Małgorzata Miłosz Włodzimierz Jędrzejewski

Transkrypt

1 Małgorzata Miłosz Włodzimierz Jędrzejewski W prezentacji wykorzystano fotografie autorstwa: W. Jędrzejewski, S. Nowak, R. Mysłajek, R. Kurek, M. Miłosz

2 Spis treści 1. Wpływ rozbudowy sieci transportowej na zasoby przyrodnicze 2. Sposoby minimalizowania konfliktów pomiędzy ochroną przyrody a inwestycjami liniowymi - Planowanie przestrzenne - Rozwiązania techniczne 3. Projektowanie przejść dla zwierząt

3 Polska Wschodnia jest regionem o wyjątkowo wysokiej bioróżnorodności 1. Wpływ rozbudowy sieci transportowej na populacje zwierząt 2. Sposoby minimalizowania konfliktów pomiędzy ochroną przyrody a inwestycjami liniowymi - Planowanie przestrzenne - Rozwiązania techniczne 3. Projektowanie przejść

4 Polska Wschodnia jest regionem o wyjątkowo wysokiej bioróżnorodności 1. Wpływ rozbudowy sieci transportowej na populacje zwierząt 2. Sposoby minimalizowania konfliktów pomiędzy ochroną przyrody a inwestycjami liniowymi - Planowanie przestrzenne - Rozwiązania techniczne 3. Projektowanie przejść

5 Polska Wschodnia jest regionem o wyjątkowo wysokiej bioróżnorodności 1. Wpływ rozbudowy sieci transportowej na populacje zwierząt 2. Sposoby minimalizowania konfliktów pomiędzy ochroną przyrody a inwestycjami liniowymi - Planowanie przestrzenne - Rozwiązania techniczne 3. Projektowanie przejść

6 Inwestycje drogowe stanowią poważne zagrożenie dla zasobów przyrodniczych

7 Inwestycje drogowe stanowią poważne zagrożenie dla zasobów przyrodniczych

8 Negatywne oddziaływanie dróg na zasoby przyrodnicze 1. Utrata i degradacja środowisk przyrodniczych 2. Fragmentacja środowisk 3. Powodowanie zwiększonej śmiertelności zwierząt 4. Fragmentacja i izolacja populacji zwierząt

9 Budowa dróg wiąże się z utratą i degradacją pewnej części środowisk przyrodniczych Niekiedy na zniszczenie narażone są bardzo cenne, unikatowe siedliska i obszary przyrodnicze Źródło: Źródło:

10 Rozbudowa sieci transportowej może znacznie przyczynić się do pogłębienia fragmentacji i izolacji siedlisk Fragmentacja środowiska przyrodniczego to jedno z największych zagrożeń dla populacji zwierząt

11 Wpływ dróg na zwierzęta -śmiertelność na drogach W wyniku kolizji drogowych giną również gatunki rzadkie i chronione

12 Fragmentacja siedlisk jest szczególnie groźna dla populacji dużych zwierząt Izolowane populacje zwierząt liczące poniżej 500 osobników mają znikome szanse przetrwania

13 Fragmentacja populacji wilka w Polsce Północno- Wschodniej Olsztyn 4? Źródło: W. Jędrzejewski, S. Nowak, K. Schmidt, B. Jędrzejewska 2002 Projekt finansowany przez: DGLP, MRI PAS & EURONATUR 5 KAM PINOSKI PN ? W arszaw a 7 2? ? Ostrołęka 3? Łomża 4? Ostrów Mazow iecka Ełk Ełk Grajew o 4 3? 2 6 W IGIERSKI PN Suw ałki ? Augustów BIEBRZAŃSKI PN Białystok 4? NARW IAŃSKI PN 2? 3? Schematyczne areały wilczych rodzin (watah) 4 BIAŁOW IESKI PN Lasy Dane z roku 2000/ 2001

14 Sposoby minimalizowania konfliktów pomiędzy ochroną przyrody a inwestycjami liniowymi Planowanie przestrzenne: W skali lokalnej, regionalnej, krajowej Unikanie konfliktów ze środowiskiem przyrodniczym przy projektowaniu lokalizacji dróg Planowanie i ochrona korytarzy ekologicznych Rozwiązania techniczne przy budowie dróg: Ogrodzenia ochronne ograniczanie śmiertelności zwierząt Przejścia dla zwierząt ograniczanie efektu fragmentacji i izolacji populacji zwierząt Dodatkowe rozwiązania techniczne Zmiany prawne

15 Planowanie lokalizacji inwestycji drogowej Warianty drogi Via Baltica o najmniejszym i największym stopniu konfliktowości ze środowiskiem naturalnym (długość odcinka drogi przecinającego obszary chronione i zasięgi występowania zwierząt)

16 Planowanie i ochrona korytarzy ekologicznych Aby przeciwdziałać fragmentacji i izolacji środowisk wprowadza się programy ochrony łączności ekologicznej Korytarze ekologiczne stanowią narzędzie z zakresu planowania przestrzennego, służą do ochrony łączności ekologicznej w dużej skali przestrzennej

17 Projekt korytarzy ekologicznych w Polsce Opracowanie wykonane dla Ministerstwa Środowiska w ramach programu PHARE PL

18 Konflikty pomiędzy siecią korytarzy ekologicznych a siecią planowanych autostrad i dróg ekspresowych w Polsce S6 S3 S11 S22 A-1 S22 S16 S8 Narzędzie pomocne przy projektowaniu środków łagodzących konflikty w skali całego kraju A-6 A-2 A-18 S3 A-4 S5 A-8 S10 S5 S11 S8 S14 S7 S12 S46 S17 S8 S19 S46 S12 Konflikty dróg z korytarzami głównymi Konflikty dróg z korytarzami uzupełniającymi Korytarze ekologiczne S46 S1 S69 S7 S74 S19 S17 Planowane autostrady Planowane drogi ekspresowe

19 Budowa ogrodzeń ochronnych jako metoda zapobieganie śmiertelności zwierząt na drogach i kolizjom z udziałem zwierząt większe zwierzęta płazy i inne drobne zwierzęta Ogrodzenia ochronne skutecznie zmniejszają liczbę kolizji, ale powodują silną fragmentację środowiska, dlatego muszą być budowane łącznie z przejściami dla zwierząt

20 Przejścia dla zwierząt Funkcje przejść: 1. Przeciwdziałanie skutkom fragmentacji w obrębie jednego płatu środowiska - umożliwienie przemieszczania się zwierząt należących do lokalnej (rozdzielonej drogą) populacji 2. Umożliwienie przemieszczania się osobników migrujących na dalekie odległości

21 Rodzaje przejść dla zwierząt 1. Przejścia nad drogą - górne 2. Przejścia pod drogą - dolne 3. Przejścia po powierzchni drogi

22 Przejścia nad drogą Przejścia nad drogą: 1. Przejścia górne ( Zielone mosty ) 2. Przejścia nad tunelem (w górach) Przejścia górne wykorzystywane są przez wszystkie gatunki zwierząt naziemnych Szczególnie ważne dla ssaków kopytnych

23 Przejścia nad drogą Przejście górne o szerokości 35 m - A4 niedaleko Gliwic

24 Przejścia nad drogą Przejście górne nad koleją E20 niedaleko Rzepina

25 Przejścia nad drogą Duże przejście górne - Chorwacja

26 Przejścia nad drogą Duże przejście górne - Kanada

27 Przejścia pod drogą Przejścia pod drogą: 1. Estakady 2. Mosty poszerzone 3. Przepusty poszerzone 4. Inne przejścia dolne (tunele) 5. Przejścia dla płazów Przejścia dolne są chętnie wykorzystywane przez średnie i mniejsze gatunki zwierząt, w tym przez ssaki drapieżne

28 Przejścia pod drogą Estakady w terenach górskich są często elementem konstrukcyjnym drogi wymuszonym przez warunki topograficzne

29 Przejścia pod drogą Estakady w terenach nizinnych budowane głównie ze względów przyrodniczych, np. w dolinach rzek lub na terenach bagiennych

30 Przejścia pod drogą Estakada dł. 248 m droga ekspresowa S69, Beskid Żywiecki

31 Przejścia pod drogą Most poszerzony rzeka Bóbr niedaleko Bolesławca

32 Przejścia pod drogą Most poszerzony Kanada

33 Przejścia pod drogą Przepust poszerzony droga ekspresowa S1

34 Przejścia pod drogą Przejście dla płazów i płotek naprowadzający niedaleko Kudowy Zdrój

35 Przejścia po powierzchni drogi Wyposażone w aktywne systemy ostrzegawcze, elementy odblaskowe, urządzenia emitujące dźwięki, garby na drogach Dodatkowo chronione przez ograniczenie prędkości jazdy

36 Projektowanie przejść Kiedy należy budować przejścia dla zwierząt: 1. Na drogach o dużym natężeniu ruchu 2. Na ogrodzonych odcinkach dróg 3. Gdy z innych powodów konstrukcyjnych droga stanowi barierę dla zwierząt

37 Wpływ natężenia ruchu na możliwość przekroczenia drogi A. Seiler 2003 Procent zwierząt usiłujących przekroczyć drogę Mały wpływ Największa śmiertelność zabite odstraszone Całkowita bariera ekologiczna przechodzące z sukcesem 0 Natężenie ruchu (n pojazdów/dobę)

38 Projektowanie przejść Czynniki wpływające na wybór typów, parametrów i zagęszczenia (lokalizacji) przejść dla zwierząt: 1. Położenie względem korytarzy migracyjnych, obszarów chronionych i siedlisk ważnych gatunków zwierząt 2. Topografia terenu i rodzaj środowiska (możliwości techniczne) 3. Gatunki zwierząt występujące na danym obszarze i mogące migrować w przyszłości 4. Prognozy natężenia ruchu i scenariusze rozwoju obszaru

39 Projektowanie przejść uwarunkowania topograficzne - Unikanie obszarów zabudowanych - Wykorzystywanie lokalnych warunków topograficznych Estakady doliny/wąwozy górskie, doliny rzeczne, podmokłe lasy (olsy, łęgi, bory bagienne), otwarte bagna Przejścia górne wyniesienia terenu (górki) Przejścia dolne (tunele dla zwierząt) obniżenia terenu; Mosty poszerzone, przepusty poszerzone rzeki, rowy melioracyjne Przejścia dla płazów tereny podmokłe, sąsiedztwo cieków i zbiorników wodnych (nawet małych)

40 Działania towarzyszące budowie przejść 1. Zalesienia, zakrzaczenia naprowadzające (wzdłuż ogrodzeń) i uzupełniające 2. Odsuwanie i obsadzanie drzewami/krzewami dróg lokalnych i dojazdowych (jeśli nie buduje się na nich przejść) 3. Unikanie lokalizowania MOP na terenach leśnych 4. Wykup gruntów na terenach nieleśnych w pobliżu przejść pod dodatkowe zalesienia

41 Skuteczność przejść dla zwierząt Skuteczność zależy od wielu czynników: 1. Właściwej lokalizacji 2. Odpowiedniego zagęszczenia 3. Dobranie odpowiedniego typu i parametrów przejścia 4. Zróżnicowania rodzajów przejść występujących w sąsiedztwie 5. Odpowiedniego zagospodarowania terenu dookoła przejść i wyboru materiałów konstrukcyjnych 6. Właściwego utrzymania przejść

42 Skuteczność przejść dla zwierząt Zbyt wąski pas brzegu pod mostem uniemożliwia przechodzenie większych gatunków zwierząt

43 Skuteczność przejść dla zwierząt Wybór nieodpowiedniego materiału Brak możliwości przechodzenia dla zwierząt naziemnych

44 Dodatkowe informacje

45 Włodzimierz Jędrzejewski Małgorzata Miłosz