Ocena opłacalności podstawowych kierunków produkcji rolniczej W okresie lat 2017 i 2018 oraz stycznia i lutego 2019 roku

Transkrypt

1 Ocena opłacalności podstawowych kierunków produkcji rolniczej W okresie lat 217 i 218 oraz stycznia i lutego 219 roku W celu przedstawienia sytuacji ekonomicznej podstawowych kierunków produkcji rolniczej posłużono się danymi z kalkulacji rolniczych sporządzonych przez Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu w okresie od stycznia 217 roku do grudnia 218 roku. Kalkulacje sporządzane są co miesiąc na podstawie aktualnych cen produktów rolniczych i środków do produkcji rolnej. Dla zobrazowania opłacalności produkcji przedstawiono porównanie następujących danych wynikowych, tj.: -wartość produkcji bez dopłat w zł/ha, -wartość produkcji w zł/szt., -wartość produkcji z dopłatami w zł/ha, -koszty bezpośrednie w zł/ha, -koszty bezpośrednie w zł/szt., -bezpośrednia nadwyżka finansowa bez dopłat w zł/ha, która powstaje jako różnica pomiędzy wartością produkcji bez dopłat minus koszty bezpośrednie, -bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami w zł/ha, która powstaje jako różnica pomiędzy przychodem (wartość produkcji+ dopłaty) minus koszty bezpośrednie, -bezpośrednia nadwyżka finansowa w zł/szt. Na podstawie kalkulacji rolniczych sporządzonych przez WODR w Poznaniu, ze względu na ich systematyczną aktualizację możliwe jest zorientowanie się w aktualnym układzie: cen, kosztów i bezpośrednich nadwyżkach finansowych oraz bieżące śledzenie zachodzących zmian w zakresie opłacalności produkcji dla poszczególnych kierunków działalności produkcyjnej w gospodarstwie rolniczym. Kalkulacje są opracowywane pod kątem indywidualnych gospodarstw rolnych dysponujących podstawowym sprzętem w zakresie uprawy i pielęgnacji łanu i prowadzą do wyliczenia bezpośredniej nadwyżki finansowej. Kategoria ekonomiczna w postaci bezpośredniej nadwyżki finansowej została wprowadzona dla odróżnienia od nadwyżki bezpośredniej, która musi być obliczana ściśle według procedury Unii Europejskiej. Przyjęte do obliczeń ceny mają postać uśrednionych wartości występujących w punktach skupu, sprzedaży oraz usług na terenie działania WODR w Poznaniu i podlegają one systematycznej aktualizacji.

2 Dla lepszego zobrazowania zmienności w czasie analizowanych danych wynikowych zostały zawarte wykresy dla następujących produktów : -pszenica ozima, -żyto ozime, -pszenżyto ozime, -pszenica jara, -jęczmień jary, -kukurydza na ziarno, -rzepak ozimy, -ziemniaki jadalne, -buraki cukrowe -żywiec wieprzowy w cyklu zamkniętym, -żywiec wieprzowy w cyklu otwartym, -mleko. Zboża W przypadku zbóż (poza kukurydzą na ziarno) najkorzystniej przedstawia się produkcja pszenicy ozimej i jarej. W przypadku pszenicy ozimej dla bezpośredniej nadwyżki finansowej, uwzględniającej dopłaty bezpośrednie, odnotowane są dodatnie wartości w całym analizowanym okresie, tj. od stycznia 217 roku do grudnia 218 roku z tendencją wzrostową, co obrazuje wzrastająca linia trendu. Koszty bezpośrednie utrzymywały się na dość stabilnym poziomie,pod koniec 218 roku wykazały lekką tendencje wzrostową. W całym badanym okresie ceny pszenicy utrzymywały się powyżej zł/dt. W listopadzie w 217 roku wartość bezpośredniej nadwyżki finansowej spadła znacząco do poziomu 1641,42 zł/ha,a w okresie do października 218 roku nadwyżka wzrosła prawie dwukrotnie tj. do 2943,75 zł/ha. Główną przyczyną tych zmian był znaczny wzrost cenz 62 zł/dt w listopadzie 217r.do 84,17 zł/dt w październiku 218r. Ponadto niekorzystne warunki pogodowe w okresie wegetacji nasiliły obawy o wysokość plonów, co także skutkowało wzrostem cen zbóż, w tym najwięcej pszenicy. Z kolei w listopadzie 218 roku ceny pszenicy osiągnęły wartość zbliżoną do ceny z września, co poskutkowało obniżeniem wartości bezpośredniej nadwyżki finansowej o około 13% do poziomu 2558,54zł/dt. Od grudnia 218 roku ceny pszenicy ponownie wzrosły osiągając w grudniu 8,26 zł/dt a w lutym 219 roku 82,21 zł/dt (wykres nr 1). Na uwagę zasługuje również fakt, że we wszystkich miesiącach zostały odnotowane dodatnie wartości bezpośrednichnadwyżek finansowych bez uwzględnienia dopłat, co wskazuje na to, że

3 wartość produkcji pokrywała koszty. Czyli bez dopłat produkcja pszenicy generowała dodatnią nadwyżkę bezpośrednią. Splot tych trzech czynników, tj. wahania cen pszenicy, nieznaczne obniżenie cen nawozów i lekki wzrost dopłat doprowadziły do znacznego wzrostu wartości nadwyżki bezpośredniej od 217 do 218 roku. Produkcja żyta ozimego na tle pozostałych zbóż przedstawiała się najsłabiej. Świadczą o tym ujemne wartości bezpośrednich nadwyżek finansowych bez udziału dopłat w 217 roku w takich miesiącach jak styczeń, luty, marzec, sierpień, październik, listopad, grudzień oraz w czerwcu 218 roku, co wskazuje na to, że wartość produkcji nie pokrywała kosztów. Czyli bez dopłat produkcja żyta ozimego już na poziomie nadwyżki generowała straty. Jedynie od kwietnia do lipca 217 roku oraz od lipca do grudnia 218roku bezpośrednie nadwyżki finansowe bez dopłat uzyskiwały nieznaczne wartości dodatnie osiągając w październiku 218 rokuwartość 476,91 zł/ha. Wynika z tego, że relacje cen były na tyle niekorzystne, że uzyskane dopłaty nawet nie rekompensowały kosztów bezpośrednich (produkcja ta generowała straty). Reasumując w 217 roku występowały duże wahania cen oraz nadwyżek bezpośrednich natomiast od lipca w 218 roku sytuacja w produkcji żyta ozimego się ustabilizowała na co wskazują dodatnie wartości bezpośrednich nadwyżek finansowych (wykres nr 2). Wartości bezpośrednich nadwyżek finansowych bez dopłat dla jęczmienia i pszenżyta były dodatnie zarówno w 217 roku jak i w 218 roku głównie za sprawą cen, które od grudnia 217 roku wykazywały tendencję wzrostową. Największą wartość bezpośredniej nadwyżki finansowej pszenżyto osiągnęło w październiku w 218 roku tj. około 1883 zł/ha oraz jęczmień tj. około 2175zł/ha (wykres nr 3 i 5).Zdecydowanie lepsze wyniki można zaobserwować również w uprawie ziemniaków jadalnych. Zarówno nadwyżki bezpośrednie uwzględniające w swoim rachunku, dopłaty bezpośrednie, jak ich brak wykazują wartości dodatnie (wykres nr 7). Kolejnym aspektem zwracającym uwagę na efektywność produkcji może być udział dopłat w kształtowaniu się bezpośrednich nadwyżek finansowych. Ich największe znaczenie dla w/w produktów w latach było dla produkcji żyta ozimego natomiast najmniejsze dla ziemniaków jadalnych ( wykres nr 15).Prowadzenie produkcji w takich warunkach wymaga szczególnej analizy ponoszonych kosztów. Rynek mleka Produkcja mleka determinowana jest przez dwa podstawowe czynniki: pogłowie krów oraz wydajność mleczną. W latach produkcja mleka wykazywała powolną tendencję wzrostową. Dzięki poprawie koniunktury na rynku mleka w 218 roku, nastąpił znaczący wzrost

4 skupu mleka w stosunku do roku ubiegłego. Na podstawie załączonego wykresu nr 14 w listopadzie 217 roku cena za litr mleka osiągała zaledwie 1,9 zł/l. Natomiast w całym 218 roku średnia kwota za litr wyprodukowanego surowca ukształtowała się na poziomie 1,36 zł/l. Powstałą różnicę ewidentnie można zauważyć w bezpośredniej nadwyżce finansowej, co z pewnością zostało pozytywnie odnotowywane wśród producentów rolnych. Sytuacja na rynkach światowych, jak i w kraju stwarza nadzieję, że można spodziewać się dalszego wzrostu cen skupu, także w następnych miesiącach (wykres nr 13). Rynek żywca wieprzowego Po dość korzystnym dla producentów żywca wieprzowego roku 217 nastąpiło pogorszenie wyników produkcyjnych. Według sporządzonych notowań cen w latach ceny żywca wieprzowego w 217 roku wahały się od 4,92 zł/kg w styczniu do 4,51 zł/kg w grudniu osiągając swoje maksimum w czerwcu, tj. 5, zł/kg. Natomiast w 218 roku nastąpił dalszy spadek cen, których wielkość w żadnym z miesięcy nie przekroczyła 5 zł/kg. Szczególnie ceny spadły od IV kwartału 218 roku do poziomu 4,11-4,12 zł/kg (październik- listopad). Lekki wzrost nastąpił w grudniu, tj do 4,48 zł/kg, po czym ceny szybko spadły z początkiem 219 roku osiągając w styczniu poziom 3,83 zł/kg a w lutym 3,81 zł/kg. Bezpośrednia nadwyżka finansowa w ostatnim kwartale 217 roku wynosiła 24 zł/szt. A w analogicznym kwartale 218 roku jej wartość spadła do poziomu zaledwie 4 zł/szt. Niestety tendencja spadkowa w zakresie wartości bezpośredniej nadwyżki finansowej utrzymywała się także w styczniu i w lutym 219 roku osiągając odpowiednio wartości 9,33 zł/szt. i 4,16 zł/szt. (wykres nr 1). Polska należy do największych unijnych eksporterów mięsa i przetworów wieprzowych, głównymi odbiorcami są Niemcy i Włochy.Eksport mięsa z Polski mógłby stanowić większy odsetek, gdyby nie obecny afrykański pomór świń (ASF). Choroba ta uniemożliwia sprzedaż wieprzowiny na niektóre perspektywiczne rynki azjatyckie, co w efekcie mogło być przyczyną wolniejszego tempa wzrostu eksportu produktów wieprzowych z Polski. Reasumując sytuacja dla producentów jest jednak trudna i nie do końca przewidywalna, a ceny uzależnione są m.in. od możliwości eksportowych. Jarosław Marcinkowski Magdalena Morsz Dział EiZGR WODR w Poznaniu

5 Wykres 1. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla pszenicy ozimej w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r ,17 77,79 8, ,66 71,72 68, zł/ha zł/dt , , Tytuł osi Wartość produkcji z dopłatami (zł/ha) Koszty bezpośrednie (zł/ha) Subwencje i dopłaty (zł/ha) Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/ha) Wartość produkcji bez dopłat (zł/ha) Cena (zł/dt) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/ha))

6 Wykres 2. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla żyta ozimego w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r ,69 61,19 66,86 63,4 7 64, zł/ha 2 4 zł/dt , ,1 1 Wartość produkcji z dopłatami (zł/ha) Koszty bezpośrednie (zł/ha) Subwencje i dopłaty (zł/ha) Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha) Wartość produkcji bez dopłat (zł/ha) Cena (zł/dt) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha))

7 5 Wykres 3. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla pszenżyta ozimego w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r ,49 62,2 74,25 7,81 71, zł/ha 25 4 zł/dt , ,3 5 1 Wartość produkcji z dopłatami (zł/ha) Koszty bezpośrednie (zł/ha) Subwencje i dopłaty (zł/ha) Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha) Wartość produkcji bez dopłat (zł/ha) Cena (zł/dt) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha))

8 Wykres 4. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla pszenicy jarej w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r ,66 71,72 68,47 84,17 77,79 8, zł/ha 3 4 zł/dt 2363, , Wartość produkcji z dopłatami (zł/ha) Koszty bezpośrednie (zł/ha) Subwencje i dopłaty (zł/ha) Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha) Wartość produkcji bez dopłat (zł/ha) Cena (zł/dt) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha))

9 8 Wykres 6. Porownanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla kukurydzy na ziarno w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r , ,75,15 58,22 62,72 62, zł/ha 4 4 zł/dt , ,65 1 Wartość produkcji z dopłatami (zł/ha) Koszty bezpośrednie (zł/ha) Subwencje i dopłaty (zł/ha) Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha) Wartość produkcji bez dopłat (zł/ha) Cena (zł/dt) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha))

10 Wykres 7. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla ziemniaka jadalnego w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r ,74 zł/ha zł/dt ,79 1 Wartość produkcji z dopłatami (zł/ha) Koszty bezpośrednie (zł/ha) Subwencje i dopłaty (zł/ha) Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha) Wartość produkcji bez dopłat (zł/ha) Cena (zł/dt) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha))

11 Wykres 8. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla rzepaku ozimego w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r ,4 189,6 182, , ,8 163, ,81 12 zł/ha 1 zł/dt , Wartość produkcji z dopłatami (zł/ha) Koszty bezpośrednie (zł/ha) Subwencje i dopłaty (zł/ha) Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha) Wartość produkcji bez dopłat (zł/ha) Cena (zł/dt) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha))

12 9 8 13,5 Wykres 9. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla buraków cukrowych w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r. 13,5 13,25 13, ,5 5 12,4 12 zł/ha zł/dt 4 11, ,79 11, ,5 1 Wartość produkcji z dopłatami (zł/ha) Koszty bezpośrednie (zł/ha) Subwencje i dopłaty (zł/ha) Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha) Wartość produkcji bez dopłat (zł/ha) Cena (zł/dt) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa z dopłatami (zł/ha))

13 Wykres 14. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla produkcji żywca wołowego w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r. 8, ,73 7,78 7,76 7,83 7,92 7,83 7,8 4 7,62 7,6 7,42 7,4 7,3 7,43 7,4 zł/szt 3 7,21 7,22 7,2 zł/kg 7,4 2454, ,85 178,82 6,8 1 6,6 6,4 6,2 Koszt pasz w okresie tuczu (zł/szt) Koszty bezpośrednie (zł/szt) Opas (zł/szt) Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/szt) Opas (zł/kg) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/szt))

14 Wykres 1. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla żywca wieprzowego w cyklu zamkniętym w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r ,6 5 4,92 5,32 4,51 4,88 4,33 4,71 4,41 4,95 4,12 4, zł/szt 3 zł/kg 3 24, sty.19 lut.19 4,9 Koszt pasz (zł/szt) Wartość produkcji ogółem (zł)- sprzedaż Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/szt) Koszty bezpośrednie ogółem (zł/szt.) Cena (zł/kg) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/szt))

15 7 Wykres 11. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla żywca wieprzowego w cyklu otwartym w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r. 12, 1, ,65 9,32 8,35 8,87 7,78 8,46 1, 8, 6,97 zł/szt 3 6,15 6, zł/kg 2 147,23 4, 1-17,44 2, -1, Koszt pasz (zł/szt) Wartość produkcji ogółem (zł)- sprzedaż Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/szt) Koszty bezpośrednie ogółem (zł/szt) Relacja ceny 1kg żywca do 1kg ceny żyta Cena (zł/kg) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/szt))

16 Wykres 12. Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla produkcji prosiąt w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r ,91 1,73 11,87 11,27 11,8 9,94 11,47 1,4 1,67 1,22 9,76 9,97 9, zł/szt 1 zł/kg , ,69 Koszt pasz (zł/szt) Wartość produkcji ogółem (zł) Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/szt) Koszty bezpośrednie ogółem (zł/szt) Cena (zł/kg) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/szt))

17 Wykres 13.Porównanie bezpośrednich nadwyżek finansowych dla produkcji mleka w okresie od stycznia 217r. do grudnia 218r. 12 1,6 1 1,39 1,41 1,42 1,33 1,34 1,4 1,18 1,2 8 1,9 1 zł/krowę,8 zł/l 4,6 3338,45,4 2,2 969,62 Wartość paszy w okresie żywienia (zł) Koszty zmienne (zł/krowę) Wartość produkcji (zł) Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/krowę) Cena (zł/l) Liniowy (Bezpośrednia nadwyżka finansowa (zł/krowę))

18 Wykres 15. Udział dopłat w kształtowaniu się bezpośredniej nadwyżki finansowej. 12,% 1,% 8,%,% 4,% 2,%,% sty.18 lut.18 mar.18 kwi.18 maj.18 cze.18 lip.18 sie.18 wrz.18 paź.18 lis.18 gru.18 pszenica ozima pszenica jara jęczmień jary pszenżyto ozime żyto ozime ziemniaki jadalne

19 9 Wykres 16. Ceny wybranych produktów rolnych w okresie od stycznia 217r. do lutego 219r. 8 7 Cena zł/dt sty.19 lut.19 Pszenica ozima Pszenica jara Jęczmień jary Pszenżyto ozime Żyto ozime Ziemniaki jadalne Kukurydza na ziarno

20 Wykres 17. Ceny żywca wołowego, wieprzowego oraz mleka w okresie od stycznia 217r. do lutego 218r. 9 1,6 8 1,39 1,35 1,4 1,18 7,42 7,92 7,6 1,2 7 6,85 1,9 1 Cena zł/kg 6 5,6,8 Cena zł/l 5 4,95,6 4,92,4 4 4,11 3,83,2 3 sty.19 lut.19 Żywiec wieprzowy w cyklu zamkniętym Żywiec wołowy Produkcja mleka