W NUMERZE M.IN.: Barbara Golanko Możliwości wsparcia Finansowego spółdzielni socjalnej ze strony Urzędów Pracy

Transkrypt

1 MARZEC W NUMERZE M.IN.: Barbara Golanko Możliwości wsparcia Finansowego spółdzielni socjalnej ze strony Urzędów Pracy Agnieszka Pacut Kształcenie pozaformalne w zakresie przedsiębiorczości społecznej w Polsce. Przegląd wybranych inicjatyw Łukasz Maźnica Internet w służbie społeczeństwu rzecz o bezpieniężnej gospodarce alternatywnej III Festiwal i Targi Ekonomii Społecznej w Skale 8 numer Półrocznika Ekonomia społeczna

2 MARZEC 2014 NUMER 6 Od Redakcji.. Wydarzenia.. Artykuły.. Od Redakcji nr Półrocznika Ekonomia społeczna....4 Dotacje i wsparcie pomostowe finansowo-doradcze...5 Barbara Golanko Możliwości wsparcia Finansowego spółdzielni socjalnej ze strony Urzędów Pracy...7 Agnieszka Pacut Kształcenie pozaformalne w zakresie przedsiębiorczości społecznej w Polsce. Przegląd wybranych inicjatyw..10 Łukasz Maźnica Internet w służbie społeczeństwu rzecz o bezpieniężnej gospodarce alternatywnej...17 Relacje.. III Festiwal i Targi Ekonomii Społecznej w Skale Ogłoszenia. Wzmocnij i wypromuj swój PES!...21 Zaproszenie do współpracy

3 Od Redakcji Szanowni Państwo, Szósty numer Biuletynu Ekonomii Społecznej rozpoczyna przedstawienie zawartości półrocznika Ekonomia Społeczna. W tym samym dziale wydarzeń znajduje się sprawozdanie z realizacji II edycji zadania 2 Dotacje i wsparcie pomostowe finansowodoradcze w projekcie MOWES. Dział artykuły zawiera trzy opracowania. W pierwszym przedstawiono podstawy zakładania spółdzielni socjalnych, a także wyjaśniono możliwości ich wsparcia finansowego przez Urzędy Pracy. Biuletyn został przygotowany w ramach projektu MOWES Małopolski Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Życzymy miłej lektury! W drugim artykule znajduje się przegląd wybranych inicjatyw kształcenia pozaformalnego w zakresie przedsiębiorczości społecznej w Polsce. Ostatni artykuł przedstawia przykłady przedsięwzięć nawiązujące do bezpieniężnej gospodarki alternatywnej. W dziale Relacje znajdziecie Państwo opis III Festiwalu i Targów Społecznych Ekonomii Społecznej w Skale, które odbyły się 16 marca br. Sekcję Ogłoszenia otwiera informacja o działaniach w ciągu najbliższych 3 miesięcy w formie bezpłatnego doradztwa biznesowe go oraz bezpłatnych usług marketingowych, księgowych i prawnych. Tradycyjnie tę część Biuletynu kończy zaproszenie do współpracy. 3

4 WYDARZENIA 8 numer Półrocznika Ekonomia społeczna Numer ósmy półrocznika, który przekazujemy w Państwa ręce jest bogaty, tak poprzez różnorodność prezentowanych w nim zagadnień, jak i jego objętość. Hołdując naszej tradycji, zadbaliśmy o to, aby pojawiły się w nim zarówno artykuły teoretyczne, jak i teksty prezentujące efekty badań empirycznych. Ponadto w tym numerze prezentujemy wartościowe inicjatywy służące promocji idei i wartości ekonomii społecznej, recenzję oryginalnej publikacji oraz tłumaczenie ważnego dla rozumienia fenomenu ekonomii społecznej tekstu klasycznego. Sekcję Artykuły otwiera tekst Lidii Węsierskiej-Chyc zatytułowany Gospodarka społeczna to nie sektor. Podjęto w nim problem o znaczeniu istotnym dla sposobu pojmowania gospodarki społecznej w Polsce. Zagadnienie integracji usług społecznych i socjalnych analizuje Mirosław Grewiński w artykule Usługi społeczne i socjalne jako wspólny obszar polityki i ekonomii społecznej. Autor przedstawia logiczny wywód przemawiający za koniecznością łączenia tych usług, odwołując się zarówno do racji teoretycznych, jak i tych o charakterze empirycznym. Agnieszka Szczudlińska-Kanoś w artykule Wspólnoty lokalne wobec rozwoju ekonomii społecznej analizuje znaczenie wspólnot lokalnych dla rozwoju ekonomii społecznej. Autorka lokuje swoje rozważania w sferze teorii, a także odnosi je do specyficznych uwarunkowań kulturowych. W artykule Zatrudnienie socjalne czy pomoc społeczna? Aktywizacja społecznozawodowa w opinii jej odbiorców Marta Danecka podejmuje próbę rozstrzygnięcia dylematu zarysowanego w tytule tekstu. Monika Chomątowska w tekście Nauka społeczna Kościoła a gospodarka społeczna przedmiotem swoich intelektualnych dociekań czyni relacje między doktryną Kościoła a aksjologią leżącą u podstaw gospodarki społecznej. W artykule wskazano na zbieżność obu pojęć, jak i przedstawiono obszary, w których następuje ich rozchodzenie się. Problematykę związków między kulturą a ekonomią społeczną podejmuje Łukasz Maźnica w artykule Kapitał kulturowy jako determinanta i zasób ekonomii społecznej. Autor zwraca uwagę na wciąż, jego zdaniem, słabo wykorzystany potencjał kapitału społecznego dla rozwoju ekonomii społecznej. Autorka artykułu Relacje firm z podmiotami ekonomii społecznej, Daria Murawska, analizuje złożone relacje między podmiotami ekonomii społecznej a przedsiębiorstwami, lokując swoje rozważania w przestrzeni problematyki powiązanej ze społeczną odpowiedzialnością biznesu. Wpływ wybranych prawnych form działania administracji na natężenie współpracy z podmiotami ekonomii to tytuł artykułu autorstwa Magdaleny Małeckiej-Łyszczek. Autorka identyfikuje możliwe formy współpracy między administracją a podmiotami ekonomii społecznej oraz wiele uwagi poświęca omówieniu tych form działania administracji publicznej, których stosowanie prowadzi do poszerzenia obszaru tej współpracy. Albert Izdebski i Małgorzata Ołdak w artykule Między rynkiem a społeczności lokalną wybrane aspekty funkcjonowania spółdzielni socjalnych w świetle badań Monitoring spółdzielni socjalnych 2010 opisują wyniki badania, którego nazwa pojawia się w tytule tekstu. Stały się one kanwą dla sformułowa- 4

5 nia interesujących wniosków na temat działań spółdzielni socjalnych. Obraz spółdzielczości socjalnej w stolicy przedstawia Maciej Czarkowski w artykule Spółdzielnie socjalne w Warszawie. W kolejnej sekcji przedstawiono trzy inicjatywy. Pierwsza, opisana przez Annę Karcz, to projekt edukacyjny pn. Ekonomia Solidarności realizowany przez Fundację Centrum Solidarności z Gdańska. Kolejna, zatytułowana Przedsiębiorczość społeczna w Europie Wschodniej przedstawia szkolenia z zakresu przedsiębiorczości społecznej dla liderów środowisk osób młodych z krajów tj.: Polska, Dania, Mołdawia, Gruzja, Rumunia i Ukraina. Sekcję zamyka informacja o konferencji poświęconej mierzeniu społecznego odziaływania podmiotów ekonomii społecznej, która odbyła się na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Podczas konferencji zaprezentowano polską metodę mierzenia społecznej wartości dodanej pn. ESomestr opracowana przez zespół ekspertów Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. W tym numerze przedstawiono także recenzję książki W poszukiwaniu tradycji. Dwa dwudziestolecia pozarządowych inspiracji autorstwa Piotra Frączaka. Autorka recenzji, Ewa Bogacz-Wojtanowska, wskazuje na walory intelektualne tej pracy. W szczególności eksponuje znaczenie tych jej elementów, które mówią o potrzebie zakorzeniania organizacji pozarządowych w wartościach i tradycjach społeczności lokalnych, w których i na rzecz których działają. W sekcji Biblioteka tekstów klasycznych zaprezentowano opracowanie autorstwa Carlo Borzagi, Sary Depedri, Ermanno Tortia zatytułowane Rola spółdzielni i przedsiębiorstw społecznych. Apel o pluralizm gospodarczy. Półrocznik jest wydawany przez Małopolską Szkołę Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie w projekcie Zintegrowany System Wsparcia Ekonomii Społecznej, współfinansowanym ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Redakcja zaprasza potencjalnych Autorów przedstawicieli środowiska naukowego, ekspertów i praktyków do współpracy. Szczegóły dotyczące zasad nadsyłania tekstów znajdują się w zakładce Wskazówki dla Autorów. Przyjmowane są także teksty stanowiące komentarz do dotychczas prezentowanych na łamach czasopisma zagadnień. Osoby zainteresowane otrzymaniem wersji tradycyjnej publikacji prosimy o kontakt z redakcją: redakcjaes@uek.krakow.pl tel. (12) Ósmy numer półrocznika Ekonomia Społeczna" w wersji PDF do pobrania na stronie (zakładka: Półrocznik Ekonomia społeczna ). 5

6 WYDARZENIA Dotacje i wsparcie pomostowe finansowo-doradcze W ramach II edycji zadania 2 tj. Dotacje i wsparcie pomostowe finansowo-doradcze projektu pn. Małopolski Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej zrekrutowano 123 osoby (26 osób w subregionie tarnowskim, 19 osób w subregionie sądeckim, 14 osób w subregionie południowym, 40 osób w subregionie krakowskim, 24 osób w subregionie zachodnim). W wyniku procesu rekrutacji tj. 3 etapów do udziału w projekcie Komisja Rekrutacyjna zakwalifikowała łącznie 69 osób (zarówno fizycznych jak i przedstawicieli osób prawnych) wchodzących w skład grup inicjatywnych tj.: 15 osób w subregionie tarnowskim, 12 osób w subregionie sądeckim, 13 osób w subregionie południowym, 14 osób w subregionie krakowskim oraz 15 osób w subregionie zachodnim. Wszystkie osoby, które zostały zakwalifikowane do udziały w projekcie ukończyły cykl szkoleniowo-doradczy z zakresu Zasad zakładania i prowadzenia spółdzielni socjalnej, co skutkowało możliwością aplikowania o środki finansowe na założenie /przystąpienie /zatrudnienie /do/w spółdzielni socjalnej. Podczas naboru wniosków o przyznanie wsparcia finansowego, który trwał w okresie r 17 grup inicjatywnych złożyło wnioski o przyznanie wsparcia finansowego wraz z biznesplanem na łączno kwotę: ,64 zł ( ,00 zł w subregionie tarnowskim, ,49 zł w subregionie sądeckim, ,15 zł w subregionie południowym, ,00 zł w subregionie krakowskim oraz ,00 zł w subregionie zachodnim). W wyniku prac Komisji Oceny Wniosków, która dokonała oceny merytorycznej jak i odwołań do złożonych wniosków o przyznanie wsparcia finansowego wraz z biznesplanem na założenie /przystąpienie /zatrudnienie /do/w spółdzielni socjalnej do otrzymania środków finansowych zostali rekomendowani: w subregionie tarnowskim (Spółdzielnia Socjalna Bella Vita, Spółdzielnia Socjalna Fizjo+, w subregionie sądeckim ( Okno na Świat Spółdzielnia Socjalna, Spółdzielnia Socjalna Emu ), w subregionie południowym ( WW2 Spółdzielnia Socjalna, Beskidzka Spółdzielnia Socjalna), w subregionie krakowskim (Spółdzielnia Socjalna Fonika, Spółdzielnia Socjalna ICELANDIA, Spółdzielnia Socjalna Podkówka ), w subregionie zachodnim (Spółdzielnia Socjalna Husaria ) na łączno kwotę: ,49 zł. Obecnie Agencja Rozwoju Małopolski Zachodniej S.A. jako Operator Wsparcia podpisuje umowy o przyznaniu wsparcia finansowego oraz umowy o udzieleniu wsparcia pomostowego z w/w Spółdzielniami Socjalnymi, które zostały już zarejestrowane przez właściwy Sąd. 6

7 ARTYKUŁY Możliwości wsparcia Finansowego spółdzielni socjalnej ze strony Urzędów Pracy Co to jest spółdzielnia socjalna? Jakie obowiązują zasady zakładania i finansowania spółdzielni socjalnej? Spółdzielnia socjalna jest przykładem podmiotu ekonomii społecznej łączącym cele gospodarcze i społeczne; dobrowolnie zrzeszającą nieograniczoną liczbę osób, które wspólnie prowadzą działalność gospodarczą. Spółdzielnia socjalna stwarza możliwość wspólnego prowadzenia przedsiębiorstwa osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym, którym byłoby szczególnie ciężko rozpocząć samodzielnie własną działalność gospodarczą. Członkowie spółdzielni sami tworzą dla siebie miejsca pracy, które stają się ich wspólnym dobrem. Dzięki współpracy i zaangażowaniu w utrzymanie miejsc pracy członkowie spółdzielni zdobywają nowe umiejętności i kwalifikacje zawodowe, które w przyszłości mogą być niezbędne do samodzielnego funkcjonowania na rynku pracy. Spółdzielnia socjalna powstaje i działa realizując na dwa podstawowe cele: 1) wspólne prowadzenie przedsiębiorstwa, 2) włączenie spółdzielców w życie społeczne i zawodowe, odbudowanie ich umiejętności tworzenia i podtrzymywania relacji zarówno w pracy, rodzinie jak i w szerszej grupie społeczności. O szczególnym charakterze spółdzielni socjalnej decydują: 1) typ osób, które mogą spółdzielnię założyć, 2) osobista praca członków jako podstawa działalności spółdzielni, 3) cele społeczne, jakie musi wyznaczyć sobie spółdzielnia (społeczna i zawodowa reintegracja członków, rozumiana jako odbudowywanie i podtrzymywanie umiejętności uczestniczenia (...) członków w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu (...), odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy, 4) w odróżnieniu od innych podmiotów ekonomii społecznej spółdzielnia socjalna wymaga dużej samodzielności i odpowiedzialności jej członków. Kto może założyć spółdzielnię socjalną? Spółdzielnię socjalną mogą założyć osoby fizyczne zagrożone wykluczeniem lub osoby prawne (organizacje pozarządowe, jednostki samorządu terytorialnego lub kościelne osoby prawne). Osoby fizyczne zakładające spółdzielnię socjalną muszą mieć całkowitą zdolność do czynności prawnych i należeć do jednej z poniższych grup: 1) osoby bezrobotne (w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia) 2) osoby niepełnosprawne (w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) 3) osoby, o których mowa w ustawie o zatrudnieniu socjalnym: bezdomne, realizujące indywidualny program wychodzenia z bezdomności (w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej), uzależnione od alkoholu po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego, 7

8 uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, chore psychicznie w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego, zwalniane z zakładów karnych, mające trudności w integracji ze środowiskiem w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, uchodźcy realizujący indywidualny program integracji w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej. Ponadto członkami spółdzielni socjalnej mogą zostać również inne osoby, nie należące do grup zagrożonych wykluczeniem, o ile ich liczba nie stanowi więcej niż 50% ogólnej liczby założycieli. W celu założenia spółdzielni socjalnej należy przygotować statut spółdzielni, który powinien zawierać: 1) nazwę spółdzielni, 2) przedmiot działalności spółdzielni, 3) czas trwania spółdzielni, jeżeli zakładamy ją na czas określony, 4) prawa i obowiązki członków, 5) zasady i tryb przyjmowania nowych członków, 6) zasady wypowiadania członkostwa, wykreślania i wykluczania członków, 7) wysokość wpisowego oraz wysokości i ilości udziałów, które członek obowiązany jest zadeklarować, 8) terminy wnoszenia i zwrotu udziałów oraz skutki nie wykonania tego w terminie, 9) szczegóły dotyczące zasad funkcjonowania organów spółdzielni czyli walnego zgromadzenia i zarządu, a w spółdzielniach liczących więcej niż 15 członków również rady nadzorczej (jeżeli członków jest mniej radę również można powołać, ale stosowny zapis na ten temat musi znaleźć się w statucie). Następnie przeprowadza się zebranie założycielskie wraz z przyjęciem statutu i wyborem organów statutowych. Wtedy też można rozpocząć procedurę rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Sąd rejestrowy sprawdza dokładnie dokumenty i w razie niejasności czy nieprawidłowości zwraca się założycieli z prośbą o wyjaśnienie lub uzupełnienie danych. Po zakończonej rejestracji należy uzyskać numer REGON w Głównym Urzędzie Statystycznym, udać się do urzędu skarbowego i uzyskać numeru NIP, poinformować ZUS i założyć konto bankowe, na które będą wpłacane środki z funduszu założycielskiego, a także wpisowe i udziały poszczególnych członków spółdzielni. Wsparcie finansowe ze strony Urzędów Pracy Fundusz PFRON Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie przyznania osobie niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej osoba niepełnosprawna może otrzymać ze środków Funduszu PFRON jednorazowo środki na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej w wysokości określonej w umowie zawartej ze starostą, nie więcej jednak niż do wysokości piętnastokrotności najniższego wynagrodzenia, jeśli nie otrzymała bezzwrotnych środków publicznych na ten cel. Osoby niepełnosprawne mogą ubiegać się dofinansowanie, jeżeli: 1) posiadają ustalony stopniem niepełnosprawności, 2) nie pozostają w zatrudnieniu w rozumieniu Kodeksu Pracy, 3) posiadają status osoby bezrobotnej lub poszukującej pracy nie prowadziły nigdy działalności gospodarczej lub od co najmniej 12 miesięcy nie posiadają wpisu do ewidencji działalności gospodarczej jako osoby prowadzące działalność gospodarczą, 4) nigdy nie korzystały ze środków PFRON lub innych środków publicznych na podjęcie działalności gospodarczej, 5) nie posiadają zaległości w zobowiązaniach wobec PFRON, 8

9 6) nie zalegają z opłacaniem w terminie podatków, 7) nie były karane przez ostatnie 2 lata za przestępstwa gospodarcze. Jakie mogą być formy zabezpieczenia środków na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej? Poręczenie, w tym poręczenie spółdzielni socjalnej, weksel z poręczeniem wekslowym (awal), gwarancja bankowa, zastaw na prawach lub rzeczach, blokada rachunku bankowego lub akt notarialny o poddaniu się egzekucji przez dłużnika. Do czego musi zobowiązać się Wnioskodawca aby otrzymać środki? 1) przeznaczenia środków na cel określony w umowie, 2) członkostwa w spółdzielni socjalnej przez okres co najmniej 24 miesięcy, z uwzględnieniem okresów choroby, powołania do odbycia zasadniczej lub zastępczej służby wojskowej lub korzystania ze świadczenia rehabilitacyjnego, 3) udokumentowania realizacji umowy na wezwanie starosty, 4) informowania starosty o wszelkich zmianach dotyczących realizacji umowy, w terminie 7 dni od dnia wystąpienia tych zmian, 5) rozliczenia otrzymanych środków w terminie określonym w umowie, 6) zabezpieczenia zwrotu kwoty. Wszelkie informacje odnośnie sposobu, trybu, wymaganych dokumentów odnośnie zakładania spółdzielni socjalnych można znaleźć na stronach powiatowych urzędów pracy. Barbara Golanko Fundusz Pracy Starosta może przyznać bezrobotnemu, absolwentowi Centrum Integracji Społecznej, absolwentowi Klubu Integracji Społecznej jednorazowo środki, jeżeli: 1) podejmowana działalność jest na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych, 2) wysokość przyznanych bezrobotnemu środków nie może przekraczać 4-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka założyciela spółdzielni oraz 3-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej założeniu. 9

10 ARTYKUŁY Kształcenie pozaformalne w zakresie przedsiębiorczości społecznej w Polsce. Przegląd wybranych inicjatyw Problematyka przedsiębiorczości społecznej przeżywa w Polsce renesans od kilku lat. Głównie za sprawą finansowania z Unii Europejskiej podejmowane jest wiele inicjatyw, których celem jest wsparcie sektora ekonomii społecznej 1 w Polsce. Ważną formą owych działań jest edukacja kadr i otoczenia gospodarki społecznej. W artykule zwrócono uwagę na inicjatywy edukacyjne w zakresie gospodarki społecznej realizowane w Polsce poza formalnym, szkolnym systemem nauczania. Wyjaśniono specyfikę kształcenia pozaszkolnego, uwzględniając polski kontekst. Następnie zagadnienie zilustrowano kilkoma przedsięwzięciami edukacyjnymi o charakterze pozaformalnym zwracając uwagę na wypracowane materiały i formy dydaktyczne. Formy edukacji W raporcie pt. Dorośli w systemie edukacji formalnej: polityka i praktyka w Europie 2 opublikowanym przez Komisję Europejską w 2011 roku za istotne źródła informacji w zakresie form kształcenia uznano: typologie, definicje, glosariusze i podręczniki przygotowane przez OECD, CEDEFOP, Eurostat. Klasyfikacje form kształcenia wypracowane przez wskazane wyżej instytucje oraz źródła informacji na ten temat przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Formy kształcenia wybrane źródła informacji Typ Klasyfikacja form instytucji kształcenia Źródło informacji OECD formalne, nieformalne, incydentalne Beyond Rhetoric: Adult Learning Policies and Practices, OECD, 2003, cyt. za: Uczenie się dorosłych. Przegląd tematyczny. Raport źródłowy Polska, Ministerstwo Gospo- Eurostat CEDEFOP formalne, pozaformalne, nieformalne, incydentalne formalne, pozaformalne, nieformalne darki i Pracy, OECD, Warszawa 2005 Classification of learning activities Manual, Office for Official Publications of the European Communities, Eurostat, Luksemburg 2006 Terminology of vocational training policy. A multilingual glossary of an enlarged Europe, Office for Official Publications of the European Communities, CEDEFOP, Luksemburg 2004; Terminology of European education and training policy. A Selection of 100 key term, Office for Official Publications of the European Communities, CEDEFOP, Luksemburg 2008 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Dorośli w systemie edukacji formalnej: polityka i praktyka w Europie, Komisja Europejska, Warszawa 2011; Study on European terminology in adult education for a common language and common understanding and monitoring of the sector, NRDC 2010, ( ). 10

11 Uogólniając za powszechny można przyjąć podział na edukację formalną (ang. formal learning), pozaformalną (ang. non-formal learning) 3 i nieformalną (ang. informal learning). Analizując szczegółowe definicje zawarte we wskazanych publikacjach należy zwrócić uwagę na istnienie różnic koncepcyjnych i terminologicznych w definiowaniu form kształcenia. Przykładowo według OECD kształcenie nieformalne to świadoma i zorganizowana działalność kształcąco-wychowawcza prowadzona poza ustawowym formalnym systemem szkolnym, umożliwiająca określonej grupie uczestników osiągnięcie założonych celów kształcenia 4. Z kolei według Eurostatu kształcenie pozaformalne może odbywać się zarówno w obrębie instytucji edukacyjnych, jak i poza nimi, mogą w nim uczestniczyć osoby z wszystkich grup wiekowych. W zależności od kontekstu krajowego może ono obejmować programy edukacyjne zwalczające niepiśmienność dorosłych, kształcenie podstawowe dzieci nieuczęszczających do szkoły oraz kształtowanie umiejętności życiowych, zawodowych i kultury ogólnej. Kształcenie pozaformalnego od formalnego odróżnia jedno zasadnicze kryterium. A mianowicie, w przypadku kształcenia formalnego osiągnięty wynik dydaktyczny można odnaleźć w krajowych ramach kwalifikacji. Analizując literaturę krajową warto przytoczyć podejście Głównego Urzędu Statystycznego. W badaniu pt. Kształcenie dorosłych wyróżnił on następujące typy kształcenia: formalne, pozaformalne i nieformalne (samokształcenie). Kształcenie pozaformalne 5 jest rozumiane jako wszelkie zorganizowane działania edukacyjne, które nie odpowiadają definicji edukacji szkolnej, tzn. nie są one zapewnione poprzez formalne instytucje szkolne. Dotyczy ono wszystkich rodzajów dokształcania i szkoleń poza systemem szkolnym. Kształcenie pozaformalne, inaczej niż w przypadku edukacji formalnej, nie powoduje zmiany w poziomie wykształcenia. Kształcenie takie prowadzone jest zazwyczaj w formie kursów, szkoleń, instruktaży (w miejscu pracy lub poza nim), seminariów, konferencji lub wykładów, na które respondent zgłosił się i w których uczestniczył. Kształcenie poza formalnym systemem edukacji prowadzi zazwyczaj do rozwoju, poszerzania i zdobywania umiejętności w różnych dziedzinach życia zawodowego, społecznego jak również kulturalnego. W odróżnieniu od kształcenia nieformalnego, kształcenie pozaformalne powinno odbywać się przy udziale wykładowcy, instruktora, nauczyciela lub szkoleniowca. Zajęcia mogą mieć charakter kursów lub szkoleń doskonalących kwalifikacje zawodowe, mogą prowadzić do uzyskania umiejętności potrzebnych w życiu społecznym. Uczestnictwo w takim szkoleniu może kończyć się uzyskaniem świadectwa lub nie 6. Z kolei w Szczegółowym Opisie Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki kształcenie pozaformalne scharakteryzowano jako kształcenie instytucjonalne i sformalizowane realizowane poza programami umożliwiającymi zdobycie uznawanych w danym systemie prawnym kwalifikacji (np. szkolenia oparte na doświadczeniu firm, korporacji, organizacji społecznych 7. Przedmiotem zainteresowania w ramach niniejszego artykułu jest świadoma i zorganizowana działalność kształcącowychowująca prowadzona poza ustanowionym formalnym systemem szkolnym 8. Kształcenie w takim systemie może mieć różne formy, i jest zapewnione przez instytucje działające poza oficjalnym systemem szkolnym, zarówno instytucje publiczne, prywatne, inicjatywy obywatelskie i w ramach innych przedsięwzięć. Problematyka edukacji kadr w zakresie gospodarki społecznej i przedsiębiorczości społecznej nie była dotychczas szerzej analizowana w Polsce. Dostępne opracowania i raporty badawcze poświęcone są tematom bliskoznacznym tj. rola edukacji pozaszkolnej i samokształcenia w sferze działań obywatelskich (np. G. Makowski, F. Pazderski 9, 11

12 M. Koziarek 10 ), edukacja obywatelska w Polsce (np. E. Siellawa-Kolbowska i in., ), analiza usług świadczonych przez organizacje infrastrukturalne (M. Leszczyńska i in. 12 ), edukacji osób dorosłych w Polsce (np. Kształcenie dorosłych 13, Kształcenie i szkolenie zawodowe w Europie ), edukacja ustawiczna (np. Kształcenie ustawiczne w Małopolsce: analiza danych zastanych 15 ). W kontekście celu niniejszego opracowania jako pionierskie należy przytoczyć badanie autorstwa B. Worek i S. Krupnika przeprowadzone w Małopolsce w 2007 roku, którego wyniki opublikowano pn. Analiza porównawcza popytu na umiejętności i kwalifikacje oraz podaży usług szkoleniowych i doradczych dla przedsiębiorstw społecznych 16 oraz badanie pn. Monitoring przedsiębiorstw społecznych w Małopolsce przeprowadzone pilotażowe i rozwijane w Małopolsce, zawierające także blok dotyczący podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez przedsiębiorców społecznych 17. Przegląd wybranych inicjatyw edukacyjnych Analizując inicjatywy edukacyjne realizowane w Polsce od 2003 roku 18 w trybie pozaszkolnym w zakresie przedsiębiorczości społecznej można wskazać trzy grupy dostawców edukacji tj. 19 : 1) instytucje i agendy publiczne (poziom makro), 2) instytucje prywatne działające lokalnie, w tym również sieci organizacji (poziom mezzo), 3) inicjatywy obywatelskich (poziom mikro). Z kolei odbiorców edukacji prowadzonej w formie pozaszkolnej można podzielić na dwie grupy: 1) odbiorców bezpośrednich do tej grupy zaliczyć należy kadry sektora gospodarki społecznej (tj. liderów, pracowników, wolontariuszy podmiotów ekonomii społecznej), 2) odbiorców pośrednich otoczenie (tj. administracja publiczna, obywatele, społeczności lokalne). W tabeli 2 przedstawiono kilka wybranych przedsięwzięć edukacyjnych, które organizowane były zarówno przez instytucje publiczne, jak i prywatne. Wśród odbiorców wymienić należy kadry sektora gospodarki społecznej, jak i jego otoczenie (w tym dzieci i młodzież). Opisane projekty finansowane są z różnych źródeł. Choć należy zauważyć, iż na rynku usług edukacyjnych adresowanych do podmiotów gospodarki społecznej dominuje oferta finansowana ze środków publicznych (głównie EFS). Program Operacyjny Kapitał Ludzki jest aktualnie czasie największym finansowym instrumentem wspierającym rozwój ekonomii społecznej w Polsce, w tym usług edukacyjnych świadczonych na rzecz tego sektora. Biorąc pod uwagę specyfikę sektora ekonomii społecznej (m.in. cel działania, etos, a także potencjał instytucjonalny i finansowy) edukacja pozaszkolna realizowana w ramach projektów finansowanych ze środków publicznych nieodpłatna lub częściowo odpłatna stanowi istotny element w procesie budowania kompetencji kadr podmiotów gospodarki społecznej oraz profesjonalizacji ich zarządzania. Ocenę działań wspierających sektor gospodarki społecznej w kraju w tym działań edukacyjnych, w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, można znaleźć w Raporcie wydanym w 2013 roku, przygotowanym na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. Każdorazowo zwrócono uwagę na wypracowane materiały dydaktyczne, w tym nowatorskie formy i metody kształcenia, które można wykorzystać w procesie edukacji w zakresie gospodarki społecznej. 12

13 Tabela 2. Edukacja przedsiębiorczości społecznej przegląd wybranych inicjatyw Nazwa projektu/przedsięwzięcia Profesjonalne służby zatrudnienia na rzecz ekonomii społecznej i trzeciego sektora Instytucja /organizator Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Pożytku Publicznego, Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych Kontekst projektu/działań Projekt był realizowany w latach i był skierowany do pracowników powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy. Miał na celu wyposażenie pracowników publicznych służb zatrudnienia w każdym województwie w kraju w wiedzę z zakresu ekonomii społecznej. W projekcie przeszkolono pracowników wojewódzkich i powiatowych urzędów pracy oraz objęto wsparciem wybrane urzędy pracy. Pracownicy otrzymali wiedzę teoretyczną (z zakresu zatrudnienia socjalnego, spółdzielczości socjalnej itp.) oraz praktyczną (zorganizowano spotkania z praktykami działającymi w obszarze ekonomii społecznej), uzupełnioną szkoleniem e-learningowym. Projekt był finansowany ze środków EFS (Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich na lata , Działanie 1.1). Produkty (materiały, metody, formy kształcenia) poradnik adresowany do publicznych służb zatrudnienia, zestaw broszur edukacyjnych opisujących główne instrumenty ekonomii społecznej w Polsce oraz formy współpracy administracji publicznej z podmiotami ekonomii społecznej, tematyczna gra komputerowa Przyjacielska przysługa z zakresu badania predyspozycji osoby bezrobotnej do pracy w środowisku ekonomii społecznej, podręcznik szkoleniowy dla trenerów oraz materiał dotyczący kursu e-learningowego. Wybrane materiały szkoleniowe zostały przetłumaczone na język angielski i rosyjski. Źródło informacji Instytucja /organizator Narodowy Bank Polski Kontekst projektu/działań NBP podejmuje działania, których celem jest promocja w społeczeństwie szeroko rozumianej wiedzy ekonomicznej. Realizowane przez NBP przedsięwzięcia poświęcone są różnym aspektom funkcjonowania gospodarki, zarządzania, przedsiębiorczości. Łączą one elementy edukacji szkolnej i pozaszkolnej. Wykorzystują nowoczesne formy dydaktyczne, atrakcyjne dla uczestników (np. e-learning, fora internetowe, czat, zajęcia w Second Life, filmy edukacyjne kończących się z dyskusją online itp.). Ważnym elementów projektów jest ich praktyczny, aplikacyjny charakter. Uczestnicy programów są zobligowani do podejmowania aktywności społeczno-ekonomicznej w szkole, organizacjach pozarządowych i innych instytucjach. Produkty (materiały, metody, formy kształcenia) Działalność edukacyjna NBP polega między innymi na: a) realizacji projektów edukacyjnych adresowanych do dzieci i młodzieży (np. Akademia Edukacji Menedżerskiej: Młodzi Przedsiębiorczy: Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy: b) prowadzenie portalu internetowego: ww.nbportal.pl. Oferta edukacyjna portalu jest projektowana z myślą o potrzebach i oczekiwaniach młodzieży gimnazjalnej, licealnej, studentów, nauczycieli oraz osób dorosłych. Portal oferuje dostęp do nowoczesnych, multimedialnych i interaktywnych narzędzi edukacyjnych. Ważny element portalu stanowią dostępne publicznie scenariusze i projekty lekcji przeznaczone są dla nauczycieli na poziomie gimnazjalnym oraz ponadgimnazjalnym (np. Samozatrudnienie motywy podejmowania działalności gospodarczej; Jak walczyć z bezrobociem? Etyka biznesu), 13

14 c) dofinansowanie społecznych inicjatyw edukacyjnych. NBP opiniuje wnioski o dofinansowanie projektów edukacyjnych ze środków własnych. Wnioskodawcą może być podmiot zewnętrzny będący osobą prawną lub inną jednostką organizacyjną. Bank określa i upublicznia na stronie internetowej priorytetowe obszary wsparcia. Źródło informacji Nazwa projektu/przedsięwzięcia Chłopska Szkoła Biznesu Instytucja /organizator Małopolski Instytut Kultury Kontekst projektu/działań Chłopska Szkoła Biznesu to gra symulacyjna, która jest stosowana w edukacji na rzecz przedsiębiorczości oraz rozwijania kompetencji społecznych graczy. Gra nawiązuje do działalności produkcyjnej i handlowej rzemieślników z ośrodka andrychowskiego w Małopolsce w XVIII wieku. Gra otrzymała wiele rekomendacji (np. Ośrodka Rozwoju Edukacji, Centrum Edukacji Obywatelskiej) i wyróżnień (np. Regionalnego Lidera Innowacji i Rozwoju 2010 dla Małopolskiego Instytutu Kultury za zrealizowane przedsięwzięcie wydawniczo-edukacyjne ). Była ona wykorzystywana przez różne instytucje, w tym także również do promocji tematu ekonomii społecznej i przedsiębiorczości społecznej. Produkty (materiały, metody, formy kształcenia) Dzięki Chłopskiej Szkole Biznesu gracze rozwijają swoje kompetencje społeczne, a także przedsiębiorczość, kreatywność i umiejętności negocjacyjne. Poznają także podstawowe pojęcia z zakresu ekonomii i finansów. Gra jest przeznaczona dla młodzieży od 12 roku życia i osób dorosłych. Zasady nabycia i korzystania z gry są dostępne na stronie internetowej Małopolskiego Instytutu Kultury. Źródło informacji Nazwa projektu/przedsięwzięcia Ekonomia Solidarności Instytucja /organizator Fundacja Centrum Solidarności Kontekst projektu/działań Projekt Ekonomia Solidarności był realizowany w latach i miał na celu upowszechnianie idei przedsiębiorczości społecznej i promowanie dobrych praktyk, kształcenie przyszłych i obecnych kadr ekonomii społecznej. Odbiorcami projektu byli: członkowie organizacji pozarządowych oraz uczniowie szkół ponadpodstawowych z województwa pomorskiego. Projekt był finansowany ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Produkty (materiały, metody, formy kształcenia) W ramach projektu opracowano: nowatorski program kształcenia w zakresie przedsiębiorczości społecznej adresowany do uczniów i przyszłych liderów i animatorów środowisk lokalnych, materiały edukacyjne, które umożliwiają przeprowadzenie praktycznych zajęć z przedsiębiorczości społecznej dla uczniów szkół ponadpodstawowych, tj. Przewodnik dla Trenera, Przewodnik dla Ucznia, Scenariusze zajęć (Ekonomia społeczna, Wolontariat, Wykluczenie społeczne). Źródło informacji

15 Nazwa projektu/przedsięwzięcia Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej Instytucja /organizator Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie Kontekst projektu/działań Projekt jest realizowany był w partnerstwie (Fundacja Pomocy Wzajemnej BARKA, Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Fundacja Fundusz Współpracy, Instytut Spraw Publicznych, Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Regionalnego (UNDP), Związek Lustracyjny Spółdzielni Pracy, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie MSAP UEK) od 2011 do Głównym celem projektu jest podniesienie poziomu rozwoju i poprawa kondycji ekonomii społecznej w Polsce, poprzez zbudowanie stałych zinstytucjonalizowanych mechanizmów wsparcia merytorycznego podmiotów ekonomii społecznej i ich otoczenia. Projekt jest finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Produkty (materiały, metody, formy kształcenia) W ramach projektu MSAP UEK m.in.: opracowała polską wersję metody mierzenia społecznego oddziaływania podmiotów ekonomii społecznej ( wydała 8 numerów półrocznika pt. Ekonomia Społeczna ( przeprowadziła 9 edycji studiów podyplomowych pt. Ekonomia społeczna. Na bazie niniejszych doświadczeń opracowano publikację pt. Kształcenie w zakresie ekonomii społecznej scenariusze zajęć i wybór tekstów. Materiał wydany w formie płyty CD zawiera zbiór zalecanej krajowej literatury przedmiotu (Ekonomia społeczna w Polsce. Wybór tekstów) oraz siedem scenariuszy zajęć, tj. Innowacje społeczne, Narzędzia pomiaru społecznego oddziaływania, Społeczna odpowiedzialność biznesu współpraca podmiotów ekonomii społecznej z biznesem, Marketing w przedsiębiorstwie społecznym. Marketing wartości, Fundraising profesjonalizacja pozyskiwania funduszy, Zarządzanie zasobami ludzkimi w podmiotach ekonomii społecznej, Spółdzielnia socjalna jako przedsiębiorstwo społeczne. Niniejszy pakiet stanowi zbiór materiałów dydaktycznych służących zarówno do prowadzenia działań edukacyjnych (szkoleń, zajęć, warsztatów) skierowanych do sektora gospodarki społecznej, jak i do samodzielnej nauki (samokształcenia). Źródło informacji Przypisy: 1 Terminy ekonomia społeczna i gospodarka społeczna będą używane zamiennie. 2 Dorośli w systemie edukacji formalnej: polityka i praktyka w Europie, Komisja Europejska, Warszawa 2011, s ( ): 3 Rozróżnienie trzech form edukacji (ang. formal, non-formal i informal learning) przypisuje się UNESCO (Learning to be. The word of education today and tomorrow, 1972, cyt. za: Beyond Rhetoric: Adult Learning Policies and Practices, OECD 2003, s. 25). Tłumaczenia na język polski ww. terminów anglojęzycznych różnią się między sobą. 4 Uczenie się dorosłych. Przegląd tematyczny. Raport źródłowy Polska, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, OECD, Warszawa 2005, s W artykule wymiennie będą używane terminy: kształcenie pozaformalne i pozaszkolne. 6 Kształcenie dorosłych, GUS 2009, s Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Warszawa 2013, s Okoń W., Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa, 1992, cyt. za: Strategia Rozwoju Kształcenia Ustawicznego do 2010 roku, MENiS, Warszawa Makowski G., Pazderski F., Biblioteki publiczne jako przestrzeń nieformalnej edukacji obywatelskiej, Analizy i Opinie, ISP, nr 116/

16 10 Koziarek M., Nieformalne uniwersytety obywatelskie o rozwijaniu kształcenia obywatelskiego poza systemem edukacji, Analizy i Opinie, ISP, nr 122/ Siellawa-Kolbowska E. (red.), Łada A., Ćwiek-Karpowicz J., Edukacja obywatelska w Niemczech i Polsce. Raport z badań, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa Leszczyńska M., Stronkowski P., Szczurek A., Szut J., Diagnoza organizacji infrastrukturalnych oraz identyfikacja zapotrzebowania organizacji pozarządowych na usługi świadczone przez organizacje infrastrukturalne, Biblioteka Pożytku Publicznego, Warszawa Kształcenie dorosłych, GUS Kształcenie i szkolenie zawodowe w Europie Raport krajowy 2012, Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2013 ( ): 15 Górniak J. i in., Kształcenie ustawiczne w Małopolsce: analiza danych zastanych, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2007 ( ): 16 Krupnik S., Worek B., Analiza porównawcza popytu na umiejętności i kwalifikacje oraz podaży usług szkoleniowych i doradczych dla przedsiębiorstw społecznych, MARR, Kraków Monitoring przedsiębiorstw społecznych w Małopolsce 2012 r. ( r.): 18 W przypadku problematyki gospodarki społecznej jako cezurę przyjęto lata od kiedy obowiązują ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawa o zatrudnieniu socjalnym. Wspomniane akty prawne miały istotne znaczenie dla budowania podstaw instytucjonalno-prawnych gospodarki społecznej w Polsce. 19 Por. Siellawa-Kolbowska K.E. (red.), Łada A., Ćwiek-Karpowicz J., Edukacja obywatelska w Niemczech i Polsce. Raport z badań, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2008, s. 81. Agnieszka Pacut Katedra Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie 16

17 ARTYKUŁY Internet w służbie społeczeństwu rzecz o bezpieniężnej gospodarce alternatywnej Łukasz Maźnica Gospodarka cyfrowa zdążyła przez nieco ponad 25 lat funkcjonowania Internetu zachwiać podstawami wielu praw funkcjonujących w ekonomii. Coraz zasadniejsze za jej sprawą wydają się m.in. pytania o niezbędność pieniądza w gospodarce. Czy można sobie wyobrazić świat bez pieniędzy w ich dzisiejszym rozumieniu? Jest to niewątpliwie trudne zadanie. W skali opisu gospodarki globalnej wciąż niedostępne nawet dla największych postaci cyfrowej rewolucji. Istnieją jednak rozwiązania pokazujące, że w skali mikro (pojedynczych przedsięwzięć, czy społeczności) takie rozwiązania już funkcjonują i w dodatku całkiem dobrze się sprawdzają. Celem tego artykułu będzie: prezentacja przykładów takich inicjatyw, ich konsekwencji dla tradycyjnej gospodarki oraz umiejscowienia w ramach szeroko rozumianej ekonomii społecznej. Funkcjonowanie i powszechność Internetu otwiera przestrzeń do właściwie nieograniczonej liczby innowacji społecznych opartych o technologie cyfrowe. Dotykają one problemów o bardzo zróżnicowanym charakterze, przyczyniając się pośrednio lub bezpośrednio do ich rozwiązywania. W wielu przypadkach zmieniają także rzeczywistość i warunki działania jednostek (tak indywidualnych, jak i społecznych, czy gospodarczych) w porównaniu do realiów epoki przed-internetowej. Wspaniałym przykładem w tym zakresie może być zupełnie nowa jakość, jeśli chodzi o formę i możliwości uczestnictwa obywateli w życiu politycznym. Z jednej strony, można tu mówić o coraz popularniejszych również w Polsce budżetach partycypacyjnych. Z drugiej natomiast strony, nic innego, jak łatwość komunikacyjna i wynikająca z niej łatwość organizacyjna stały się impulsem do wielu głośnych i udanych protestów społecznych, mających miejsce na świecie w ostatnich latach (poczynając od zmian politycznych w Egipcie, a kończąc na działaniach ukraińskiego Euromajdanu) 1. Zmiany zasad gry, oferowane przez internetowe innowacje społeczne, dotykają także procesów gospodarowania, tj. działań ukierunkowanych na zaspokojenie potrzeb indywidualnych. Jednym z przykładów tego typu przedsięwzięć mogą być usługi określane najczęściej jako banki czasu. Na czym polega ich istota? Banki czasu wywodzą się od zapoczątkowanej w USA przez Edgara Cahna inicjatywie przypominającej sąsiedzką samopomoc. Ten amerykański prawnik i socjolog stworzył tzw. Timedollars (lokalna, sąsiedzka quasi-waluta). Ich źródłem było oferowanie sąsiadom bezgotówkowych usług, które można było następnie wymieniać w ramach lokalnej społeczności na usługi otrzymywane od innych. Rozwiązanie to miało jednak kilka znaczących mankamentów. Po pierwsze, społeczności posługujące się Timedollars musiały być stosunkowo niewielkie, by móc skutecznie ewidencjonować aktualne zasoby czaso-dolarów posiadane przez poszczególnych członków. Po drugie, istotnym ograniczeniem była tu także dostępność wiedzy na temat puli oraz struktury dostępnych w danej chwili usług i ich kosztów. 17

18 Oba te problemy znacząco obniżały płynność quasi-waluty (Timedollars) i zwiększały indywidualne koszty transakcyjne. Szansę na ominięcie tych barier dostrzeżono w technologiach internetowych. Zapewniają one szybszą i łatwiejszą komunikację, przez co stanowią idealną odpowiedź na opisane powyżej problemy banków czasu. W początkowej fazie rozwoju internetowych form banków czasu, istotą funkcjonowania tego typu rozwiązań było zawieranie indywidualnych transakcji (najczęściej między dwiema osobami), w ramach których obie strony oferowały sobie bezpłatnie wymianę swoich umiejętności, na które w danym momencie odczuwały zapotrzebowanie. Internet ułatwiał tu jedynie komunikację i pozytywnie wpływał na skalę (tj. w tym przypadku liczbę i zasięg) ofert wymiany. Było to możliwe poprzez łatwą, najczęściej darmową i szeroko dostępną platformę do umieszczania ogłoszeń. Takie rozwiązania ograniczały się jednak wyłącznie do pośrednictwa w transakcji 2. Znaczącym problemem tego typu rozwiązania była konieczność każdorazowego wzajemnego, ścisłego dopasowania oferty obu stron. Wraz z rozwojem technologii internetowych ewoluowała także forma organizacji banków czasu, przekształcając je w coś, co znacznie bardziej zbliżone jest do ich nazwy. Pozytywnym przykładem w tym zakresie może być inicjatywa Wymiennik Społeczny ( Posłuży ona do zobrazowania fenomenu zjawiska, które można określić, jako nowoczesny Bank Czasu 2.0. Zatem od początku. Wymiennik Społeczny podobnie jak wcześniejsze tego typu platformy jest miejscem umieszczania ogłoszeń i ofert wymiany umiejętności oraz produktów materialnych. Nie ogranicza się jednak do tej funkcjonalności. Stanowi on kompletny system wymiany, pozwalający: (1) mierzyć i (2) zapisywać w czasie rzeczywistym wartość dokonywanych transakcji. Pozwala to: (i) w każdej chwili określić zasoby kapitału, jakimi dysponują użytkownicy członkowie społeczności, (ii) ustalać wartość oferowanych umiejętności (i produktów) na zasadach nie odbiegających od reguł wolnego rynku (gra popytu i podaży). Uzupełniając powyższy opis, należy dodać, iż lokalną walutą w ramach serwisu są tzw. alterki (nazwa od słowa alternatywny ). Przykładowy użytkownik, nazwijmy go Jan, wycenia swoje umiejętności i oferuje je za konkretną liczbę alterek. Kiedy inny członek społeczności (w tym przypadku załóżmy, że ma na imię Paweł) zdecyduje się nabyć usługę (spośród wielu dostępnych ofert), z jego konta odpisywana jest stosowna wartość, która zasila konto Jana. Zarobione alterki Jan może wykorzystać zawierając transakcję z każdym członkiem społeczności (nie musi to być Paweł umowy nie są bezpośrednio wzajemne) i może za nie zakupić np. parę butów (serwis oferuje nie tylko usługi, ale także przedmioty materialne, o czym była mowa wcześniej). Jednocześnie nad całym systemem podobnie jak ma to miejsce w tradycyjnej gospodarce czuwa osoba, pełniąca funkcję stróża, broniącego użytkowników przed nadużyciami. Szczególnym zagrożeniem w przypadku Wymiennika Społecznego jest tzw. efekt gapowicza (z ang. free rider problem), a więc pojawianie się osób, które korzystają z usług innych użytkowników, ale nie chcą oferować swoich własnych umiejętności. Problem ten został rozwiązany poprzez wprowadzenie granicy zadłużenia, które można zaciągnąć u innych członków społeczności. Wynosi ono -400 alterek i po jego osiągnięciu administrator blokuje możliwość dalszego korzystania z dostępnych w systemie ofert, póki nie zrobi się czegoś dla innych, poprawiając tym samym saldo swojego portfela. Interesujący wydaje się fakt, że w ramach opisywanego rozwiązania, istnieje również system podatkowy. Od każdej wymiany pobierane jest 2% alterek, które trafiają do puli 18

19 wspólnej, a następnie są wykorzystywane przez administratorów (rządzących?) do rozwijania systemu i inicjatyw służących społeczności (m.in. organizacja realnych bazarów, czy targów dla członków społeczności, gdzie mogą oni prezentować swoją ofertę i zacieśniać więzy wspólnotowe). Wszystko to ma miejsce bez wykorzystania realnych pieniędzy. W tym sensie Wymiennik Społeczny stanowi w gruncie rzeczy nowy, społecznościowy, innowacyjny i alternatywny system wymiany. Co ciekawe, możliwość powstania tego typu rozwiązania ekonomicznego przewidywał i dopuszczał ponad 80 lat temu jeden z największych autorytetów tej dziedziny nauki Friedrich August von Hayek. W swoim dziele Prices and Production pisał on, iż pieniądz co do zasady nie jest niezbędny w gospodarce. W jego funkcjonowaniu interesuje nas tylko to, jak oddziałuje on na względne wartości dóbr, które są środkiem zaspokojenia potrzeb 3. W tą wizję idealnie wpisuje się filozofia Wymiennika Społecznego. W przedstawionej idei można doszukać się także istotnego potencjału rozwojowego poprzez kreowanie społecznej wartości dodanej. Wymiennik Społeczny nie służy bez wątpienia jedynie zaspokajaniu indywidualnych potrzeb. Przyczynia się on do zacieśniania więzi w lokalnej społeczności. Sprzyja tym samym wzajemnym interakcjom i współpracy na innych pozawymiennikowych polach (m.in. ułatwiając budowanie nowych inicjatyw lokalnych). Można zakładać, że bezpośredniość wymiany (brak pośredników i narzutów np. w postaci kosztów pracy) korzystnie wpływa na relatywnie niższą (niż rynkowa) wycenę wzajemnych świadczeń. A jeśli tak to, Wymiennik poszerza dostępność wielu usług. Należy przez to rozumieć, że umożliwia on korzystanie z wybranych usług osobom, które byłyby z nich wykluczone w tradycyjnej gospodarce (ze względu na za wysokie koszty). W tym kontekście Wymiennik Społeczny (i inne podobnie działające nowoczesne banki czasu) stanowi przykład inicjatywy, wpisującej się w ideę szeroko rozumianej ekonomii społecznej. Bez wątpienia ukierunkowany jest on na misję społeczną i działania na rzecz ludzi nad maksymalizacją zysku. Jednocześnie, ciężko dziś przypuszczać, aby kiedyś system oparty na alterkach (lub tożsamej alternatywnej walucie), stał się podstawą globalnej gospodarki (choć nie można tego wykluczyć). Stanowi on jej uzupełnienie i jako taki wydaje się dobrze spełniać przypisywane mu zadanie. Jak piszą autorzy tego rozwiązania Wymiennik jest wsparciem dla lokalnej ekonomii opartej na wzajemnych przysługach, bo pozwala zachować równowagę między braniem i dawaniem. Stanowi on kontynuację tradycji kultury daru, mającej na celu m.in. budowę więzi społecznych. W niedawnym artykule opublikowanym na łamach ngo.pl Jerzy Hausner pisał Najważniejsze jest, aby organizacje przyszłości poszukiwały nowych form waloryzacji zasobów odnosząc te słowa do organizacji, działających w ramach sektora pozarządowego (w tym podmiotów ekonomii społecznej). Przedstawione tu rozwiązane nie jest odpowiedzią na ten problem. Być może jednak może stanowić inspirację do nowego spojrzenia i nowych, niestandardowych działań. Przypisy: 1 Najbardziej aktualnym zobrazowaniem znaczenia internetowych narzędzi społecznościowych, jeśli chodzi o potencjał ich wpływu na kształtowanie życia politycznego, może być fakt, iż rząd Turcji zdecydował się zablokować na terenie kraju serwis twitter.com na okres dziewięciu dni, obawiając się, że wpisy umieszczane przez użytkowników mogą przyczynić się do porażki partii rządzącej w zbliżających się wyborach: forex.pb.pl/ ,41356,turecka-lira-slabnie-pozablokowaniu-twittera. 2 M.in. bankczasu.org/; obecnie podobne funkcjonalności posiada większość serwisów ogłoszeniowych, jak np. tablica.pl, czy gumtree.pl. 3 F. A. Hayek, Prices and Production, August M. Kelley, New York 1967, s J. Hausner, NGO SCI-FI. Makersi organizacje przyszłości: 19

20 RELACJE III Festiwal i Targi Ekonomii Społecznej w Skale W ramach projektu Małopolski Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej (MOWES) 16 marca br. w Skale pod Krakowem został zorganizowany Festiwal Folkloru i Targi Ekonomii Społecznej. Wydarzenie sprzyjało popularyzacji ekonomii społecznej prezentując wyroby i usługi podmiotów tego sektora. Był to już trzeci festiwal, który odbył się w ramach tego projektu. Trzeci z cyklu festiwali, zorganizowany pod hasłem rodzimego, małopolskiego folkloru, bawił zarówno najmłodszych, jak i tych starszych odwiedzających, kolorem, zapachem i dźwiękiem. Na stoiskach wystawienniczych można było obejrzeć, spróbować, a nawet kupić produkty wytwarzane przez podopiecznych podmiotów sektora ekonomii społecznej. Jednocześnie na centralnie położonej scenie odbywały się konkursy muzyczne i taneczne dla najmłodszych. Swój program artystyczny zaprezentowały dzieci i młodzież ze Szkolnego Zespołu SPC z Cianowic, Centrum Kultury w Skale i Sułoszowej, a także Chór Fermata i Zespół Ajde Zielonek. Wieloma barwami mieniły się nie tylko produkty przedstawiane odwiedzającym, ale także przedstawiciele wystawców. Koła Gospodyń Wiejskich ze Skały i Cianowic zachwyciły zarówno domowymi wypiekami jak i kolorowymi strojami ludowymi. Stowarzyszenie Miasta w Internecie prowadziło akcję szkoleń IT dla osób 50+, a Stowarzyszenie Korzkiew prezentowało wyroby rękodzielnicze: kolczyki, bransolety i naszyjniki. Ponadto wszyscy chętni mogli bezpłatnie wykonać badania poziomu cukru we krwi i ciśnienia, a sprawdziwszy stan zdrowia nikt nie odmówił doskonałych ciast, wybornych pierogów i wędzonego pstrąga. 20