1. Połączenia włókniste (articidationes fibrosae) Połączenia chrząstkowe (articulationes cartilagineae) 37

Transkrypt

1 3 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA 7 WSTĘP WYKAZ SKRÓTÓW 8 8 I. NAUKA O KOŚCIACH (OSTEOLOG1A) 9 1. Kręgosłup (columna vertebralis) Kościec klatki piersiowej (skeleton thoracis) Kości czaszki (ossa cranii) Kości mózgowioczaszki (neurocranium) Kości trzewioczaszki (splanchnocranium) Kościec kończyn (skeleton appendiculare s. membrorum) Kości kończyny piersiowej (ossa membri thoracici) Kości kończyny miednicznej (ossa membri pehini) 32 II. NAUKA O POŁĄCZENIACH KOŚCI (ARTHROLOGIA) Połączenia włókniste (articidationes fibrosae) Połączenia chrząstkowe (articulationes cartilagineae) Połączenia maziowe - stawy (articulationes synoviales) Połączenia kręgosłupa (articulationes columnae vertebralis) Połączenia klatki piersiowej (articulationes thoracis) Połączenia czaszki (articulationes cranii) Połączenia kończyny piersiowej (articulationes membri thoracici) Połączenia kończyny miednicznej (articulationes membri pehini) 43 III. NAUKA O MIĘŚNIACH (MYOLOGIA) Narządy pomocnicze mięśni Mięśnie skórne (musculi cutanei) Mięśnie głowy (musculi capitis) Mięśnie szyi (musculi colli) Mięśnie grzbietu (musculi dorsi) Mięśnie klatki piersiowej (musculi thoracis) Mięśnie brzucha (musculi abdominis) Mięśnie ogona (muscidi caudae) Mięśnie kończyn (musculi membrorum) Mięśnie kończyny piersiowej (musculi membri thoracici) Mięśnie kończyny miednicznej (musculi membri pehini) Układ ustaleniowy 67

2 4 IV. NAUKA O TRZEWIACH (SPLANCHNOLOGIA) Aparat (układ) trawienny (apparatus digestorius) Jama ustna (cavum oris) Gardziel (fauces) Gardło (pharyrn) Przełyk (oesophagus) Żołądek (ventriculus s. gaster) Jelito cienkie (intestinumtenue) Jelito grube (intestinum crassum) Kanał odbytowy (canalis analis) i odbyt (anus) Wątroba (hepar s. jecur) Trzustka (pancreas) Otrzewna (peritonaeum) Aparat (układ) oddechowy (apparatus respiratorius) Nos zewnętrzny (nasus externus) Jama nosowa (cavum nasi) Zatoki przynosowe (sinus paranasales) Gardło (pharyrn) Krtań (larym) Tchawica (trachea) Oskrzela (bronchi) Płuco (puimo s. pneumon) Opłucna (pleura) Aparat (układ) moczowo-płciowy (apparatus urogenitalis) Narządy moczowe (organa urinaria) Nerka (ren s. nephros) Moczowód (ureter) Pęcherz moczowy (vesica urinaria) Cewka moczowa (urethra) Narządy płciowe męskie (organa genitalia masculina) Jądro (testis s. orchis s. didymis) Najądrze (epididymis) Nasieniowód (ductus deferens) Osłonki powrózka nasiennego i jądra Powrózek nasienny (funiculus spermaticus) Aparat więzadłowy jądra Gruczoły płciowe dodatkowe (glandulae genitales accessoriae) Prącie (penis) Narządy płciowe żeńskie (organa genitalia feminina) Jajnik (ovarium) Jajowód (tuba uterina s. oviductus s. salpinx) Macica (uterus s. metra s. hystera) Pochwa (vagina s. colpos) Przedsionek pochwy (vestibulum vaginae) 119

3 , Srom (pudendum femininum s. vulva) Błony płodowe i łożysko Gruczoły dokrewne (glandulae endocrinae) Gruczoł tarczowy - tarczyca (glandula thyreoidea) Gruczoły przytarczycowe - przytarczyce (glandulae parathyeroideae) Przysadka (hypophysis s. glandulapituitaria) Szyszynka (glandula pinealis) Nadnercze - gruczoł nadnerczowy (glandula adrenalis s. glandula suprarenalis) 124 V. NAUKA O NACZYNIACH (ANGIOLOGIA) Układ sercowo-naczyniowy (systema cardiovasculare) Krew (sanguis) Serce (cor, kardia) Naczynia krwionośne (vasa sangidnea) Układ chłonny (systema lymphaticum) Chłonka (lympha) Naczynia chłonne (vasa lymphatica) Narządy chłonne (organa lymphatica) 138 VI. UKŁAD NERWOWY (SYSTEMA NERVOSUM) Układ nerwowy ośrodkowy - centralny (systema nervosum centrale) Rdzeń kręgowy (medulla spinalis) Opony rdzenia kręgowego (meninges spinales) Mózgowie (encephalon) Opony mózgowia (meninges encephali) Płyn mózgowo-rdzeniowy (liąuor cerebrospinalis) Układ nerwowy obwodowy (systema neryosum periphericum) Układ nerwowy autonomiczny (systema nervosum autonomicum) 158 VII. NARZĄDY ZMYSŁÓW (ORGANA SENSUUM) Narząd wzroku (organum visus) Oko (oculus) Narządy dodatkowe oka (organa ocidi accessoria) Narząd przedsionkowo-ślimakowy - ucho (organum vestibulocochleare s. auris) Ucho zewnętrzne (auris externa) Ucho środkowe (auris media) Ucho wewnętrzne (auris interna) 173 VIII. POWŁOKA WSPÓLNA (INTEGUMENTUM COMMUNE) Skóra (cutis) Naskórek (epidermis) Skóra właściwa (dermis s. corium) Tkanka podskórna (tela subcutanea) 176

4 6 2. Pochodne skóry Włosy (piili) Gruczoły łojowe (glandulae sebaceae) Gruczoły potowe (glandulae sudoriferae) Sutek (mamma) Opuszki (toń) Pazur (unguicula) Kopyto (ungula) Rogi (cornua) 186 IX. ELEMENTY ANATOMII PTAKÓW Nauka o kościach (osteologia) Nauka o mięśniach (myologia) Nauka o trzewiach (splanchnologia) Aparat trawienny (apparatus digestorius) Układ oddechowy (apparatus respiratorius) Układ moczowo-płciowy (apparatus urogenitalis) Gruczoły dokrewne (glandulae endocrinae) Nauka o naczyniach (angiologia) Układ nerwowy (systema nervosum) Narządy zmysłów (organa sensuum) Powłoka wspólna (integumentum commune) 202 LITERATURA 204 SKOROWIDZ WYBRANYCH NAZW POLSKICH 205 SKOROWIDZ WYBRANYCH NAZW ŁACIŃSKICH 226

5 7 PRZEDMOWA Znajomość anatomii zwierząt jest niezbędna w procesie kształcenia przede wszystkim na studiach weterynaryjnych, a także na innych kierunkach pokrewnych (biologia, biotechnologia, rolnictwo, zootechnika). Zmniejszenie liczby godzin dydaktycznych przewidzianych dla tego przedmiotu wymaga efektywnego wykorzystania czasu przeznaczonego na wykłady i ćwiczenia. Wymaga również przygotowania odpowiednio przystosowanych źródeł piśmiennictwa. Powstał więc pomysł opracowania i wydania podręcznika pt. Podstawy anatomii zwierząt domowych ". Zawiera on zasadnicze informacje z zakresu anatomii zwierząt, podane w sposób przystępny i nie obarczone szczegółami. Stanowi on opracowaną na nowo, rozszerzoną oraz uzupełnioną o aktualne miana polskie i łacińskie, wersję naszego poprzedniego podręcznikap.t. Zarys anatomii zwierząt domowych". Uzupełnienia te sprawiają, że oddawany do rąk Czytelników podręcznik stał się opracowaniem uniwersalnym. Został bowiem pomyślany jako podstawowe źródło dla słuchaczy kilku kierunków studiów, na których anatomia zwierząt jest realizowana w niewielkim wymiarze godzin. Powinien również dobrze służyć studentom weterynarii, np. podczas powtarzania i utrwalania wiedzy przed egzaminem. Główne informacje zawarte w podręczniku dotyczą anatomii makroskopowej. Do struktur mikroskopowych, a także do spraw związanych z rozwojem nawiązywano sporadycznie i tylko w takim zakresie, jakiego wymaga zrozumienie budowy makroskopowej poszczególnych narządów i układów organizmu zwierzęcego. Ze względu na skrócony zakres podręcznika ograniczono się tylko do podstaw anatomii najbardziej popularnych gatunków zwierząt domowych. Autorzy starali się również w sposób bardzo wyważony operować materiałem ilustracyjnym. Z uwagi na oszczędność miejsca zrezygnowano z zamieszczania opisów części i okolic ciała zwierzęcego oraz z podania innych zagadnień związanych w większym stopniu z anatomią topograficzną. Mając świadomość, iż opracowanie to zawiera jedynie podstawowy wycinek bardzo rozległej wiedzy anatomicznej, Autorzy pozostają z nadzieją że ułatwi ono studiowanie na wymienionych kierunkach tej dyscypliny, która uchodzi za trudną i zostanie życzliwie przyjęte przez Czytelników. Autorzy będą również wdzięczni za konstruktywne uwagi krytyczne na jego temat. Dziękujemy również lek. wet. Karolinie Barszcz za udostępnienie zdjęcia zamieszczonego na okładce. Wydawnictwu Wieś Jutra " dziękujemy za staranne przygotowanie podręcznika i wysoki profesjonalizm na wszystkich etapach czynności edytorskich. Warszawa, luty 2009 r. Autorzy