,,Zlot Gwiaździsty Śladami Przeszłości. VII Edycja pt.:,,śladami Polaków Wykorzystywanych do Prac Przymusowych w Latach

Transkrypt

1 ,,Zlot Gwiaździsty Śladami Przeszłości VII Edycja pt.:,,śladami Polaków Wykorzystywanych do Prac Przymusowych w Latach Jarosław, 24 kwietnia 2008r. 1

2 ,,Zabrali nam najpiękniejsze lata Ŝycia 2

3 Opracowanie i wykonanie: Paulina Bednarska uczennica klasy VIb Szkoły Podstawowej nr4 im. Stefana śeromskiego w Jarosławiu 3

4 Problematyka przymusowych robót w latach Problematyka przymusowych robót w latach to temat ściśle wiąŝący się z martyrologią narodu polskiego. Miliony Polaków zostały zmuszone do niewolniczej pracy na rzecz III Rzeszy i Związku Radzieckiego. 1 września 1939 roku rozpoczęła się II wojna światowa. Niemcy napadły na Polskę. 17 września 1939 roku wojska radzieckie zaatakowały wschodnie granice Polski. Rozpętało się piekło na ziemi. Nadeszły takie lata, Ŝe kiedy był czas na naukę, to Polacy: dzieci, młodzieŝ i dorośli musieli cięŝko pracować, ponad swoje siły, dla okupantów. Młody wiek nie chronił przed Ŝadnymi represjami stosowanymi wobec narodu polskiego. Hitlerowcy wiedzieli, Ŝe zniszczyć naród, to zniszczyć jego inteligencję, dzieci i młodzieŝ. Jednym z głównych kierunków hitlerowskiej polityki eksterminacji była niewolnicza praca dla III Rzeszy. W Generalnym Gubernatorstwie organizowano arbeitsamty (urzędy pracy). Hans Frank w pierwszym dniu swojego urzędowania jako gubernator generalny (25 października 1939 roku) wydał rozporządzenie zobowiązujące całą ludność polską pomiędzy osiemnastym, a sześćdziesiątym rokiem Ŝycia do pracy. Dwa miesiące później upowaŝnił kierowników okręgów do rozszerzenia obowiązku pracy na młodzieŝ od czternastego do osiemnastego roku Ŝycia. Ludzie byli łapani na ulicach, zabierani z domów, wywoŝeni w głąb Niemiec. Transportowano ich w koszmarnych warunkach, selekcjonowano na placu,,skupu. Pracowali u niemieckich bauerów (rolników), w fabrykach, w kopalniach. Wykonywali róŝne posługi dla Niemców. Były to tragiczne losy ludzi ze wszystkich regionów Polski: z Generalnego Gubernatorstwa, z ziem wcielonych do Rzeszy, ze Śląska i z Zamojszczyzny. Mieszkańcy Włocławka wywoŝeni na roboty przymusowe do III Rzeszy 4

5 Transport kobiet polskich na roboty przymusowe Transport z Łodzi 5

6 Rok 1943 Łapanka w gminie Cianowice Grupa dzieci w obozie pracy Mieszkańcy Garwolina, którzy nie zgłosili się na roboty do Niemiec musieli nosić tablice z napisem:,,z głupoty nie zgłosiłem się, jednak nas zabrano i prócz tego ukarano 6

7 Polacy prowadzeni pod konwojem Ŝandarmów do kopania rowów w okolicach Zawiercia Przymusowi robotnicy przy kopaniu okopów w Prusach Wschodnich 7

8 Koncentracja Niemców w Biłgoraju przed wyruszeniem na pacyfikację Zamojszczyzny Dwunastoletni chłopiec z Zamojszczyzny wywieziony na roboty 8

9 Odezwa gubernatora Franka z 25 stycznia 1940r. wzywała robotników rolnych do wyjazdu na roboty do Rzeszy. 9

10 Wójtowie gmin z udziałem sołtysów, pod nadzorem Ŝandarmów, sporządzali spisy osób na wywóz do Rzeszy. Polskie władze w gminach, działające w czasie okupacji, zwłaszcza wójtowie, to byli bogaci rolnicy. Przy typowaniu więc osób na wywóz do III Rzeszy bogacze wiejscy mieli w nich obrońców. Dawano łapówki. Niemcom obojętne było, kogo wysyła się do pracy. W ten sposób sporządzano listy, na których znalazła się młodzieŝ z rodzin małorolnych i wielodzietnych. Kto nie miał z czym podejść do wójta czy sołtysa, lub nie był ich krewnym, figurował na liście do wywozu, a następnie otrzymywał kartę, aby stawić się w urzędzie gminy, skąd wywoŝono do Rzeszy. Wezwanie było bardzo rygorystyczne. Za niestawienie się groziła kara śmierci, obóz koncentracyjny, konfiskata mienia rodziców lub własnego. Zarządzenie z 24 kwietnia 1940 roku zapowiadało surowe kary za uchylanie się od obowiązku pracy na rzecz III Rzeszy. 10

11 Zarządzenie gubernatora generalnego z 24 kwietnia 1940r. (ciąg dalszy) 11

12 Ogłoszenie starosty powiatu mogileńskiego zawierające groźbę rozstrzelania za uchylanie się od podjęcia pracy i za sabotaŝ StrzyŜenie włosów polskim dziewczętom za uchylanie się od podjęcia pracy 12

13 Starosta powiatowy z Sokołowa, Gramss, za niestawienie się na wezwanie do wyjazdu grozi Treblinką 13

14 Pod silną eskortą Ŝandarmów wywoŝono ludzi w wagonach bydlęcych do Rzeszy. Spisywano personalia i numerowano transporty. Ludzie byli głodni i zmęczeni, jechali wiele godzin. Na koniec wypędzano ich z wagonu na obszerny plac otoczony Ŝandarmami. Pojawiali się liczni bauerzy. Oglądali kaŝdego dokładnie, wybierali, traktowali ludzi jak bydło przywiezione na targ. Niemcy otrzymywali wskazówki jak mają postępować z robotnikami polskimi. Wskazówki dla Niemców, jak mają postępować z robotnikami polskimi Mieszkańcy ziem naleŝących do III Rzeszy posiadali dowody toŝsamości tzw. kenkarty (Kennkarte). Obcokrajowcy zatrudnieni w III Rzeszy otrzymywali odpowiednie dokumenty. 14

15 Dokumenty transportu Zachowane dokumenty transportu 576 a, b, c, d, e z 29 maja 1941 roku 15

16 Okładka ksiąŝeczki pracy Strony wewnętrzne ksiąŝeczki pracy. 16

17 17 Strony zewnętrzne karty rozpoznawczej (Kennkarte)

18 18 Strony wewnętrzne karty rozpoznawczej (Kennkarte)

19 Dzień pracy zaczynał się dla przymusowych robotników o 4:00 rano, a trwał do 22:00 lub do 23:00. Otrzymywali oni bardzo małe racje Ŝywnościowe. Byli bici, karani, zabijani za najdrobniejsze przewinienia np. za mówienie po polsku, za niezbyt starannie przyszyty znak rozpoznawczy dla Polaków, czyli literę,,p, zerwanie gruszki, czy jabłka z sadu. Nad Polakami znęcali się wszyscy-bauerzy i ich Ŝony, dzieci z Hitlerjugend, policjanci i Ŝandarmi, dozór fabryczny. Bili na rozkaz i bez rozkazu, dla własnej przyjemności. Polacy byli często mordowani bez wyroku sądowego. Pod karą śmierci zabronione były kontakty polskich i niemieckich dziewcząt i chłopców. Egzekucje były pokazowe dla zastraszenia innych. (zdjęcie) Egzekucja polskiego robotnika w obozie Heteborn koło Halberstadt 19

20 Na przymusowe roboty do III Rzeszy w 1940 roku została wywieziona Weronika Majkut z Wólki Grodziskiej (powiat LeŜajsk). Miała wówczas dwadzieścia trzy lata. Trafiła do Austrii. Przydzielono ją do bauera Leonarda Moschowica, który miał trzech synów i córkę Agnieszkę. Najstarszy syn bauera Józef, który był nauczycielem, zginął na froncie wschodnim w ZSRR, dlatego Moschowic dostał do pracy na roli przymusowych robotników. Leonard Moschowic chodził zawsze posępny, zamyślony i nigdy nie odzywał się do Weroniki. Gospodarstwo Niemca znajdowało się na terenach, które Hitler zajął Czechom i przyłączył do III Rzeszy. Weronika pracowała na roli od świtu do późnego wieczoru, z przerwą na posiłek, tak cięŝko, Ŝe z przepracowania zachorowała. Wykonywała pracę bez zapłaty. Nie znała języka niemieckiego, tęskniła za rodzicami, za rodzeństwem, za krajem, chciała wrócić do domu. Kontakt z rodziną utrzymywała poprzez korespondencję z bratem Gabrielem. Długo prosiła bauera, by pozwolił jej wrócić do domu. PrzeŜywała bowiem śmierć ukochanego ojca, który zmarł w międzyczasie. Po wielu miesiącach wróciła do Polski, ale w jej miejsce musiała pojechać inna osoba z tej samej miejscowości. Weronika po powrocie z Niemiec pracowała na roli w swoim gospodarstwie. Po zakończeniu II wojny światowej, w maju 1945 roku, tereny zajęte przez Niemców, gdzie pracowała Weronika, wróciły do Czech. Rodzina Leonarda Moschowica została przesiedlona w głąb Niemiec i zmieniła nazwisko z Moschowic na Miksch. W 2000 roku była moŝliwość uzyskania odszkodowania za przymusową pracę w III Rzeszy. Weronika Majkut poszukiwała rodziny bauera przez Międzynarodowy Czerwony KrzyŜ. Na poszukiwanie odpowiedział najmłodszy, Ŝyjący jeszcze syn Leonarda, Franz Miksch, oraz jego córka Edeltraud Widder. Weronika zachorowała cięŝko kilka lat temu, jest niesprawna ruchowo, całkowicie straciła słuch. Wspomina lata okupacji, swoje przeŝycia i tragiczny los swoich bliskich. Wspomina dwudziestoletniego brata Andrzeja, Ŝołnierza 37 pułku piechoty z Łańcuta, który 30 kwietnia 1919 roku zginął w obronie Lwowa. Został pochowany na Cmentarzu Orląt, kwatera XVII, grób Weronika Majkut pamięta równieŝ męŝa swojej kuzynki - Michała Wróbla, który zginął w Katyniu. Katyń to odrębny rozdział w historii naszego kraju. Tragiczne losy Michała Wróbla opisuje krewna rodziny- Katarzyna Majkut, na podstawie zeznań świadków tamtych czasów i własnych wspomnień. 20

21 Zdjęcie Weroniki Majkut (26 październik 2003r.) Na zdjęciu: z lewej: Andrzej Majkut, lat 20, syn Jana z Wólki Grodziskiej koło Łańcuta, szer. 37pp, 2 komp., zm. z ran w szpitalu na Politechnice we Lwowie 30 kwietnia 1919 r. śołnierz siedzący: Jan Kuras z Wólki Grodziskiej, szer. 37 pp, 2 komp., trzeci Ŝołnierz - niezidentyfikowany 21

22 Metryka śmierci i pogrzebu Andrzeja Majkuta - str. Nr1 22

23 Metryka śmierci i pogrzebu Andrzeja Majkuta str. Nr2 23

24 Grób Andrzeja Majkuta (brata Weroniki) pochowanego na Cmentarzu Orląt we Lwowie 24

25 Wywiad z Franciszkiem Jagusztynem (cz. 1) 25

26 Wywiad z Franciszkiem Jagusztynem z Biedaczowa (cz. 2). Wywiad przeprowadziła Katarzyna Majkut. 26

27 Michał i Aniela Wróblowie. Zdjęcie wykonane w Ameryce przed 1930 rokiem. Orka w gospodarstwie w Biedaczowie po 1930 roku. Konie te poszły na wschód z Michałem Wróblem 5 września 1939 roku. 27

28 Literatura pomocnicza: 1. Zofia Bigorajska, Władysława Pietruczuk-Kurkiewiczowa -,,Cierń mojej młodości. Warszawa 1979 r. 2.Czesław Łuczak,,Kraj warty Poznań 1972 r. 3.Feliks Siemiankowski -,,Gdy pracowałem dla wroga. Warszawa 1979 r. 28

29 29