Prawo a fotografia czyli co wolno fotografowi

Transkrypt

1 Prawo a fotografia czyli co wolno fotografowi

2 Tematyka prezentacji Fotografia przestrzeni publicznej i prywatnej Fotografia ludzi, prawo człowieka do wizerunku i skutki jego naruszenia Wykorzystanie i publikacja zdjęć

3 Przestrzeń publiczna Fotografować można wszystko poza wyjątkami wskazanymi w źródłach prawa powszechnie obowiązującego Samo zrobienie zdjęcia jest ogólnie dozwolone, chyba że przepisy szczególne zabraniają fotografowania ze względu na szczególny interes państwa. Zakaz fotografowania wynika z przepisów prawnych, a nie z samego tylko faktu umieszczenia znaku.

4 obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa 1. zakłady produkcji uzbrojenia i sprzętu wojskowego; 2. magazyny rezerw państwowych, w tym bazy i składy paliw, żywności, leków i artykułów sanitarnych; 3. obiekty jednostek organizacyjnych podległych MON; 4. obiekty infrastruktury transportu i łączności oraz ośrodki dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej; 5. zapory wodne i inne urządzenia hydrotechniczne; 6. obiekty jednostek organizacyjnych Agencji Wywiadu; 7. obiekty NBP oraz BGK, Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych oraz Mennicy Państwowej ; 8. obiekty, w których produkuje się, stosuje lub magazynuje materiały jądrowe oraz źródła i odpady promieniotwórcze; 9. obiekty przeznaczone do nadawania programów radia publicznego i telewizji publicznej; 10. obiekty organów i jednostek organizacyjnych podległych ministrowi administracji publicznej; 11. obiekty organów i jednostek organizacyjnych podległych ministrowi spraw wewnętrznych; 12. obiekty jednostek organizacyjnych ABW; 13. obiekty Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej; 14. obiekty znajdujące się we właściwości Ministra Sprawiedliwości, Służby Więziennej; 15. zakłady mające bezpośredni związek z wydobywaniem kopalin podstawowych; 16. obiekty, w których produkuje się, stosuje lub magazynuje materiały stwarzające szczególne zagrożenie wybuchowe lub pożarowe; 17. obiekty, w których prowadzi się działalność, z wykorzystaniem toksycznych związków chemicznych, a także środków biologicznych wywołujących choroby u ludzi lub zwierząt; 18. elektrownie i inne obiekty elektroenergetyczne; 19. inne obiekty organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego, oraz przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, dziedzictwa narodowego oraz środowiska w znacznych rozmiarach albo spowodować poważne straty materialne, a także zakłócić funkcjonowanie państwa.

5 Muzea: Jeśli w ogóle można tu fotografować to zdjęcia z reguły należy wykonywać bez użycia lampy błyskowej, często za dodatkową opłatą

6 W przestrzeni publicznej tj.; ulice, centra handlowe, parki można fotografować bez ograniczeń

7 Wykonywanie zdjęć przestrzeni publicznej jest dozwolone bez ograniczeń. Ale ich wykorzystywanie komercyjne jest odrębną kwestią

8 Most Świętokrzyski w Warszawie W 2009 roku w mediach pojawiła się informacja, że nazwa i wizerunek tego mostu są prawnie chronione, zgodnie z prawem własności przemysłowej w związku z czym podmioty zainteresowane np. filmowaniem mostu muszą ponosić opłaty licencyjne. W rzeczywistości chronione jest wyłącznie wykorzystanie w charakterze znaku towarowego grafiki mostu. Wykorzystanie rzeczywistego wizerunku mostu w postaci zdjęć nie stanowi naruszenia ochrony znaku.

9 W większości przypadków umieszczenie tabliczki zakaz fotografowania nie może wprowadzić żadnego wiążącego zakazu. Stanowi jedynie wyraz woli, a w zasadzie prośby osoby władającej danym miejscem, aby fotografii nie wykonywać. Jeśli jednak osoba uprawniona nakaże fotografującemu opuścić dane miejsce, to lepiej jej posłuchać - w przeciwnym razie fotograf naraża się na zarzut naruszenia miru domowego (art. 193 Kodeksu karnego). Naruszenie miru domowego to występek polegający na: wdzieraniu się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej nieopuszczaniu takiego miejsca. Naruszenie miru może dotyczyć zarówno mieszkania prywatnego, jak i ogólnodostępnego lokalu należącego do instytucji publicznej (art. 193 KK). Nieopuszczenie, pomimo wezwania uprawnionego, nieogrodzonego terenu takiego jak: las, pole, pastwisko, łąka czy grobla stanowi wykroczenie (art. 157 KW)

10 Generalnie można publikować zdjęcia budynków i innych obiektów (w tym domów prywatnych), do których uzyskano dostęp z ogólnie dostępnych dróg i ulic. Zasada ta nie chroni fotografii wykonanych z naruszeniem prawa do prywatności, do wizerunku i prawa własności (a więc zrobionych z bliska, po wejściu na cudzy teren i wbrew woli właściciela). Nikt nie może fotografowi odebrać sprzętu, (chyba że popełni on przestępstwo, a sprzęt zostanie skonfiskowany przez policję lub wojsko jako dowód).

11 Zgodnie z przepisem art. 81 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej Jest to generalna zasada, o której należy pamiętać i od której ustawodawca przewidział jedynie ściśle określone wyjątki

12 IV EDYCJA KONKURSU FOTOGRAFICZNEGO Nauki rolnicze w obiektywie ZGODA NA WYKORZYSTANIE WIZERUNKU Ja, niżej podpisany/a, wyrażam zgodę na nieodpłatne utrwalenie mojego wizerunku, w formie fotografii, w ramach sesji fotograficznej przeprowadzonej w dniu przez. Zgoda obejmuje wykorzystanie, utrwalanie i powielanie wykonanych zdjęć za pośrednictwem dowolnego medium w dowolnym celu zgodnym z obowiązującym prawem, włączając w to publikację w gazetach, czasopismach okresowych, czasopismach okazjonalnych, folderach, publikacjach elektronicznych, stronach internetowych, wystawach, konkursach etc. Jednocześnie zrzekam się praw związanych z kontrolą i zatwierdzaniem każdorazowego wykorzystania fotografii z moim wizerunkiem. Oświadczam że w całości przeczytałem/am treść powyższej zgody i w pełni ją rozumiem. Podpis: Miejscowość i data:

13 W orzecznictwie sądowym i doktrynie prawniczej przyjmuje się, że wizerunek to utrwalony wizualnie zespół cech fizycznych charakterystycznych dla danej osoby pozwalający na jej indywidualizację i rozpoznanie

14 Co nie jest wizerunkiem?

15 Wyjątkiem jest tzw. casus modelki - ustawodawca wskazał bowiem, iż w braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. W tym przypadku osoba rozpowszechniająca wizerunek winna wykazać, iż zapłaciła wynagrodzenie, a zatem np. przedstawić pokwitowanie, lub dowód spełnienia świadczenia innego rodzaju (np. zdjęć w ramach tzw. umowy o pozowanie do zdjęcia).

16

17 Rozpowszechnianie (np. publiczne wystawienie: w galerii, na plakacie; opublikowanie w prasie, Internecie) wizerunku osoby fizycznej wymaga uzyskania zezwolenia tej osoby. Brak zgody oznacza, że opublikowana fotografia wykonana w sposób umożliwiający identyfikację sfotografowanej osoby stanowi naruszenie prawa do wizerunku osoby fizycznej.

18 W 2007 roku amerykański fotoreporter Spencer Platt wygrał konkurs World Press Photo zdjęciem Bejrutu wykonanym tuż po izraelskim bombardowaniu Autor zdjęcia nie zdążył poprosić osób jadących autem o zgodę na wykorzystanie wizerunku. Kiedy zdjęcie stało się sławne młodzi Libańczycy wyrazili swe niezadowolenie, że stawia ono ich w negatywnym świetle jako ludzi próżnych, bogatych i zgorszonych cudzym cierpieniem.

19 Szczególnie ryzykowne są zdjęcia sytuacyjne zwłaszcza, gdy stawiają nieznanych nam ludzi w zabawnym świetle, kompromitują, wypaczają, podpowiadają coś do czego w gruncie rzeczy nie doszło. Bez zgody na wykorzystanie wizerunku lepiej ich nie publikować!

20

21 Kiedy nie trzeba się martwić o zgodę na wykorzystanie wizerunku? Wolno nam rozpowszechniać wizerunek osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych. Pamiętajmy przy tym, iż w przypadku tzw. casusu osoby powszechnie znanej, warunkiem legalności korzystania z wizerunku, jest konieczne, aby osoba portretowana wykonywała funkcje publiczne w czasie portretowania

22

23 Zezwolenia nie wymaga także rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości, takiej jak: zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza W kontekście tego pojęcia nie powinniśmy pytać "ile osób to tłum", ale powinniśmy ustalić relację wizerunku osoby portretowanej do treści i formy fotografii

24

25 Jeśli osoba lub grupa osób pełni rolę drugoplanową (jak w przypadku sztafażu), możemy rozpowszechniać utrwalony wizerunek nawet wtedy, gdy na zdjęciu jest widoczna tylko jedna osoba; z drugiej strony, jeśli tematem zdjęcia jest wizerunek jednej osoby, którą portretujemy na tle tłumu, to dla zgodnego z prawem rozpowszechnienia wizerunku osoby portretowanej konieczna jest jej zgoda.

26 W przypadku wątpliwości Rozstrzygające znaczenie ma ustalenie w strukturze obrazu relacji między wizerunkiem osoby (lub osób) a pozostałymi elementami Rozpowszechnianie wizerunku nie wymaga zezwolenia, jeśli stanowi on jedynie element poboczny, przypadkowy lub uzupełniający przedstawionej całości, tzn. że w razie usunięcia wizerunku nie zmieniłby się przedmiot i charakter zdjęcia.

27 Rozpowszechnienie czyjegoś wizerunku może naruszyć nie tylko dobro osobiste, jakim jest ów wizerunek, ale także prywatność, sferę życia intymnego, dobre imię, itd. Każdy przypadek fotografii wdzierającej się w powyższe dobra ocenia się indywidualnie Ochrona sfery prywatności osób publicznych jest słabsza, niż w przypadku osób niepublicznych

28 Na jakie skutki narażony jest fotograf naruszający wizerunek fotografowanej osoby?

29 W przypadku rozpowszechniania wizerunku osoby bez wymaganego zezwolenia, sfotografowany może żądać zaniechania tego działania W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie (np. przeprosiny na łamach prasy) Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać osobie sfotografowanej odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę

30 Jeżeli wskutek bezprawnego i zawinionego rozpowszechnienia wizerunku portretowanego została wyrządzona mu szkoda majątkowa, może on żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych Oprócz żądania usunięcia niemajątkowych skutków naruszenia oraz zasądzenia zadośćuczynienia możliwe jest dodatkowe roszczenie o zapłatę odszkodowania

31 Prawa autorskie osobiste i majątkowe

32 Autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem np. prawo do autorstwa utworu, prawo do oznaczania utworu swoim imieniem i nazwiskiem, pseudonimem albo do udostępnienia go anonimowo

33 Autorskie prawa majątkowe określają zasady korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz wynagrodzenia za korzystanie z utworu Autorskie prawa majątkowe mogą być przedmiotem obrotu prawnego

34 Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych licencja na wyłączność licencja niewyłączna

35 W razie przeniesienia autorskich praw majątkowych tracimy możliwość korzystania z utworu na określonym polu eksploatacji Nie tracimy jednak autorskich praw osobistych, które są niezbywalne

36 Licencja, zarówno wyłączna jak i niewyłączna, są uprawnieniami czasowymi. Jeśli w umowie nie postanowiono inaczej umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w okresie 5 lat. W przypadku licencji wyłącznej zapewniamy licencjobiorcę, iż będzie on jedyną osobą uprawnioną do korzystania z danego utworu

37 W umowie należy precyzyjnie określić utwór będący jej przedmiotem Należy też jednoznacznie określić pola eksploatacji, których dotyczy licencja, lub umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych

38 Jak w sposób zgodny z prawem wykorzystywać zdjęcia wykonane przez inne osoby? OŚWIADCZENIE Ja, niżej podpisany/a, oświadczam że jestem autorem zdjęć wykonanych w ramach zaliczenia przedmiotu Dokumentacja fotograficzna Oświadczam, że: wyrażam, nie wyrażam* zgody na wykorzystywanie tych zdjęć: przez prowadzącego przedmiot do celów dydaktycznych przez Wydział Rolniczo-Ekonomiczny Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie do celów wizerunkowych i promocyjnych Zgoda obejmuje wykorzystanie, utrwalanie i powielanie wykonanych zdjęć za pośrednictwem dowolnego medium w dowolnym celu zgodnym z obowiązującym prawem; w szczególności: publikację w biuletynach i czasopismach okazjonalnych UR, folderach, kalendarzach, prezentacjach i publikacjach elektronicznych, stronach internetowych, targach i wystawach, etc. Podpis: Miejscowość i data: