Warszawa, dnia 2 marca 2018 r. Poz UCHWAŁA NR 283/XLII/2018 RADY GMINY BODZANÓW. z dnia 31 stycznia 2018 r.

Transkrypt

1 DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO Warszawa, dnia 2 marca 2018 r. Poz UCHWAŁA NR 283/XLII/2018 RADY GMINY BODZANÓW z dnia 31 stycznia 2018 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad zabytkami Gminy Bodzanów na lata Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1875), w związku z art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 2187) po uzyskaniu opinii Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, uchwala się, co następuje: 1. Przyjmuje się "Gminny Program Opieki nad zabytkami Gminy Bodzanów na lata ", w brzmieniu stanowiącym załącznik do niniejszej uchwały. 2. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Bodzanów. 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Rady Gminy Bodzanów Paweł Różański

2 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 2 Poz GMINA BODZANÓW GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA LISTOPAD 2017 OCHRONA ZABYTKÓW KRESY MICHAŁ HORBOWICZ

3 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 3 Poz SPIS TREŚCI 1. WSTĘP PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO STRATEGICZNE CELE POLITYKI PAŃSTWA W ZAKRESIE OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI ANALIZY I MATERIAŁY RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z DOKUMENTAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE WOJEWÓDZTWA I POWIATU RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z DOKUMENTAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE GMINY CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY ZARYS HISTORII OBSZARU GMINY ZABYTKI NIERUCHOME O NAJWYŻSZYM ZNACZENIU DLA GMINY ZABYTKI NIERUCHOME OBJĘTE PRAWNYMI FORMAMI OCHRONY ORAZ ZABYTKI W GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW WYKAZ STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH WPISANYCH DO EWIDENCJI KONSERWATORSKIEJ KESA: OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS I ZAGROŻEŃ ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE, PRIORYTETY I KIERUNKI DZIAŁAŃ GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI INSTRUMENTARIUM REALIZACJI PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI REALIZACJA I FINANSOWANIE PRZEZ GMINĘ ZADAŃ Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKÓW

4 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 4 Poz WSTĘP Przedmiotem niniejszego programu opieki nad zabytkami jest gmina Bodzanów, jako region administracyjny oraz miejsce lokalizacji zabytków nim objętych. Stanowi on dokument o charakterze uzupełniającym w stosunku do innych akt planowania gminnego winien posłużyć do aktualizacji obowiązującego Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Bodzanów w zakresie stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Celem głównym jest określenie zadań, jakie winny być realizowane w zakresie będącym przedmiotem programu. Zadania te określone są dla wszystkich obiektów zabytkowych i całości problematyki nad zabytkami dla obszaru całej gminy. Zadaniem programu jest wskazanie pewnego stanu idealnego, do jakiego należy dążyć w zakresie opieki nad zabytkami, tj. wskazywać konieczne do wykonania zadania, jak też sugerować sposoby ich realizacji. Głównym założeniem programu jest dążenie do osiągnięcia odczuwalnej i akceptowalnej społecznie poprawy w zakresie stanu zachowania i utrzymania obiektów zabytkowych znajdujących się na terenie gminy. Już z samej definicji zawartej w Ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami program opieki nad zabytkami jest dokumentem wymagającym cyklicznej aktualizacji, przy czym ten pierwszy, opracowany na cztery lata ( ) wydaje się kluczowym dla dalszych programów w tym zakresie, opierając się na szerokim rozpoznaniu złożonej problematyki konserwatorskiej. Wyznacza priorytetowe kierunki działań. Modyfikacja programu w przyszłości uwzględniać będzie nowe uwarunkowania prawne i kulturowe, nowe kryteria oceny czy też aktualny stan zachowania zasobu oraz prowadzone okresowo oceny wdrażania obowiązującego programu. 2

5 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 5 Poz PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Podstawę prawną opracowania Gminnego programu opieki nad zabytkami stanowi ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U poz. 1446), która mówi o obowiązku sporządzania przez samorządy wojewódzkie, powiatowe oraz gminne, na okres czterech lat programu opieki nad zabytkami. Art. 87 ust. 2 cytowanej ustawy wyznacza cele opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami: 1. włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2. uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; 3. zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4. wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; 5. podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami; 6. określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; 7. podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. Dla realizacji wskazanych celów program określa zasady dotyczące finansowania i inicjowania działań ochronnych w stosunku do środowiska kulturowego, w skład którego wchodzą obiekty zabytkowe oraz tereny archeologiczne na obszarze gminy Bodzanów. Jednocześnie nakłada następujące obowiązki i uprawnienia: 1. uwzględniania w strategii rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego ochrony zabytków i opieki nad zabytkami (art. 18 i 19); 2. uzgadniania projektów i zmian planów zagospodarowania przestrzennego z wojewódzkim konserwatorem zabytków (art. 20); 3. prowadzenia gminnej w formie zbioru kart adresowych zabytków z terenu gminy, objętych wojewódzką ewidencją zabytków (art. 22 ust. 4); 4. przyjmowanie zawiadomień o przypadkowym znalezieniu przedmiotu, co do którego istnieje przypuszczenie, że jest on zabytkiem archeologicznym i powiadomienie o tym fakcie wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 33 ust. 1 i 2) 3

6 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 6 Poz sporządzania przez burmistrza gminy na okres 4 lat gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87 ust.1) 6. obowiązek przyjęcia przez radę gminy gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87 ust. 3) 7. sporządzenia i przedstawienia radzie gminy sprawozdania z realizacji programu (art. 87 ust. 5) 4

7 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 7 Poz UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE Ochronę dziedzictwa kulturowego oraz opiekę nad zabytkami w Polsce reguluje Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, która nakłada na państwo i obywateli obowiązek ochrony zabytków, co zostało zawarte w: art. 5 Konstytucji RP, określającym dziedzictwo narodowe jako wartość strzeżoną przez państwo polskie; art. 6 ust. 1 Konstytucji RP mówiący, że Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju; art. 85 Konstytucji RP stanowiącym, że każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. W świetle ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami opieka sprawowana jest przez właściciela lub posiadacza i polega w szczególności na zapewnieniu warunków: 1. naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2. prowadzeniu prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku; 3. zabezpieczenia zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4. korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości; 5. popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Ponadto ustawa definiuje m.in. podstawowe pojęcia z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami oraz przedmiot, zakres, formy i sposób ich ochrony. Bez względu na stan zachowania ochronie podlegają: 1. zabytki nieruchome będące, w szczególności: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa, d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne, bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 2. zabytki ruchome będące, w szczególności: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, 5

8 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 8 Poz b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, o których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. z 2012 r. poz. 642 i 908 oraz z 2013 r. poz. 829), f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne, bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji; 3. zabytki archeologiczne będące, w szczególności: a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ponadto ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej (art. 6 ust. 2). Ustawa określa także sposób i formy ochrony zabytków, którymi są: 1. wpis do rejestru zabytków, 2. uznanie za Pomnik Historii, 3. utworzenie parku kulturowego, 4. ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z art. 16 ustawy: 1. Rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, może utworzyć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. 1a. Rada gminy ogłasza w prasie miejscowej oraz przez obwieszczenie, a także w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości, o podjęciu prac nad utworzeniem parku kulturowego, określając formę, miejsce i termin składania wniosków dotyczących projektu uchwały o utworzeniu parku kulturowego, nie krótszy jednak niż 21 dni od dnia ogłoszenia. 6

9 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 9 Poz Uchwała określa nazwę parku kulturowego, jego granice, sposób ochrony, a także zakazy i ograniczenia, o których mowa w art. 17 ust Wójt (burmistrz, prezydent miasta), w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, sporządza plan ochrony parku kulturowego, który wymaga zatwierdzenia przez radę gminy. 4. W celu realizacji zadań związanych z ochroną parku kulturowego rada gminy może utworzyć jednostkę organizacyjną do zarządzania parkiem. 5. Park kulturowy przekraczający granice gminy może być utworzony i zarządzany na podstawie zgodnych uchwał rad gmin (związku gmin), na terenie których ten park ma być utworzony. 6. Dla obszarów, na których utworzono park kulturowy, sporządza się obowiązkowo miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z art. 18: 1. Ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się przy sporządzaniu i aktualizacji [ ] strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 2. W [ ] planach i studiach, o których mowa w ust. 1, w szczególności: 1) uwzględnia się krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 2) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagrożeniom dla zabytków, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu; 3) ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniające opiekę nad zabytkami. W myśl art. 19: 1. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się, w szczególności ochronę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ; 3) parków kulturowych. 1a. W decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego uwzględnia się w szczególności ochronę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej. 1b. W uchwale określającej zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń uwzględnia się w szczególności: 1) ochronę zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia; 7

10 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 10 Poz ) ochronę zabytków nieruchomych, innych niż wymienione w pkt 1, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków 3) wnioski i rekomendacje audytów krajobrazowych oraz plany ochrony parków krajobrazowych. 2. W przypadku gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzględnia się w studium i planie, o których mowa w ust W studium i planie, o których mowa w ust. 1, ustala się, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków. Art. 20 stanowi, że projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegają uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków w zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu. W art. 21 zapisano, że ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy. Według art. 22 ust. 4 wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy. Ustawa definiuje obowiązki oraz kompetencje samorządu terytorialnego w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Do obowiązków gminy należy m.in.: sporządzenie gminnego programu opieki nad zabytkami (str. 87); sporządzenie gminnego planu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych, opracowanego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 25 sierpnia 2004 roku. Szczegółowo określono obowiązki gminy w stosunku do obiektów zabytkowych objętych ochroną, których gmina jest właścicielem lub posiadaczem zawarte są w art. 5, 25, 26, 28, 30, 31, 36, 71, 72 ww. ustawy. Wzmiankowany wyżej art. 87 ustawy określa obowiązek gminy dotyczący sporządzenia i uchwalenia gminnego programu opieki nad zabytkami: program powinien być opracowany na okres 4 lat; program służy celom określonym w ustawie (wymienionym w rodz. 2 niniejszego opracowania) program ogłoszony jest w wojewódzkim dzienniku urzędowym; z realizacji programu wójt, burmistrz, prezydent miasta sporządza co 2 lata sprawozdanie, które przedstawia radzie gminy. Ustawa o samorządzie gminnym określa zadania własne gminy. Należą do nich zadania obejmujące m.in. następujące kwestie: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej; 8

11 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 11 Poz gminnych mostów, dróg, ulic, placów oraz organizacji ruchu drogowego; kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; kultury fizycznej i turystyki; cmentarzy gminnych; utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych; promocji gminy. Przy sporządzaniu programu wzięto pod uwagę również następujące akty prawne: ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz. 778 z poźn. zm.); ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 290 z późn. zm.); ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz. 672 z późn. zm.); ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz.1651 z późn. zm.), ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz.1774 z późn. zm.); ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jednolity Dz.U poz. 406 z późn. zm.); ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (tekst jednolity Dz.U poz z późn. zm.). 9

12 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 12 Poz UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 4.1 STRATEGICZNE CELE POLITYKI PAŃSTWA W ZAKRESIE OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI ANALIZY I MATERIAŁY Rządowymi dokumentami tworzącymi ramę do mecenatu oraz nowoczesnej polityki względem materialnej poprawy stanu zabytków są: 1. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata oraz jej uzupełnienie na lata Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata została przyjęta przez Rząd RP 21 września 2004 r. Zakres Strategii został podporządkowany głównie regionom, jako podstawowym jednostkom podziału terytorialnego. Metodologia dokumentów strategicznych wchodzących w skład Narodowego Planu Rozwoju na lata zobowiązuje Ministra Kultury do wydłużenia horyzontu czasowego Strategii Rozwoju Kultury do 2020 roku. Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata , bazując na przyjętej przez Radę Ministrów 21 września Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata , rozszerza jej zakres do roku Przyjęte dokumenty wyznaczają cel strategiczny oraz cele cząstkowe dla strategii rozwoju kultury w regionach. Celem strategicznym jest zrównoważony rozwój i wspieranie kultury w regionach. Natomiast cele cząstkowe stanowią miedzy innymi: wzrost efektywności zarządzania strefą kultury, zmniejszenie dysproporcji regionalnych w rozwoju i dostępie do kultury, zachowanie dziedzictwa kulturowego i aktywna ochrona zabytków, wzrost udziału kultury w PKB, modernizacja i rozbudowa infrastruktury kultury, wzrost uczestnictwa w kulturze, rozwój szkół artystycznych i zwiększenie liczby godzin edukacji kulturalnej w programach szkolnych, efektywna promocja twórczości, promocja polskiej kultury za granicą, ochrona własności intelektualnej i walka z piractwem, wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań w systemie organizacji działalności kulturalnej i w systemie upowszechniania kultury, 10

13 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 13 Poz rozwój przemysłów kultury (kinematografia, media, desing, wydawnictwa, fotografia). Cele cząstkowe realizowane będą w ramach pięciu obszarów priorytetowych: Czytelnictwo i sektor książki NPK Promocja czytelnictwa i rozwój sektora książki Dziedzictwo kulturowe NPK Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego Instytucje artystyczne i promocja twórczości NPK Rozwój instytucji artystycznych Szkolnictwo artystyczne i promocja młodych twórców - NPK Wspierania debiutów i rozwoju szkół artystycznych Sztuka współczesna NPK Znaki Czasu 2. Krajowy Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata Celem głównym krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami jest wzmocnienie roli dziedzictwa kulturowego i ochrony zabytków w rozwoju potencjału kulturowego i kreatywnego Polaków. Jest on wdrażany przez trzy cele szczegółowe: Wspieranie rozwiązań systemowych na rzecz ochrony zabytków w Polsce, tj. uporządkowanie i ujednolicenie stanu wiedzy o zasobie zabytków w Polsce polegające na sporządzeniu kompleksowego raportu o stanie zachowania zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księgi rejestru A i C), uporządkowaniu rejestru zabytków nieruchomych (księgi rejestru A i C) (usunięcie martwych wpisów ), opracowaniu diagnozy stanu zabytków ruchomych, w tym zabytków archeologicznych; Wzmocnienie synergii działania organów ochrony zabytków, tj. podniesienie jakości zarządzania zabytkami i zarządzania procesami ochrony zabytków wraz z podniesieniem jakości procesów decyzyjnych w administracji dotyczących ochrony zabytków. Tworzenie warunków do aktywnego uczestnictwa w kulturze, edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego oraz jego promocji i reinterpretacji, tj. zwiększanie dostępu do dziedzictwa i jego aktywna promocja. 3. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju do 2030 r. Uchwałą Nr 125/2014 z dnia 24 czerwca 2014 r. Rada Ministrów określiła koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju do 2030 roku, która będzie realizowana poprzez realizację celów szczegółowych: 11

14 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 14 Poz Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego 4.2 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z DOKUMENTAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE WOJEWÓDZTWA I POWIATU Gminny program opieki nad zabytkami gminy Bodzanów wykazuje zgodność, zarówno programami o charakterze wojewódzkim jak i powiatowym, a w szczególności z następującymi programami strategicznymi i ich celami: 1. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego Innowacyjne Mazowsze (uchwała nr 158/13 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia r.) Podstawowym celem Strategii jest rozwój produkcji ukierunkowanej na eksport w przemyśle zaawansowanych i średniozaawansowanych technologii oraz w przemyśle i przetwórstwie rolnospożywczym. Jednakże określono prócz celów strategicznych dwa ramowe cele strategiczne, z których drugi dot. wykorzystania potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego oraz walorów środowiska przyrodniczego dla rozwoju gospodarczego regionu i poprawy jakości życia zakłada konieczność realizacji działań w kierunku: a) Wykorzystania walorów środowiska przyrodniczego oraz potencjału dziedzictwa kulturowego do zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu; 12

15 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 15 Poz b) Upowszechnienia kultury i twórczości; c) Kreowania miast jako centrów aktywności kulturalnej; d) Wspierania rozwoju przemysłu kreatywnego; e) Wykorzystania dziedzictwa kulturowego w działalności gospodarczej. 2. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego (uchwała nr 65/2004 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia r.) Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego stanowi kluczowy element zintegrowanego planowania strategicznego. Określa podstawowe elementy układu przestrzennego, ich zróżnicowanie i wzajemne relacje. Za podstawową misję Planu przyjęto stwarzanie warunków do osiągania spójności terytorialnej oraz trwałego i zróżnicowanego rozwoju województwa mazowieckiego, poprawy warunków życia jego mieszkańców, stałego zwiększania efektywności procesów gospodarczych i konkurencyjności regionu. Wśród celów niezbędnych do osiągnięcia założonej misji Planu istotnymi dla dziedzictwa kultury są: a) Zapewnienie zrównoważonego i harmonijnego rozwoju województwa poprzez zachowanie właściwych relacji pomiędzy poszczególnymi systemami i elementami zagospodarowania przestrzennego, który realizowany będzie m.in. poprzez ochronę dziedzictwa kulturowego, krajobrazu i kształtowanie ładu przestrzennego; b) Zwiększanie konkurencyjności regionu i warunków życia, który realizowany będzie m.in. poprzez wykorzystanie walorów przyrodniczo-kulturowych dla celów turystycznorekreacyjnych. 3. Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami na lata (uchwała nr 42/12 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia r.) Jest to drugi Program opracowany dla województwa mazowieckiego, który posłuży do niniejszego opracowania z uwagi, że obecnie trwają jeszcze prace nad Wojewódzkim Programem Opieki nad Zabytkami na lata Zamierzeniem głównym Programu jest stworzenie warunków dla kreowania i realizowania zadań z zakresu ochrony zabytków na terenie województwa mazowieckiego oraz wykorzystanie dziedzictwa kulturowego jako czynnika wpływającego na rozwój gospodarczy i społeczny regionu. Opisane zostały w Programie główne obszary opieki nad zabytkami. Część programowa przedstawia wizję regionu, cel 13

16 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 16 Poz strategiczny, cele operacyjne i przyporządkowane im kierunki działań. Określono również zasady monitorowania oraz uwarunkowania realizacyjne. Zgodnie z potrzebą realizacji celu strategicznego wyróżniono cztery cele operacyjne: Cel 1. Ochrona i zachowanie materialnego i niematerialnego dziedzictwa regionu, zawierający Kierunki działań i działania: 1.1. Ochrona i zachowanie wartości dziedzictwa materialnego: rewaloryzacja i rewitalizacja zdegradowanych obiektów i obszarów historycznych, zapobieganie niszczeniu cennych obiektów, w tym zabezpieczenia przed pożarem, zalaniem, kradzieżą itp., dbałość o obiekty zabytkowe pozostające w zasobach samorządu województwa, wspieranie działań właścicieli i zarządców najcenniejszych zabytków regionu (o znaczeniu ponadregionalnym i regionalnym) w działaniach służących ich utrzymaniu w jak najlepszym stanie, ochrona i zachowanie obiektów zagrożonych/szczególnych: architektury drewnianej, dworskiej, poprzemysłowej, obiektów budownictwa obronnego, wypracowanie wspólnie z samorządami lokalnymi programów ochrony zabudowy drewnianej (wiejskiej, małomiasteczkowej i uzdrowiskowej), tworzenie płaszczyzny współpracy różnych podmiotów na rzecz usuwania zagrożeń systemowych i konfliktów w sferze opieki nad zabytkami, stworzenie we współpracy z Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków bazy dotyczącej zagrożonych zabytków Ochrona zabytków ruchomych rozwój placówek muzealnych, wsparcie prywatnego muzealnictwa, ochrona i konserwacja zabytków ruchomych stanowiących element wystroju i wyposażenia (w tym świątyń), zapobieganie niszczeniu cennych obiektów, w tym zabezpieczenia przed pożarem, zalaniem, kradzieżą itp Ochrona zabytków archeologicznych identyfikacja zabytków archeologicznych, wykonywanie zaleceń konserwatorskich podczas procesów inwestycyjnych, ochrona i zachowanie zagrożonych/szczególnych zabytków archeologicznych, cmentarzysk oraz posiadających własną formę krajobrazową. 14

17 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 17 Poz Ochrona, dokumentacja i popularyzacja zasobów o szczególnej wartości decydujących o specyfice regionu (najcenniejszych i charakterystycznych) podniesienie rangi najcenniejszych zasobów dziedzictwa regionu rozszerzenie listy miejsc objętych statusem pomnika historii, wspieranie i inicjowanie prac badawczych i dokumentacyjnych najcenniejszych obiektów zabytkowych regionu, promocja najcenniejszych i charakterystycznych dla regionu obiektów i obszarów zabytkowych, propagowanie i wspieranie działań służących szybkiej aktualizacji i uzupełnienia wojewódzkiej i gminnych, promocja i wspieranie wdrażania nowoczesnych standardów badań interdyscyplinarnych; promocja badań nieinwazyjnych Ochrona i kreowanie krajobrazów kulturowych zachowujących tożsamość kulturową i walory krajobrazowe, w tym komponowanych ciągów zieleni rewitalizacja zabytkowych parków, ogrodów, układów zieleni komponowanej, zabytkowych alei, identyfikacja najcenniejszych krajobrazów kulturowych województwa (w regionalnych dokumentach planistycznych), wspieranie samorządów lokalnych w działaniach dotyczących tworzenia parków kulturowych, integracja systemów ochrony krajobrazu, przyrody i dziedzictwa kulturowego Kształtowanie i ochrona przestrzeni historycznych miast i wsi kształtowanie przestrzeni publicznych w nawiązaniu do tradycji miejsca, rewitalizacja zabytkowych układów ruralistycznych i urbanistycznych, wypracowanie modelu wdrażania lokalnych programów rewitalizacji historycznych założeń urbanistycznych i ruralistycznych, rewaloryzacja zabytkowej zabudowy na obszarach historycznych, ochrona panoram zabytkowych miast i wsi, zachowanie osi widokowych i zapewnienie właściwej ekspozycji zabytków, ochrona i rewaloryzacja małej architektury i zespołów zieleni (komunalnej), propagowanie wzorców form budownictwa zgodnego z tradycją lokalną, dostosowanie nowej zabudowy do warunków krajobrazowych, lokalnych tradycji budowlanych i gabarytów zabudowy historycznej Rewitalizacja historycznych ośrodków życia kulturalnego 15

18 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 18 Poz adaptacja zabytkowych dworów i pałaców na funkcje kulturalne, turystyczne i edukacyjne, wspieranie i promocja wydarzeń realizowanych w zabytkowych obiektach (dworach, pałacach, parkach, klasztorach, plebaniach, ośrodkach w zespołach poprzemysłowych, ) Pielęgnowanie tradycji i lokalnego folkloru w powiązaniu z zasobami dziedzictwa materialnego kontynuacja wsparcia i upowszechniania ginących zawodów, wspieranie i promocja twórczości artystycznej, ludowej, ochrona budownictwa ludowego w miejscu lokalizacji, podtrzymanie warunków dla wytwarzania tradycyjnych wyrobów kulinarnych, rozwój i promocja skansenów, upowszechnianie wydawnictw folklorystycznych (audio i video) wraz z przewodnikami i wydawnictwami o regionie Popularyzacja i zwiększanie dostępności do zasobów dziedzictwa digitalizacja zasobów dziedzictwa kulturowego, promocja projektów zajmujących się digitalizacją i archiwizowaniem dokumentów i fotografii znajdujących się w rękach prywatnych, wspieranie rozwoju nowych form udostępniania zbiorów muzealnych, zwiększanie dostępności do zabytków poprzez warunkowanie dotacji do prac w obiektach, zabytkowych od publicznego udostępniania tych obiektów, prowadzenie portalu internetowego o wielowątkowym profilu na temat dziedzictwa kulturowego (w połączeniu z informacjami turystycznymi). Cel 2. Kształtowanie tożsamości regionalnej, zawierający kierunki i działania: 2.1. Utrwalanie i kształtowanie świadomości mieszkańców o historii i zasobach dziedzictwa kulturowego, w tym regionalnego i lokalnego oraz budowanie i pielęgnowanie wrażliwości na bogactwo przestrzeni kulturowej wspieranie projektów edukacyjnych obejmujących historię i dziedzictwo kulturowe regionu, w tym dziedzictwo kultury ludowej (m.in. gwarę mazowiecką) wprowadzanie ścieżki edukacji regionalnej na różnych poziomach nauczania, kształcenie nauczycieli oraz animatorów życia kulturalnego, tworzenie i rozwój ekspozycji regionalnych w instytucjach kultury, uwzględnianie w wojewódzkich dokumentach planistycznych, strategicznych i programowych uwarunkowań ochrony regionalnego dziedzictwa, 16

19 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 19 Poz wspieranie lokalnych inicjatyw w zakresie tworzenia w obiektach zabytkowych ogólnodostępnych ekspozycji związanych z osobami, wydarzeniami historycznymi i tradycją miejsca, wykorzystanie roli uczelni w edukacji społecznej dotyczącej regionalnego dziedzictwa wsparcie programów badawczych Kształtowanie regionalnej dumy w oparciu o zabytki architektury i budownictwa, krajobraz kulturowy, wydarzenia historyczne oraz działalność wybitnych osób organizacja konkursów dotyczących dziedzictwa i tradycji w celu rozwijania zainteresowań historią i dziedzictwem regionu, kreowanie wyobrażeń na temat tożsamości historycznej i kulturowej Mazowsza, z uwzględnieniem specyfiki lokalnej, wykorzystanie tożsamości kulturowej jako elementu marketingowego, zamieszczanie w intrenecie wykazu obiektów znajdujących się w wojewódzkiej ewidencji zabytków wraz z uzasadnieniem ich wartości zabytkowych Wykorzystanie pamięci historycznej i zasobów dziedzictwa do integracji mieszkańców i stymulowania rozwoju - tworzenie przestrzennych ciągów inicjatyw organizacja inscenizacji ważnych wydarzeń historycznych, zwłaszcza w miejscach i obiektach zabytkowych, organizacja imprez (plenerowych) związanych z promocją kultury ludowej oraz kultywowaniem tradycji, wspieranie oddolnych inicjatyw dotyczących popularyzacji dziedzictwa regionu Kreowanie ośrodków budowania tożsamości kulturowej regionu (w ramach pasm turystyczno-kulturowych oraz wskazanych w PZPWM) stymulowanie aktywności kulturalnej społeczności historycznych miejscowości pełniących ważną rolę w układzie osadniczym oraz wyróżniających się bogactwem zasobów dziedzictwa kulturowego (materialnego i niematerialnego), wspieranie stowarzyszeń i grup różnych podmiotów w zakresie zapewnienia im wkładu finansowego do udziału w projektach ukierunkowanych na promocję tradycji lokalnych i regionalnych, wykorzystanie bogactwa dziedzictwa kulturowego dla promocji ośrodków budowania tożsamości kulturowej Promocja walorów kulturowych regionu publikacje popularno-naukowe poświęcone elementom dziedzictwa kulturowego regionu np. w ujęciu tematycznym: dziedzictwo poprzemysłowe, zabytki sakralne, budownictwo drewniane, sztuka ludowa, 17

20 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 20 Poz wydawnictwa albumowe poświęcone krajobrazom kulturowym i zasobom dziedzictwa o wyjątkowej wartości (najcenniejsze oraz decydujące o specyfice regionu), organizacja konferencji poświęconych dziedzictwu kulturowemu województwa mazowieckiego, cykle materiałów edukacyjnych i promocyjnych w prasie, radiu i telewizji, wdrażanie systemu informacji o dziedzictwie kulturowym regionu, wsparcie cyfryzacji i udostępniania w domenie publicznej materiałów promujących walory regionu. Cel 3. Wzrost społecznej akceptacji dla ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego regionu, zawierający kierunki i działania: a. Stymulowanie działań służących ochronie obiektów zabytkowych i promowanie najlepszych przykładów takich działań promowanie dobrych praktyk w zakresie konserwacji i rehabilitacji obiektów zabytkowych, premiowanie działań służących odzyskaniu obiektów zabytkowych zagrożonych zniszczeniem, organizowanie konkursów dla właścicieli obiektów zabytkowych, promujących właściwą opiekę nad obiektem oraz jego udostępnienie. b. Edukacja społeczeństwa w zakresie praw i obowiązków dotyczących opieki nad zabytkami kreowanie liderów - społecznych opiekunów zabytków, szkolenia dla radnych, urzędników, właścicieli i użytkowników zabytków, organizacji pozarządowych, w zakresie opieki nad zabytkami, m.in. przez Departament Kultury, Promocji i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego, upowszechnianie wiedzy o prawach i obowiązkach właścicieli zabytków, organizacja szkoleń dla właścicieli i użytkowników obiektów zabytkowych, stymulowanie aktywnego i świadomego uczestnictwa w działaniach dotyczących rozwiązywania problemów związanych z opieką nad zabytkami np. poprzez organizację warsztatów. c. Stymulowanie i intensyfikacja współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i pozarządowym w działaniach na rzecz edukacji, promocji, podniesienia świadomości o zasobach i potrzebie zachowania dziedzictwa regionu optymalizacja współpracy publiczno-prywatnej w działaniach dotyczących opieki nad zabytkami i rewitalizacji obszarów historycznych, z udziałem społecznych opiekunów zabytków i organizacji społecznych, 18

21 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 21 Poz tworzenie finansowych i pozafinansowych mechanizmów współpracy różnych podmiotów działających w sferze ochrony i promocji dziedzictwa regionu, włączenie organizacji pozarządowych w działania samorządu województwa służące opiece nad zabytkami. Cel 4. Efektywne zarządzanie zasobami dziedzictwa kulturowego regionu oraz kreowanie pasm turystyczno-kulturowych, zawierający Kierunki działań i działania: a. Wspieranie podmiotów posiadających w swoich zasobach znaczną liczbę zabytków w działaniach służących efektywnemu zarządzaniu obiektami zabytkowymi stymulowanie aktywności w pozyskiwaniu nowych źródeł finansowania prac remontowych i konserwatorskich, wypracowanie metod współpracy różnych instytucji (samorząd województwa, samorządy lokalne, służby konserwatorskie) w rozwiązywaniu głównych problemów właścicieli posiadających znaczne zasoby zabytków (instytucjonalnych), zwiększanie dostępności publicznej do obiektów pozostających w zasobach właścicieli (w pierwszej kolejności instytucjonalnych). b. Stymulowanie wykorzystania dziedzictwa kulturowego w obszarze przemysłów kultury i czasu wolnego tworzenie warunków dla rozwoju przemysłu kultury opartego na dziedzictwie kulturowym, wspieranie i stymulowanie rozwoju turystyki kulturowej (miejskiej, pielgrzymkowej, wiejskiej, sentymentalnej, tematycznej np. industrialnej, archeologicznej), współpraca z organizatorami turystyki oraz zagospodarowania czasu wolnego. c. Kształtowanie pasm turystyczno-kulturowych wyznaczanie i promocja szlaków turystyki kulturowej w oparciu o atrakcje krajobrazowoarchitektoniczne wzdłuż dolin rzecznych i historycznych linii kolejowych oraz sieć miast historycznych, tworzenie liniowych programów rozwoju turystyki w oparciu o zasoby dziedzictwa kulturowego, organizacja ciągów wydarzeń w miejscowościach położonych na obszarach poszczególnych pasm, rozwój europejskich szlaków kulturowych na terenie województwa mazowieckiego, wypracowanie systemu identyfikacji obiektów i wskazań kierunkowych publikacja regionalnych planów i map z umiejscowieniem obiektów włączonych do pasma turystyki kulturowej, publikacje promocyjne przygotowane w układzie pasm turystyczno-kulturowych. d. Kreowanie produktów turystyki kulturowej w parciu o tradycje historyczne 19

22 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 22 Poz tworzenie warunków dla kreowania produktów turystycznych opartych o zasoby dziedzictwa kulturowego, tworzenie tras i produktów turystycznych w oparciu o zasoby dziedzictwa wiejskiego i kultury ludowej, tworzenie tras i produktów turystycznych w oparciu o zabytki i tradycje historyczne (ziemiańskie, rycerskie, militarne, obronne), zasoby dziedzictwa archeologicznego, poprawa zagospodarowania istniejących szlaków kulturowych, wykorzystanie miejsc związanych z pobytem sławnych osób (malarzy, rzeźbiarzy, pisarzy, naukowców, ) dla rozwoju turystyki - tworzenie szlaków kulturowych i produktów turystycznych związanych z wielkimi osobistościami Mazowsza, stymulowanie samorządów do tworzenia infrastruktury towarzyszącej, zwiększającej dostępność obiektów zabytkowych. e. Wykorzystanie dziedzictwa kulturowego dla rozwoju lokalnego i regionalnego poprzez organizację wydarzeń kulturalno-historycznych w miejscach zabytkowych wykorzystanie obiektów zabytkowych jako scenerii widowisk, spektakli i koncertów, rozwój skansenów (w tym archeologicznych), wprowadzanie funkcji związanych z wypoczynkiem, rekreacją, propagowanie wykorzystania zadań opieki nad zabytkami dla generowania nowych miejsc pracy. f. Adaptacja obiektów zabytkowych dla współczesnych funkcji kulturalnych, turystycznych i edukacyjnych identyfikacja obiektów pełniących i mogących pełnić funkcje kulturalne, edukacyjne, turystyczne i społeczne, stworzenie katalogu obiektów do adaptacji, wykorzystanie potencjału obszarów i obiektów poprzemysłowych, obronnych dla ich adaptacji na inne cele z preferencją funkcji społecznych/publicznych, wspieranie tworzenia sieci obiektów zabytkowych wykorzystywanych na cele kulturalne. g. Propagowanie korzyści płynących z wykorzystania dziedzictwa i krajobrazu kulturowego dla rozwoju regionalnego i lokalnego promocja dobrych praktyk w zakresie działań dotyczących rewitalizacji historycznych miast i wsi, propagowanie tradycyjnych technik budowlanych i form architektonicznych, wspieranie rozwoju turystyki (w tym agroturystyki) opartej o zasoby naturalnego i kulturowego dziedzictwa regionu. 20

23 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 23 Poz Strategia rozwoju powiatu płockiego na lata (uchwała nr 353/XXXV/2014 Rady Powiatu w Płocku z dnia r.) Strategia rozwoju powiatu płockiego na lata to długofalowy dokument, stanowiący ramy konstruowania lokalnej polityki rozwoju (w tym także programowania lokalnego). Przedstawia także informację o aspiracjach Zarządzających rozwojem (lidera zbiorowego), a poprzez partycypacyjny charakter jej wypracowania, pełni także funkcję jednoczenia wokół idei rozwoju lokalnego. W Strategii opracowano szereg celów, z czego nadrzędnym jest Wielofunkcyjny rozwój powiatu w oparciu o zasoby naturalne. Osiągniecie jego może nastąpić poprzez wypełnienie celów operacyjnych: Bezpieczeństwo, Klimat dla biznesu, Mała Ojczyzna. Za najważniejszy dla niniejszego opracowania należy uznać ten ostatni, który określa następujące kierunki działań: wdrażanie aktywnej komunikacji dwustronnej pomiędzy zarządzającymi a społecznością lokalną, organizowanie i/lub koordynowanie wydarzeń promujących lokalne dziedzictwo (konkursy, wystawy, foldery, imprezy cykliczne), inicjowanie opracowania interaktywnej oferty edukacyjnej związanej z tożsamością lokalną (np. z wykorzystaniem questingu, żywych ksiąg), współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego i organizacjami społecznymi na rzecz utworzenia parku kultury związanego z Wisłą, podejmowanie działań na rzecz ochrony krajobrazu kulturowego (w tym rolniczego). 4.3 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z DOKUMENTAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE GMINY 1. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Bodzanów (uchwała Nr 116/XIV/11 Rady Gminy w Bodzanowie z dnia r.) Dokument jest podstawą koordynacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, powinien być także podstawą koordynacji wszystkich decyzji i przedsięwzięć realizacyjnych samorządu w zakresie gospodarki przestrzennej gminy. Odgrywa rolę w kształtowaniu struktury funkcjonalnoprzestrzennej jako środek informacji o możliwościach i ograniczeniach w odniesieniu do poszczególnych obszarów. 21

24 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 24 Poz W Studium określono: Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy, Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego, Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, Kierunki rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej, Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym, Obszary, na których obowiązkowe jest sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych i innych wymagań, Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, Obszary wymagającej przekształceń, rehabilitacji i rekrutacji. Podczas sporządzania diagnozy stanu gminy wzięto pod uwagę miejscowe uwarunkowania, stanowiące szansę rozwoju i zagrożenie rozwoju, gdzie za inspirujące przyjęto m.in. zasoby dziedzictwa kulturowego, mogące być wykorzystane do rozwijania turystyki: zespoły dworsko-parkowo-folwarczne i kościoły, historyczne układy urbanistyczne (Bodzanów i Małoszewo) z nielicznie już występującą zabudową o cechach regionalnej architektury, stanowiska archeologiczne; a za ograniczające rozwój: prawna ochrona zabytków przy niedoborze środków na ich restaurację i konserwację zagraża poważnym zniszczeniem środowiska kulturowego oraz występujące ograniczenia dla zabudowy, wynikające z ochrony stanowisk archeologicznych. Obrębie dziedzictwa kulturowego zidentyfikowano problem konieczności zachowania zasobów kulturowych (zespoły dworsko-parkowo-folwarczne, układ urbanistyczny Bodzanowa) i walorów krajobrazowych (dolina Wisły, Mołtawy) przy jednoczesnym zagrożeniu wynikającym z przekształceń struktury funkcjonalno-przestrzennej wsi, małej wartości użytkowej i technicznej wielu obiektów oraz braku środków na ich rewitalizację; oraz niewykorzystanie walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych gminy jako podstawy rozwoju turystyki niedostatecznie rozwinięta infrastruktura turystyczna. Na podstawie identyfikacji problemów i uwarunkowań określono cele rozwoju gminy oraz ogólne sposoby działania do ich osiągnięcia. Określono politykę przestrzenną gminy, ze wskazaniem obszarów, które są najodpowiedniejsze do pełnienia określonych funkcji. Studium zakłada rozwój gminy z możliwie pełnym zaspokojeniem potrzeb społeczności lokalnej, przy jednoczesnym zrównoważonym zagospodarowaniu terenów gminy. Ustanowiono w nim cel naczelny: harmonizacja i równoważenie przemian strukturalnych 22

25 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 25 Poz prowadzących do stopniowej eliminacji dysproporcji oraz kształtowania układów minimalizujących konflikty funkcjonalne, co zapewnia coraz wyższą jakość środowiska i życia oraz efektywność gospodarowania. Działania wpływające na rozwój gminy koncentrować się mają na wypełnianiu celów operacyjnych 1 : 1. Wzrost poziomu życia mieszkańców Bodzanowa, ich integracja i samorealizacja: rozwój bazy oświatowej, utworzenie gminnego ośrodka kultury. 2. Rozwój i restrukturyzacja rolnictwa. 3. Rozwój turystyki i rekreacji przy zachowaniu europejskich norm ekologicznych: Aktywizacja rozwoju funkcji rekreacyjno-turystycznych gminy, [ ] wykorzystanie potencjału krajobrazowego i przyrodniczego doliny Wisły i Mołtawy, Opracowanie koncepcji rozwoju turystyki, Utworzenie centrów usług turystycznych nad Wisłą, Oferta turystyki kwalifikowanej (ścieżki rowerowe, piesze, szlaki turystyczne, jeździectwo). 4. Rozwój małej i średniej przedsiębiorczości oraz osadnictwa na terenie gminy. 5. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej. Studium zwraca uwagę na potrzebę zachowania krajobrazu kulturowego, jednak w sposób, który nie będzie nadmiernie ograniczał działalności gospodarczej: kreatywne kształtowanie lub odtworzenie krajobrazu jest bardziej istotne niż ochrona stanu obecnego. Krajobrazowe walory gminy Bodzanów skupione są wzdłuż strefy krawędziowej doliny Mołtawy oraz związane ze starorzeczami, a także z zespołami dworskoparkowymi, parkami podworskimi i ich otoczeniem (Studium wymienia poszczególne elementy wchodzące w skład krajobrazu kulturowego Gminy). Przyjęty w Studiom został cel, którym jest doprowadzenie do zahamowania procesów degradacji struktury zabytkowej, a następnie uzyskanie stopniowej poprawy jakości środowiska kulturowego. W ramach realizacji tego założenia wskazano na szereg działań: ochrona i kreatywne kształtowanie krajobrazów, opracowanie zintegrowanych strategii ochrony dziedzictwa, utrzymanie i kreatywna przebudowa zespołów zabudowy miejskiej i wiejskiej, usprawnienie koordynacji działań inwestycyjnych, które wpływają na krajobrazy, promocja nowoczesnych budynków o wysokiej wartości architektonicznej. Wyznaczono zasady ochrony krajobrazu: 1. Zabezpieczenie właściwego wyglądu na zabytki i ich otoczenie przez określenie nieprzekraczalnych gabarytów zabudowy; 1 Dla potrzeb Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami rozwinięte zostaną o kierunki działania te cele, które poruszają sferę dziedzictwa kulturowego. 23

26 Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 26 Poz Wyznaczenie stref ochrony ekspozycji (Bodzanów, Łętowo) i krajobrazu w celu zabezpieczenia właściwego eksponowania i otoczenia zespołów zabytkowych; 3. Zachowanie struktury krajobrazu doliny rzeki Mołtawy, wraz zabytkowymi obiektami techniki zagrody młyńskie, które wymagają natychmiastowego zagospodarowania i remontów kapitalnych; 4. Celowe jest wykonanie studium historyczno-urbanistycznego i wyznaczenie strefy ochrony krajobrazu i ekspozycji dla wsi Bodzanów, Miszewo Murowane, Kępa Polska, które zachowały krajobraz kulturowy; 5. Zahamowanie procesów degradacji struktury zabytkowej, szczególnie zespołów dworskofolwarczno-parkowych, wymagają one fachowych prac rewaloryzacyjnych odtworzenia dawnego układu drogowego, likwidacji samosiewów i przypadkowych nasadzeń, pielęgnacji starodrzewu; 6. Ochrona konserwatorska krajobrazu kulturowego obejmuje m.in.: a) zachowanie historycznego rozplanowania dróg, zabytków, ukształtowania, terenu i zieleni, b) realizacja zabudowy o funkcji nieantagonistycznej, nieniszczącej w stosunku do występującej oraz w formie drobnoskalowej w nawiązaniu do skali i charakteru zabudowy historycznej. 7. W ramach ochrony krajobrazu kulturowego należy dążyć do: restauracji lub odtworzenia zabytkowych elementów krajobrazu urządzonego (rewaloryzacja zespołów dworsko-parkowych), obsadzanie charakterystycznymi gatunkami drzew, ochrony krajobrazu naturalnego związanego z historycznym założeniem, ochrony form i sposobów użytkowania terenów (zachowanie zasadniczych elementów historycznego rozplanowania) takich jak: układ dróg, grobli, cieków wodnych, stawów, alej, zadrzewień śródpolnych, dawnych zasad zabudowy; zlikwidowanie elementów dysharmonizujących lub zastosowanie zielonych przesłon, współczesna zabudowa powinna być poddana szczególnym rygorom w zakresie sposobu lokalizacji, kształtowania bryły i elewacji (dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie skali i bryły obiektów), 8. Zasady zagospodarowania i kształtowania zabudowy w strefach ochrony ekspozycji: a) wysokość zabudowy jedna kondygnacja plus poddasze użytkowe (7 m), b) geometria dachów: kąt nachylenia połaci