::o FUNDACJA 8JllKACJA DLA DEMOKRACJI. Samorządv Uczniowskie. Podsławowe -przepisy. BEST AVAILABLE COpy

Transkrypt

1 Handbook for Student Governments Warsaw 1996 Handbook contalnlng basic rules and regulatlons concernmg student governments In secondary schools examples of by laws orgamzatlonal aids and Informatlon on students' nghts Fundacja ' Edukacja dla DemokracJI' (Educatlon for Democracy Foundatlon) ul Podwale 5/ Warsaw tel (48-22) fax (4822) fthe Academy for EducatlOnal Development Project # Democracy Network Project-Poland 23 Jan Ju/1998 Coop Agr#181-A Scott Melendez Soc Oev Samorządv Uczniowskie Podsławowe -przepisy BEST AVAILABLE COpy ::o FUNDACJA 8JllKACJA DLA DEMOKRACJI

2 Ninieiszy poradnik został opublikowany przy użyciu funduszy otny.anych % Academy for Edumtion.al Development, Ine., rldansowan~ przez United Słates AgeIRJ for International Developmenł (I'gentię-Rzędu USA ds. Ro%Woiu Międzynarodowego) na mocy umowy nr J A w ramach Proiekłu Dentocracy Network for (elłłral ani Eastem Europe - (Proiekł Sieci Demokratyanei dla Europy Środkowei i Wschodniei). Wydanie n uzupełmone Warszawa 1997 OpracowanIe "Samorządy Uczniowskie. Podstawowe przepisy" Jest drugą CZęŚCIą wydawnictwa "Samorządy Uczmowskle Poradnik d/a praktykowi' "PrzepIsy opubhkowane w nrmejszym tomie dotyczą stanu prawnego na dzlen 1 kwletola 1997 NrnreJsze wydawnictwo zostało opracowane przez zespół rnstruktorow FundaCji EdukaCja dla DemokraCji w składzie Anna Bentyn, Ewa Bracha. Krzysztof Stanowskl Redakqa Krzysztof Stanowskl Copynght by FundaCJa Edukacja dta Demakraqt1996 AU ffghts reserved \~Ul\ 'w D rund.\cj4- EDUK4C!4 DLA IJEMOKR.\CJI ul Podwale 5/30, Warszawa telefon/faks (0-22) edudemo@lkp atm com pl ISBN

3 SPIS TREŚCI 3 Wprowadzenie 3 Zanuast wstępu 6 Indeks +? Rzeczmcy Praw UcznIa powołam przez Kuratorow OSW1aty w poszczegotnych wojewodztwach 9.. " Konwencja Praw Dziecka (Dz U nrl20 poz 526 r 1991) Ustawa o systemie oświaty z (Dz.U nr95 paz 425 r 1991) z poprawkatru (Dz.U nr 26, poz. t13 r 1992 r nr 54 poz 254 r 1992, Dz.U 121 poz 585 r 1993, Dz U nr l poz 3 r 1994, Dz U nr 53 poz 215 r 1994, Dz U nr 101 poz 504 r 1995) 49 Zarządzeme w sprawie ramowego statutu szkół publicznych dla dzieci I młodzieży - Zarz. MEN nri4 z (Dz.Urz MEN nr4 paz 18 r 1992) 59 Zarządzenie w sprawie zasad oceniania~ klasyfikowania i promowama ucznioww szkołach publicznych dla dzieci I młodzlezy oraz przeprowadzama egzammów sprawdzających i klasyfikacyjnych - Zarz MEN nr29 z (Dz Drz :MEN nr? poz 32 r 1992) z poprawkarru - Zarz MEN ndo z (Dz Urz.MEN nr} O paz 38 r 1993) 67 Zarządzenie w sprawie zasad przeprowadzame egzammu dojrzałoscl (Zarz MEN nr29 z (Oz Urz.:MEN nr7 poz 7 r 1991) z poprawkami Zarz MEN nr 14 z (Dz Drz nr4 poz 19 r 1994) 79 Zarządzenie MEN z w sprawie szczegółowych zasad i trybu udzielama zezwoleń na mdywidualny program lub tok nauki oraz organizacji indywidualnego programu lub toku nauki (Momtor Polskt nrl3 poz 92 r 1992) 83 Zarządzenie MEN nr35 Z w sprawie typów szkół, w których me tworzy Się samorządu uczmowsklego (Dz Drz MEN nr8 poz 37 r 1992 ) 85 Rozporządzenie MEN z w sprawie warunków przyjmowama uczniów do szkol pubbcznych oraz przechodzema z Jednych typow szkół do mnych (Dz U nr 42 poz 186 r 1992 z poprawkaml (Dz U nr75 poz.311 r 1992) 91 Rozporządzenie.MEN z w sprawie organizacji kształcema umożliwiającego podtrzymywame tozsamoscl narodowej, etnicznej i Językowej uczmow nalezących do molejszoscj narodowych (Dz U nr34 poz 150 r 1992) 95 RozporządzeDle MEN z w sprawie warunków l sposobu orgamzowama nauki religii w szkołach publicznych (Dz U nr36 poz 155 r 1992) z poprawkami (Dz U nr83 poz 390 r 1993) 99 Rozporządzeme Rady Ministrów z w sprawie warunków, form, trybu przyznawama I wypłacama oraz wysokoscl pomocy materialnej dla uczmów (Oz U nr74 poz 350 r 1993) 103 Ustawa z dnia 14 czerwca 1996 r o zmlame ustawy - Karta NaUCZYCiela (Dz U nr 87 poz 396 r 1996) 105 Rozporządzeme MEN z dola 19 lutego 1997 r. w sprawie kryterioworaz szczegółowych zasad I trybu dokonywama oceny pracy nauczyciela oraz zadań ł obowiązków dyrektora szkoły w zakresie opieki nad nauczycielami rozpoczynającymi pracę w zawodzie (Dz D nr 18 poz 101 r 1997) t

4 Wprowadzenie ZalBiast wstępu PrzeplSOW prawnych mkt me uczy SIę na pamtęc Nawet adwokaci I sędziowie Jednak kazdy aktywny członek samorządu~ WJe, ze rueznajomosc przeplsow moze spowodowac wiele trudnoscl 1 problemow ZnaJ-omosc przeplsow Jest nam potrzebna, gdy piszemy pism,," do dyrekcji szkoły, doradzamy koledze,. ktory popadł w kł<?poty na lekcjach geografii l.xy fizyio, wybieramy przedstawlcleb uczolow do Rady Szkoły Nauczerue Się przepisów na pamięc do Olczego me prowadzi Z dwoch podstawowych powodow Po pierwsze przepisy SIę zmtemają Kazdego roku są poprawiane I uzupełmane ObOWIązuje zawsze "najnowsza" wersja Bezcelowe byłoby powoływame Się na KonstytuCję 3 Maja czy zarządzerue Muustra z 1972 roku Po drugre przeptsy nalezy me tyle znac - Ile nauczyc Się z Olch korzystac Jak ze słownika czy encyklopedn Musuny Wledztec gdzte naiezy SIęgnąC, gdy potrzebujemy dowledztec Się, kto decyduje o skreslemu ucznia z hsty uczruow, kto I ktedy moze naplsac podanie o egzamm sprawdzający, łub Jakte kary mozna stosowac w szkole Dlatego wszystkie najwazmejsze przepisy powinny byc łatwo dostępne zarowno dla działaczy Samorządu Uczmowsktego, Jak l kazdego uczma Dobry Zarząd SU dba o to, by uczniowie szkoły mogh uzyskac aktualną mformację o Ich prawach lobowiązkach Stara SIę gromadzie wszystkie dostępne przep1sy dotyczące UCZnIa Tak zgromadzony zblor Jest przekazywany (razem z mnyml dokumentanu Samorządu) nowowybranemu ZarządoWI Jednoczesme Zarząd dba o to, by w kazdej klasie samorządy klasowe mtały przepisy najbardziej podstawowe (Statut Szkoły, Regulamm SU, Zarządzerue w sprawie zasad ocemarua, klasyfikowania l promowama uczmow ) W ostatruch latach ukazało Się kilka wyborow przeplsow dotyczących funkcjonowama osw1aty Powstały głownie z mysią o dyrektorach szkoły Obecny wybor przygotowany został specjalme dla Samorządow Uczmowsklch NIe ma w mm dokumentow dotyczących finansowaruaszkoły, przeplsow BHP, praw nauczycleh czy sposobu wyboru kuratora Znalazły SIę w mm tylko dokumenty najwazmejsze l bezposredmo dotyczące uczma Jako uczrua Dla niniejszego zbioru wybrana została forma skoroszytu pomewaz - Jak JUz plsaljsmy - przepisy mgdy me są czyms skonczonym ł zamkruętym Zostały one opracowane według stanu na dzlen l listopada 1995 W miarę uchwalama nowych, lub wprowadzania poprawek do JUZ IstnteJących, komeczne będzie nanoszeme tych zmian lub po prostu wyrzucerue przepisu Oleaktualnego r wplęcje nowego Jak JUZ plsahsmy w Poradmku, przeplsow mozemy szukac w kilku. miejscach ReguJamm Samorządu UczmowskIego najłatwjej zdobyc u Jego przewodmczącego, Statut Szkoły dostamemy od Dyrektora Ustawy, KonwenCje międzynarodowe I Zarządzenia MInistra muszą byc pubhkowane w DZienruku Ustaw 1 DZlenrukach Urzędowych MInistra EdukaCjI Narodowej O wszystkte mozecle poproslc Opiekuna Samorządu, Dyrektora Szkoły, Rzeczmka Praw Uczma, w Parlamencie UCZniowskim, w kuratonum, czy wreszcie nawet w MImsterstwle EdukaCji Narodowej DZ1ennIkt Ustaw (rowmez z lat ubiegłych) mozna kuplc w punktach sprzedazy dztałających przy Sądach WOJewodzktch, DZIennik Urzędowy MEN - w kuratonom lub bezposredmo w MImsterstwle Wszystkie dzienruki Ustaw I DZlenmkI Urzędowe MEN są rowmez dostępne w wo]ewodzluch blbhotekach pedagogicznych Skomputeryzowane samorządy mogą rowmez korzystac z programow komputerowych napisanych z mysią o dyrektorach szkoły zawierających wsrod WIelu OPCJI mozhwosc drukowama przeplsow według rozbudowanego mdeksu PreviOllS Page Blank 3

5 Samorządy tlc2ł1towskfe. Podstawowe przeptsy Piramida przepisów Zaglądając do SpISU trescl Wldzuny~ ze obowląwje nas ogromna baba przepisów (te - opubhlrowane- w naszym ZbIOrzestanoWIą tylko mewi elką Ich częsc). W kazdym suwerennym panstwie demokratycznym najw&zl1le.jszym dokumentem prawnym Jest KonstytucJa. Ona stanowi sziaejet wszystiach praw KonstytuCja określa tez,. Jak stanowione są prawa W PoIsce~ podobme: jakw WIększOŚCI państw Rys. &fagdalena LatostewieZ na sw1ecle, upowazlua Sepn (parlament) do wydawania. ustaw Sejm ratyfikuje rowmez konweacje międzynarod6we podpisywane przez głowy państw Kazda ustawa mam zawrentć delegacjr (ujfowaźnienie') dla róznydt CIał do stanowienia prawa w konkretnej sprawie. Na podstawie taloej delegacjl MinISter EdukaCJl Narodowej wydaje zarządzeme w sprawie zasad ocentama. klasyfikowania l promowania, dyrektor szkoły zarządzemem wyznacza termtny I tematykę wymadowk. Rada Szkoły uchwala Jej Statut a Samorząd Uczniowski uchwala swoj Regulamm WładzaMimstra EdukaCjI NarodOWej jest ograniczona do delegacji danej mu przez Ustawę o systemie osw1aty Nie moze on na przykład z:nnemc kodeksu drogowego, kodeksu karnego,. am nakazac dyrektorowi szkoły, by wyznaczył przedstawlcreh uczmow do Rady Szkoły (zob Ustawa o systemie oświaty 51) Jezeh spojrzymy na jedno z publikowanych Zarządzeń MInistra EdukacjI Narodowej to zobaczymy, że zaczyna SIę ono od słow Na podstavmalt 22 ust 2 pkt 4 ustawy Z dnlz 7 wrzesnta 1991 r o system/e osw/aty (DzU rrr95" poz' 425 r z t992 r nr 26, poz' t t 3 OtiJZ' nr54. poz 254) zarz;p:jza SIę. co następuje W ten sposób Minister informuje czytelmka na Jakiej POdstaWie.. wydaje zarządzeme w tej konkretnej sprawie Kaide-prawo nlźszego rzędu musi być zgodne z prawem wyzszego rzędu Wezmy prosty przykład Ustawa o systenue OŚWIaty must być zgodna z KonstytuCJą, Zarządzerue Mtmstra w sprawie ramowego statutu szkoł publicznych musi byc zgodne z KonstytuCją I Ustawą o systemie oswlaty. Statut Szkoły Podstawowej nr 3' w WierzchoWIskach mus! byc zgodny z KonstytuCJą. Ustawą o systemre oswlaty l Zarządzeruem MinIstra w sprawie ramowego statutu szkol pubhcznych~ Regulanun Samorządu Szkoły Podstawowej nr 3 w WierzchOWIskach musi byc zgodny z KonstytuCJą. statutu szkoł pubhcznych y Jak 1 Statutem tej szkoły Ustawą o system.te OSWlaty:r Zarządzeruem Mmlstra w sprawle ramowego Jeśh prawo mzszego rzędu Jest mezgodne z prawenl wyzszego rzędu - me ma ono mocy obowiązującej l moze zostac zaskarzone do sądu 4

6 Wprowadzeme,, 9 Jak korzystać z przepisów? Jakje poznać? Mowthsmy Juz, UJ uczerue Się prz~jsow na pamięć Jest bezcelowe R,owmez bez sensu Jest czytame dokumentow zawartych w mmejszym (omie "od desio do deskl" Co w taktm razie powmmsmy zrobi c, zeby moc Się mml sprawme posłu81wac? Po pierwsze mozna rozejrzec Się wokoło, moze znajdzie Się wsrod was "wamak: prawny", ktory uwielbia łlgrzebac Się w dokumentach" Warto go wykorzystac Mozeae rowruez zorgaruzowac specjalne zebrarue Zarządu... a pozruej Rady (lub przedstawl Cleh wszystkich samorządow klasowych) posw1ęcone popularyzacji prawa Mozecle Je zorgamzomac UT następujący sposob 1) PodZlelcłe uczestmkow zebrania na 4-5 grup 3-6 osobowych 2) KazdeJ grupte rozdajcie Jeden wybrany dokument z; prosbą o udzleleme odpowiedzi. na pytanla- Kto uchwahł ten dokument? Gdzte został opubhkowany? Czego dotyczy (ogoime)? Z Jakich składa SIę CZęSCI? Ktore C2;ę5CI dokumentu dotyczą uczniow, samorządu? Na zapozname Się z dokumentami dajcie około 20 mmut Wsrod wybranych dokumentow powmny byc między mnyml Statut Szkoły, Ustawa o SystemIe OSWlaty, Zarządzeme w sprawie zasad ocemama, klasyfikowama I promowarua uczruow 3) PoproSCle przedstawiciela kazdej grupy, by przedstawił swoj dokument wszystlom obecnym 4) PodZIelcie ponownie uczestmkow na nowe grupy 4-5 osobowe PodZiału dokonajcie tak, by w grupach znarezh Się uczmowie, ktorzy wczesmej byh w roznych grupach Kazde] grupie dajcie wypisane na kartce zadarue - problem do rozwiązarua Zadanle powmno byc tak skonstruowane, by udzleleme odpowledzl wymagało oparcia Jej na konkretnych przepisach prawnych Na wykoname zadania dajcie grupom około 20 mm Przykłady zadan a} Profesor od matematy/a wprowadził OstatnIO "nowy" system kar - klęczenze na grochu UcznIOWie klasy IIIb proszą o wyjasmeme, czy jest to w porządku Uwaga do prowadzących W~o za1eży od Statutu szkoły, ktory okresla nuędzy 1Dn)llD1 system nagród l kar jala mot.e być' stosowany w szkole Jezell Statut szkoły przewrduje JJęczerue na grochu - wszystko Jest w porządku b) Klasa IIa zwraca Się do samorządu z prosbą o pomoc w następującej spl awle za dwa tygodme konczy Się semestr, a Matematyczka powledzzała nam dz1slaj, ze wystawi JO pal na polrocze Do tej pory mc me mowlla Ocen było mało, a dzis oddala klasowkl l lala numer Ona me chce z nami rozmawlac Ale przeclez mozna chyba cos z tym zroblc! S) Po 20 mmutach poproscle kolejno grupy o odczytame zadania l udzleleme odpowiedzi, Z powołamem SIę na konkretne przepisy Wszystkie grupy słuchają 1 anahzują odpowiedzi 6) Po zakonczemu omawiarua zadan przez wszystkte grupy mozna poswlęcic lalkanascle mmut na zadawanje pytan czy podawame własnych przykładow Podobne zajęcia poswtęcone w szczegolnoscl StatutoWI Szkoły I Zarządzemu w sprawte zasad ocemama, klasyfikowama I promowama uczmow mozna przeprowadzlc w ramach godzin wychowawczych w kazdej klasle na początku roku szkolnego 5

7 "Samorządy uczmowskte. Podstawowe przepisy INDEKS Cele I zadania szkoły - Ustawa art.1 r Statut 5, 6 obowiązek szkofny - Ustawa art t5-16, aft rodzice a nauczyciel - Statut 11., 32 P 2/4, P 3, 36 P 4 mmejszoścł narodowe - Ustawa art 13, Rozp MEN z rellgiajetyka... Ustawa arl12" Rozp. MEN z Statut szkoły - Ustawa art.42 P 1 art..50 p 2/1, art.60. art.84. Statut Organy szkoły - Statut 9 dyrektor - Ustawa art 39 rada pedagogiczna -Ustawa arta044, art..52 p 2, art..62 p.1.3 rada szkoły... Ustawa art.s0-52, art.57, art 62 p 1,3 samorząd uczniowski - Ustawa art39 p 4, art 55. arl57. art.62 p.t, Statut 28 P 1. Zarz MEN nr32 z Uczeń w szkole prawa f obowiązki - Ustawa art.55 P 5, art 91 p 1, art.g2 p 1, Statut 35 nagrody I kary.. Ustawa art 39 P 2. Statut 36 skreślane z hsty uczmów - Ustawa art 39 p 2, art 60 p 1 indywidualny tok nauki - Ustawa art 66, Zarz. MEN z eksternistyczny tok nauki - Ustawa art 10. Rozp MEN z pomoc matenałna -Razp RM z (Oz.U 74p 350 r 1993) uczeń a nauczyciel... Ustawa art 4, Statut 30 wychowawca - Statut 8, 32 orgamzacje społeczne na terenie szkoły - Ustawa art 56 Ocenianie i klasyfikowanie uczniów Zarz.. MEN nr 24 z z. poprawkami Zacz. MEN nr 30 z ) rodzaje ocen - 2 p 3.4; 4 p.1, 5; 6 sposób wystawiania ocen - 2 P , 6 P 5 mezawlsłość oceny p.s ~>l~ zwolnienia - 4 p.j. 7 ~ Informowanie o ocenach - 8 egzamm sprawdzający - 9 klasyfikowame - 10 promowame warunkowe - 11 P poza normalnym trybem - 11 P 8-11 Szkoły niepubliczne - Ustawa art 82-90, art 57 Ustawa - Ustawa o systemie oświaty z (Dz U nr95 paza25 r 1991) z poprawkami (Oz U nr 26, poz 113 r 1992 r nr 54 paz 254 r 1992, Oz U 127 poz 585 r 1993, Oz U nr 1 paz 3 r 1994, Oz U. nr 53 paz. 215 r 1994, Dz.U nr 101 paz. 504 r1995) Statut - Zarządzenie w sprawie ramowego statutu szkoł pubhcznych dla dzrecr ( młodzlezy - Zarz. MEN nr 14 z (Oz Urz MEN nr 4 z 1992 r poz 17) 6

8 Wprowadzenie Rzecznicy Praw Ucznia Powołam przez Kuratorów Oświaty w poszczególnych województwach (stan na dzień 1 listopada 1995) WOjewództwo Imię I nazwisko Adres Telefon elbląskie Jamna MleZło Zarząd WOJewodzkl TPD ul Komlensklego Elbląg gdanskle Jerzy SInczak OEEIO ul BIelanska 5/8, w Gdańsk, ~elentogórskłe Zygmunt Korzemewskl WOOz, ul WIejska 86a Jelenta Góra kaliskie Jerzy WÓJclckl uf Kopernika 22/2, Ostrów Wlkp kaliskie Mana Tomala Kuralonum Oświaty ul Kordeckiego Kalrsz krośmenskle Magdalena WOjewoda Kuratonum Oswlaty ur Bieszczadzka 1 w Krosno lubelskie Jan Skutmk Kuratonum OśwIaty, ul 3 Maja 6, Lublin W 264 płockie Janusz Krajewskl ul. Oobryńska 10 m 3, Płock poznanskle AliCJa Matecka Kuratonum Oświaty ul KoscIuszki 93 Poznan radomskie Małgorzata Nawrot Kuratonum Oswlaty , ul Zeromsklego 53 fax Radom Siedleckie Stefania LIpinska ul PiłsudskIego 38, Siedlce 7

9 "Samorządy ucznławsk!e Podstawowe przeprsysieradzkie Ewa Ruszkowska WOM 3691 ul. Tuwima SIeradz suwałskle Stanrsława ul Nonrewlcza to Stefanowska SuwałkI szczecrnskje Władysław Mysko Kurafonurrr OŚWIaty ul Matejskl 6b w &15 SzczeCJn warszawskie Lucyna BOjarska Nowy Sw/at OO..Q29Warszawa włocławskle Mananna Sawom Kuratonum OSWIaty, ul Okrze. 64, w aOO Włocławek 8

10 Konwencja Praw DZIecka Konwencja Praw Dziecka Konwencja uchwalona przez Zgromadzente Ogolne Narodow ZJednoczonych 20 listopada 1989r.. ratyfikowana. przez Polskę 30 kwietnia 1991 r PREAMBUŁA PAŃSTWA-Strony nfnfeiszef KonwenCJI, '1miJjWs1!J, te zgodnie z zasadamt prokramowanyml w KarcIe Narodów Zjednoczonych uzname przyrodzone) godności oraz równych I mezbywalnych praw wszystkich członków rodzmy ludzkiej jest podstawą wolności, sprawledltwoscll pokoju na SWleCłe, mając na uwadze, że ludy Narodow Zjednoczonych potwierdziły w Karcie swą wiarę w podstawowe prawa człowieka oraz w godność I wartosc jednostki ludzkiej I postanowiły sprzyjać postępowi społecznemu oraz osiągnięciu lepszego poziomu zycra w warunkach Większej wolności, uznaląc. te Narody ZJednoczone w Powszechnej DeklaraCjI Praw Czławleka oraz w Międzynarodowych Paktach Praw CZłowieka zgodziły Się I proklamowały, IŻ każdy człowlek uprawniony Jest do korzystaola z wszystkich zawartych w nich praw I wolnoscl. bez względu na Jaloekolwlek różnice wynikające z przynaleinoscl rasowel. koloru skory, płci, Języka, religii, poglądów politycznych I Innych, pochodzenia narodowego lub społecznego, cenzusu majątkowego. urodzenra lub JakąkolWIek mną sytuację, przypomm3.jilc, te w PowszechneJ DeklaraCJI Praw CZłOWieka Narady Zjednoczone prqklamowały, Li. dzieci mają prawo do szczególnej troski I pomocy, ~ przekonane, że rodzina Jako podstawowa komórka społeczeństwa oraz naturalne środowisko rozwoju J dobrobytu wszystkich Jej członków, a w slczegolnoscl dzieci, powiona byc otoczona niezbędną ochroną I opieką, aby mogła w pełnym zakresie odgrywac swoją rolę w społeczenstwle. uznając, te dziecko dla pełnego I harmontlnego rozwoju swojej osobowoscl powmno wychowywac srę w sradowlsku rodzmnym, w atmosferze szczęscla, mlłoscll zrozumienia, zwa1jjws~. że ważne Jest, by dziecko było w pełm przygotowane do tycia w społeczenstwle Jako mdywldualme ukształtowana Jednostka, wychowana w duchu Ideałow zawartych w KarCie Narodow ZJednoczonych, a w szczególnoscl w duchu pokoju, godnoscl, tolerancji. wolności. rownoścll sohdarnoscl. m3łąc na uwadze, że potrzeba otoczema dziecka szczególną troskąl została wyrazona w Genewskie) DekfaracJI Praw CzłOWIeka z 1924 r oraz W DeklaraCJI Praw DZiecka priyji~te, przezzgromadzeme Ogólne 20 listopada 1959 r I uznana w PowszechnElJ DeklaraCJI Praw CzłOWieka. w Międzynarodowym PakCie Praw Obywatelskich I Politycznych (w szczególnoscl w artykułach 23 ł 24). w MIędzynarodowym PakCie Praw Gospodarczych. SOCJalnych I Kulturalnych (w szczegolnoscl w artykule 10), Jak rowolez w statutaclt f stosownych dokumentach agencji wyspecjalizowanych I orgamzacji międzynarodowych, ktore zajmują Się zapewmemem dobrobytu dziecku, mając na uwadze. ze. Jak wskazano w DeklaraCji Praw CzłOWIeka. dziecko z uwag I na swą medojrzałosc fizyczną oraz. umysłową. wymaga szczegolnej opieki I troski a zwłaszcza własclwe] ochrony prawne}, zarówno przed, Jak po urodzemu", przypominając postanowlema DeklaraCJI Zasad Społecznych, Prawnych odnoszących SIę do ochrony I dobrobytu dzieci, rozważanych przede wszystktm pod kątem praktyk związanych z adopcją I umleszczemem w rodzime zastępczej w płaszczyzme krajowej I mlęd~narodowej, ZbIOru Podstawowych Reguł Narodow Zjednoczonych w zakresie Wymiaru Sprawledhwoscl wobec Nleletmch ( Zasady PekIOskle) oraz DeklaraCJI o Ochro me Kobiet I DZieCI w SytuaCjach Nadzwyczajnych oraz w czasie Konfliktu Zbrolnego uznając te we wszystkich krajach SWlata są dzieci ZYJące w WYJątkowo trudnych warunkach I że wymagają one szczególnel troski. biorąc w należyty sposob pod uwagę znaczeme tradycji wartoscl kulturowych każdego narodu dla ochrony I harmonijnego rozwoju dziecka, uznając znaczeme współpracy międzynarodowej dla poprawy warunkow zycla dzieci w kazdym kraju, a w szczegolnoścl w krajach rozwijających Się, uzgodmły, co następuje 9

11 HJ część PIERWSZA Artyktrł1 W rozumfemu nlniefslej KonwenCJI "dziecko oznacza każdą Istotę rudzką w WiekU pomze} osiemnastu r~ chyba te zgodnie z prawem odnoszącym Się do dziecka uzyska ono wcześmer pełnoletnosć Arłykuł2 1 Państwa-Strony, w granicacn SWej JurysdykCJa, ZOboWiąZUJą się szanować i gwarantować prawa zawarte w mnre,slef Konwencłł w stosunku do kaldego dziecka, bez' rakrełkalwlek ro:tmcy, mezateżnre od ras.y, koloru skory, płci, Języka, relrgll, poglądów politycznych lub Innych, dziecka (ub lego rodziców albo oplekunów prawnych, Ich pochodzenfa narodowego, etmcznego łub społecznego. Lch sytuacji majątkowej. Ich mepełnosprawnoścł, Ich uradzenia łub jakiejkolwłek Innej sytuacji 2 Panstwa~Strony będą podejmowały wszelkie właściwe środki dla zapewnienia skutecznel ochrony dziecka przed wszelkimi formami dyskryminacji lub karama ze względu na status prawny, dzlałalnqs~ wyra1ane poglądy lub przekonama lega rodzlcow. opiekunów prawnych lub członkaw radziny. Artykuł! 1 We wszelkich decy2iach, które dotyczą dzieci, podejmowanych przez publiczne łub prywatne mstytuqe opieki społecznej. sądy. wład2a admimstracyjne tub organy ustawodawcze, podstawową sprawą będzie zabezpleczeme nadrzędnego interesu dzlecka. z. Państwa-Strony zobowiązują się zapewmć dzjecku ocfironl! ~ opfekę w tajom zakresu~. w JakIm lest ta konieczne dra lega dobra, blorąc-pod uwagę prawa f obawlązla lega rodziców. oplekunow lub mnych osób prawnie za mego odpowledzrajnych. r w tym celu będą podejmowały wszelkie właściwe srodkl ustawodawcze I administracyjne. 3 Panstwa..strony C2llwalą, by dzjałanrelostytucjl, słuzb ł zakładów odpowiedzialnych za opiekę I ochronę dzieci było zgodne z normami okreslonyml przez kompetentne władze. w szczegolnoscl w dzledzjnach bezpieczeństwa ~ zdrowia oraz w zakresie liczby I kompetenclł personelu. lak rowmeż Istmenla własclwego nadzoru Artykuł 4 Panstwa-Strony zobowiązują Sl~ podląc wszełkle własclwe srodkr ustawodawcze, administracyjne I rnne dla urzeczywistnienia praw uznanych w niniejszej KonwenCJI. W przypadku praw gospodarczych, SOCJalnych t kulturalnych będą one podejmowały takre srodkr przy maksymalnym wykorzystaniu środkow aędących w Ich dyspozycjl oraz" gdy okaze SIę. to kameczne. w ramach współpracy międzynarodowej Arlykuł5 Paastwa-Strony będą szanowały odpowlednalnosć. praw& I obowiązek rodzlcow łub. w odpowledntch Ilrzypadkach, członków dalszej rodziny lub wspornoty, zgodme Z obyclałaml miejscowymi, opiekunów lub Innych osób prawnie odpowiedzialnych za dziecko, do lapewmenia mu, w sposob odpowladarący rozwojowi Jego zdolności. mozłlwosci ukierunkowania go I udzielema właściwych rad przy korzystaniu l praw zapewmonycn mu w nimejszej Konwencll Artykuł 6 1 Państwa-Strony uznarą, że każde dziecko ma przyrodzone prawo do tycia 2 Państwa-5trony zapewmą, w możhwle maksymalnym zakresie. warunki zycla I rozwoju dziecka Artykuł 7 t Nfezttvłoczme po urodzemu dziecka zostanie sporządzony lego akt urodzema. a dziecko począwszy od urodzema będzie miało prawo do nazwiska, uzyskama obywatelstwa oraz, tak dalece lak to możliwe, prawo poznama SWOich rodziców I bycia przez mch wychowywanym 2 Panstwa-Strony będą czuwały nad urzeczywistnlemem tych praw, zgodme z Icn prawem krałowym oraz z ZObOWiązaniamI nałozonyml na me w tej dziedzinie na podstawie dokumentow mlę~ dz.ynarodowych, w szczególności w przypadkach. gdyby brak tych uregulowan spowodował, ze dllecko stałoby Się bezpanstwowcem 10

12 ~H-,- r it-kanwencja..prawl)zleska " Artykuł 8 1 Państwa-Strony zobowiązują się szanować prawo dziecka do zachowama swej tolsamości, w tym swego obywatelstwa, nazwiska, stosunków rodzrnnych, w zakresie, w laklm są one zgodne z prawem, z wyłączeniem bezprawnych mgerencfl \ 2 W przypadku. gdy d2iecko zostało bezprawme pozbawione wszystkich lub mektórych elementów swe, toisamoscl. Panstwa-Strony przyznają-mu właściwą pomoc, ochronę w \ cełu rak najszybszego przywrocenia Jego tolsamoścl \ _~9 1 Państwa-Strony zapewmą, aby dziecko me zostało odłączone od swoich rodzlcow'wbrew Ich wall, chyba że właściwe władze. pod legalące nadzorowi sądowemu, zdecydują. zgodnie z ObOWląlułącym prawem oraz procedurą. że takle odłączeme lest komeczne ze względu na nadrzędny mteres dziecka Taka decyzja mate być konieczna w niektórych szczególnych przypadkach, na przykład, gdy rodzice znęcają Się lub zaniedbują dziecko albo gdy mieszkają oddziel me, a należy podfąc decyzję\ odnośme do miejsca przebywama dziecka \ 2 W każdym postępowamu podejmowanym stosowme do paragrafu 1 mniejszego artykułu nalezy umożłlwlc wszystkim zainteresowanym stronom uczestmctwo w tym postępowamu oraz przedstawienie swoich stanowisk \ 3 Panstwa-Strony będą szanowały prawa dziecka odłączonego od Jednego łub oboj9a rodzlcow d~ utrzymywama regularnych stosunków osobistych I bezpośredmch kontaktów lobojglem rodzlcow, \ chyba ze jest to sprzeczne z nadrzędnym Interesem dziecka \ 4 W przypadku gdy separacja Jest skutl<lem srodkow podjętych przez Panstwo-Stronę, takrch lak zatrzymanie, uwręzleme, zesłame, wydalente lub sml6rc (w tym smlerć spowodowana JakąkolWiek przyczyną pozbawienia wolnoscl) Jednego lub obołga rodzlcow dziecka lub dziecka Panstwo Strona zapewnt, na wmosek, rodzicom dziecka, dziecku lub, lesb to będzie komeczne, Innemu członkowi rodzmy podanie Istotnych mformacji o mlelscu, gdzie zna}dułe Się członek (członkowie) rodzmy, chyba te ujawmenle tych informacji przynrosłoby szkodę dobru dziecka Ponadto Panstwa-Strony zapewmą. by wnlesleme takiej prosby samo przez Się me pociągało tadnych ujemnych skutkow wobec zainteresowanej (-ych) osoby (osob) Artykuł 10 1 Zgodme z zobowlązamem ciążącym na Panstwach-Stronach na mocy artykułu 9 paragraf 1, kaida prosba składana przez dzlecko lub Jego rodziców odnosme do we)scla lub opuszczema Panstwa Strony w celu połączenia rodzmy będą rozpatrywane przez Państwa-Strony W sposób przychylny, humamtarny I w szybkim tempie Ponadto Panstwa-Strony zapewnią. aby zło zenie takle) prosby nie pociągało za sobą ujemnych skutkow w stosunku do autorow prośby I członkow Ich rodzm 2 Z ~ątklem nadzwyczajnych okohcznoscl, dziecko, ktorego rodlice przebywają w rożnych państwach, ma prawo do utrzymywania regularnych stosunków osobistych I bezposredmch kontaktów z obol9lem rodzlcow W tym celu oraz zgodme z zobowiązaolem cląlącym na Panstwach-Stronach na mocy artykułu 9 paragraf 2, Panstwa-Strony będą respektowały prawo dziecka I Jego rodzlcow do opuszczenia każdego kraju, w tym własnego, oraz powrotu do własnego kralu Prawo do opuszczema każdego kralu może podlegac tylko takim ograniczeniom. które są określone przez prawo I które są konieczne dla ochrony bezpteczenstwa narodowego, porządku publicznego (ordre puijllc), publicznego zdrowia lub moralnoscllub praw I wolnoscl mnych oso b, oraz ktore są zgodne z innymi prawami uznanymi w mnlejszel KonwenCji Artykuł 11 1 Panstwa-Strony będą podejmowały srodkl dla zwalczama meregalnego transferu dzieci oraz Ich mełegalnego wywozu za granicę 2. W tym celu Panstwa-Strony będą sprzyjały zawleramu dwustronnych lub Wielostronnych porozumlen albo przystępowaniu do porozumlen luz IstmeJących 11

13 Artykuł 12 1 Państwa-Strom zagwarantują dziecku. które posiada dostateczny stopień rozeznania, prawo swobodnego wyrai.anla swoich poglądów na każdy interesułący go temat, z nafeżytym uwzględmemem Jego WIeku f stopnfa do,rzałoścj 2 W tym cełu. (JZlecko będzie miało zapewnfoltą,. w szczegółnoścf. mo2łjwość bycia wysłuchanym w każdym postf.powamu sądowym lub admłmstra&yjnym Jego dotyczącym, bezpośrednro (ub za pośredntctwem pr ledstawlclela bądt odpowiedniego organu, zgodnte z normalnymi procedurami prawa kralowego., Artykuł 13 1 DZI~ ma prclwo do wolności wypowiedzi Prawa ta obelmure wolność do poszuklwama, otrzymywan~1 rozpowszechmania InformaCJi i Ideł katdego rodzaju. bezwzgrędu na gramce w formre ustnej, plselnne, bądź za pomocą druku, w formie artystyczne, lub z wykorzystaniem każdego Innego środka pr tt:ekazu według wyboru, dziecka 2.;'WYkonywame tego prawa mole podlegać tylko talom agranrczemom, które są przewidziane przez prawo I ktore- są komeczne- dla I / w a) poszanowama praw lub dobrego rmłenfa mnycłt osób lub b) ochrony bezpieczeństwa narodowego, porządku publtcznego (ardrb publte), publicznego zdrowia lub moralności II Artykułt4 1 Panstwa-S'trony będą szanowały prawa dziecka. da wotnascr mysf'. sumienia i religu 2 Państwa-Strony będą szanowały prawo t obowiązek rodzjcow lub, w odpowledmm przypadku. opiekunów prawnych dziecka odnośme do uklerunkowama dziecka w zakresie korzystania z.jego praw w sposób zgodny z. rozwijającymi SIę zdolnośclamł dziecka 3 Wolnośc uzewnętrzmanra swojej religii lub przekonań moie podlegać tylko takim agramczemom, które są przewidziane przez prawo I które są konrecznef dła ochrony bezpieczeństwa pubijcznego, po~ rządku publicznego (ordra pubhe), pubhcznega zdrowia ł moralnoscllub podstawowyell praw I worności IOnycll osób Artykuł 15 1 Państwa-5trony uznają prawa dziecka do walnoścl zrzeszama Się oraz do wojnoscr pokofowych zgromadzeń 2. Wykony:wame:łych praw mate podlegac tytka takim ogranłczemom, które- są przewłdzlane przez prawo l kto re są komeczne w społeczenstwle demokratycznym wioteresie bezpleczenstwa narodowego, bezpjeczeństwa pułibcznego. porządku pubhcznego~ lub dra ochrony pubhcznego zdrowia lub moralnosci łub praw I wotnoscf Innych osób Arlyłrułt6 1 Żadne dziecko me będzie podlegało arbitralnej lub bezprawnel mgerencii w lego tycie prywatne, rodzmne, mir domowy lub lego korespondenqę, am bezprawnym zamachom na lego honor i reputacłę 2 DZiecko ma prawo do ochrony prawnej przed tego rodziqu mgerencjaml lub zamachami Artykuł 11 Panstwa-Strony uznają ważną rafę speło/arą przez środkt masowego przekazu / zapewniają. aby dziecko miało dostęp do informacji I materiałów pochodzących z rolnych źrodeł kra/owych I międzynarodowych. szczególnie do tych, ktore zm/armlą do poprawy Jego dobrobytu społecznego duchowego I morarnego, lak teżłe90" zdrowia fizycznego J psychrcznego W tym celu Panstwa-Strony będą a) zachęcały srodkł masowego przekazu do upowszechniania rnformaclll matenałów, korzystnych dla dziecka w wymiarze społecznym I kulturalnym, zgodme z duchem artykułu 29, b) zachęcały do rozwoju wspołpracy międzynarodowe) w dziedzinie wytwarzama, wymiany oraz upowszechmama tego rodzaju mformacjl1 materiałów, pochodzących z rożnorodnych zrodeł kulturowych. krajowycłll ffilędzyllarodowych; c) zachęcały do wydawania / upowszechmanla ksfąiek dla dzrecl, d) zachęcały środkt masowego przekazu, aby w szczególny sposób uwzgtędnrały potrzeby Językowe 12

14 L. -:_ '! _ Konwencja Praw DZIecka dzieci nale1ących do mmelszoscr narodowych ~ub do społeeznosei autochtonlcznel. e) zachęcały do rozwijania odpowledmch kierunków działalności dla ochrony dzieci przed informacjami I matenałami szkodliwymi z punktu widzenia Ich dobra, mając na względzie postanowieola artykułów Artykllł 1! _ 1 Panstwa-Strony podejmą wszelkie moillwe stctrama w ce11i zapewnienia uznama zasady, że obole rodzice ponoszą wspólną odpowiedzialność za wychowante dziecka I zabezpieczenie Jego rozwolu spoczywa głównie na rodzicach lub. w odpowledmm przypadku, na Jega oprekunach prawnych Wmm om kierować Sil; przede wszystkim nadrzędnym mteresem dziecka 2 W celu zagwarantowama ł popierania praw zawartych w mmejszej KonwenCJI. Państwa-Strony przyznalą odpowiednią pomoc rodzicom f opiekunom prawnym dziecka w wykonywamu obowtązków, ktore CIąŻą na Olch z tytułu wychowywama dziecka oraz zapewnią rozwoj instytucji, zakładów I słuzb zobowiązanych do zapewnienia dobrobytu dzieciom 3 Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie własclwe srodkl dla zapewmenla dzieciom rodziców pracujących prawa korzystania ze slulb ł zakładow opiela nad dzlecml, które są do tego uprawnione Artykuł 19 1 Panstwa-Strony będą podejmowały wszelkie srodkl ustawodawcze, administracyjne, SOCjalne I wychowawcze dla ochrony dziecka przed wszelkim' formami gwałtu, zamachu brutalności fizyczne} lub psychicznej, porzueenta rub zaniedbama, złego- traktowama lub wyzysku, w tym wykorzystywama w celach seksualnych. dzlelcka. które Pozostałe pod opieką lego rodziców lub łednego z Olch, jego oplekuna(ow) prawnego (-łych) albo, JakiejkolWiek mnej osoby, której Je powierzono 2 Tego rodzalu środki ochronne będą obejmowały, tam gdzie to jest własclwe, skuteczne przedsię WZIęCia W celu stworzenia programow SOCJalnYCh Zfil\erza)ących do dostarczeola komecznego wsparcia dziecku oraz osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem, Jak rownlez mnych form dzlałan prewencyjnych dla ustalama.loformowama, wszcl)loama I prowadzema sledztwa. postępowama, notowama opisanych wytej przypadków złego traktowanta dziecka oraz - tam, gdzie łest to własclwe - mgerencję sądu. Arlylwł20 1 Każde dziecka czasowo lub na stałe pozbawione swego środowiska rodzinnego lub ktora we własnym mteresle me mole pozostawać w tym środowisku, ma prawo do speqalnel ochrony I pomocy ze strony panstwa 2 Panstwa-Strony zgodme ze swym ustawodawstwem krajowym zapewmą takiemu dziecku opiekę zastępczą 3 Tego rodzaju opieka może obejmować, między mnyml, umleszczeme w rodzime zastępczej. kafala w prawie Islamskim, adopcję lub, gdy to lest niezbędne, umleszczeme w odpowledmej mstytucll powołanej do opieki nad dzlecml Przy wyborze odpowledmch rozwlązan nalez.y w sposob. własc.lwy uwzględmac potrzebę pewnej clągłosci w wychowamu dziecka, lak rówmez Jego pochodzenie etniczne, religijne, kulturalne.lęzykowe Artykuł 21 Panstwa-Strony, ktore uznają I/lub dopuszczają system adopc}1 zapewnią, aby nadrzędny Interes dziecka miał podstawowe znaczenie, oraz. a) zapewnią, aby adopcła dziecka odbywała Się tylko l upoważmema kompetentnych władz, ktore będą decydowały, zgodme z obowiązującym prawem I postępowaniem oraz na podstawie wszelkich stosownych I Wiarygodnych mformacjl, o tym, ze adopcja lest dopuszczalna ze względu na sytuację dziecka w odnleslemu do lego rodzicow, krewnych I oplekunow prawnych oraz, w przypadku, gdylestto wymagane, aby osoby zamteresowane swladomle wyraziły zgodę na adopcję po przeprowadzeniu z mml mezbędnych konsultacji, b) uznają, że adopcja z przeniesieniem dziecka do mnego kraju może byc traktowana Jako srodek zastępczy dla zapewmema dziecku mezbędne) opieki leżeli me moze być ono, w kralu swego pochodzeola, umieszczone w rodzime zastępczellub adoptującej albo odpowtedmo wychowane, c) zadbają o to, by dziecko adoptowane do mnego kraju korzystało z gwarancii I norm r6wno- 13

15 Arlyłwf2Z rzędnych w stosunku do tych~ ktore IstnieJą w przypadku adopcii krajowej, d} podejmą wszelkie właściwe środla aby w przypadku adopcji do Innego kraju osoby ktom są za mą odpowiedzialne-, nie uzyskały z tego powodu nienaleznych korzyscl majątkowych, e) będą sprzyłały os.ągmęau celów mnłełszego artykułu zawlerając. zależnie od przypadku. dwustronne lub Wielostronne por(}zumlema łub umowy oraz będą starały srę w tyctr ramach zapewnić. aby umłeszczanle dzieci w rnnym kraju odbywało srę za.zgodą kompetentnych władz lub organów 1 Panstwa Strony podefmą właśawe środki. aby dziecko. które ubiega Się o status uchodtcy lub które jest uwatane za ucfrodźcę na podstawie odpowrednfcfj norm ł procedur prawa międzynarodowego lub krcijowego. w przypadku. gdy występule ono samo lub gdy towarzyszą mu Jego rodzice lub JakakolWIek mna osoba, otrzymało odpowiednią ochronę I pomoc humanitarną, które pozwoliłyby mu korzystać z praw gwarantowanych Jemu w mmejszel KonwenClł I Innych dokumentach międzynarodowych dotyczących praw czjowleka lub o charakterze humamtarnym. których wymieniane państwa są stronamł 2 W tym celu Państwa Strony będą współpracowały, w stopmtt, takt uznają za własciwy~ we wszystkich wysiłkach czynionych przez OrgamzacJę Narodów Zjednoczonych I mne kompetentne organizacje mlędz.ynarodowe I pozarządowe współpracujące z OrgamlacJą Narodów Zjednoczonych, dla udzlelam3 ochrony I pomocy dzieciom, ktom znal dują SIę w podobnei sytuacjf oraz dla odnalezienia rodzłców lub rnnycit członków radzmy ka.tdego dziecka uchodźcy w celu uzyskanfa niezbędnych InformaCjt dja połączenia go l rodziną W przypadkach. gdy me moina odnaleźć roctzrcow. am Innych członkow rodzmy. dziecko zostame otoczone taką samą ochroną, lak kame rnne dziecko trwale lub czasowo pozbawione swego środowiska rodzinnego l.)aklchkolwlek przyczyn. zgodme z. zasadami zawartyml w nmlejszej KonwenCjI Artykuł 23 1 Panstwa-Strony uznają. Żfł dzieci psychlczme fub fizyczme nrepełnasprawne winny mrec zapewnroną pełmę normalnego zycra w warunkach gwarantujących Im godność, umozllwlającym Im oslągmęcfe samodzielności I ułatwiających rm czynne uczestmczeme w tyciu społeczeństwa 2. Panstwa-Strony UZDają prawa. dztecl mepełnasprawnych do korzystanra ze specjalner aprekr f będą zachęcały, stosownie do dostępnycll środków. na ządame. przyznanie dzieciom spełniającym wymogi I tym, którzy są za nje~ odpowiedzialni, pomocy stosowme do stanu dztecka t sytuaqr lega radzrcow lub tych, którym Jest alta powierzone. 3 lwaj:.jwsl)j na szczególne potrzeby dzieci mepełnosprawnych, pomoc przyznawana zgodme z paragrafem Z mdlbtszego artykułu będzie ŚWIadczona meodpłatme tam, gdzre Jest to mażhwe~ z uwzględ- tsi:~ nlemem zasobaw finansowych Ich rodziców lub tych. którym dziecko Jest powierzone. ł będzłe 'lwi pojmowana w tert SJJoS'ob, aby dzieci mepełnosprawne rrnały skuteczny dostęp do oswlaty, wykształcenra. opiekł zdrowotnej. rehabl/rtac;l, przygotowama zawodowego I moźhwości rekreacyjnych, I korzystały z tych usług w sp oso b właściwy dla zapewnlema możliwie zupełne! mtegracji społecznej I Ich rozwoju osobistego. W tym w dzledzhtle kufturajnej I duchow~ 4 Panstwa-Strony, w duchu współpracy mlt!dz.ynarodqwej. będą sprz.yrały wymlame adpowłednrch InformaCl1 w zakresie protilaktyklzdrowotnel oraz leczema medycznego, psychologicznego I funkcjonalnego dzieci mepełnosprawnych, w tym upowszechmanlu mformacji dotyczącycłr metod rehabilitacji oraz. kształcenia ł przygotowania zawodowego, W celu umozłlwlerla Panstwom-Stronom polepszenia swych możiiwoscl I kwalifikacji oraz wzbogacenia swych doświadczen w tych dzledzmach W ZWiązkU Z tym w szczegolny sposob będą uwzgłędmart8 potrzeby panstw rozwijających Się Artykuł 24 1 Panstwa-5trony mają uznają prawo dziecka do korzystania z moz"wle najlepszego stanu zdrowia oraz korzystania z usług medycznych I rehabilitacyjnych Będą SIę one starały zagwarantować, by zadne dziecko nie było pozbawione prawa dostępu do tych usług 2. Państwa-Strony będą starały się zapewmc pełne urzeczywlstmeme tego prawa, 3 w slczegolnoscl będą podejmowały właściwe srodkl W celu 14

16 a) zmnlejszema śmlertelnoscl wśród noworodków I dztecl, b} zapewnienia wszystkim dzieciom mezbędnel pomocy medycznej I opiekł zdrowotnel ze szczególnym uwzględmemem rozwoju podstawowej opieki medyczne}. c} zwalczama chorób I medożywlema w tym w ramach podstawowe, opiekł zdrowotnej. zwłaszcza przez wykorzystame łatwo dostępnych techmk oraz przez dostarczente pożywnych produktow tywnosclowych r wody pitnej, z uwzględmenlem mebezpleczeństwa l ryzyka zameczyszczenla środowiska naturalnego, d) zapewmema matkom właściwelopiekl prenatalnell ponatalnel. e) zapewmenla, aby wszystkie grupy społeczne. w szczegolnoścl rodzice I dzieci. otrzymywały m formaclę o stanie zdrowia I odżywieola dziecka, korzyściach płynących z karmlema go piersią, utrzymania higieny I czystosci srodowlska oraz zapoblegama wypadkom, oraz aby korzystały z pomocy umolilwlającellm skorzystame z tych mformacji, 1) rozwoju profilaktycznej opieki zdrowotnej, poradnictwa dla rodziców oraz wychowama I usług w zakresie pjanowanla rodzmy 3 Państwa-Strony będą podelmo.wały wszystkie własclwe l skuteczne środkl w celu zrueslema tradycyjnych praktyk przynoszących szkodę dziecku 4... Panstwa-Strony zobowlązu(ą Się sprzyłac l zachęcac do współpracy międzynarodowej w celu stopniowego zapewmema pełnego urzeczywistmenla prawa uznanego w mmejszym artykule W ZWiązku z tym w szczególny sposqb będą uwzględntane potrzeby panstw rozwllalących Się Arlykuł25 Panstwa-Strony zapewmałą. dziecku, które zostało umieszczone przez kompetentne władze w zakładzie w celu otrzymania optekl, ocłtrony lub leczema w zakresie zdrowia fizycznego lub psyclncznega, prawa do okresowego przeglądu leczema dziecka I wszelkich mnych okoliczności odnoszących SIę do Jego umieszczenia w zakładzie Artykuł 26 1 Panstwa-Strony zapewmają dziecku prawo korzystama z zabezpleczema społecznego, w tym ubezpleczen społecznych, oraz podejmlłt srodkl dla pełnego urzeczywlstmema tego prawa zgodme ze swym ustawodawstwem krajowym 2. Tam, gdzie jest to mozhwe. śwladczema te wmny byc przyznane z uwzględmemem zasobow I sytuacjl dziecka oraz oso b odpowiedzialnych za lego utrzymame, lak rowmeż wszelkich Jego okohcznoscl odnoszących Się do prośby o przyzname swladczema, skierowanej przez dziecko lub w Jego Imlemu Artykuł Państwa-Slrony uzn3łą prawo kazdego dziecka do poziomu zycla odpowiadającego Jego rozwojowi hzycznemu. psychicznemu. duchowemu moralnemu I społecznemu 2 Na rodzicach lub Innych osobach obowiązanych Z tytułu opieki nad dzieckiem Ciąży główna odpowiedzialność za zapewmeme, w gramcach swych możhwoscf I swych srodkow fmansowych, warunków życia ntezbędnych dla rozwoju dziecka 3 Państwa-Strony, zgodole Z warunkami krajowymi oraz odpowledmo do swych zasobów, będą podejmowały własclwe środki w celu pomagama rodzicom I Innym osobom obowiązanym z tytułu opieki nad dzieckiem w urzeczywlstntemu tego prawa oraz. będą udzielały, w razie potrzeby, pomocy matenalnej, oraz mne programy wspierające zwłaszcza w zakresie wyiywlema, ub rama I mieszkanta 4 Panstwa-Strony podejmą wszelkie własclwe srodki w celu zapewmenta łozema na utrzymame dziecka ze strony rodziców lub mnych osob ponoszących odpowledzlalnosc finansową za dziecko, zarowno na terytonum Panstwa-Strony, Jak tez za gramcą W szczegolnoścl W przypadkach gdy osoba ponosząca odpowledzlalnosć finansową za dziecko mieszka w panstwle mnym mz dziecko Panstwa Strony będą dążyły do przystąplema do umów międzynarodowych lub do zawarcia takich umow lak również do zawierama JakichkolWiek mnych porozumlen Artykuł 28 1 Panstwa-Strony uznają prawo dziecka do naukl I w celu stopmowego zapewmama wykonywama tego prawa na zasadzie rowności szans, w szczegolnoscl a) uczyntą nauczanie podstawowe obowiązkowym I meodpłatnym dla WSzystkich, 15

17 b) będą poplerałyorgamzowame różnych farm nauczama ponadpodstawowego, takogolnokształcącego, Jak zawodowego, uczymą Je otwartym I dostępnym d/a każdego dziecka oraz podejmą własciwe srodk. takle lak wprowadzenie meodpłatnego nauczania oraz uddelema, w rade potrzeby. pomocy finansowel, ci za pomocą wszefkich wła.śawych środków uczynią nauclarle wyisze dostępnym dla wszystkich na zasadzie zdolnoścł, d) udostępnią wszystkim dzfeclom Informacje i poradnictwo szkolne i zawodowe, a) podejmą środkł na rzecz zapewniema regularnego uczęszczania do szkół oraz zmniejszema wskaźmka porzucama naukr 2. Panstwa-Strony będą podejmowały wszełkfe właściwe srodja zapewmafące, aby dyscypłrna szkolna była stosowana w Sllosob zgodny z godnością dziecka,ako IstOty ludzkiej oraz zgodme z llia1ejszą KonwenCJą 3 Panstwa-Strony będą popierały I rozwijały współpracę międzynarodową w dziedzinie oswlaty, w szczegolnoścl W celu przyczymanra Się da złtkwldowama Ignorancji i analfabetyzmu w ŚWIeCie oraz ułatwlama dostępu do wiedzy naukowo-techmcznell nqwoclesnyctr metod nauczania. W ZWIązku z tym w szczegolny sposób będą uwzględniane potrzeby panstw rozwijających Się Artykuł 29 1 Państwa-strony zgadzają SIę, te nauka dziecka winna zmlefziłc do a) rozwljarna osabowoscl dbecka- oraz lego talentów ł zdolnoścł umysłowych ł ffzyc2łlycłt w rak nałpełmejszym zakresie, b) wpojema dziecku szacunku dła praw człowieka ł podstawowych worności oraz dra zasad zawar~ tych w KarCIe Narodów Zjednoczonych, c) wpojema dziecku szacunku dla SWOIch radzlcow, swojer toisamosclp języka I wartosci kulturowych, Jak rówme! szacunku dta wartoscl narodowych kratu w ktorym mieszka, krat u. z ktorego pocłtodzi oraz dla Innych kultur, d) przygotowania dziecka da odpowiedzialnego zycla W wolnym społeczeństwie, w duchu zrozumienia, pokoju, tolerancll, równoscl płci oraz przylazo! między wszystkimi narodarm r grupami etmcznyml. narodowymi I rellgllnymll zasobami rdzennego pochodzenia; e) wpojenia dzrecku szacunku dra sradowlska naturalnego 2 Zadne- postanawleme mrnejszega artykułu lub artykułu 28 me może byc Interpretowane w sposób naruszający wolnosć osob fizycznych lub prawnych w zakresie tworzerua I prowadzema zakładów ośwaatowych. l zastrzeiemem przestrzegama zasad \.\'Yratonych w paragrafie 1 mmejszego artykułu oraz wymogow, aby kształceme w tego typu zakładach było zgodne z minimalnymi normami, które okresl~ dane panstwa l/rud Artykuł 30 W państwach, w których Istnieją mmejszoscl eto/czne, reflgllne lub J~zykowe albo osoby pochodzema rdzennego, dziecko poctlodzema rdzennego lub nalezące do takich mmejslosci me może być pozbawione prawa posladama własnego zycia kulturalnego, wyznawania ł praktykowama własnej rehgu lub ui.ywama własnego Języka łączme z mnyml członkami jego grupy Artykuł 31 1 Państwa-Strony uznają prawo dziecka do wypoczynku I czasu wolnego, uczestmczema w zabawach J zajęciach rekreacyjnych, stosownych do WIeku dziecka, oraz swobodnego uczestmczema w ZYCtU kulturalnym I artystycznym 2 Panstwa-Strony będą szanowruy I popierały prawo dziecka do wszechstronnego uczftstmctwa w tyciu kulturalnym I artystycznym. oraz będą zachęcały do orgamzowama własclwych I rownych sposobnoscl w zakresie wykorzystanra czasu wolnego oraz dla dzlałalnoscl kulturalnej, artystycznej, rekreacylne) Artykuł 32 1 Państwa-Strony uznają prawo dziecka do ochrony przed wyzyskiem gospodarczym, przed zmu- 16

18 Konwencja Praw Dziecka szanlem do wykonywama Jaklelkolwlek pracy. która byłaby niebezpieczna lub kolidowałaby z kształcemem dziecka lub byłaby szkodliwa dla lego zdrowia lub rozwoju fizycznego, umysłowego, duchowego. moralnego lub społecznego 2 Panstwa-Stronybędą podejmowały środki ustawodawcze. admlmstracyjne, socjalne I wychowawcze dla zapewmema st9"sowa,ma mmejs.,zego artykułu W tym celu, mając na względzie odpowiedme postanowienia Innych dolrumentówmrędzynarodowych, Państwa-5trony w szczegółności a) określą minimalny poziom lub poziomy wiekowe dla ublegama Się o przyjęcie do pracy, b) ustanowią własclwe przepisy odnosnie do wymiaru pracy I warunkow zatrudmenia, c) ustanowią odpowiednie kary lub mne srodkt dla zapewnienra skutecztfego stosowama mmejszego artykułu. Artykuł 33 Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie właściwe srodkl, w tym środki ustawodawcze, administracyjne, socjalne I wychowawcze, w celu ochrony dzieci przed melegalnym używamem srodkow narkotycznych I substancji psychotropowych. które są okreslone w odpowiednich konwencjach międzynarodowych, oraz w celu 2apobleganta wykorzystaniu dzieci do melegalnel produkcji' przemytu tych substancji Artykuł 34 Panstwa-Strony zobowiązują Się do ochrony dziecka przed wszelkimi formami wyzysku seksualnego I nadużyć seksualnych. W tym ceru panstwa będą podejmowały w szczególnqsci wszelkie właściwe środki w płaszczyzn le krajowej, dwustronnej ł wlerostronnej dla zapoblegama a) nakłamamu lub zmuszamu dzieci do oddawania Się JakiejkolWiek sprzecznej z prawem działalności seksualnej, b) wykorzystywamu dzieci do prostytucji lub Innych sprzecznych z prawem praktyk seksualnych, c) wykorzystywaniu dzieci w produkcll spektakli lub materiałów o charakterze pornograficznym Artykuł 35 Panstwa~Strony będą podejmowały wszelkie własclwe srodkl w płaszczyznach krajowej, dwustronnej I Wielostronnej dla zapoblegama uprowadzeniom. sprzedaty lub wywozowi dzieci dokonywanych dla JakichkolWiek celów l W JakiejkolWiek formie Artykuł 36 Panstwa-Strony będą chromły dziecko przed wszelklmt formami wyzysku, ktore w Jaklkolwrek sposob naruszałyby dobro dz1ecka Artykuł 37 Panstwa-Strony zapewniają, aby a) zadne dziecko me podlegało torturom albo okrutnemu, meludzklemu lub pomźającemu karaniu lub traktowaniu la czyny zabromone popełmone przez osoby pomżej osiemnastu lat me moze zostac orzeczona am kara smlerci, am kara dożywotmego wlęzlema bez mozllwoscl wczesmejszego zwolmema, b) zadne dziecko me zostało pozbawrone wolnoscl w sposob arbitralny lub sprzeczny z prawem Zatrzymame, aresztowanie lub uwlęzleme dziecka wanno byc zgodne z prawem I może byc zastosowane wyłącznie Jako środek ostateczny I na możliwie najkrotszy czas c} kazda dziecko pozbawione wolnoscl było traktowane humamtarnle I z należytym poszanowamem godnosciosoby ludzkiej oraz Z uwzgjędmemem potrzeb osob w danym Wieku W szczegolnoscl każde dziecko pozbawione wolnoscl zostame oddzielone od oso b dorosłych, chyba że uzna SIę, że me powiono Się tego uczymć z uwagi na nadrzędny Interes dziecka. oraz ma prawo pozostawania w kontakcie ze swoją rodzmą poprzez korespondencję I WIZftj z wyłączemem wyjątkowych okoliczno ŚCI, d) dzieci pozbawione wolnoscl miały prawo szybkiego dostępu do pomocy prawne/lub JakieJkolWiek mnej własclwej pomocy, Jak rówmeż prawo kwestlonowama legalnoscl pozbawlema Ich wolności przed sądem lub mną, kompetentną, niezawisłą l bezstronną włldzą oraz domagania się s.zybklego podjęcia decyzji w tej sprawie 17

19 Samorządy uczniowskie.. Podstawowe przepisy" ArtylcU ł 38 1 Państwa-Strony zołjowlązuią SIę: szanować f zapewmć poszanowame norm międzynarodowego prawa humanitarnego, które mają zastosowanie do nich w przypadku konfbktu zbrojnego I których ochrona rozciąga się na dzieci. 2 Państwa-Strony będą podejmowały wszelkie właściwe moijiwe środki praktyczne dla zapewnlema aby osob.y. które nfe osiągnęły piętnastu lat me brały bezposredntego udziału w dztałamach ZbrOjnych 3 Państwa-Strony będą powstrzymywały Się przed powoływaniem do swych sił zbrojnych laklelkolwwk osoby, która me osiągnęła piętnastu lal W stosunku do osób lluędzv piętnastym a osiemnastym rokiem życia.. Państwa-5trony llędą starały SIę powoływać w ptefwsliij kor8jnoscł osaby starsze wiekiem 4 Zgodnl/f Z.zobowłązamami. ktore na mcft Clą1ą na mocy mrędzynarodowego prawa humamtarnego w zakresie oetnony ludności cywilnej w czasie konfflktu zbrojnego, panstwa..strony będą podejmowały wszystkie możliwe srodkl praktyczne, aby dzieci, które zostały dotknięte skutkami konfliktu zbrojnego, korzystały l ochrony I opieki Artykuł39 Państwa-Strony będą podetmowały wszelkie właściwe środkł dla ułatwll~llia rehablhtacłl fizycznej I psychrcznel oraz reintegracji społecznej każdego dziecka, które stało SIę ofiarą Jakiejkolwiek formy zamedbaola wyzysku lub wykorzystywama, tortur albo lakl8łkolwlek formy okrutnego, meludzklego lub +D pomtalącego traktowama łub kara ma bądź konfltktu zbrojrrego Taka rehabilitacja łub remtegracla będzie przebiegała w warunkach. które sprzyjalą zdrowiu. szacunkowi dra SIebn:r i godnoscl dzlecka.. Artykuł4n 1 Panstwa-Strony uznają prawo katdego dziecka podelrzanego, oskarżonego lub uznanego wmnym naruszaola prawa karnego do traktowama w sposob SPrzyJalący poczuciu godnoscl I wartoscl osobowej. które umacma w mm poszanowame dla praw człowieka I podstawowych wolnoscl mnych osób I uwzgjędma Wiek dziecka, lak rowrne-ż potrzeb ułatwlema lega remtegracli oraz podięcta przez me konstruktywne! roll W społeczenstwle 2 W tym celu, a takze uwzględmając odpowledme postanowienia mnyctł dokumentow międzynarodowych, Panstwa-Strony zapewmą w szczegolnoscl 18 a} aby żadna dziecko me było podejrzane" Qskarian& lun uznawane wmnym naruszema prawa karnego z powodu dzłałama lub zamechama które me były zakazane przez prawo krajowe lub międzynarodowe w chwili Jego popełrnema, bj aby każde dziecko podejrzane- Jub oskarżone- a naruszenie prawa karnego miało przynajmmej prawo do następujących gwarancjt I) dommemania mewmnosci dopoty. dopokl Jego wlila me zostame udowodolana zgodnull II) p~~ ~ mezwfacznegf1(da"s fe pluscourtdelai} f bezpośredmego mrormowama o stawianych mu zarzutach lub, w odpowrednrm przypadku. mformowarrra za Jlosredmctwem Jego rodzlcow lub przedstawlcleh prawnych oraz korzystao/a l pomocy prawnej lub jakiejkolwiek mnej własciw8j pomocy w celu przygotowama I przedstawlama fego obrony, m} rozpatrzema bez zwłoki Jego sprawy przez kompetentną. me zawisłą I bezstronną władzę lub organ sądowy. zgodme z zasadami słusznego postępowao/a w rozumlemu prawa. w obecnoscliego doradcy prawnego łub mnej osoby oraz,ego rodzlcow lub opiekunów prawnych chyba że zostanu~ to uznane za sprzeczne z nadrzędnym mteresem dnecka z uwag., w szczególności, na Jego Wiek lub sytuację, ~v} mestosowaola przymusu w zakresie- składama zezna n lub przyznama Się do wrny, bycia pytanym t zapytywama swladkow oskarżema oraz mozllwosci powoływama I przesłucłtlwarua śwladkow obrony na warunkach równosci, v} w przypadku umama wronym naruszania prawa karnego. posladama prawa odwołama Się od tej decyzji I każdego mnego srodka wydanego w lei wykonamu do wyzszel. kompetentne! niezawisłej I bezslronnel władzy lub organu sądowego zgodme z prawem, 'iti) w przypadku, gdy me mówi Językiem urzędowym, posladama prawa do meodpłatnel pomocy tłumacza, vu) pełnego poszanowania swego życia prywatnego na wszystkich etapach postępowanra

20 KonwencJa. Pra.w DZIecka 3 Państwa-Strony będą sprzyjały tworzemu praw, procedur, organów I InstytucJI zajmujących Się szczególnie dzi6ćmt podejrzanymi, oskartonymł lub uznanymi za winnych naruszenia prawa karnego a W szczególności a) ustanowieniu minimalnej gramcy wleku. pomżej ktoreł dzieci będą uznane za memolne do naruszema prawa karnego. b) w każdym przypadku, gdy Jest to możliwe I potądane, podejmowamu środków, aby postępowa Ole z tymi dziećmi odbywało się bez uciekama Się do procedury sądowej, pod warunkiem pełnego poszanowania praw człowieka I gwarancji prawnych 4 - -~ómolodnosc postanawlen. QotycząCYCtr1Właszc2a opteki, ~oradruetw&, nadzoru, probacji, umleszczama w rodzinie zastępczej. programow nauczania ogólnego I zawodowego oraz mnych rozwlązan mt instytucjonalne zostame ustanowiona w celu zapewnlenra dzieciom traktowama zgodnego l Ich dobrem ł proporcjonalnego do Ich sytuacji I naruszema Arłykuł41 Żadne postanowleme mm6jszej KonwencJI Ole narusza postanowian korzystmełszych dla urzeczywlstniama praw dziecka, ktore mogą znajdować Slę a) w ustawodawstwie Panstwa-Strony lub b) w prawie międzynarodowym obowiązującym to państwo CZĘŚĆ DRUGA Artykuł 42 Państwa-Strony zobowiązują Się do upowszechniania zasad l postanawlen nmlelszelj KonwencIl, zarówno wsrod dorosłych, Jak wsród dzieci, wykorzystując do tego celu będące w Ich dyspozycji środki Artykuł 43 1 W celu badama postępów dokonywanych przez Panstwa-Slrony w wykonywamu zobowlązan zactągmętych przez me na mocy mniejszej KonwenCJI ustanawia Się Komitet Praw DZiecka. który będzie wypełniał okreslone mżej funkcje 2 Komitet będzie Się składał z dziesięciu ekspertow, reprezentujących wysoki poziom moralny I po SIadaJących uznane kompetencje w dziedzinie. ktoreł dotyczy mniejsza Konwencla CzłonkOWie Komitetu będą wybieram przez Panstwa-Strony sposrod Ich obywatelt. zasiadających na zasadzie mezaletnoscl, Z uwzgjędnlenlem potrzeby zapewnlema słusznego podziału geograficznego oraz podstawowych systemow prawnych 3 CzłonkOWie Komitetu będą wybieram w głosowaniu tajnym z listy oso b wyznaczonych przez Panstwa Strony Każde Panstwo-Strona moze wyznaczyc Jednego kandydata sposrod SWOIch obywateli 4 Pierwsze wybory będą miały miejsce me później miw ciągu szesclu miesięcy od daty wejscla w zycie mmejszej KonwenCJI Następne wybory będą odbywały Się co dwa lata Przyn3Jmnref przez cztery miesiące przed datą każdych wyborów, Sekretarz Generalny OrganizaCJI Narodaw ZJednoczonych wezwie na piśmie Panstwa-Strony do przedstawlema swych kandydatów w okresie dwoch miesięcy Sekretarz Generalny opracuje następme listę alfabetyczną kandydatow wyznaczonych W ten sposob I zakomumkuje Ją Państwom-Stronom nlnlejszel KonwenCji 5 Wybory będą odbywały Się podczas spotkan Panstw-Stron, zwoływanych przez Sekretarza Generalnego w SIedZibie OrganizacjI Narodow Zjednoczonych Na tych spotkamach, na ktorych quorum będzie stanowiło dwie trzecie Panstw-Stron, kandydatami wybranymi będą osoby, które otrzymają nalwlększą liczbę głosoworaz bezwzględną hczbę głosów obecnych I głosujących reprezentantow Panstw-Stron 6 CzłonkOWIe Komitetu zostają wybraol na okres czterech lat Jezeh Ich kandydatura zostanie zgłoszona ponownie, będą mogli zostac ponownie wybram Mandat pięciu członkow wybranych w pierwszych wyborach wygasa po upływie dwoch lat NaZWiska tych pięciu członkow zostaną wybrane w drodze losowania przez przewodmczącego spotkama mezwłocznle po pierwszych wyborach 7 W przypadku śmierci lub rezygnacji członka Komitetu albo Jeżeli z JakiegokolWiek mnego powodu Ole może on dłużej wypełniać funkcji członka Komitetu Panstwo-Strona które przedstawiło jego kandydaturę mianuje za zgodą Komitetu Innego eksperta sposrod SWOIch obywateli na okres pozostały do końca kadencji 8 KomItet uchwala swoj regulamin wewnętrzny 19