniejszym czynnikiem ograniczającym realizacje projektu jest brak środków finansowych, płynności finansowej (42%) oraz mało precyzyjne i mało zrozumiałe procedury (41%). Pozostałe czynniki, które w opinii respondentów nie mają tak dużego znaczenia, to nieodpowiednie zasoby kadrowe (9%), brak możliwości przygotowania oraz rozliczenia projektu przez specjalistów (4%), niewystarczająca współpraca z IP II (4%). Tabela 37. Które czynniki Pana(i) zdaniem ograniczają powodzenie projektów dofinansowanych z RPO WM? Które czynniki Pana(i) zdaniem ograniczają powodzenie projektów dofinansowanych z RPO WM? Procent Liczebność Zasoby finansowe np. brak możliwości finansowania inwestycji w sytuacji opóźnień w wypłacie środków z UE 42% 141 Mało przejrzyste, mało zrozumiałe procedury i wytyczne dot. przygotowania i rozliczania projektów 41% 136 Zasoby kadrowe np. brak personelu, który potrafi samodzielne przygotować i rozliczyć projekt 9% 31 Brak możliwości zlecenia przygotowania oraz rozliczenia projektu firmie zewnętrznej specjalizującej się w takich usługach 4% 14 Współpraca z IP II np. brak możliwości korzystania z wiedzy osób, które tam pracują, brak pomocy ze strony pracowników w zakresie opracowania projektów i ich rozliczania 4% 13 SUMA 100% 335 Źródło: Opracowanie własne 85

86 Zweryfikowano także ogólny pogląd beneficjentów, na temat tego, czy zidentyfikowane czynniki wpływające na realizację projektów mają raczej zabarwienie pozytywne czy negatywne. Wykres 27. Rozkład odpowiedzi na pytanie: Proszę wskazać, które z wymienionych czynników wpływają/wpływały pozytywnie, a które negatywnie na realizowany/zrealizowany przez Państwa projekt? 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 77% Zasoby finansowe pozytywny wpływ negatywny wpływ nie miały wpływu Źródło: Opracowanie własne 70% 24% Zasoby kadrowe 52% 43% Zlecenie przygotowania oraz rozliczenia projektu firmie zewnętrznej 66% 16% 8% 6% 5% 7% 28% Współpraca z IP II 53% 29% 19% Procedury i wytyczne dot. przygotowania i rozliczania projektów Odpowiedzi badanych pokazują, że w większości wymienione czynniki miały pozytywny wpływ na realizację projektów, zasoby finansowe pozytywny wpływ 77%, negatywny wpływ 8%; zasoby kadrowe 70% pozytywny wpływ, 6% negatywny wpływ; współpraca z IP II 66% pozytywny wpływ, 28% nie miała większego wpływu na realizowany projekt. W przypadku zlecenia przygotowania oraz rozliczenia projektu firmie zewnętrznej 52% respondentów uznało, że miało to wpływ pozytywny, a 43%, iż nie miało to większego wpływu, tylko 5% beneficjentów, uznało, że miało to wpływ negatywny. Różnice najbardziej są widoczne w przypadku procedur rozliczania i przygotowania projektów. 53% ocenia, iż miały one wpływ pozytywny, natomiast 29% uznało, że miały one negatywny wpływ na realizację projektu, natomiast 19% respondentów wskazało, że czynnik ten nie miał w ogóle wpływu. Zdaniem badanych w IDI ekspertów KK oraz pracowników IZ i IP II na efektywność i skuteczność realizacji wpływają analogiczne czynniki, przy czym respondenci w wywiadach pogłębionych podkreślali istniejące zależności, czy też wzajemne oddziaływanie tych czynników. Na powodzenie projektów mają istotny wpływ 2 rodzaje czynników zewnętrzne w stosunku do wnioskodawcy/beneficjenta oraz wewnętrzne w stosunku do wnioskodawcy/beneficjenta. Do tych pierwszych badani zaliczyli przede wszystkim jasność przepisów i procedur, które obowiązują wszystkich beneficjentów RPO WM, a także pewną stałość tych procedur. Brak zapewnienia tych czynników niesie za sobą negatywne konsekwencje wpływające na drugą grupę czynników wewnętrznych w stosunku do beneficjenta, związanych przede wszystkim z jego wiedzą i umiejętnościami w zakresie RPO WM. W wywiadzie jeden z respondentów opisywał ten problem w następujący sposób: ( ) no i zmiany, to też jakby po stronie IZ-etki, zmiany w dokumentacji, uszczegółowienie, kryteria, wskaźniki, no przecież one się nie zmieniają w sensie globalnym, bo przecież dyrektywy się nie 86

87 zmieniają, a ta dokumentacja programowa RPO praktycznie przed każdym konkursem zmienia się, uszczegółowienie (IDI: R3) Na drugą grupę czynników wewnętrznych w stosunku do beneficjenta składają się zarówno wiedza beneficjentów (o RPO WM, ale także o samym przedsięwzięciu, które zamierzają realizować), jak i powody, dla których starają się o dotację (czy jest to tylko chęć pozyskania dodatkowych środków, czy też faktyczna chęć rozwoju). Myślę że tak po pierwsze, modelowa koncepcja projektu, to znaczy impulsem do działania nie jest chęć uzyskania środków unijnych, tylko impulsem do działania jest no chęć zmiany czy uzyskania przewagi konkurencyjnej czy rozwoju przedsiębiorstwa, a nie otrzymanie dotacji, czyli modelowy projekt którego motorem do działania jest chęć zrealizowania inwestycji rozwoju przedsiębiorca, a nie chęć uzyskania dotacji (IDI: R3) Wskazane wyżej czynniki zostały ujęte w formie schematu przedstawiającego ich elementy składowe oraz wzajemne oddziaływanie. Rysunek 1. Czynniki sukcesu projektów realizowanych w ramach RPO WM wg badanych w IDI Impuls do działania Wpisywanie się pożądanego projektu w ogłoszony konkurs Rzeczywista chęć realizacji inwestycji Pragnienie rozwoju Wiedza beneficjenta Skuteczna promocja RPO WM skierowana do potencjalnych wnioskodawców Jak realizować przedsięwzięcia zapisane w projekcie Jak realizować i rozliczać projekt w ramach RPO WM Jasność przepisów, jednolita interpretacja Stałość zasad/przepisów/procedur Źródło: Opracowanie własne na podstawie analizy wywiadów pogłębionych Na poziomie planowania badania zakładano, że jednym z czynników wpływających na powodzenie projektów jest wiedza i przygotowanie beneficjentów do realizacji inwestycji. Na ten sam czynnik wskazywali respondenci w wywiadach indywidualnych (opis powyżej). Jako jeden ze wskaźników posiadania takiej wiedzy wskazano na umiejętność przewidywania ryzyk/zagrożeń, które mogłyby w przyszłości stanowić barierę w realizacji projektu. Analiza projektów, obejmująca w sumie 101 wniosków o dofinansowanie, wykazała, że jedynie 1/3 wnioskodawców posiada dogłębną wiedzę na ten temat i uwzględniła we wniosku rzetelną analizę takich barier. Pozostali wnioskodawcy albo w ogóle nie potrafili wskazać takich zagrożeń (27), albo wskazywali je w sposób, który należy ocenić jako niepełny/niewystarczający. Wynik analizy w tym zakresie zaprezentowano w kolejnej tabeli. 87

88 Tabela 38. Uwzględnienie opisów ryzyk/zagrożeń na etapie planowania inwestycji Liczba projektów, które Kategorie wynikające z analizy projektów zakwalifikowano do danej kategorii Nie uwzględniano opisu ryzyk/zagrożeń 27 Nie zidentyfikowano żadnych ryzyk/zagrożeń 20 Wskazano ryzyka/zagrożenia tylko odnośnie etapów realizacji, na których mogą się pojawić, bez informacji czego dotyczą 2 Wskazano tylko jedno ryzyko/zagrożenie 21 Zawarto pełną analizę ryzy/zagrożeń, wskazano, jakie ryzyka/zagrożenia mogą wystąpić i na jakim etapie realizacji 31 Suma 101 Źródło: Opracowanie własne Do pogłębienia wiedzy na temat sposobu realizowania określonych przedsięwzięć oraz ich racjonalnego planowania już na etapie aplikowania o środki mogłoby zmotywować wnioskodawców większe przywiązywanie wagi do opisu i oceny ryzyk/zagrożeń. Obecnie opis ryzyk zawarty jest we wniosku o dofinansowanie w punkcie Ogólny opis projektu (część 3. (C)), a wytyczne odnośnie ich opisu zawarte w instrukcji do wniosku są bardzo ogólne i sformułowane w jednym zdaniu. Motywacją dla wnioskodawców do przeprowadzenia rzetelnej analizy ryzyk byłoby pokazanie takiej przykładowej analizy w instrukcji, wraz z podaniem przykładów, które dla wnioskodawcy mogłyby być inspiracją do przeprowadzenia szerszej analizy wykonalności projektu w tym zakresie (sformułowano w tym zakresie rekomendacje patrz: tabela wdrażania rekomendacji, pkt. 5) 46. Do czynników wzmacniających powodzenie projektów przyczyniających się do realizacji Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 beneficjenci zaliczyli przede wszystkim zasoby finansowe, które umożliwiają realizację projektu bez konieczności uzależnienia jej od regularności wypłacania kolejnych transz dofinansowania. Jako bariery w prawidłowej realizacji projektów wskazali dokładnie te same czynniki tylko w ujęciu negatywnym brak odpowiednich zasobów finansowych stanowi taką barierę. Ponadto na prawidłową realizację projektów ma wpływ współwystępowanie czynników o charakterze pozytywnym, wynikających z wewnętrznych uwarunkować beneficjentów (zasoby, wiedza, itp.) oraz czynników zewnętrznych w stosunku do beneficjentów, do których zalicza się przede wszystkim jasność i stałość przepisów prawa oraz procedur związanych z naborem, oceną oraz rozliczaniem projektów dofinansowanych z RPO WM. Na poziomie tworzenia raportu metodologicznego zakładano, że na sukces projektu składa się również doświadczenie zdobywane przez beneficjentów w przypadku realizacji więcej niż jednego projektu. W próbie badawczej w badaniu CATI znalazło się 21 beneficjentów, którzy realizowali w ramach RPO WM więcej niż 1 projekt. Sprawdzono zatem, czy występuje zależność pomiędzy doświadczeniem w realizacji więcej niż jednego projektu, a chęcią realizacji projektów zgodnych z celami strategii UE. Analiza nie wykazała żadnych prawidłowości w tym zakresie. Weryfikowano zatem tę kwestię poprzez opinie ekspertów oraz pracowników IZ i IP II. W wywiadach pogłębionych badani nie formułowali kategorycznych opinii uzasadniając, że każdy projekt i każdy beneficjent jest inny i trudno im nawet na bazie własnego doświadczenia odpowiedzieć na to pytanie. Zaznaczali jednak, że z pewnością widoczna jest z każdym kolejnym projektem większa pewność siebie w poruszaniu się pomiędzy przepisami prawa i procedurami IZ oraz IP II RPO WM. 46 W załącznikach nr 8 i 9 do niniejszego raportu znajdują się zmodyfikowane wnioski o dofinansowanie z wprowadzoną rekomendacją. 88

89 Podobne zdanie wyrazili eksperci podczas panelu. Eksperci podkreślali także, że obserwowany jest efekt synergii w przypadku realizacji więcej niż jednego projektu (z różnych Działań) przez JST. Dotyczy to przede wszystkim projektów infrastrukturalnych. Badanie nie wykazało jednoznacznego związku pomiędzy realizacją więcej niż jednego projektu w ramach RPO WM a gotowością do realizacji przedsięwzięć wpisujących się w cele Strategii Lizbońskiej lub Europy Z opinii ekspertów oraz pracowników IZ i IP II wynika, że obserwuje się sytuacje, kiedy doświadczenie beneficjenta z innych projektów przekłada się na efektywniejszą realizację projektu, a realizowanie inwestycji z różnych Działań powoduje występowanie efektu synergii, czyli dodatkowych korzyści wynikających z wdrożenia projektu. 2.4 Uzyskanie rekomendacji wskazujących niezbędne działania zapewniające realizację Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację RPO WM Celem zaproponowania modelowej dokumentacji konkursowej dla działań realizujących cele unijnych strategii z jednej strony zapytano o opinie na temat dokumentacji aplikacyjnej osoby biorące udział w weryfikacji i ocenie wniosków, Zaproponowanie modelowej dokumentacji konkursowej dla działania realizującego cele Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa z drugiej zbadano wnioski o dofinansowanie i zweryfikowano, czy we wnioskach zawarto informacje umożliwiające ocenienie zgodności projektu z celami tych strategii. Zarówno pracownicy IZ i IP II, jak członkowie KK zgodnie twierdzą, że nie ma we wniosku o dofinansowanie wyodrębnionego miejsca, w którym wnioskodawcy wskazywaliby na zgodność ich projektu ze strategiami UE ani ogólnie, ani w odniesieniu do celów, ani w odniesieniu do wskaźników. Jednak konieczność wprowadzenia takiego rozwiązania podzieliła respondentów. Pracownicy IZ oraz IP II, a także część KK stoi na stanowisku, że należy wprowadzić odrębne punkty we wniosku, które w łatwy sposób pozwoliłyby ocenić, czy projekt jest zgodny ze strategiami UE. Jeden z respondentów proponował: ( ) we wnioskach o dofinansowanie, nie ma podpunktu konkretnego, który by się pytał konkretnie o strategię lizbońską, czy Europa 2020 ( ).Myślę, że na przyszłość to warto by było, żeby we wnioskach o dofinansowanie było odrębne pytanie, dotyczące wpływu projektu na realizację strategii. No i określenia systemu wskaźników, z których jeden musiałby być wybrany przez beneficjenta. (IDI: R 1) Inny dodał: Chociaż lepiej by było, żeby od wnioskodawców, jeśli uważa się za ważne, to zażądać konkretnej argumentacji. A takiej argumentacji najczęściej nie ma. (IDI: R6) Z kolei część respondentów stoi jednak na stanowisku, że skoro RPO WM było opracowywane w taki sposób, aby około 40% środków zostało przeznaczonych na działania realizujące cele Strategii Lizbońskiej, to nie ma sensu sprawdzać tego podwójnie. Skoro w RPO WM wskazano, które Działania wpisują się w cele Strategii (załączniki do SzOP RPO WM ), to należy założyć, że projekty w ramach tych Działań także wpisują się w te cele. Ponadto eksperci KK zauważają, że jeżeli osoba oceniająca projekt zna doskonale dokumenty strategiczne UE, to analizując cele i wskaźniki opisane we wniosku, sama jest w stanie stwierdzić, czy projekt faktycznie wpisuje się w cele wymaganych strategii czy nie. Respondenci mówili o tym w następujący sposób: Jeśli 39% alokacji, środków z EFR jest objęta, czy jest zgodna ze strategią lizbońską, przynajmniej na 40% sam program powinien przyczynić się do osiągnięcia celów strategii lizbońskiej. Nie wykluczone, że wartości wskaźników z innych działań na które są środki nieobjęte strategią 89

90 lizbońską, też w jakiś sposób się przyczynią, gdyż w jakiś inny sposób się przyczynią na ich realizację. (IDI:R2) Myślę, że tak, no bo tutaj dużo zależy od oceniającego, czy sam oceniający wie, jakie są cele strategii unijnych, wykazany problem i sposób w jak rozwiązać ten problem, myślę, że to pozwala określić czy są te cele realizowane w ramach tego projektu. (IDI: R9) Powyższe propozycje nie zostały jednak w toku analiz wskazane jako wystarczające, gdyż pozostawiają zbyt dużą swobodę oceny wniosków pod względem zgodności z wybranymi strategiami. W pierwszym podrozdziale zaprezentowano metryki 15 projektów, w których dokonano takiej eksperckiej oceny zgodności projektu ze strategiami UE (przede wszystkim pod kątem Strategii Lizbońskiej). Ocena została dokonana na podstawie analizy wniosków o dofinansowanie projektów w ramach RPO WM i pokazuje, na ile możliwa jest, po lekturze celów i wskaźników opisanych we wnioskach, ocena zgodności projektu ze strategiami. Opisy te można potraktować jako wzorcowe i rekomendować wnioskodawcom formułowanie opisu zgodności projektu z SL/EU 2020 w podobny sposób. Jak zatem powinna wyglądać modelowa dokumentacja? Zgodnie z opiniami respondentów oraz wnioskami wynikającymi z materiału zebranego w badaniu, modelowa dokumentacja 47 powinna zawierać następujące elementy: 1. Należy zobligować wnioskodawcę do opisania, w jaki sposób projekt wpisuje się w cele strategii unijnych (SL, EU 2020) przy czym wnioskodawca powinien być zobowiązany do wpisania, z którym celem/którymi celami strategii koresponduje jego projekt, a także do opisania, na czym polega spójność. Należy to zrobić w ramach wniosku o dofinansowanie, alternatywnie w części 4. (D) (z opisem zgodności projektu ze strategiami regionalnymi i lokalnymi) lub części 5. (E) (z opisem zgodności projektu z politykami horyzontalnymi). 2. W części 6. (F), oprócz wskazywania indywidualnie sformułowanych wskaźników należy nałożyć na wnioskodawcę obowiązek wyboru 1-2 wskaźników z listy obligatoryjnych. Rozwiązanie to będzie wymagało od IZ sformułowania takiego systemu wskaźników, w którym wydzielono by dla każdego Działania wskaźniki rezultatu spójne z celami EU 2020 aby wnioskodawcy wybierali z gotowej puli. Dodatkowo powinno się punktować powyższe praktyki (przynajmniej opisane w punkcie 1.), co zachęci wnioskodawców do przykładania większej wagi do spójności projektów ze strategiami UE. Ze względu na wnioski wynikające z analizy kryteriów oceny (patrz podrozdział 2.1 niniejszego raportu) zaleca się, aby punkt 2. był elementem oceny formalnej, natomiast punkt 1. powinien być weryfikowany na etapie oceny merytorycznej. Ze względu na to, że na ekspertów oceniających projekty powyższa rekomendacja nakłada obowiązek weryfikacji zgodności projektów ze strategiami UE (zatem posiadania pogłębionej wiedzy na ich temat) zalecane jest także, aby zapewnić ekspertom stosowne szkolenia w tym zakresie. Ponadto, uwzględniając wnioski wynikające z analizy czynników wpływających na powodzenie projektów (zwłaszcza wynikających z analizy danych jakościowych pozyskanych wśród ekspertów i pracowników instytucji zarządzających i wdrażających RPO WM oraz z analizy projektów), zaleca się, aby w ramach wniosku o dofinansowanie nakłonić wnioskodawcę do zawarcia rzetelnej analizy ryzyk/zagrożeń dla realizacji inwestycji, a sposób ich opisywania wystandaryzować, co oznacza, że (alternatywnie): WARIANT I. Wprowadzone zostaną zmiany we wniosku o dofinansowanie oraz w karcie oceny projektów: 47 Proponowane modelowe wnioski o dofinansowanie wraz z instrukcją wypełniania oraz zmodyfikowane kryteria wyboru finansowanych operacji zawarte zaprezentowane zostały w załącznikach elektronicznych niniejszego Raportu. 90

91 1. We wniosku zostanie wyodrębniona osobna komórka analiza zagrożeń w części 3. (C) wniosku, 2. We wskazanej w punkcie 1. komórce każdy wnioskodawca zawrze i opisze: a. zidentyfikowane czynniki zagrażające realizacji projektu (przykładowe ryzyka: ryzyko wynikające z procedury zamówień publicznych (ich ilość i zróżnicowanie, przeciąganie postępowań w czasie, problemy z wyborem podwykonawców/dostawców), ryzyko wynikające z ilości partnerów w Projekcie, ryzyko wynikające z ilości etapów, na które podzielony jest Projekt, ryzyko wynikające z faktu, że całkowita wielkość Projektu przekraczająca dotychczasowe projekty zrealizowane przez Wnioskodawcę, ryzyko opóźnienia w dostawie zakupionych maszyn i urządzeń, ryzyko dostarczenia wadliwych maszyn i urządzeń, ryzyko niedostarczenia maszyn i urządzeń, ryzyko niewystarczająco wykwalifikowanej kadry do obsługi projektu, ryzyko zmiany popytu na rynku, ryzyko zmiany cen nabywanych maszyn/urządzeń, ryzyko wahań kursów wymiany walut, itp. przykładowe ryzyka warto wskazać w instrukcji do wniosku, aby pokazać wnioskodawcy, w jaki sposób należy je formułować i identyfikować) b. opisze, w stosunku do każdego czynnika odrębnie, analizę prawdopodobieństwa wystąpienia tego czynnika, c. każdemu zidentyfikowanemu zagrożeniu wskaże działania/metody zaradcze. 3. W kartach oceny merytorycznej (część D. ocena wykonalności), w odniesieniu do oceniania opisu ryzyk/zagrożeń, wytyczne do oceny zostaną uszczegółowione w co najmniej następujący sposób: a. W ramach oceny wykonalności projektu zostanie sformułowany punkt Analiza ryzyk, w którym ekspert oceni, czy uwzględniono różne rodzaje ryzyk (warto zarekomendować ekspertowi skonfrontowanie opisu z przykładami z instrukcji), czy przedstawiono wiarygodny plan reakcji na prawdopodobne sytuacje, które mogą wystąpić podczas realizacji projektu. WARIANT II. Wprowadzone zostaną zmiany w karcie oceny projektów i instrukcjach do wniosku: 1. W instrukcji do wniosków o dofinansowanie, w części 3. (C), przy opisie ogólnym projektu, w którym wnioskodawcy obecnie wpisują ryzyka, zostanie wskazane bardziej szczegółowo, jak należy je formułować (w tym wskazane zostaną przykłady zgodnie z zaleceniem z wariantu I.). 2. W kartach oceny merytorycznej (część D. ocena wykonalności), w odniesieniu do oceniania opisu ryzyk/zagrożeń, wytyczne do oceny zostaną uszczegółowione w sposób opisany w wariancie I. w punkcie 3. Ocenia się, że wariant II. jest bardziej efektywny kosztowo. 2.5 Porównanie procesów i praktyk stosowanych przez Instytucję Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Mazowieckiego (IZ RPO WM) z rozwiązaniami stosowanymi przez inne instytucje odpowiedzialne za zarządzanie innymi RPO w zakresie zgodności operacji realizowanych w ramach programu ze Strategią Lizbońską i Strategią Europa Przeprowadzoną w celu 5. niniejszego badania analizę porównawczą oparto przede wszystkim na 16 regionalnych programach operacyjnych, niemniej Wykonawca zapoznał się także z procedurami stosowanymi przez instytucje zarządzające i/lub wdrażające Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka. W benchmarkingu skupiono się na ocenie i porównaniu Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata z innymi regionalnymi programami operacyjnymi w zakresie zapewnienia zgodności realizowanych projektów ze strategiami Unii Europejskiej. Celem dokonania oceny rozwiązań wykorzystywanych przez poszczególne Instytucje 91

92 Zarządzające/Wdrażające RPO w zakresie zgodności operacji realizowanych w ramach wskazanych programów ze Strategią Lizbońską oraz Strategią Europa 2020 zastosowano trzy kryteria: metody weryfikacji zgodności ze Strategiami na poziomie wniosku o dofinansowanie; metody identyfikacji priorytetów, działań oraz kategorii interwencji RPO, które są adekwatne do celów poszczególnych Strategii; podejmowane działania promocyjno-informacyjne na rzecz Strategii. Przeprowadzenie analizy porównawczej miało także na celu zidentyfikowanie wartościowych rozwiązań (dobrych praktyk) w obszarze weryfikacji zgodności realizowanych operacji z SUE, które mogą zostać wdrożone przez IZ RPO WM. Jakie różnice występują w metodach weryfikacji zgodności Analiza porównawcza wykazała, że realizowanych operacji ze strategiami UE pomiędzy RPO WM a procedury stosowane pozostałymi regionalnymi programami operacyjnymi? Jakie w poszczególnych RPO w zakresie rozwiązania stosowane są w ramach RPO w innych weryfikacji zgodności projektów z SUE województwach celem zapewnienia wpływu projektów na nie różnią się znacznie między sobą. realizację celów wskazanych w analizowanych strategiach? Czy We wnioskach aplikacyjnych nie ma któreś z tych rozwiązań można by było przyjąć jako dobre praktyki? Które dobre praktyki innych instytucji wyodrębnionych punktów, w których odpowiedzialnych za wdrażanie funduszy europejskich mogą wnioskodawcy zobowiązani są zostać wdrożone przez IZ RPO WM celem zagwarantowania wykazać zgodność projektu pełnej zgodności operacji z prawem wspólnotowym? z określonymi strategiami UE. Najczęściej punkt ten dotyczy zgodności projektu z politykami horyzontalnymi UE (także w RPO WM). Stosowane mechanizmy zapewniania zgodności projektów ze strategiami UE, zarówno w RPO WM, jak i w innych RPO, opierają się na wskaźnikach procentowych nakładów na realizację celów Strategii Lizbońskiej, opartych na kategoriach interwencji. We wszystkich regionalnych programach operacyjnych, na tzw. Kategorie Lizbońskie przeznaczono ok. 40% alokacji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, co jest zgodne z minimalnymi oczekiwaniami KE, co do wielkości alokacji na obszary, które uznano za istotne w Strategii Lizbońskiej. Największy odsetek środków został przeznaczony w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego (45,43%), natomiast najmniejszy w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Świętokrzyskiego (31,99%). W RPO WM odsetek ten wynosi 39,5%. Tabela 39. Rozwiązania stosowane przez poszczególne Instytucje Zarządzające Regionalnymi Programami Operacyjnymi w zakresie zgodności operacji realizowanych w ramach programu ze Strategią Lizbońską, Strategią Europa 2020 Lp. WOJEWÓDZTWO STRATEGIA LIZBOŃSKA STRATEGIA EUROPA Dolnośląskie Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WD: 40,22 (na podstawie Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata Uszczegółowienie RPO WD.) 2. Kujawsko-pomorskie Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do 92

93 3. Lubelskie 4. Lubuskie 5. Łódzkie 6. Małopolskie przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WK-P: 39,66 (na podstawie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko- Pomorskiego na lata Załącznik do Uchwały nr 70/892/07 Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 23 października 2007 r.) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WL: 40,67 (na podstawie: Załącznik nr 3 Poziom wydatków pochodzących z funduszy strukturalnych w ramach programu operacyjnego przeznaczonych na realizację Strategii Lizbońskiej Szczegółowego opisu osi priorytetowych RPO WL wersja nr 4 maj 2011 r.) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na LRPO: 38,46 (na podstawie Uszczegółowienia Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata , Zielona Góra, marzec 2011 r.) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WŁ: 37,46 (na podstawie Szczegółowego Opisu Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata ) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na MRPO: 35,62% (na podstawie Uszczegółowienia Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata , Kraków, marzec 2011 r.) przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Działania promocyjno-informacyjne: Publikacja na stronie internetowej RPO WK-P informacji i dokumentów dotyczących Strategii Europa Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa

94 7. Mazowieckie 8. Opolskie 9. Podkarpackie 10. Podlaskie Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WM: 39,5% (na podstawie Uszczegółowienia Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata , Warszawa, maj 2011 r.) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WO: 41 (na podstawie: Załącznik nr 2 Szczegółowego opisu osi priorytetowych RPO WO wersja nr 27 kwiecień 2011 r.) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WP: 42,13 (na podstawie: Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata ) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WP: 43,1 (na podstawie: Załącznik nr 2 Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata ) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Identyfikacja priorytetów oraz działań RPO, które są adekwatne do celów Strategii: W Projekcie Zmian Programu przyjętego Uchwałą Nr 710/2011 Zarządu Województwa Opolskiego z 24 maja 2011 r. wyznaczono obszary wymagające dalszej interwencji (obszary rekomendowane do wsparcia z dodatkowych środków) biorąc pod uwagę zapisy dokumentu Europa 2020, takie jak: dofinansowanie instytucji wspierających innowacyjność oraz pośredniczących między sektorem B+R a gospodarką; wsparcie promocji turystycznej województwa opolskiego; wsparcie e-usług dla sektora publicznego; wsparcie inwestycji w zakresie energii słonecznej, biomasy i geotermicznej; realizacja projektów uczelni wyższych. Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa

95 11. Pomorskie 12. Śląskie 13. Świętokrzyskie 14. Warmińskomazurskie 15. Wielkopolskie Wniosek o dofinansowanie: Brak danych Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WP: 45,43 (na podstawie: Załącznik: Poziom wydatków w ramach RPO WP przeznaczonych na realizację Strategii Lizbońskiej (EUR) do: Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata (z dnia 10 lutego 2011 r.) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WSL: 40 (na podstawie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata ) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WŚ: 31,99 (na podstawie Szczegółowego opisu osi priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego na lata ) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WiM: 37,26 (na podstawie: Załącznik nr 18. Indykatywny podział środków EFRR według kategorii interwencji realizujących cele Strategii Lizbońskiej w RPO Warmia i Mazury na lata (w euro) do Szczegółowego opisu osi priorytetowych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia i Mazury na lata (Uszczegółowienie)) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na WRPO: 39,82 (na podstawie: Załącznik 2 poziom wydatków pochodzących z funduszy Wniosek o dofinansowanie: Brak danych Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa

96 16. Zachodniopomorskie strukturalnych w ramach WRPO przeznaczonych na realizację strategii Lizbońskiej do Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Wielkopolskiego) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Lizbońskiej. Procent środków przeznaczonych na realizację celów Strategii Lizbońskiej do całkowitej alokacji EFRR na RPO WZ: 40,24 (na podstawie: Załącznik 2. do URPO WZ. Indykatywny podział środków EFRR na kategorie interwencji w zestawieniu wydatków na realizację celów Strategii Lizbońskiej w RPO WZ (w euro) do Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego) Wniosek o dofinansowanie: Brak pola bezpośrednio odnoszącego się do przedstawienia zgodności projektu z celami Strategii Europa Źródło: D. Owczarek, A. Brończyk, A, Dmowska, Ł. Kosmala, M. Maruszewska, J. Pośpiech, M. Rzeczkowska-Owczarek, M. Sienkiewicz, Ocena realizacji Strategii Lizbońskiej, Strategii Europa 2020 i Strategii Morza Bałtyckiego w ramach RPO WZ na lata oraz zapewnienia zgodności realizowanych operacji z prawem wspólnotowym, Szczecin 2011, na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego W przypadku działań promocyjno-informacyjnych dotyczących Strategii Lizbońskiej, dokumentu nie można znaleźć na większości serwisów RPO (na stronie Mazowieckiej Jednostki Wdrażającej nie odnaleziono dokumentu ani szerszych informacji o nim). W przypadku Strategii Europa 2020, materiały informacyjne można odnaleźć jedynie na stronie internetowej RPO Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Mazowiecka Jednostka Wdrażająca Programów Unijnych, podobnie jak większość instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie Regionalnych Programów Operacyjnych, nie publikuje informacji i dokumentów odnośnie Strategii Europa Na podstawie przeprowadzonych analiz sformułowano zalecenie, aby uszczegółowić i doprecyzować punkt dot. zgodności wniosku o dofinansowania ze strategiami. Wnioskodawca powinien być zobowiązany w tym punkcie do wskazania zgodności projektu zarówno ze strategiami regionalnymi, jak i unijnymi (aby mu to umożliwić należy zmodyfikować instrukcję wypełniania wniosku, a także sam wniosek, w zakresie sformułowanego polecenia oraz liczby znaków możliwej do wpisania we wskazanej rubryce). Ponadto należy zapewnić wnioskodawcom lepszy dostęp do dokumentów strategicznych UE, czy to poprzez zamieszczenie ich na stronach RPO WM, czy przez wskazanie (np. link do strony) gdzie ten dokument można pobrać. W zakresie zapewnienia zgodności projektów ze strategiami UE w ramach poszczególnych RPO nie zidentyfikowano rozwiązań, które można wskazać jako dobre praktyki w tym obszarze. Właściwe rozwiązania w tym zakresie mogą ewentualnie pochodzić z IZ PO IG, z przykładu działania 4.4 wpływ na realizację polityk horyzontalnych jest wyrażany za pomocą wskaźników, jednak Wnioskodawcy pozostawia się wybór między własną koncepcją, a gotową listą wskaźników. Aby punkty zostały przyznane projekt musi osiągnąć poprawę wartości co najmniej: dwóch z listy wskaźników lub, jednego wskaźnika z listy i jednego wskaźnika zaproponowanego przez Wnioskodawcę lub, trzech wskaźników zaproponowanych przez Wnioskodawcę o minimum 10% w każdym ze wskaźników w porównaniu do wartości bazowych D. Owczarek, A. Brończyk, A. Dmowska, Ł. Kosmala, M. Maruszewska, J. Pośpiech, M. Rzeczkowska-Owczarek, M. Sienkiewicz, Ocena realizacji Strategii Lizbońskiej, Strategii Europa 2020 i Strategii Morza Bałtyckiego w ramach RPO WZ 96

97 Idąc za przykładem opisanego wyżej działania POIG, w ramach RPO WM można by zatem, wdrażając jednocześnie rekomendacje z badania ewaluacyjnego, wyodrębnić listę wskaźników RPO WM zgodnych ze strategiami UE (obecnie powinna to już być Europa 2020) i zobowiązać wnioskodawców do wykorzystania co najmniej 1-2 wskaźników z tej listy w przypadku, gdy projekt wpisuje się w cele strategii. Takie praktyki mogłyby być dodatkowo punktowane, co także zachęciłoby wnioskodawców do ich stosowania (w tym zakresie sformułowano rekomendacje patrz: tabela wdrażania rekomendacji, pkt. 4). na lata oraz zapewnienia zgodności realizowanych operacji z prawem wspólnotowym, Szczecin, czerwiec 2011, za: Przewodnik po kryteriach wyboru finansowanych operacji w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, , część II, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, wrzesień 2009 r. str

98 Czynniki zewnętrzne Czynniki wewnętrzne Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu 2.6 Analiza logiczna Analiza SWOT Mocne strony 1. IZ oraz IP II RPO WM w wystarczający w opinii beneficjentów sposób zapewnia im dostęp do informacji o dokumentach strategicznych UE poprzez stronę internetową oraz osobisty kontakt z pracownikami najpopularniejszy wśród beneficjentów kanał komunikacji. 2. Ocena zgodności projektów z założeniami strategicznymi UE odbywa się przede wszystkim na etapie oceny formalnej, w ramach kryteriów dopuszczających (choć nie jest to weryfikacja wprost, ale poprzez ocenę zgodności z politykami horyzontalnymi, które jednak są spójne z badanymi strategiami) Szanse 1. Beneficjenci mają świadomość, że zgodność projektu z prawem wspólnotowym i kluczowymi dokumentami strategicznymi jest istotna. Prawie 1/3 badanych beneficjentów deklaruje wiedzę o strategiach UE oraz chęć realizacji projektów zgodnie z ich założeniami. 2. Spójność strategicznych dokumentów UE powoduje, że projekty zgodne z celami jednej strategii wpisują się często w założenia innych dokumentów, nawet jeśli nie jest to przedmiotem oceny. 3. Województwo mazowieckie rozwija się bardzo dynamicznie, Słabe strony 1. Weryfikacja zgodności projektu ze strategiami UE, dokonywana we wniosku o dofinansowanie na podstawie oświadczenia o zgodności z politykami horyzontalnymi budzi wątpliwości, czy jest to mechanizm wystarczający do zapewnienia zgodności projektów realizowanych w ramach RPO WM ze strategiami UE. 2. Nie ma zapewnionej formalnej weryfikacji zgodności projektów ze strategiami UE na poziomie wskaźników. 3. Brak bazy wskaźników wskazanych dla poszczególnych Działań, które byłyby spójne z SL lub EU Częste zmiany dokumentacji konkursowej oraz uszczegółowienia RPO WM wpływa negatywnie na poziom przygotowania wnioskodawców do aplikowania o środki w ramach RPO WM 5. Nie ma wyodrębnionego punktu we wniosku, który nakazywałby wnioskodawcy rzetelną analizę ryzyka i zaplanowanie działań zaradczych (czyli de facto zmusił wnioskodawcę do szczegółowego i rzetelnego przygotowania inwestycji) Zagrożenia 1. Tylko 1/3 badanych wniosków o dofinansowanie projektów wykazuje, że wnioskodawcy posiadają pogłębioną wiedzę o realizacji inwestycji, na które potrzebują dotacji z RPO WM.

99 także dzięki realizacji kolejnych projektów dofinansowanych w ramach RPO WM, co może mieć przełożenie na realizację coraz odważniejszych projektów (sukcesy projektów lizbońskich będą działały motywująco na potencjalnych wnioskodawców), których rezultaty będą naturalnie spójne z założeniami badanych strategii. 4. Rozwój konsultingu w zakresie aplikowania o środki oraz wdrażania projektów dofinansowanych z UE (zwiększająca się liczba ekspertów w zakresie prawa unijnego) gwarantuje beneficjentom nieposiadającym takich kompetencji skuteczne aplikowanie o środki oraz późniejszą realizację projektu zgodnie z założeniami strategicznymi UE. 99

100 PRZYCZYNY SKUTKI/ZAGROŻENIA Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu Drzewo problemów Brak realizacji celów strategii UE poprzez wdrażanie RPO WM Brak zgodności projektów ze strategiami UE Niewystarczające mechanizmy zapewniające skuteczność weryfikacji zgodności projektów ze strategiami UE na etapie aplikowania o środki w ramach Programu Weryfikacja zgodności projektu ze strategiami UE, dokonywana we wniosku o dofinansowanie na podstawie oświadczenia o zgodności z politykami horyzontalnymi budzi wątpliwości, czy jest to mechanizm wystarczający do zapewnienia zgodności projektów realizowanych w ramach RPO WM ze strategiami UE. Nie ma zapewnionej formalnej weryfikacji zgodności projektów ze strategiami UE na poziomie wskaźników. Częste zmiany dokumentacji konkursowej oraz uszczegółowienia RPO WM wpływa negatywnie na poziom przygotowania wnioskodawców do aplikowania o środki w ramach RPO WM Nie ma wyodrębnionego punktu we wniosku, który nakazywałby wnioskodawcy rzetelną analizę ryzyka i zaplanowanie działań zaradczych (czyli de facto zmusił wnioskodawcę do szczegółowego i rzetelnego przygotowania inwestycji) Brak bazy wskaźników wskazanych dla poszczególnych Działań, które byłyby spójne z SL lub EU 2020 Tylko 1/3 badanych wniosków o dofinansowanie projektów wykazuje, że wnioskodawcy posiadają pogłębioną wiedzę o realizacji inwestycji, na które potrzebują dotacji z RPO WM. 100

101 CELE SZCZEGÓŁOWE CELE NADRZĘDNE Ocena stopnia osiągania celów Strategii Lizbońskiej i Strategii Europa 2020 poprzez realizację Regionalnego Programu Drzewo celów Wpływ realizacji RPO WM na osiągnięcie celów strategii UE Zgodność projektów ze strategiami UE Zapewnienie mechanizmów gwarantujących skuteczność weryfikacji zgodności projektów ze strategiami UE na etapie aplikowania o środki w ramach Programu. Wyodrębnienie we wniosku punktu, w którym wnioskodawcy zobowiązani będą do opisywania zgodności projektu z celami wskazanej strategii UE (EU 2020) Unikanie zbyt częstych zmian dokumentacji konkursowej oraz uszczegółowienia RPO WM Zapewnienie formalnej weryfikacji zgodności projektów ze strategiami UE na poziomie wskaźników poprzez zobowiązanie każdego wnioskodawcę aplikującego o środki w ramach Działań spójnych ze strategią EU 2020 do wybrania co najmniej jednego wskaźnika rezultatu spójnego ze strategią Wyodrębnienie punktu we wniosku, który nakazywałby wnioskodawcy rzetelną analizę ryzyka i zaplanowanie działań zaradczych (czyli de facto zmusił wnioskodawcę do szczegółowego i rzetelnego przygotowania inwestycji) Opracowanie bazy wskaźników wskazanych dla poszczególnych Działań, które byłyby spójne z SL lub EU