D FUNDACJA 8lUKAC1A DLA DEMOWCD. Podstawowe przepisy. Samorządy Uczniowskie

Transkrypt

1 Handbook for Student Governments Warsaw 1996 Handbook contalnlng basic rules and regulatlons concermng student governments In secondary schools examples of by laws orgamzatlonal aids and Informatlon on students' nghts Fundacja 'Edukacja dla DemokracJI" (Educatlon for Democracy Foundatlon) ul Podwale 5/ Warsaw tel (48-22) fax (4822) IThe Academy for EducatJOnal Oevelopment ProJect # Oemocracy Network ProJect-Poland 23 Jan Jul1998 Coop Agr#181-A Scott Melendez Soc Oev Samorządy Uczniowskie Podstawowe przepisy D FUNDACJA 8lUKAC1A DLA DEMOWCD

2 Ninieisxv poradnik %05tal opublikowany prxy użyciu funduszy otrzymanych z Academy for Edu(utionał Development, lae.,. finansowanel przez Unitecf States Agen~for International Development (Agencię R%qdu USA ds. Ro%Woiu Międzynarodowego) na mocy umowy nr A-oO w ramach Proiektu Democrac,- Network for Central and Easfem Europe (Proield Sieci Demokratyc%ltei dla Europy Środkowei i Wschodniei). Wydame tt uzupełmone Warszawa 1997 Opracowame "Samorządy Uczniowskie. Podstawowe przepisy' Jest drugą częsclą wydawnictwa "Samorządy UczniowskIe Poradnik d/a praktyko w" PrzepIsy opublikowane w nrnrejszym tomre dotyczą stanu prawnego na dzren 1 kwletnra 1997 Nrnlejsze wydawnictwo została opracowane przez. z.espół Instruktoraw FundaCjI EdukaCja dla DemokraCJI w składzie Anna Bentyn, Ewa Bracha. Krzysztof Stanowskl RedakCJa Krzysztof StanowskI Copynght by Fundaqa Edukaqa dla Oemokraql 1996 AlI nghts resened D FUNDJ\CJ4 EDUI\.\CJ'\ DLA DłlfOII.R.\:CJI ul Podwale 5/30, Warszawa telefon/faks (0-22) e-mad edudemo@lkp atm com pl ISBN

3 SPIS TREŚCI 3 Wprowadzeme 3 ZamIast wstępu 6 Indeks 7 Rzeczmcy Praw Uczma powołam przez Kuratorow Oswraty w poszczegolnych... wojewodztwach - 9 Konwencja Praw Dziecka (Oz U nr120 poz 526 r 1991) 23 Ustawa o systemie oświaty z (Dz.U nr95 poz.425 r 1991) z poprawkarm (Oz U nr 26, poz 113 r 1992 r nr 54 poz254 r 1992, Dz U 127 poz. 585 r 1993, Dz U nr I poz 3 r 1994, Dz U nr 53 poz 215 r 1994, Dz U nr 101 poz 504 r 1995) 49 Zarządzenie w sprawie ramowego statutu szkół publicznych dla dzieci i młodzlezy Zarz MEN nr14 z (Dz Urz.MEN nr4 poz.1s r 1992) 59 Zarządzenie w sprawie zasad ocemania,. klasyfikowania I promowama ucznióww szkołach publicznych dla dzieci i młodzlezy oraz przeprowadzama egzammow sprawdzających I klasyfikacyjnych - Zarz MEN nr29 z (Dz Urz MEN nr7 poz 32 r 1992) z poprawkami - Zarz MEN m30 z (Oz Urz MEN nrlg poz 38 r 1993) 67 Zarządzeme w sprawie zasad przeprowadzanie egzammu dojrzałości (Zarz rvlen nr29 z (Dz Urz MEN nr7 paz 7 r 1991) z poprawkami Zarz MEN nr14 z (Dz Urz nr4 poz 19 r 1994) 79 Zarządzenie MEN z w sprawie szczegółowych zasad i trybu udzielama zezwolen na indywidualny program lub tok nauki oraz orgamzacji mdywtdualnego programu lub toku nauki (Momtor PolskI nrb poz 92 r 1992) 83 Zarządzenie MEN nr35 z w sprawie typów szkół~ w których nie tworzy Się samorządu UCZniowskiego (Dz Urz MEN nr8 poz 37 r 1992 ) 85 Rozporządzenie MEN z w sprawie warunków przyjmowama uczmów do szkol pubhcznych oraz przechodzema z Jednych typów szkół do mnych (Dz U nr 42 poz.186 r 1992 z poprawkamt (Dz U nr75 poz.371 r 1992) 91 Rozporządzenie MEN z w sprawie organizacji kształcema umoziiwłającego podtrzymywame tozsamoścl narodowej, etnicznej I językowej uczmow nalezących do mmejszoscl narodowych (Dz U nr34 poz 150 r 1992) 95 Rozporządzeme MEN z w sprawie warunków I sposobu orgamzowanra nauki rehgn w szkołach publicznych (Dz U nr36 poz 155 r 1992) z poprawkamj (Dz U nr83 poz 390 r 1993) 99 Rozporządzeme Rady Mlmstrów z w sprawie warunków, form, trybu przyznawama I wypłacama oraz wysokoscl pomocy materialnej dla uczmów (Dz U nr74 poz 350 r 1993) 103 Ustawa z dma 14 czerwca 1996 r o zmlame ustawy - Karta Nauczyciela (Dz U nr 87 poz 396 r 1996) 105 Rozporządzeme MEN z dola 19 lutego 1997 r. w sprawie kryterlow oraz szczegółowych zasad I trybu dokonywama oceny pracy nauczyciela oraz zadan I obowlązkow dyrektora szkoły w zakresie opieki nad nauczycielami rozpoczynającymi pracę w zawodzie (Dz U nr 18 poz 101 r 1997) 1

4 Wprowadzeme Zamiast wstępu PrzepISÓW prawnych nikt me uczy Slę napanuęc Nawet adwokacl. sędziowie Jednak kazdy aktywny członek samorządu Wle, ze rueznajomosc przepisow moze spowodowac WIele trudnosc1 l problemow ZnaJomosc przeplsow Jest nam potrzebna, gdy piszemy pismo do dyrekcji szkoły. doradzamy koledze, ktory popadł -w kłopoty na lekcjach geografh czy fizyki, wybieramy przedstawicleh uczmow do Rady Szkoły Nauczerue SIę przeplsów na panuęc. do ruczego me prowadzi Z dwoch podstawowych powodow Po pierwsze przepisy SIę zmtemają Kazdego roku są poprawiane ł uzupełmane OboW1ązuJe zawsze "najnowsza" wersja Bezcelowe byłoby powoływame SIę na KonstytuCję 3 Maja czy zarządzerue Mnustra z 1972 roku Po drugie przepisy nalezy me tyle znac - de nauczyc Się zmch korzystac Jak ze słowruka c~ encyklopedu. Musuny Wiedzieć gdzie nalezy SIęgnąC, gdy potrzebujemy dowledzlec Się, kto decyduje o skreslemu uczma z listy uczmow~ kto l kiedy moze naplsac podanie o egzamm sprawdzający) lub Jakie kary mozna stosowac w szkole Dlatego wszystloe najwazmejsze przepisy powmny byc łatwo dostępne zarowno dla działaczy Samorządu Uczmowskrego,.jak l kazdego ucznia Dobry Zarząd SU dba o to, by UCZniOWIe szkoły mogił uzyskac aktualną mfonnację o Ich prawach l obowtązkach. Stara Się gromadzt.c wszyst:ki.e dostępne przepisy dotyczące ucznia Tak zgromadzony zblor jest przekazywany (razem z mnyml dokumentami Samorządu) nowowybranemu ZarządOWI Jednoczesme Zarząd dba to, by w kazdej klasle samorządy klasowe nnałyprzeplsy najbardziej podstawowe (Statut Szkoły, Regulanun SU, Zarządzerue w sprawie zasad ocemama. klasyfikowania l promowania UCZIUOW ) W ostatl1lch latach ukazało SIę lalka wyborow przepisów dotyczących funkcjonowama OSWlaty Powstały głownie z mysią o dyrektorach szkoły Obecny wybór przygotowany został specjalrue dla Samorządow UcznIowskIch Nie ma w mm dokumentow dotyczących finansowarua szkoły~ przeplsow BHP 7 praw nauczyclell czy sposobu wyboru kuratora Znalazły SIę w rum tylko dokumenty najwazmejsze I bezposredruo dotyczące uczma Jako uczrua Dla niniejszego zbioru wybrana została forma skoroszytu ponrewaz - Jak Juz plsahsmy - przepisy rugdy me są czyms skonczonym l zamkmętym Zostały one opracowane według stanu na dzlen l listopada 1995 W miarę uchwalama nowych, lub wprowadzam a poprawek do JUZ IstmeJącyc~ komeczne będzie nanoszerue tych zmian lub po prostu wyrzuceme przepisu meaktuatnego I wpięcie nowego Jak JUz plsahsmy w Poradmku, przeplsow mozemy szukac w kdku mtejscach. Regulamm Samorządu UczmowskIego najłatwlej zdobyc u Jego przewodmczącego, Statut Szkoły dostaniemy od Dyrektora. Ustawy, KonwenCje mlędzynarodowe l Zarządzema MImstra muszą byc pubhkowane w DZlenruku Ustaw l DZlenrukach Urzędowych MIrustra EdukaCji Narodowej O wszystkie mozecle poprosic OpIekuna Samorządu, Dyrektora Szkoły, Rzeczmka Praw Ucznta, w Parlamencie Uczmowsklm, w kuratonum, czy wreszcie nawet w MInisterstwIe EdukaCjI Narodowej DZlenmlo Ustaw (rowmez z lat ubiegłych) mozna kuplc w punktach sprzedazy dztałających przy Sądach WOJewodzkIch, DZIenmk Urzędowy.MEN - w kuratonom lub bezposredruo w MInIsterstwIe Wszystkte dzienmki Ustaw l DZIenmkI Urzędowe l'vfen są rowmez dostępne w wojewodzk.tch btbhotekach pedagogicznych Skomputeryzowane samorządy mogą rowruez korzystac z programow komputerowych napisanych z mysią o dyrektorach szkoły zawierających wsrod WIelu OPCJI mozhwosc drukowama przeplsow według rozbudowanego mdeksu 3

5 Samcrządy ucznrowskle Podstawowe przepjs~ Piramida przepisów Zaglądając do spisu trescl WIdzimy, ze obowiązuje nas ogromna bczba przepisów (teopublikowane w naszym zbiorze stanowią tylko mewlejką Ich czę5ć) W kazdym suwerennym panstwie demokratycznym najw8zille.jszym dokumentem ~wn~l~tkd~qa.ona stanowi szktelet wszystkich praw Konstytucja określa stanowione są prawa. W Polsce~ Rys. MagdaleM latoslew/cl podobrue Jak w większości państw na SWlec1e, upowaznm Sejm (parlament) do wydawama ustaw Sejm ratyfikuje rowruez konwencje międzynarodowe podpisywane przez głowy państw te~ Jak Kazda ustawa moze zawtera:c; delegację (npowaznienie) dla roznych ciał do stanowienia prawa w konkretnej sprawie Na podstawie taloej delegacji MInIster EdukaCJI Narodowej wydaje zarządzeme w sprawie zasad ocemama, klasyfikowama l promowam~ dyrektor szkoły zarządzemem wyznacza tenntny l tematykę wywtadowk,. Rada Szkoły uchwala Jej Statut a Samorząd Uczmowsla uchwala SWOj Regulamm Władza Mmtstra EdukaCJl NarodOWej Jest ogramczona do delegacji danej mu przez Ustawę o systemie oswlaty Nie moze on na przykład zrmemc kodeksu drogowego~ kodeksu karnego, ant nakaza:c dyrektorowi szkoły, by wyznaczył przedstawlcle& uczmów do Rady Szkoły (zob Ustawa o system1e OŚWlaty 51) Jezelr spojrzymy na Jedno z publikowanych Zarządzeń MInistra EdukaCjI Narodowe! to zobaczymy. że zaczyna SIę ono od sław NiłpadstawlI~8lt 22 ust2 pkt 4 ustawyzdma 7 wrzesma 1991 r o systemie oswlaty (Dz U nr95,{1rjz'425i Z't992 r ar26, poz.tt3 oraz or54, poz' 254) ZilfZ1IC/Z11Slę. co następujb_ W ten sposob Mlnlster informuje czytelmka. na jakiej podstawie wyd<ijb zarządzame w tei konkretnej sprawie Kaźde prawo niższego rzędu musi być zgodne z prawem wyższego rzędu Wezmy prosty przykład Ustawa o systenue oswtaty musi byc zgodna z KonstytuCJą. Zarządzeme Mtmstra w sprawie ramowego statutu szkol publicznych musi hyc zgodne z KonstytuCją ł Ustawą o systemie osw1aty~ Statut Szkoły Podstawowej nr 3 w WIerzchoWIskach musl byc zgodny z KonstytuCJą,. Ustawą o systemie OSW1aty 1 Zarządzemem M1mstra w sprawie ramowego statutu szkol pubhcznyc~ Regulamm Samorządu Szkoły Podstawowej nr 3 w WlerzchoWlskach musi byc zgodny z KonstytuCJą. Ustawą o systemie oswlaty, Zarządzemem Muustra w sprawie ramowego statutu szkol pubhcznych y Jak l Statutem tej szkoły Jeśh prawo nizszego rzędu Jest me zgodne z prawem wyzszego rzędu - me ma ono mocy obowiązującej I moze zostac zaskarzone do sądu 4

6 Wprowadzente Jak korzystać z przepisów? Jak je poznać? MóWlhstny Juz, ze uczerue Slę przepjsow na pamjęc Jest bezcelowe Rowmez bez sensu Jest czytanie dokumentow zawartych w mmejszym tomie "od desla do deski" Co w takim razte powmmsmy zroblc, zeby moc SIę mml sprawrue posługiwac? Po pierwsze mozna rozejrzec Się wokoło, moze znajdzie Się wsrod was "mamak prawny", który UWIelbia IIgrzebac Się w dokumentach" Warto go wykorzystac Mozecte rowruez zorgaruzowac specjalne zebrarue Zarządu, a pozruej Rady (lub przedstawi CIelI wszystkich samorządow klasowych) poswlęcone popularyzacji prawa Mozecle Je zorgamzowac w następujący sposob I) PodZIelcIe uczestmkow zebrama na 4-5 grup 3-6 osobowych 2) Kazde.J gruple rozdajcle Jeden wybrany dokument z prosbą o udzieleme odpowledzt na pytania Kto uchwahł ten dokument? Gdzte został opublikowany? Czego dotyczy (ogoirue)? ZJaktch składa SIę CZę5CI? Ktore CZęŚCI dokumentu dotyczą uczmow, samorządu? Na zapoznanie SIę z dokumentami dąjcle około 20 nunut Wsrod wybranych dokumentow powinny byc między mnymi Statut Szkoły, Ustawa o SystemIe OSWIaty, Zarządzeme w sprawie zasad ocemama, kiasyfikowama l prornowama uczruow 3) Poproscle przedstawiciela kazdej grupy, byprzedstawlł swoj dokument wszystkim obecnym 4) PodZlelcle ponowme uczestmków na nowe grupy 4-5 osobowe PodZiału dokonajcie tak, by w grupach znalezli Się uczmowie, ktorzy wczesme] byh w roznych grupach KazdeJ grupie daj Cle wypisane na kartce zadarue - problem do rozwiązama. ZadanIe powinno byc tak skonstruowane. by udzleleme odpowiedzi wymagało oparcia Jej na konkretnych przepisach prawnych Na wykonam e zadama dajcie grupom około 20 mm Przykłady zadan a) Profesor od matematy/a wprowadził ostatnio '~nowy" system kar - klęczeme na groclm UCZnIOWle klasy IlIb proszą o WYjasmeme, czy jest to w porządku Uwaga do prowadzących Wszystko zależy od Statutu szkoły ktory okresla nnędzy mnynu system nagród I kar, Jala moze byc stosowany w szkole Jezeh Statut szkoły przewtduje ljęczeme na grochu - wszystko Jest w porządku b) Klasa IIa zwraca Się do samorządu z prosbą o pomoc w następującej sp1 awle za dwa tygodme konczy SIę semestr, a Matematyczka powiedziała nam dzisiaj, ze wystawi 10 palna połrocze Do tej pory nic nie mowila Ocen było mało, a dns oddała klasoli-kl l takz numer Ona tlle chce z nami rozmawzac Ale przeclez moma chyba cos z tym zroblc' 5) Po 20 mmutach poproscle kolejno grupy o odczytame zadania I udzieleme odpowledzl, Z powołamem SIę na konkretne przepisy WszystkIe grupy słuchają 1 anahzują odpowiedzi 6) Po zakonczemu omawlarua zadan przez wszystkie grupy mozna poswlęclc ktlkanascie mmut na zadawanle pytan czy podawanie własnych przykładow Podobne zajęcia poswlęcone w szczegolnosci StatutOWI Szkoły l Zarządzemu W sprawie zasad ocemama, klasyfikowama l promowama uczmow mozna przeprowadzi c W ramach godzln wychowawczych w kazdej klasle na początku roku szkolnego 5

7 ~ 'Samorządy ucznlowskte Podstawowe -przepisy INDEKS Cele l zadania szkoły - Ustawa art.1 r Statut 5, 6 obowiązek szkolny - Ustawa art t5-16, art rodzjce-a nauczyciel- Statut 11 I 32-p 214, P 3, 36 P 4 mniejszości narodowe - Ustawa art 13, Rozp MEN z rebgla/etyka -Ustawa arl12,. Rozp: MEN z Statut szkoły - Ustawa arl42 p 1. art50 p 211. art.60, art.84, Statut Organy szkoły - Statut 9 dyrektor - Ustawa art 39 rada pedagogiczna - Ustawa art , art.52 p.2. arl62 p 1,3 rada szkoły - Ustawa art art57, art 62 p 1,3 samorząd uczniowski - Ustawa alt 39 P 4, art55. art57, art 62 p.1. Statut 2a p 1, Zarz. MEN nr 32 z Uczeń w szkole prawa i obowiązki - Ustawa art 55 P 5, art 91 p 1, art.92 p 1, Statut 35 nagrody i kary.. Ustawa art39 p~2; Statut 36 skreśrane z listy uczniów - Ustawa art 39 p 2, art 60 p 1 mdywldualny tok nauki" Ustawa art.66, Zarz MEN z eksternistyczny tok nauki - Ustawa art 10, Rozp MEN z pomoc matenalna - Rozp RM z 408_93 (Dz.U 74 P 350 r 1993) uczeń a nauczyciel - Ustawa art4. Statut 30 wychowawca - Statut 8, 32 orgamzacje społeczne na terenie szkoły - Ustawa art 56 Ocenianie i krasyfikowanie uczniów Zarz.. MEN nr Q9 92 z poprawkarnl Zarz- MEN nr30 z. t210 93) rodzaje acen - 2 p 3At 4 P 1 t 5, 6 sposób wystawlama ocen - 2 P 2. 3, 8, 6 P 5 niezawisłość oceny - 3; 6 P 5 zwolnienia - 4 P 3. 7 infonnowanie o ocenach - 8 egzamm sprawdzający - 9 klasyfikowame - 10 promowanie - 11, 12 - warunkowe - 11 P poza normalnym trybem - 11 P 8-11 Szkoły niepubliczne - Ustawa art 82-90, art 57 Ustawa - Ustawa o systemie oświaty z (Oz U nr95 paz 425 r 1991) z poprawkami (Dz U nr 26, paz 113 r 1992 r nr 54 poz 254 r 1992, Oz U 127 paz 585 r 1993, Dz.U nr 1 paz 3 r 1994, Dz.U. nr 53 paz. 215 r 1994,Oz.U nr 101 paz. 504 r.1995) Statut - Zarządzenie w sprawie ramowego statutu szkot publrcznych dła dzjecl r młodzte-zy - Zarz MEN nr 14 z (Oz. Urz MEN nr 4 z 1992 r poz 17) 6

8 WprowadzBllle Rzecznicy Praw Ucznia Powołani przez Kuratorów Oświaty w poszczególnych województwach (stan na dzień 1 listopada 1995) WOJewodztwo ImIę I nazwisko Adres Telefon elbląskie Jamna Mlezto Zarząd WOJewódzkł TPD 3282tO ul Komłensklego 46, Elbląg gdańskie Jerzy Smczak OEEIO ul BIelanska 5/8, w Gdańsk, jeleniogórskie Zygmunt KarzemewskI WOD~ ul WieJska 86a Jelema Góra kaliskie Jerzy WÓjcłckl uj Kopemlka 2212, Ostrów Wfkp kaliskie ManaTomala Kuratorium Oświaty ul Kordeckiego Kahsz krośmenskle Magdalena WOjewoda Kuratorium Oswlaty ul Bieszczadzka 1 w Krosno lubelskie Jan Skutmk Kuratonum Ośwraty, ul 3 Maja 6, Lublin W 264 płockie Janusz Krajewskt ul. Dobryńska 10 m 3, Płock poznanskle AlicJa Matecka Kuratonum Oswlaty ul KOSCIuszki 93 Poznan radomskie Małgorzata Nawrot Kuratonum Oswlaty , ul Zeromsklego 53 fax Radom siedleckie Stefama Llpmska ul Piłsudskiego Siedlce 7

9 "Samorządy UCzntOwskł6 Podstawawe przepisy'" sieradzkie Ewa Ruszkowska WOM 3691 ul. Tuwima Sieradz suwalskie Stanrsława ut Nomewlcza 10 Stefanowska Suwałki 5ZCZeońskre Władysław Myśko Kurafonum OŚWIaty ul MateJskl Gb w 55 7t -615 Szczecin warszawskie Lucyna Bajarska Nowy SWlat Warszawa włocławskie Mananna Sawom Kuratonum OSWłaty t ul Okrzel64, w aaO Włocławek a

10 Konwencja Praw DZIecka Konwencja Praw Dziecka Konwencja uchwalona przez Zgromadzeme OgoJne Narodow ljednoczonych 20 listopada 1989r r ratyfikowana przez Polskę 30 kwletma 1991 r PREAMBUŁA PAŃSlWA-Strony mmejszel Koowenąl, ~l)j, że Zgodnre z zasadami proklamowanymi w Karcie Narodów Zjednoczonych uzname przyrodzonej godności oraz równych ł niezbywalnych praw wszystkich członków rodziny ludzklellest podstawą wolności, sprawtedhwosci ł po kołu na SW lecie, mając na uwadze, że ludy Narodow ZJednoczonych potwierdziły w Karcie swą wiarę w podstawowe prawa człowieka oraz w godność I wartosc )ednostklludzkle) I postanowiły sprzyjać postępowi społecznemu oraz oslągmęclu lepszego poziomu zycla w warunkach większej wolności, UZIlCljąC, te Narody ZJednoczone w Powszechnej Deklaraql Praw CzłowIeka oraz w Międzynarodowych Paktach Praw Człowieka zgodziły SIę I proklamowały li każdy człowiek uprawmony Jest do korzystania z wszystkich zawartych w Olch praw I WOhlOSCl, bez względu na Jakiekolwiek różnice wymkające z przynaleinoscl rasowej, koloru skory, płci, Języka, religii, poglądów politycznych I mnych, pochodzenia narodowego lub społecznego, cenzusu majątkowego.. urodzema lub JakąkolWiek Inną sytuację, przypomtn3jąc. że. w Powszechnej DeklaraCJI Praw CzłOWieka Narody Zjednoczone proklamowały, li dzieci mają prawo do szczególnej troski i pomocy, przekonane. że rodzma Jako podstawowa komórka społeczeństwa oraz naturalne środowisko rozwoju I dobrobytu wszystkich Jej członków, a w slczegolnoscl dzieci, powinna byc otoczona mezbędną ochroną I opieką, aby mogła w pełnym zakresie odgrywac swoją rolę w społeczenstwle, uznając. te dziecko óra pełnego I harmonijnego rozwoju swojej osobowosci pawiono wychowywac Się w sradowlsku rodzinnym, w atmosferze szczęscla, mlłoscl1 zrozwmema. ljna1)jwszy, te wazne lest. by dziecko było w pełm przygotowane do tycia w społeczenstwle Jako mdywldualme ukształtowana Jednostka, wychowana w duchu Ideałow zawartych w KarCie Narodow ZJednoczonych, a w szczególnoscl w duchu pokoju, godnoscl, tolerancil, wolnosci, rownoscll sohdarnoscl, mając na uwadze, te potrzeba otoczema dziecka szczególną troskąl została wyrazona w Genewskiej DeklaraCjI Praw CzłOWieka z1924 r oraz w DeklaraCJI Praw DZIecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogolne 20 IIstopaóa 1959 r, I uznana w Powszechnej DeklaracJi Praw CzłOWieka, w Międzynarodowym PakCie Praw Obywatelskich I Politycznych (w szczegolnoscl w artykułach ), w Międzynarodowym PakCie Praw Gospodarczych, Socjalnych I Kulturalnych (w szczególnosci w artykule 10), Jak rowmez w statutach I stosownych dokumentach agencji wyspecjalizowanych I orgamzacji międzynarodowych, ktore zajmują SIę zapewmenlem dobrobytu dziecku, mając na uwadze, ze,lak wskazano w DeklaraCJI Praw CzłOWIeka. dziecko z uwagi na swą medolrzałosc fizyczną oraz umysłową, wymaga szczegolnel opiekli troski a zwłaszcza własclwej ochrony prawnej, zarówno przed, Jak po urodzemu, przypomrnając postanowlenra DeklaraCJI Zasad Społecznych I Prawnych odnoszących Się do ochrony I dobrobytu dzieci, rozważanych przede wszystkim pod kątem praktyk ZWiązanych z adopcją I umleszczemem w rodzime zastępczej w płaszczyzme krajowej I międzynarodowej. ZbiOru Podstawowych Reguł Narodow Zjednoczonych w zakresie Wymiaru Sprawledhwoscl wobec Nleletmch ( Zasady Pekrnskle ) oraz. DeklaraCji o Ochronie Kobiet I DZieCI w Sytuacjach NadzwyczaJnych oraz w czasie Konfltktu Zbrojnego, uznając, te we wszystkich krajach swlata są dzieci ZYlące w WYJątkowo trudnych warunkach I że wymagają one szczególnej troski, blorąc w należyty sposob pod uwagę znaczeme tradycji wartoscl kulturowych każdego narodu dla ochrony I harmonijnego rozwoju dziecka, uznając maczenie współpracy międzynarodowe) dla poprawy warunkow zycla dzieci w kazdym kraju, a w szczegolnoscl w krajach rozwijających Się. uzgodmły, co następuje 9

11 $.Id g -'" orsamo l'2ątfy UCZllJowskre PodstawoWEt przepł~ część PIERWSZA Artykuł 1 W fozumlemu. mnieislej Konwenqr dziecko~ oznacza każdą Istotę ludzką w wieku pomze) osiemnastu rat,. chyba tazgodnie l, prawem odnoszącym Słę da dl1ecka uzyska onn wcześnieł pełnoletność Artykuł 2 1 Państwa-Strony. lu granicach sw~ lurysdylccfl. zobowiązują Się szanować i gwarantować prawa zawarte w mnletszet KonwencJI w stosunku da ka!dega dziecka, bellakjetkolwrek róimcy. rnezateżnte od rasy. koloru skóry, płci. lęzyka, religii, poglądów politycznych lub Innych, dziecka lub lego rodziców albo opiekunów prawnych, Jch pochodzenia narodowego, etmcznego lub społecznego. Ich sytuacji malątkower. Ich nrepełnosprawnoścf. fch urodzenra łub Jaklerkolwiek Innej sytuaclt 2 Panstwa-Strony będą podelmowały wszelkie właściwe środki dla zapewnlema skuteczne) ochrony dziecka przed wszelkimi formami dyskrymmacjllub karania ze względu na status prawny, dzlałalnoś.ć. wyrabme poglądy lub przekonama lega fadzlcow.. opjekunów prawnych lub członkow radzmy Artykuł 3 1 We wszelkich decyliach, które dotyczą dzieci. podejmowanych przez pubhczne łub prywatne instytucie opiekł społecznej, sądy. władze admłmstracyjne lub organy ustawodawcze. podstawową sprawą będzle zabezpleczeme nadrzędnego Interesu dziecka. 2. Państwa-Strony zobowiązują się zapewmć dzrecku ochronę ł opiekę w takim zakresre, w Jakim fest to komeczne dla jego dobra, biorąc pod uwagę prawa I obowiązki Jego rodziców, oplekunow lub mnych osób prawnie za mego odpowiedzialnych, r w tym celu będą podejmowały wszelkie własclwe srodki ustawodawcze l admmlstracyłne. 3. Państwa-Strony czuwają, by działanie jnstytucjl, słuzb ~ zakładów odpowiedzialnych za opiekę I ochronę dzieci było zgodne z normami okreslanymi przez. kompetentne władze, w szczegolnoscl w dziedzinach bezpleczenstwa r zdrowia oraz. w zakresie liczby ł lstmema własclwego nadzoru kompetencji personelu. Jak również Artykuł 4 Państwa«Strany zobowiązują SIę podjąc wszelkre właściwe srodkr ustawodawcze, admrnjstracyjne I Inne dla urzeczywistnienia praw uznanych w mmejszej KonwenCJI W przypadku praw gospodarczych, SOCJalnych I kulturalnych będą one podejmowały talae srodkl przy maksymalnym wykorzystanru śradkow b~dącycft w lcll dyspozycjl oraz, gdy okaże Się ta komeczne. w ramach współprac.y międzynarodowej Artykuł 5 PanstwrStrony będą szanowały odpowiedzialność. prawo I obowiązek rodzjcow rub, w odpowledmch przypadkach, członków dalszej rodziny Jub wspolnoty, zgodnie z obyclafamł miejscowymi. opiekunów lub Innych osób prawnie odpowiedzialnych za dziecko, da zapewnienia mu, w sposób odpowiadający rozwojowi Jego zdojnoścl, mozllwosci ulaerunkowama go I udzielenia własclwycn rad przy korzystaniu z praw zapewnionych mu w nlmijszej KonwenCji Artykuł 6 1 Państwa-Strony uznają, że każde dziecko ma przyrodzone prawo do tycia 2 Państwa-5trony zapewnią, W możłlwle maksymalnym zakresie, warunia zycla ł rozwolu dziecka Artykuł 7 l Nfezwłaczme 110 urodzemu dziecka zostame sporządzony Jego akt urodzema, a dziecko począwszy od urodzenia będzie miało prawo do nazwiska, uzyskania obywatelstwa oraz, tak dalece jak to możliwe, prawo poznama swolcll rodziców I bycia przez mcll wychowywanym 2 Panstwa-Strony będą czuwały nad urzeczywlstmenlem tych praw, zgodnie z Icll prawem krajowym oraz z ZObowlązamaml nałozonyml na me w tej dziedzinie na podstawie dokumentow mlędzynarodowyctt, w szczegófności w przypadkach, gdyby brak tych uregulowań spowodował, że dziecko stałoby SIę bezpanstwowcem 10

12 Artykuł 8 1 Państwa-5trony zobowiązują Się szanować prawo dziecka do zachowama swej tolsamoścl, w tym swego obywatejstwa. nazwiska, stosunków rodzinnych, w zakresle, w Jakim są one zgodne z prawem z wyłączeniem bezprawnych mgerencji \, 2 W przypadku. gdy dziecko zostało bezprawnie pozbawione wszystkich lub mektótych elementów swej tożsa!11oś«;t.. Panstwa-Strony przyznają mu wła.sclwą pomoc I Qchronę W celu Jak nałszybszego przywrócenia Jego tożsamości ~ł9-1 Państwa-Strony zapewnią. aby dziecko Ole zostało odłączone od swoich rodzlcowwbrew Ich wolt, chyba że właśclwe władze, podlegające nadzorowi sądowemu, zdecydują. zgodnie z obowiązującym prawem oraz procedurą. że takle odłączenie Jest komeczne ze względu na nadrzędny Interes dziecka Taka decyzja może być komeczna w niektórych szczególnych przypadkach, na przykład, gdy rodzice znęcają Się lub zamedbują dziecko albo gdy mieszkają oddzielnie, a należy podjąc decyzję OdnośnIe do miejsca przebywama dziecka \ 2 W każdym: postępowaniu podejmowanym stosownie do paragrafu 1 RlmeJszego artykułu nalezy umożiłwic WSzystklffi zamteresowanym stronom uczestmctwo w tym postępowamu oraz przedstawienie swoich stanowisk. 3 Panstwa-Strony będą szanowały prawa dziecka odłączonego od Jednego lub obojga rodz1cow do. utrzymywania regularnych stosunków osobistych J bezpośrednich kontaktów z obojgiem rodzicow, chyba że iestto sprzeczne z nadrzędnym mteresem dziecka 4 W prz.ypadku gdy separacja lest skutkiem srodkow podrętyclt przez Panstwo-Stronę, takich Jak zatrzymam e, uwfęzłeme, zesłanre, wydaleme lub smlerc (w tym smlerć spowodowana JakąkolWiek \ przyczyną pozbawienia wolnoscl) Jednego lub oboma rodzlcow dziecka lub dziecka Panstwo-Strona zapewni, na wniosek, rodzicom dziecka, dziecku lub, Jesb to będzie konieczne, Innemu członkowi rodzmy podanie Istotnych mformacji o miejscu, gdzie znajduje się członek (członkowie) rodziny, chyba że ujawnienie tych InformaCji przymosłoby szkodę dobru dziecka Ponadto Panstwa-Strony zapewmą, by wniesienie takiej prosby samo przez Się me pociągało żadnych ujemnych skutkow wobec zamteresowaneł (-ych) osoby (osob) Artykuł 10 1 Zgodnie z zobowiązaniem ciążącym na PanstwacIT-Stronach na mocy artykułu 9 paragraf 1, kalda prośba składana przez dziecko lub Jego rodzlcow odnosme do We]SCl3 lub opuszczenia Panstwa Strony. w celu połączema rodziny będą rozpatrywane przez Panstwa-Strony w sposob przychylny, humamtarny I w szybkim tempie Ponadto Panstwa-Strony zapewnią, aby złożenie takiej prosby me pociągało za sobą ujemnycit skutkow w stosunku do autorow prośby I członkow Ich rodzin 2 Z wyjątkiem nadzwyczajnych okoliczności, dziecko, ktorego rodzice przebywają w różnych panstwach, ma prawo do utrzymywania regularnych stosunków osobistych [ bezposredmch kontaktów z oboj!jjem rodzlcow Wtym celu orazzgodme z zobowiązaniem ciążącym na Panstwacn-Stronach na mocy artykułu 9 paragraf 2, Panstwa-Strony będą respektowały prawo dziecka I lego rodzlcow do opuszczema katdego kraju, w tym własnego, oraz powrotu do własnego kraju Prawo do opuszczema kazdego kraju może podlegać tylko takim ograniczemom. które są określone przez prawo I które są komeczne dla ochrony bezpleczenstwa narodowego, porządku publicznego (ordre pub Ile) publicznego zdrowia lub moralności lub praw I wolnoscllnnych osobo oraz ktom są zgodne z innymi prawami uznanymi W mmejszej KonwenCji Artykuł 11 1 Panstwa-Strony będą podejmowały srodkl dla zwalczanra melegafnego transferu dzieci oraz Ich nlefe- 9alnego wywozu za gramcę 2 W tym celu Panstwa-Strony będą spfzylały zawieraniu dwustronnych lub Wielostronnych porozumlen albo przystępowaniu do porozumlen luz IstmeJących 11

13 -Samorządy UCZl1IOWSkle Podstawowe przeprsy'" Arlykułtz 1 Państwa-Słron! zagwarantutą dzrecku~ które posiada dostateczny staplen rozeznania. prawo swobodnego wyraż.anfa swoich poglądów na kamy interesulący go temat, z należytym uwzględnieniem lega w,eku ł stopnia dolrzałoścl- 2 W tym cefu, rjziecko będzie młało zapewnroną. w szczególnoścf. motllwość bycfa wysłuchanym w kaidym postnpowamu sądowym lub administracyjnym lego dotyczącym, bezpośredmo lub za pośrednictwem pr ledstawlcfela bądt odpowiedniego organu, zgodme z normalnymi procedurami prawa kralowego./ L Artykuł 13 1 DZI~ ma prawo do worności WYPOWIedZI Prawo ta abelmuje. wolność do poszulawania. otrzymywanla;ł rozpowszechmania rnformacjf ł rdel katdega rodzaju, bez wzgjędu na grarnce. w fornn8 ustnej, formie artystycznej lub z wykorzystanrem każdego Innego środka pisel,mej bądź za pomocą druku, w pr "ekazu według wyboru, dziecka 2. ;~Ykonywanie tego prawa moze podlegać tylko takim agraniczeniom. które są przewidziana przez / prawa I ktoresą komecme-dja / I a) poszanowama praw lun dobrego Imienia Innych osół.j tub' b} ochrony bezpieczeństwa narodowego, porządku publicznego (ardre publle), ptlblrcznego zdrowia,!iffij\ I lub moralności ~łlw / Artykuł14 t Panstwa-Strony będą szanawały prawa dziecka do watnom mysfi. sunllema i reflgli 2 Państwa-Strony będą szanowały prawo robowiązek rodzlcaw lub, w odpowiednim prz.ypadku. opiekunów prawnych dziecka odnośnie da ukierunkowania dziecka w zakresie korzystania z lego praw w sposób zgodny z rozwijającymi Się zdofnośetaml dziecka 3 Wolność uzewnętrzoianla swote{ religii lub przekonań może podlegac tylko takim ogramczemom. które są przewidziane przez prawo I które są komeczne dla ochrony bezpieczeństwa publicznego. porządku publicznego (ordre pubhe), publicznego zdrowia I moralnoscllub podstawowych praw ł woinoścllnnych osób Arlykuł15 1 Państwa-Strony uznalą prawa dziecka do wolnosci meszami SIę oraz do wojnoscj pokołowych zgromadzeń 2. Wytcanywanie'tych praw mam podlegać tylko takim ogramczemom. które są przewldzłane przez prawa I ktora są konieczne w społeczenstwle~ demokratycznym w mteresle bezpleczenstwa narodowego, bezpieczeństwa publicznego, porządku publicznego. lub dla ochrony publicznego zdrowia lub (iffil'!\ morafnoscl lub praw I wołnoscf Innych Qsob \ljw Arłylmł16 1 Żadne dziecko me będzie podlegała arbltralnel/ub bezprawnej Ingerencll w Jego tycie prywatne, rodzmne. mir domowy lub Jego korespondencję, am bezprawnym zamachom na Jego honor t reputac}ę 2. OZlecka ma prawa do ochrany prawnej przed tego rodlału Ingerencłami lub zamachamr Arlykuł17 Panstwa-Strony uznalą ważną rofę spełmaną przez środki masowego przekazu I zapewmają. aby dziecko miało dostęp do InformaCji I matermłow pochodzących z rożnych lrodeł krajowych I międzynarodowych, szczególme do tych, ktore ZIlllerzalą do poprawy lego dobrobytu społecznego, duchowego ł moralnego, lak ret lego zdrowia fizycznego, psycltlcznego W tym celu Państwa-Strony będą a} zachęcały środki masowego przekazu do upowszechmama informacji f materiałów, korzystnych dla dzłecka w wymiarze społecznym I kulturalnym. z.godme l duchem artykułu Z9. b} zachęcały do rozwoju wspołpracy międzynarodowej w dziedzinie wytwarzania, wymiany oraz upowszechnrama tego rodzaju InfOrmaC}11 materiałów. pochodzących l roinorodnych Źfodeł kulturowych. krajowych I międzynarodowych, c} zachęcały do wydawama I upowszechlllama kslązek dla dzrecr; d) zachęcały środkt masowego przekazu, aby w szczególny sposob uwzględmały potrzeby Językowe 12

14 .. Konwencja Praw DZIecka _ dzlecł naletących do mmelszosci narodowych lub do społecznoscl autochtonlcznel, e) zachęcały do rozwllanra odpowlednrch kierunków działalności dla ochrony dzieci przed /OformaCJaml l matenałami szkodliwymi Z punktu wldzema Ich dobra, ma1ąc na względzie postanowlema artykułów 13 ł 18 Artykuł 18 1 Panstwa-Strony podejmą wszelkre możliwe staranra w celu zapewnienia uznanra zasady, ze obole rodzice ponoszą wspólną odpowiedzialność za wychowanre dziecka I zabezpieczeme lego rozwoju spoczywa główme na rodzicach lub, w odpowiedmm przypadku, na lego opiekunach prawnych WlOm om kierować Się przede wszystkim nadrzędnym mteresem dziecka 2 W celu zagwarantowama ł popierama praw zawartych w RlntelSze} KonwenCJł, Państwa-Strony przyznają odpowiedmą pomoc rodzicom I opiekunom prawnym dziecka w wykonywaniu obowiązków, ktore Ciążą na Olch z tytułu wychowywama dziecka oraz zapewnią rozwol instytucji, zakładów I słum zobowiązanych do zapewmema dobrobytu dzieciom 3 Państwa-Strony będą podelmowały wszelkie własclwe srodkl dla zapewnlema dzieciom rodziców pra CUlących prawa korzystama za służb I zakłada w opieki nad dzlecml, które są do tego uprawmone Artykuł 19 1 Panstwa-Strony będą podelmowały wszelkie srodkl ustawodawcze, admmlstracyjne, SOCjalne I wychowawcze dra ochrony dziecka przed wszelkimi formami gwałtu, zamachu brutalności fizycznej łub psychicznej, porzucema lub zaniedbama, złego traktowama lub wyzysku, w tym wykorzystywama w celach seksualnych. dziecka, które Pozostałe pod opieką lego rodziców lub łednego z Olch. lego oprekuna(ow) prawnego(-łych} albo, jakiejkolwiek mnej osoby, której Je powierzono 2 Tego rodzaju środki ochronne będą obejmowały, tam gdzie to Jest własclwe, skuteczne przedsię WZIęCia w celu stworzema programów SOCjalnych zmierzających do dostarczema komecznego wsparcia dziecku oraz osobom sprawującym opjekę nad dzieckiem, Jak rówmez mnych form dzlałan prewencyjnych dla ustalama, mformowama, wszczynania I prowadzeoła sledztwa, postępowania, notowania opisanych wyiel przypadkow złego traktowania dziecka oraz tam, gdzie Jest to własclwe - mgerencję sądu Artykuł 20 1 Kazde dzlbcko czasowo lub na stałe pozbawione swego sradowlska rodzinnego lub ktora we własnym mteresle me moie pozostawać w tym ŚrodOWISku, ma prawo do specjalnej ochrony I pomocy ze strony panstwa 2 Panstwa-Strony zgodme ze swym ustawodawstwem krajowym zapewmą takiemu dziecku opiekę zastępczą 3 Tego rodzaju OPieka może obejmować, między mnyml, umleszczeme w rodzime zastępczej, kafala w prawie Islamskim, adopclę lub. gdy to lest niezbędne, umleszczeme w odpawledntej instytucji powołanef do opieki nad dz/ecm/ Przy wyborze odpowledmch rozwlązan nalety w sposob własclwy uwzględmac potrzebę pewnej Clą9łosCI w wychowamu dziecka Jak r6wnlez Jego pochodzenie etmczne, religijne, kulturalne, Językowe Artykuł 21 Panstwa-Strony, ktore uznają t/lub dopuszczają system adopcji zapewmą, aby nadrzędny mteres dziecka miał podstawowe znaczeme, oraz. a) zapewnią, aby adopcja dziecka odbywała Się tylko z upoważmema kompetentnych władz, ktore będą decydowały, zgodme z obowiązującym prawem I postępowamem oraz na podstawie wszelkich stosownych J Wiarygodnych mformacjl, o tym, że adopcja jest dopuszczalna ze względu na sytuację dziecka W odnteslemu do lego rodzlcow, krewnych I oplekunow prawnych oraz, w przypadku, gdy lest to v.;ymagane, aby osoby zainteresowane swladomle wyraziły zgodę na adopcję, po przeprowadzemu z mml mezbędnych konsultacji, b) uznają, że adopcja z przemesieniem dziecka do tnnego kraju może byc traktowana Jako srodek zastępczy dla zapewlliema dziecku mezbędnej opleklleiell me moze być ono, w kralu swego pochodzenra, umieszczone w rodzime zastępczellub adoptującej albo odpowiednio wychowane c) zadbają o to, by dziecko adoptowane do mnego kraju korzystało l gwarancji I norm równo- 13

15 -,~ "Samorządy uczmowskłe 1'odstawoweprzeplst rzędnych w stosunku do. tych, ktore lstmełą w przypadku adopcji kralowet. d) podejmą wszelkie właściwe srodkt. aby w przypadku adopcji do Innego kraju osoby. ktore są za mą odpowledzlalne, nie uzyskały z tego powodu menaleznych korzyscl malątkowych, e) będą sprzyłały osrągmęcru celów mnleiszego artykułu zawierając, zaleime od przypadku. dwustronne lub WIelostronne porozumlema lub umowy. oraz będą starały SIę w tych ramach zapewnić, aby umieszczanie dzieci W moym /gaju odbywało się za zgodą kompetentnyclr władz lub organów Arlyłrułtt 1 Panstwa-Strony podetmą właściwe środki, aby dzrecko, które ubiega SIę o status uchodźcy lub które Jest uwalane za. uchodźcę na podstawie odpowledolclt norm ł procedur prawa międzynarodowego rub krajowego. w przypadku. gdy występuje ono samo lub gdy towarzyszą mu {ego rodzice lub Jakakolwiek mna osoba, otrzymało odpowiedmą ochronę I pomoc humamtarną, które pozwohłyby mu korzystać z praw gwarantowanych Jemu w mnlelszel KonwenclI ł mnych dokumentach międzynarodowych dotyczących praw czjowleka lub o charakterze IlUmamtamym, którycn wymlemone. panstwa są stronami 2 W tym celu Państwa-Strony będą współpracawały. w stopmu, JakI uznają za włascłwy. we wszystkich wysiłkach czynionych przez Organizację Narodów Zjednoczonych ł IOne kompetentne organizacje mlędzynarodowe l pozarządowe wsp.ółpracujące l OrgamzacJą Narodów Zjednoczonych. dla udziejama ochrony ł pomocy dzreclom, ktom znajdują SIę w podofmel sytuacji oraz.d[a odnalezlema rodziców lub rrmyctr członków rodzmy katdega dziecka - uchodźcy w celu uzyskama mezbędnych mform1lcjł dja połączenia go z rodziną W przypadkach, gdy me można odnaletć rodzlcow. am rnnych członkow rodziny, dzrecko zostanie otoczone taką samą ochroną, lak każde mne dziecka trwałe lub czasowo pozbawione swego środowiska rodzinnego z JaklchkolwLek przyczyn. zgodme 1. zasadami zawartyml w mmełszer Konwenc{1 Artykuł 23 1 Panstwa-Strony uznają. że dzieci psychicznie lub fizyczme mepełnosprawne winny mteć zapewnioną pełnię normalnego zycla w warunkach gwarantujących Im godnosc, umozhwlającym Im osągrnęcre samodzielności I ułatwiających Im czynne uczestmczeme w życiu społeczeństwa. 2. Panstwa-Strony UZfiiłfą prawa dzieci mepełnosprawnych do korzystama za specjarne} oprekr f będą zachęcały, stosowme do dostępnych srodków. na ządame. przyzname dzieciom spełmałącym wymog~ I tym, którzy są za me odpowiednaim, pomocy stosownte do słanu dziecka I sytuacjł lego roctzrcow lub tych, którym lest ona liow1erzane.. 3 ZwaŻJWs1)j na szczególne petrzeby dzieci mepełnosprawnych, pomec przyznawana zgodme z paragrafem 2 mmbtslego artykułu będzie świadczona meodpłatme tam, gdzie Jestto mailiwe. z uwzg/ędmemem zasobów finansowych Ich radzlców lub tych. którym dziecko Jest powierzone. ł będzie ~l~ pojmqwana w ten sposob. aby dzieci mellełnosprawne miały skuteczny dostęp do OSWlaty, wykształcema, opieki zdrowotnef. rehabllitacjr, przygotowama zawodowego ł możffwoścj rekreiłcyjnych, I korzystały z tych usług w sposob właściwy d/a zapewmema możliwie zupełnet Integracll społecznej lich rozwolu osobistego, w tym w dzledzime kulturalnej l duchowbl 4 Państwa-Strony. w duchu współpracy międzynarodowej, będą sprzyjały wymlanre Qdpowu~dmch mformacji w zakresie profilaktyki zdrowotnej orazleczema medycznego, psychologicznego I funkcjonalnego dzjecl mepełnosprawnych, w tym upowszechmaniu IOformacJI dotyczących metod rehabilitacji orazkształce0l3 I przygotowama zawodowego, w celu umozllwlema Panstwom-Stronom polepszema swych motriwqścr f kwahflkacll oraz wzbogacenia swych doświadczeń w tych dzledzmach W ZWiązku l tym wszczegolny sposob będą uwzględmane potrzeby panstw Artykuł 24 rozwijalących się 1 Państwa-Strony małą uznałą prawe dziecka do korzystania z mozjlwle najlepszego stanu zdrowia oraz korzystama z usług medycznych I rehabilitacyjnych Będą Slę one starały zagwarantować by zadne dziecko me było pozbawione prawa dostępu do tych usług 2. Państwa-Strony będą starały się zapewnie pełne urzeczywistnienie- tego prawa, a w szczegolnoścl będą podejmowały właściwe srodkl w celll 14

16 a) zmnlejszema śmlertelnoscl wśród noworodk6w I dzieci, b) zapewmema wszystkim dzieciom niezbędnej pomocy medycznell opieki zdrowotnel. ze szczególnym uwzględmemem rozwoju podstawowej opieki medyczne}, c) zwalczama chorób I medożywlema, w tym w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. zwłaszcza przez. wykorzystame łatwo dostępnych techmk oraz przez dostarczeme pożywnych produktow żywnościowych I wody pitnej. z uwzględnieniem nlebezpteczeńslwa l ryzyka zameczyszczenta środowiska naturalnego, d} zapewmenla matkom właściwej opieki prenatalnel ł ponatalnel. li) zapewnienia. aby wszystkie grupy społeczne. w szczegolnoścl rodzlce l dllecl, otrzymywały 10- formację o stame zdrowia ł odżywienia dzlecka. korzyściach płynących z karmlema go piersią, utrzymania higieny ł czystości sradowlska orazzapoblegama wypadkom, oraz aby korzystały z pomocy umożliwiające] Im skol'2.ystame z tych mformacji, f) rozwoju profilaktycznej opieki Zdrowotne,. poradnictwa dla rodziców oraz wychowanra I usług w zakresie planowama rodzmy 3. Państwa-Strony będą podejmowały wszystloe właściwe l skuteczne środki w cełu zmesibllia tradycy}nych praktyk przynoszących szkodę dziecku 4 Panstwa-Strony zobowlązulą się sprlyjać, zachęcać do współpracy międzynarodowej w celu stopmowego zapewnienia pełnego urzeczywlstmema prawa uznanego w mmelszym artykule W ZWiązku z tym w szczególny sposob hędą uwzględniane potrzeby panstw rozwijających SIę Artykuł 25 Panstwa-Strony zapewmają, dziecku. które zostało umieszczane przez kompetentne władze w zakładzie w cefu otrzymama opieki. ochrony (ub leczema w zakresie zdrowia fizycznego lub psychicznego, prawa do okresowego przeglądu leczema dzlecka I wszelkich mnych okohcznosci odnoszących Się do lego umieszczenia w zakładzie. Artykuł 26 1 Panstwa-Strony zapewmają dziecku prawo korlystanaa z zabezpleczema społecznego, w tym ubezpjeczen społecznych, oraz podejm'lt srodkl dla pełnego urzeczywlstmema tego prawa zgodme ze swym ustawodawstwem krajowym 2. Tam, gdzle~ jest to mozl1we, śwladczema te wmny byc przyznane z uwzględmemem zasobow ł sytuacłl dziecka oraz OSO b odpowiedzialnych za Jego utrzymanie, lak rowmeż wszelkich Jego okohcznoscł odnoszących Się do prośby o przyzname. swładczema, sklerowanel przez dziecko lu b w Jego ImieniU Arfykuł27 1. Państwa-Slrony uznają prawo kazdego dzlecka do poziomu zycla odpowiadającego Jego razwolowl fizycznemu. psychicznemu. duchowemu. moralnemu ł społecznemu 2 Na rodzrcach lub Innych osobach obowrązanych l tytułu opieki nad dzieckiem CIąży głowna odpowiedzialność za zapewmeme, w gramcacłt swych moihwoscll swych srodków fmansowych. warunkow tycia mezbędnych dla rozwoju dziecka 3 Państwa-Strony, zgodme Z warunkami krajowymi oraz odpowledmo do swych zasobów, będą podejmowały właściwe srodkl w celu pomagama rodzicom I Innym osobom obowiązanym z tytułu opieki nad dzieckiem w urzeczywlstmemu tego prawa oraz będą udzielały, w razie potrzeby, pomocy matenalnej, oraz mne programy wspleralące, zwłaszcza W zakresie wytywrema, ubrama I mieszkania 4 Panstwa-Strony podejmą wszelkie. włclsclwe srodkl w celu zapewmenla tozema na utrzymame dziecka ze strony rodziców lub mnych osób ponoszących odpowledzmlnosc fmansową za dziecko, zarowno na terytonum Panstwa-Strony Jak tez za gramcą W szczegolnoścl w przypadkach, gdy osoba ponosząca odpowledzlalnosć finansową za dziecko mieszka w panstwle mnym mz dziecko, Panstwa Strony będą dąźyły do przystąplema do umow międzynarodowych lub do zawarcia takich umow lak r6wmeż do zawlerama jakichkolwiek mnych porozumlen Artykuł 28 1 Panstwa-Strony UZl1CłJą prawo dziecka do nauki I w celu stopmowego zapewmama wykonywama tego prawa na zasadzie rownoścl szans, w szczegolnoscł a) uczynią nauczanie podstawowe obowiązkowym I meodpłatnym dla WSzyStkich, 15

17 "Samorządy uczniowskie Podstawowe przeptsyb) będą popierały orgamzowanfe rożnych form nauczania ponadpodstawowego. tak ogolnokształcącego jak zawodowego, uczymą Je otwartym I dostępnym dla każdego dziecka oraz podejmą własclwe srodkł takle lak wprowadzerue meodpłatnego nauczama oraz udzrelema, w razre potrzeby. pomocy fmansoweł. c) za pomocą wszelkich właśawych środków uczynią nauczame wy:tsze. dostępnym dła wszystkich na zasadzie zdolności, d} udostępnią wszystkim dzfecrom mformacje I poradnictwo szkolne I zawodowe, e) pod~mą środki na rzecz zapewnienia regularnego uczęszczania do szkół oraz zmnł!fszenla wskaimka porzucama naukr - 2 Panstwa-Strony będą Podelffiowaly wszelkie właściwe srodła zapewmałące, aby dyscyplina szkolna była stasowana w sp.osqb zgadny z godnością dziecka. Jako IstOty ludzkie} oraz zgodme z mnie}szą KonwenCJą 3 Panstwa-Strony będą popierały I rozwllały współpracę międzynarodową w dziedzinie oswlaty, w szczegolnoścr w celu przyczynlama Się do zhkwldowama IgnorancJI I analfabetyzmu w ŚWIeCie oraz ułatwjama dostępu do wiedzy naukowo-techmcznet ł nowoczesnych metod nauczama W ZWlązku l tym w szczegołny sposób będą uwzględmane potrzeby państw roz.wfłatącycb SIę Artykuł 29 1 Państwa-Strony zgadzają SIę, że nauka dziecka wmna zmierzać do a) rolwllama. osobowoscł dziecka oraz. tego talentów I z.dohloścł umysłowych ł fizycznycll w lak nałpełme)szym zakres~ b) wpojenra dziecku szacunku dla praw człowieka J podstawowych wofnoścl oraz dra zasad zawartych w KarcIe Narodów Złednoczonych. c) wpajema dziecku szacunku. dla swoich rodzicow, swojeł totsamoscl. Języka I wartascl kulturowych. Jak rówmeż szacunku dla wartosci narodowyell kra!u. w ktorym mieszka, kralu, l ktorego pochodzi oraz d/a mnych kultur, d) przygotowania dziecka do odpowledzłalnego zycla w wolnym społeczeństwie, w duchu zrozumienia, pokoju, toreranej', równosci płci oraz przylazm między wszystkimi narodamr I grupami etnicznymi, narodowymi f religijnymi i z. osobami rdzennego pochodzema. e) wpojenta dz1ecku szacunku dla srodowlska naturalnego 2 Zadne postanowienie nimejszego' artykułu lub artykułu 28 me może byc Interpretowane w sposób naruszający wolnosc: oso b flzycz. nych lub prawnych w zakresie tworzema i prowadzenia zakład6w oświatowych, z zastrzelenrem przestrzegama zasad wyrażonych w paragrafie l mmelszega artykułu oraz wymogaw, aby kształceme w tego typu zakładach było zgodne z minimalnymi normami, które okresl! dane ~~ 8 Artykuł 30 W panstwach, W których IstnieJą mmetszoścl etmczne, religijne fub Językowe albo osony pochodzema rdzennego, dziecko pochodzema rdzennego lub nalezące do takich mnlełszoscl nie może być pozbawione prawa posladama własnego zycla kulturalnego, wyznawama I praktykowama własne} rehgulub ui.ywama własnego Języka łączme z!onymi członkami jego grupy Artykuł 31 1 Państwa-Strony uznałą prawo dziecka do wypoczynku I czasu wornego, uczestmczema w zabawach I zajęciach rekreacyjnych, stasownyell do WIekU dziecka, oraz swobodnego uczestmczema w zyctu kulturalnym I artystycznym. 2 Panstwa-Strony będą szanowały I popierały prawo dziecka do wszechstronnego uczestmctwa w życiu kulturalnym I artystycznym~ oraz będą zachęcały do organizowania własclwych I rownych sposobnoscl W zakresie wykorzystama czasu wolnego oraz dla dzlałalnoscl kulturalnej, artystycznej, rekreacyłneł Artykuł 32 1 Państwa-Strony uznają prawo dziecka do ochrony przed wyzyskiem gospodarczym, przed zmu- 16

18 Konwencja Praw Dziecka szanlem do wykonywama Jakletkolwiek pracy, ktora byłaby ntebezpleczna lub kolidowałaby z kształcemem dziecka lub byłaby szkodliwa dla Jego zdrowia lub rozwoju fizycznego, umysłowego, duchowego, moralnego lub społecznego 2 Panstwa-Strony będą podejmowały środki ustawodawcze, administracyjne, SOCIalne l wychowawcze dla zapewnienia stosowania nimejszego artykułu W tym celu, mając na względzie odpowiednie postanowlema rnnych dokumentów m1ędzynarodowych, Państwa-Strony w szczególności a) określą mimmainy pozłom Jub poziomy wiekowe dla ublegama Się o przyjęcie do pracy, b) ustanowią własclwe przepisy odnosniedo wymiaru pracy I warunkow zatrudnienia, c) ustanowią odpowiednre kary lub Inne środki dla zapewnienia skutecznego stosowama mmejszego artykułu. Artykuł 33 Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie właściwe srodkl, w tym srodkl ustawodawcze, administracyjne, socjalne I wychowawcze, w ceju ochrony dzieci przed melegajnym używamem srodkow narkotycznych I substancji psychotropowych, które są okreslone w odpowledmch konwencjach międzynarodowych, oraz w ceju zapobiegania wykorzystaniu dzieci do melegalnej produkcji r przemytu tych substancji Artykuł 34 Panstwa-Strony zobowiązują Się do ochrony dziecka przed wszelkimi formaml wyzysku seksualnego I nadużyć seksualnych W tym celu państwa będą podejmowały w szczegolnoscl wszelkie właściwe środki w płaszczytnre krajowe" dwustronnej ł wielostronne, dja zapobiegania a} nakłamamu lub zmuszamu dzlecl do oddawama Się JakIeJkolwiek sprzecznej z prawem dzlałajnoścl seksualnej. b) wykorzystywamu dzieci do prostytucji lub mnych sprzecznych z prawem praktyk seksualnych, c} wykorzystywaniu dzieci w produkcji spektakli lub matenałow o charakterze pornograficznym Artykuł 35 Panstwa-Strony będą podejmowały wszelkie własclwe srodkl w płaszczyznach krajowej, dwustronnej I WielostronneJ dla zapoblegama uprowadzeniom sprzedaży lub wywozowi dzieci dokonywanych dla Jakichkolwiek celow I w JakieJkolwiek formie Artykuł 36 Panstwa-Strony będą chromły dzrecko przed wszelkrml formami wyzysku, ktore W JakikolWiek sposob naruszałyby dobro dziecka Artykuł 37 Panstwa-Strony zapewniają, aby a) zadne dziecko me podlegało torturom albo okrutnemu, nreludzklejtiu lub pomtającemu karamu lub traktowaniu Za czyny zabronrone popełnione przez osoby pomżer osiemnastu lat me moze zostac orzeczona am kara smlercl, am kara dożywotniego więzlema bez mozl/wosci wczesmejszego zwolmema, b) zadne dziecko me zostało pozbawione wolnoscl w sposob arbitralny Jub sprzeczny z prawem Zatrzymame, aresztowanie lub uwlęzleme dziecka wmno byc zgodne z prawem I może byc zastosowane wyłącznie lako środek ostateczny ł na możliwie na}krotszy czas, c) kazde dziecko pozbawione wolnoscl było traktowane humanitarnie I z nalezytym poszanowamem godnosciosoby ludzkiej oraz z uwzględnlemem potrzeb osob w danym Wieku W szczegojnoscl kazde dziecko pozbawione wolnoscl zostanie oddzielone od osob dorosłych, chyba że uzna Się, ze nie powinno SIę tego uczymć Z uwagi na nadrzędny mteres dziecka, oraz ma prawo pozostawama w kontakcie ze swoją rodzrną poprzez korespondencję I Wizyty z wyłączemem wyjątkowych okoliczno ŚCI, d) dzieci pozbawione wolnoscl miały prawo szybkiego dostępu do pomocy prawne/lub Jakiejkolwiek InneJ własclwej pomocy Jak rówmeż prawo kwestionowama legajnoscl pozbawlema Ich wolnoscl przed sądem lub mną. kompetentną. niezawisłą I bezstronną władzą oraz domagania Się szybkiego podjęcia decyzji w tel sprawie 17

19 'Samorządy ucznlowskle Podstawowe przeprsy" Artykuł 38 1 Państwa-5trany zobowiązują SIę szanować ł zapewnić poszanowanie norm międzynarodowego prawa humanitarnego, które miłą zastosowame do Olch w przypadku konfbktu zbrojnego f których ochrona rozciąga Się na dzieci 2 Państwa-5trony będą podejmowały wszefłae właściwe matrlwe środrd prafdyczne dla zapewniema, aby osoby, które nie osiągnęły plf~tnastu latme brały bezposredntego udziału w działaniach zbrojnych 3 Państwa-Strony będą powstrzymywały SIę przed powoływaniem do swych sił zbrolnych JakieJkolwiek osoby, która nie osiągnęła piętnastu lat W stosunku do osób m(l~dzy plętnastym a osiemnastym raklem życia,. Państwa-Strony będą starały Się powoływać w plefws2et kołąnascł osoby stdrsze Wiekiem 4 Zgodnie z zobowiązaniami. krore na mell ciążą na mocy mrędzynaradowega prawa humamtarnego w zakreste ochrony ludności cyw~(nel w czasie konfliktu ZbroJnego. Panstwa~ony będą podejmowały wszystkie możlrwe srodkl praktyczne, aby dzieci, które zostały dotknręte skutkami konflrktu zbrojnego, korzystały Z ochrony I opieki Artykuł 39 Państwa..strony będą podejmowały wszelkie własclwe środkj dla ułatwlema rehabilitacji fizycznej ł psychiczne, oraz reintegracji społecznej każdego dziecka, kt6re stało Się ofiarą Jakiejkolwiek formy zamedbama wyzysku lub wykorz.ystywama. tortur ałbo jaklelkalwfek formy okrutnego. meludzl<iego lub Pomźałącego traktowama lub karama bądź konfhktu zbrojnego Taka rehablhtacja łub remtegracla będzie przebiegała w warunkach, które SPrznalą zdrowi~ szacunkowi dra Siebie i gadtroscl dl1ecka. te 18 Artyku.ł40 1 Panstwa-Strony uznalą prawo każdego dziecka podejrzanego, oskartonego lub uznanego wmnym naruszama prawa karnego do traktowama w sposób sprzy}ający poczuciu godnoscl r wartascl osobowej. ktore umacnra w mm poszanowame d/a praw człowieka I podstawowych wo/noscl Innych osób I uwzględma Wiek dziecka, Jak rownlez potrzeb ułatwlema Jega remtegracli oraz podr~cja przez me konstruktywne} roll w społeczenstwje 2 W tym celu, a takze uwzględnrając odpowiednie postanowienia /Onych dokumentów międzynarodowych, Panstwa-5trony zapewnrą w szczegolnoscl a} ahy iadne dziecko mc było pode}rzane. oskarzane lub uznawane winnym naruszenia prawa karnego z powodu dzlałama lub zamechanla które me były zakazane przez prawo kralowe lub międzynarodowe. w ChWlh Jego popełmenra, h) aby każde dziecko podejrzane lub oskarżane a naruszeme prawa karnego mrała przynajmmej prawo do następujących gwarancii f} dommemanła mewł[ifiosci do poty. dopokl Jego wjna ma zostame udowodmona zgodme z ~)HIl\ prawem. ~ u) niezwłocznego (dans Je plus caurt dela~ l bezpośredmego mrormowanra o stawianych mu zarzutach lub, w odpowredmm przypadku. Informowanra za posredmctwem Jego rodzlcow lub przedstawicieli prawnych oraz korzystama z pomocy prawne) lub JakieJkolwIek mnej Ul) własclw6f pomocy w celu przygotowallla I przedstawlanra fego obrony; rozpatrzbjlia bez zwłoki lego sprawy przez kompetentną. mezawlsłą: I bezstronną władzę lub organ sądowy, zgodme z zasadami słusznego postępowama w rozumfenlu prawa, W obecnoser Jego doradcy prawnego lub Innej osoby oraz lego rodzlcow lub opiekun ow prawnych, chyba że zostanu~ to uznane za sprzeczne z nadrzędnym mteresem dziecka z uwagi. w szczególności, na Jego Wiek lub sytuację, ~v) mestosowama przymusu w zakresie składama zeznan lub przyznania Się do wmy, bycia pytanym I zapytywania swladkow oskarżema oraz moz"wosel powoływania l przesłuchlwanra świadków obrony na warunkach rownoscl, v) w przypadku uznania wmnym naruszama prawa karnego. posiadama prawa odwołanra SIę od tej decyzji I każdego mnego srodka wydanego w jel wykonaniu do wyzszej. kompetentnej niezawisłej I bezstronnej władzy lub organu sądowego zgodme z prawem, VI) w przypadku. gdy me mówi JęzykIem urzędowym. posiadama prawa do meodpłatnel pomocy tłumacza, vn) pełnego poszanowania swego zycla prywatnego na wszystkich etapach postępowa ma

20 KonwenCJa Praw DZIecka. 3 Państwa-Strony będą SpflYJały tworzenau praw, procedur. organów I mstytucji zajmujących Się szczególnie dziećmi pode/rzanyml, oskarżonymi/ub uznanymi za winnych naruszema prawa karnego a w szczególności a) ustanowlemu minimalną granicy wieku. pomżej ktore) dzletł będą uznane za memolne do naruszenia prawa karnego. b) w katdym przypadku. gdyjestto moibwe r potądane, podejj1lowamu środków, aby postępowanie z tymt dzłcćiui odbywało się bez'uciekama się do-proeedury sądowej, pod warunkiem pełnego poszanowania praw człowieka l gwarancji prawnych 4 Ró1norodnosc p,,~nowleń. dotyczących zwłaszcza oplekf, poradnrctwa, nadzaru~ probacji, umleszczama w rodzime. zastępczej, programów nauczania ogólnego I zawodowego oraz IOnych rozwlązan mż instytucjonalne zostame- ustanowiona w celu zapewmenla dzieciom traktowama zgodnego z Ich dobrem I proporcjonalnego do Ich sytuacji I naruszema Artykuł 41 Żadne postanowjeme- mme,szeł KonwenCJI me- narusza postanowjen korzystmełszych dla urzeczywlstnlama praw dziecka. ktore mogą znajdować SIę" a) w ustawodawstwie Państwa-8trony lub b) w prawie międzynarodowym obowiązującym to panstwo CZĘŚĆ DRUGA Artykuł 42 Państwa-Strony zobowiązują s,,: do upowszechmama zasad ł postanowlen mntełslel KonwencJI, zarowno wsrod dorosłych. Jak wsrod dzlecr, wykorzystując do tego celu będące w teh dyspozycji środk. Arlykuł43 1 W celu badania postępów dokonywanych przez Panstwa-Slrony w wykonywaniu zobowlązan zaciągniętych przez me na mocy nimelszel Konwencll ustanawia SU~ Komitet Praw DZIecka. który będzie wypełmał okreslone mżej funkcje 2 KomItet będzie SIę składał z dziesięciu ekspertow, reprezentujących wysoki poziom moralny I po SiadaJących uznane kompetencje w dziedzinie, ktorej dotyczy mniejsza KonwenCJa Członkowie Komitetu będą wybieram przez Państwa-Strony sposrod Ich obywateli, zasladalących na zasadzie mezaleźnoscl, z uwzględmemem potrzeby zapewnlema słusznego podziału geograficznego oraz podstawowych systemow prawnych 3 CzłonkOWie Komitetu będą wybieram w głosowamu łafnym z listy osób wyznaczonych przez Panstwa Strony Każde Panstwo-Strona może wyznac1)jc Jednego kandydata sposrod swoich obywateli 4 Pierwsze wybory będą miały nne}sce me późmel mi w Ciągu szesciu miesięcy od daty we)scla w 1)jcle mmelszej KonwenCji Następne wybory będą odbywały SIę ea dwa lata Pn.yna}mme} przez cztery miesiące przed datą każdych wyborów, Sekretarz Generalny OrganilaCli Narodow Ziednoczonych wezwie na piśmie Państwa-Strony do przedstawlema swych kandydatow w okresie dwoch miesięcy Sekretarz Generalny opracuje następme listę alfabetyczną kandydatow wyznaczonych w ten sposob I zakomumkuje Ją Państwom-Stronom mmejszej KonwenCji 5 Wybory będą odbywały SIę podczas spotkan Panstw-Stran, zwoływanych przez Sekretarza Generalnego w SiedZIbie OrganIzaclI Narodów ZJednoczonych Na tych spotkaniach, na ktorych quorum będzie stanowiło dwie trzecie Panstw-Stron, kandydatami wybranymi będą osoby, które otrzymalą największą liczbę głosoworaz bezwzględną liczbę głosów obecnych I głosułących reprezentantow Panstw-Stron 6 CzłonkOWie Komitetu zostalą wybram na okres czterech lat Jezeh Ich kandydatura zostanie zgłoszona ponowme, będą mogli zostac ponownie wybrani Mandat pięciu członkow wybranych w pierwszych wyborach wygasa po upływie dwoch lat NaZWIska tych pięciu członkow zostaną wybrane w drodze losowanra przez przewodmczącego spotkama mezwłoczme po plerws1)jch wyborach 7 W przypadku smlercllub rezygnacji członka Komitetu albo leżeli, l JakiegokolwIek mnego powodu me może on dłużeł wypełmać funkcji członka Komitetu, Panstwo-Strona, które przedstawiło lego kandydaturę mianuje za zgodą Komitetu mnego eksperta sposrod SWOich obywateli na okres pozostały do końca kadencji 8 Komitet uchwala SWOt regulamin wewnętrzny 19