zeszyt 3 katechezy III. Bóg obietnic

Transkrypt

1 zeszyt 3 katechezy III. Bóg obietnic

2 4 str. zesz 1-6 zaw. met kl 1 1 Poradnik metodyczny do nauczania religii rzymsko-katolickiej wed³ug podrêcznika nr AZ-52-01/1-1 zgodnego z programem nauczania nr AZ-5-01/1 Recenzenci: dr Elbieta Dziwosz, ks. dr Andrzej Kiciñski KOMITET REDAKCYJNY ks. Zbigniew Marek SJ (przewodnicz¹cy) ks. Andrzej Hajduk SJ, ks. Janusz Mó³ka SJ ZESPÓ AUTORÓW kierownik ks. Zbigniew Marek SJ (Kraków) Agnieszka Banasiak (Katowice) Dorota Cieœlik (Olkusz) ks. Ryszard Czekalski (P³ock) ks. Stanis³aw Dziekoñski ( om a) Ma³gorzata Figu³a (Ostrowiec Œwiêtokrzyski) Gra yna Foksa (Elbl¹g) Ewa Jaworska (Elbl¹g) ks. Krzysztof Kantowski (Koszalin) Anna Królikowska (Kraków) ks. Tomasz Lenczewski (Kalisz) Ma³gorzata Mendyk (Legnica) ks. Marek Mendyk (Legnica) Ewa Miœkowiec (Kraków) ks. Tadeusz Panuœ (Kraków) ks. Grzegorz Puchalski (Elbl¹g) Regina Pych (Elbl¹g) Joanna Strojek (Radom) Stefan Suliñski (Kraków) Ma³gorzata Suska (Kraków) Aneta urek (Kraków) Redakcja Dorota Cieœlik, Anna Królikowska Projekt ok³adki i opracowanie graficzne Tomasz Pra uch Nihil obstat: Prze³o ony Prowincji Polski Po³udniowej Towarzystwa Jezusowego ks. Adam ak SJ, Kraków, 9 maja 2002 r., l.dz. 82/02 ISBN (WAM) ISBN (WSFP) Wydawnictwo WAM Ksiê a Jezuici, Kraków 2002 Wy sza Szko³a Filozoficzno-Pedagogiczna IGNATIANUM w Krakowie, 2002 Studio INIGO CD 2002 WYDAWNICTWO WAM ul. Kopernika 26; Kraków tel. (012) ; fax (012) ; wam@wydawnictwowam.pl DZIA HANDLOWY tel. wew. 322, 348, 366; (012) ; fax (012) ; handel@wydawnictwowam.pl Zapraszamy do naszej KSIÊGARNI INTERNETOWEJ: Wszelkie prawa zastrze one. Bez pisemnej zgody wydawcy nie mo na do podrêcznika tworzyæ adnych materia³ów pomocniczych. Kraków 2002

3 CZ OWIEK SUMIENIA 1. ZA O ENIA KATECHEZY A. Cel katechezy Wspieranie katechizowanych w nabywaniu umiejêtnoœci kszta³towania sumienia umo liwiaj¹cego dokonywanie w³aœciwych wyborów. B. Treœæ orêdzia zbawczego Cz³owiekiem sumienia jest ka dy, kto w swoim postêpowaniu kieruje siê s¹dem rozumu, przez który osoba ludzka rozpoznaje jakoœæ moraln¹ (dobro, z³o) konkretnego czynu, który zamierza wykonaæ, którego w³aœnie dokonuje lub którego dokona³a. Rozwijane we wnêtrzu cz³owieka sumienie ods³ania przed nim prawo, któremu winien byæ pos³uszny i którego g³os wzywa go zawsze tam, gdzie istnieje potrzeba mi³owania i czynienia dobra oraz unikania z³a. Sumienie cz³owieka os¹dza te konkretne wybory, aprobuj¹c te, które s¹ dobre, i potêpiaj¹c te, które s¹ z³e. Tak wiêc sumienie obejmuje postrzeganie zasad moralnych, uczy ich zastosowania w okreœlonych okolicznoœciach przez praktyczne rozeznanie racji i dóbr, a w wyniku tego pozwala os¹dziæ konkretne czyny, zamierzenia lub zaistnia³e ju dokonania. Z tego te powodu cz³owiek ma prawo dzia³aæ zgodnie z sumieniem i wolnoœci¹, by osobiœcie podejmowaæ decyzje moralne. Nie wolno wiêc go zmuszaæ, aby postêpowa³ wbrew swojemu

4 20 III. Bóg obietnic sumieniu. Ale nie wolno mu te przeszkadzaæ w postêpowaniu zgodnie z w³asnym sumieniem, zw³aszcza w dziedzinie religijnej. Sumienie domaga siê, aby cz³owiek nieustannie je formowa³ i rozwija³. Sumienie dobrze uformowane jest prawe i prawdziwe. Formu³uje ono swoje s¹dy, kieruj¹c siê rozumem, zgodnie z prawdziwym dobrem chcianym przez m¹droœæ Stwórcy. Wychowanie sumienia jest nieodzowne w yciu ka dego cz³owieka, który jest poddawany negatywnym wp³ywom, a przez grzech kuszony do wybrania raczej w³asnego zdania i odrzucenia nauczania pewnego. Z tego w³aœnie powodu wychowanie sumienia jest zadaniem ca³ego ycia cz³owieka. Roztropne wychowanie kszta³tuje cnoty; chroni lub uwalnia od strachu, egoizmu i pychy, fa³szywego poczucia winy i d¹ eñ do upodobania w sobie, zrodzonego z ludzkich s³aboœci i b³êdów. Wychowanie sumienia zapewnia wolnoœæ i prowadzi do pokoju serca. Powy sze wyjaœnienia nie chroni¹ oczywiœcie cz³owieka przed sytuacjami, które czyni¹ jego s¹d moralny mniej pewnym i utrudniaj¹ decyzjê. W takich przypadkach zawsze powinien szukaæ tego, co jest s³uszne i dobre, oraz rozeznawaæ wolê Bo ¹ wyra on¹ w prawie Bo ym. W takich przypadkach zawsze powinien mieæ na uwadze to, e: nigdy nie jest dopuszczalne czynienie z³a, by wynik³o z niego dobro; Wszystko... co byœcie chcieli, eby wam ludzie czynili, i wy im czyñcie! (Mt 7, 12) mi³oœæ zawsze przejawia siê w szacunku dla bliÿniego i jego sumienia. Powy sze zasady wskazuj¹ równie kierunek, w jakim winno zmierzaæ formowanie sumienia cz³owieka. W tych wysi³kach pomoc¹ mo e byæ dla niego czytane i zg³êbiane s³owo Bo e. W nim cz³owiek odkrywa bowiem Bo e zamiary i w ich œwietle usi³uje postêpowaæ. To z kolei wymaga wiary, modlitwy oraz wysi³ku kierowania siê w praktyce w³asnego ycia poznawan¹ wol¹ Bo ¹. Niedoœcig³ym wzorem w jej wype³nianiu jest Jezus, który, aby dochowaæ wiernoœci woli Boga, przyj¹³ na siebie œmieræ na krzy u. Ponadto wiara w zmartwychwsta³ego Jezusa uczy, e cz³owiek otrzymuje od Boga wsparcie w kszta³towaniu swego sumienia dziêki darom Ducha Œwiêtego, a tak e wspomagany jest œwiadectwem i radami innych ludzi oraz prowadzony nauczaniem Koœcio³a. C. Metody pracy rozmowa, praca z tekstem.

5 19. Cz³owiek sumienia 21 D. Literatura pomocnicza T. Bartel, Refleksje modlitewne Jana Paw³a II, Kraków A. Wstêp 2. PLAN KATECHEZY Katechezê rozpoczynamy od zwrócenia uwagi m³odzie y na formê wyborów dokonywanych przez nich samych, jak te przez innych ludzi. Nale- y podkreœliæ, e zazwyczaj cz³owiek kieruje siê przy ich dokonywaniu ró - nymi kryteriami. Winno siê m³odzie y uœwiadomiæ, e problemem w dokonywanych wyborach s¹ w³aœnie te kryteria, zasady, jakimi cz³owiek winien siê kierowaæ. W prowadzonej rozmowie winno pojawiæ siê pytanie o sumienie cz³owieka oraz o warunki niezbêdne do tego, by mo na by³o mówiæ, e jest siê cz³owiekiem sumienia. B. Rozwiniêcie W pracy umo liwiaj¹cej dopowiedzenie, wyjaœnienie znaczenia wskazanych pojêæ mo na pos³u yæ siê podrêcznikiem. Kolejne zadanie winno zawieraæ wyjaœnienia: roli sumienia, jego formowania oraz zasad umo liwiaj¹cych zdobycie pewnoœci sumienia. W tym celu proponuje siê pracê w grupach nad tekstami podaj¹cymi wyjaœnienia powy - szych pytañ przez Koœció³. C. Zakoñczenie W koñcowej czêœci mo na podj¹æ rozmowê z m³odzie ¹ o tym, dlaczego chrzeœcijanin powinien byæ cz³owiekiem sumienia? W rozmowie winna zostaæ podkreœlona potrzeba respektowania prawa Bo ego, którego istotnym elementem jest dobro drugiego cz³owieka przykazanie mi³oœci. Winno siê te wskazaæ na wynikaj¹ce z otrzymanego chrztu zobowi¹zanie do tego, aby rozwijaæ w sobie g³os sumienia i nim siê kierowaæ.

6 22 III. Bóg obietnic D. Zeszyt ucznia Zapisem do zeszytu s¹ notatki sporz¹dzone przez uczniów podczas pracy w grupach. 3. MATERIA DO WYKORZYSTANIA PODCZAS KATECHEZY Tekst 1: M³odzie na podstawie poni szych tekstów winna wskazaæ na rolê, jak¹ spe³nia w yciu cz³owieka sumienie. Sumienie moralne jest s¹dem rozumu, przez który osoba ludzka rozpoznaje jakoœæ moraln¹ konkretnego czynu, który zamierza wykonaæ, którego w³aœnie dokonuje lub którego dokona³a. Cz³owiek we wszystkim tym, co mówi i co czyni, powinien wiernie iœæ za tym, o czym wie, e jest s³uszne i prawe. W³aœnie przez s¹d swego sumienia cz³owiek postrzega i rozpoznaje nakazy prawa Bo ego: Sumienie jest prawem naszego ducha, ale go przewy sza; upomina nas, pozwala poznaæ odpowiedzialnoœæ i obowi¹zek, obawê i nadziejê... Jest zwiastunem Tego, który tak w œwiecie natury, jak i ³aski, mówi do nas przez zas³onê, poucza nas i nami kieruje. Sumienie jest pierwszym ze wszystkich namiestników Chrystusa (KKK 1778). Godnoœæ osoby ludzkiej zawiera w sobie prawoœæ sumienia i jej siê domaga. Sumienie obejmuje postrzeganie zasad moralnych (syndereza), ich zastosowanie w danych okolicznoœciach przez praktyczne rozeznanie racji i dóbr, a w wyniku tego s¹d o konkretnych czynach, zamierzonych lub ju dokonanych. Prawda o dobru moralnym, wyra ona w prawie rozumu, jest praktycznie i konkretnie uznana przez roztropny s¹d sumienia. Cz³owieka, który wybiera zgodnie z tym s¹dem, nazywa siê cz³owiekiem roztropnym (KKK 1780). Sumienie pozwala wzi¹æ odpowiedzialnoœæ za dokonane czyny. Je eli cz³owiek pope³nia z³o, s³uszny s¹d sumienia mo e byæ w nim œwiadkiem uniwersalnej prawdy o dobru, a zarazem o z³u jego pojedynczego wyboru. Wyrok s¹du sumienia stanowi rêkojmiê nadziei i mi³osierdzia. Poœwiadczaj¹c z³y czyn, przypomina o przebaczeniu, o które trzeba prosiæ, o dobru, które nale y ci¹gle praktykowaæ, i o cnocie, któr¹ bezustannie nale y rozwijaæ za pomoc¹ ³aski Bo ej: Uspokoimy przed Nim nasze serce. A jeœli nasze serce oskar a nas, to Bóg jest wiekszy od naszego serca i zna wszystko (1 J 3, 19-20) (KKK 1781).

7 19. Cz³owiek sumienia 23 Cz³owiek ma prawo dzia³aæ zgodnie z sumieniem i wolnoœci¹, by osobiœcie podejmowaæ decyzje moralne. «Nie wolno wiêc go zmuszaæ, aby postêpowa³ wbrew swojemu sumieniu. Ale nie wolno mu te przeszkadzaæ w postêpowaniu zgodnie z w³asnym sumieniem, zw³aszcza w dziedzinie religijnej» (KKK 1782). Tekst 2: Pracuj¹cy z poni szymi tekstami winni podj¹æ próbê wyjaœnienia, co znaczy formowaæ w³asne sumienie? Sumienie powinno byæ uformowane, a s¹d moralny oœwiecony. Sumienie dobrze uformowane jest prawe i prawdziwe. Formu³uje ono swoje s¹dy, kieruj¹c siê rozumem, zgodnie z prawdziwym dobrem chcianym przez m¹droœæ Stwórcy. Wychowanie sumienia jest nieodzowne w yciu ka dego cz³owieka, który jest poddawany negatywnym wp³ywom, a przez grzech kuszony do wybrania raczej w³asnego zdania i odrzucenia nauczania pewnego (KKK 1783). Wychowanie sumienia jest zadaniem ca³ego ycia. Od najm³odszych lat wprowadza ono dziecko w poznawanie i praktykowanie prawa wewnêtrznego, rozpoznawanego przez sumienie. Roztropne wychowanie kszta³tuje cnoty; chroni lub uwalnia od strachu, egoizmu i pychy, fa³szywego poczucia winy i d¹ eñ do upodobania w sobie, zrodzonego z ludzkich s³aboœci i b³êdów. Wychowanie sumienia zapewnia wolnoœæ i prowadzi do pokoju serca (KKK 1784). W formowaniu sumienia s³owo Bo e jest œwiat³em na naszej drodze; powinniœmy przyjmowaæ je przez wiarê i modlitwê oraz stosowaæ w praktyce. Powinniœmy tak e badaæ nasze sumienie, wpatruj¹c siê w krzy Pana. Jesteœmy wspierani darami Ducha Œwiêtego, wspomagani œwiadectwem lub radami innych ludzi i prowadzeni pewnym nauczaniem Koœcio³a (KKK 1785). Tekst 3: Pracuj¹cy z poni szymi tekstami winni wyjaœniæ, jak nale y siê zachowaæ w sytuacjach mniej pewnych, mniej jasnych. Sumienie, staj¹c wobec wyboru moralnego, mo e wydaæ zarówno prawy s¹d zgodny z rozumem i prawem Bo ym, jak i przeciwnie s¹d b³êdny, który od tego odbiega (KKK 1786). Niekiedy cz³owiek spotyka siê z sytuacjami, które czyni¹ s¹d moralny mniej pewnym i utrudniaj¹ decyzjê. Powinien jednak zawsze szukaæ tego,

8 24 III. Bóg obietnic co jest s³uszne i dobre, oraz rozeznawaæ wolê Bo ¹ wyra on¹ w prawie Bo ym (KKK 1787). W tym celu cz³owiek stara siê interpretowaæ dane doœwiadczenia i znaki czasów dziêki cnocie roztropnoœci, radom osób godnych zaufania oraz pomocy Ducha Œwiêtego i Jego darów (KKK 1788). Oto niektóre zasady, które stosuj¹ siê do wszystkich przypadków: nigdy nie jest dopuszczalne czynienie z³a, by wynik³o z niego dobro; «z³ota zasada»: Wszystko... co byœcie chcieli, eby wam ludzie czynili, i wy im czyñcie! (Mt 7, 12); mi³oœæ zawsze przejawia siê w szacunku dla bliÿniego i jego sumienia: W ten sposób grzesz¹c przeciwko braciom i ra ¹c ich... sumienia, grzeszycie przeciwko samemu Chrystusowi (1 Kor 8, 12). Dobr¹ jest rzecz¹... nie czyniæ niczego, co twego brata razi, gorszy albo os³abia (Rz 14, 21) (KKK 1789).

9 56 Spis treœci 17. U Ÿróde³ prawdy i wolnoœci Powierzone dobro Cz³owiek sumienia PrzyjdŸ, Panie Jezu! Adwent Wartoœæ pracy Pracownik pracodawca W³asnoœæ