Warszawa, Europa dla warszawskiej Wisły. NATURA W WIELKIM MIEŚCIE TO MOśE SIĘ UDAĆ!

Transkrypt

1 Europa dla warszawskiej Wisły Warszawa, NATURA W WIELKIM MIEŚCIE TO MOśE SIĘ UDAĆ! Rybitwy znowu zadomowią się w Warszawie. Odtworzenie kolonii lęgowych tych ptaków to jeden z głównych celów projektu, którego realizację gwarantuje podpisana dziś przez Hannę Gronkiewicz - Waltz - Prezydent m.st. Warszawy i Jana Rączkę - Prezesa Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej umowa. Uroczystość z udziałem ministra środowiska dotyczy dofinansowania przedsięwzięcia ze środków Unii Europejskiej w ramach Instrumentu Finansowego na Rzecz Środowiska (LIFE+). W siedzibie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej umowę podpisali Hanna Gronkiewicz - Waltz - Prezydent m.st. Warszawy i Jan Rączka - Prezes Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w obecności ministra środowiska. Projekt Ochrona siedlisk kluczowych gatunków ptaków Doliny Środkowej Wisły w warunkach intensywnej presji aglomeracji warszawskiej, podobnie jak z załoŝenia wszystkie projekty zaliczane w ramach Instrumentu LIFE+ do kategorii LIFE+ Przyroda, jest nakierowany na wspieranie procesu wdraŝania na poziomie lokalnym i regionalnym dwóch dyrektyw unijnych: ptasiej i siedliskowej oraz dalszego rozwoju i wdraŝania sieci Natura Projekt obejmuje swoim zasięgiem 32-kilometrowy miejski odcinek Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły (kod obszaru PLB140004) w granicach Warszawy, na terenie przynaleŝącym do dziewięciu warszawskich dzielnic: Wilanowa, Wawra, Mokotowa, Śródmieścia, Pragi Południe, Pragi Północ, śoliborza, Bielan i Białołęki. Umowa jest szczególna, poniewaŝ obejmuje rejon na styku wielkiej aglomeracji miejskiej, jaką jest Warszawa oraz przebiegającego przez jej serce waŝnego korytarza ekologicznego, obszaru Natura 2000 doliny Wisły. Wartość całego projektu to 14,65 mln zł. Dofinansowanie z Unii Europejskiej wynosi 7,17 mln zł, z NFOŚiGW - 6,35 mln zł, natomiast wkład beneficjentów to 0,97 mln zł (m.st. Warszawa) i 0,16 mln zł (Stołeczne Towarzystwo Ochrony Ptaków). Do głównych celów przedsięwzięcia naleŝą: 1) Odtworzenie kolonii lęgowych ptaków, gatunków priorytetowych z rzędu siewkowe (Charadriiformes), przede wszystkim rybitwy rzecznej (Sterna hirundo) i rybitwy białoczelnej (Sterna albifrons), na odcinku Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły w granicach Warszawy. Dla rybitwy rzecznej i rybitwy białoczelnej OSOP Dolina Środkowej Wisły jest ich najwaŝniejszym krajowym lęgowiskiem, podtrzymującym egzystencję odpowiednio 40% i 80% ich polskich populacji, lecz na samym odcinku warszawskim sukces lęgowy par jest obecnie bliski 0; 2) Poprawa spójności wewnętrznej Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły poprzez odtworzenie środowisk charakterystycznych dla roztopowego charakteru Wisły środkowej na odcinku warszawskim; 3) Zapewnienie poprawy warunków ochrony w obszarze Natura 2000 poprzez spowodowanie wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców Warszawy w zakresie ochrony zagroŝonych gatunków ptaków, zmiana ich zachowań dotyczących uŝytkowania obszarów Natura 2000 oraz włączenie w działania na rzecz ochrony ptaków i ich siedlisk nad Wisłą; 4) Zapewnienie trwałości formalnej i instytucjonalnej współpracy instytucji publicznych zarządzających obszarem przy wspólnej realizacji zadań ochronnych na terenie OSOP Natura 2000 w Warszawie. ul. Wawelska 52/54, Warszawa; (+48 22) , faks: (+48 22) ,

2 Realizacja pierwszego celu polegać będzie na przywróceniu naturalnej regularności rozmieszczenia kolonii ptaków siewkowych na 252 km odcinku OSOP Natura 2000 Dolina Wisły Środkowej - zaburzonej na obszarze Warszawy. PosłuŜy temu szereg działań odtwarzających warunki siedliskowe odpowiednie do przebywania kolonii ptaków siewkowych na przekształconym śródmiejskim odcinku rzeki, w tym: odtwarzanie odsłoniętych mulistych i piaszczystych brzegów rzeki siedliska niezbędnego dla występowania objętych projektem gatunków, budowę izolowanych wysp i ławic piaszczystych poza nurtem głównym rzeki oraz budowę wysp pływających na odcinkach, gdzie utworzenie naturalnych duŝych wysp jest niemoŝliwe, zabezpieczonych przed działaniem zagroŝeń naturalnych, tj. wezbrań i presji drapieŝników. Zawiązanie koloni ptaków siewkowych zostanie zainicjowane z wykorzystaniem sprawdzonych dobrych praktyk polegających na wystawieniu bałwanków (imitacje ptaków) oraz wykonaniu imitacji gniazd i ekskrementów ptaków. Ponadto powierzchnie wysp piaszczystych stałych, okresowych i pływających zostaną odsłonięte i przystosowane w sposób odpowiedni do rozpoczęcia i pomyślnego zakończenia lęgów wybranych gatunków ptaków. Realizacja drugiego celu będzie powiązana z działaniami planowanymi do wdroŝenia w ramach celu pierwszego. Przewidziane do wykonania izolowane bocznym korytem rzeki wyspy stałe oraz okresowe ławice piaszczyste będą niedostępne dla powszechnego uŝytkowania rekreacyjnego, co ograniczy wpływ antropopresji na korzystające z nich gatunki ptaków. Działania te spowodują równieŝ zaistnienie płytkich fragmentów rzeki niezbędnych do tarła i rozwoju narybku głównego pokarmu rybitw, mew i innych gatunków. Na odtworzonych siedliskach, a takŝe na pozostałych obszarach śródmiejskiego odcinka rzeki, podtrzymywane będą inicjalne stadia sukcesji brzegów i łach piaszczystych oraz przywracany będzie naturalny strefowy układu roślinności koryta rzeki o charakterze roztokowym. Zadanie to będzie polegało na karczowaniu zakrzewień wierzbowych, wykaszaniu roślinności z brzegów, usuwaniu inwazyjnych gatunków nierodzimych oraz niwelowaniu nadmiernych wypiętrzeń osadów aluwialnych. Ponadto zabezpieczenie odtwarzanych i istniejących środowisk przed drapieŝnictwem oraz płoszeniem przez mieszkańców nastąpi poprzez wygrodzenia, przekopy (oddzielanie łach tworzących sie poniŝej ostróg budowli hydrotechnicznych od stałego lądu), a pośrednio równieŝ poprzez wzmoŝony nadzór straŝy ekologicznej. Ograniczenie swobodnej penetracji obszaru nastąpi poprzez tworzenie miejsc udostępnionych wypoczynkowi plaŝ oraz ścieŝek edukacyjnych dla mieszkańców Warszawy i turystów, z jednoczesnym wyznaczeniem ostoi przyrody chronionych przed penetracją, w tym poprzez znakowanie terenów chronionych oraz przygotowanie informacji przyrodniczej nad Wisłą. Realizacja celu trzeciego i czwartego będzie polegała na powiązaniu wyŝej wymienionych działań konkretnych z szeroko zakrojoną kampanią z zakresu komunikacji społecznej, nakierowaną przede wszystkim na osiągniecie trwałych rezultatów społecznych skutkujących zmniejszeniem antropopresji na kolonie i populacje ptaków zagroŝonych. Aby wspomóc osiągnięcie optymalnych efektów kampanii, przeprowadzone zostaną trzy serie badań socjologicznych na reprezentatywnej próbie 800 mieszkańców Warszawy. Pierwsze badanie zostanie przeprowadzone w pierwszym miesiącu wdraŝania projektu w celu poznania wiedzy i opinii mieszkańców nt. ochrony przyrody w Warszawie, a w szczególności terenów nadwiślańskich. Drugie badanie zostanie przeprowadzone w drugim roku trwania projektu w celu przeanalizowania skuteczności prowadzonych kampanii. Trzecie badanie będzie przeprowadzone w ostatnim miesiącu wdraŝania projektu w celu dokonania analizy porównawczej wyników z pierwszym badaniem. Działania na rzecz zwiększenia świadomości ochrony przyrody w Dolinie Środkowej Wisły będą prowadzone w formie kampanii: - informacyjno-promocyjnych, - edukacyjnych, - partycypacyjnych. Kampanie informacyjno-promocyjne zostaną przeprowadzone dwukrotnie: pierwszy raz w pierwszym półroczu wdraŝania projektu, a następnie zostaną powtórzone w połowie okresu trwania projektu (1,5 roku od rozpoczęcia projektu). Będą prowadzone za pomocą ulotek i broszur umieszczanych w środkach komunikacji miejskiej, tramwajach wodnych, bibliotekach, klubach osiedlowych, centrach handlowych. Zostanie uruchomiona strona internetowa, której adres będzie zamieszczony na wszystkich materiałach promocyjnych. 2

3 Kampanie edukacyjne będą realizowane od szóstego miesiąca do końca trwania projektu. W ramach kampanii będą prowadzone debaty w mediach oraz spotkania z mieszkańcami. Zostanie przygotowany film edukacyjny, który będzie udostępniony na stronie internetowej. Ponadto zostanie opracowana ksiąŝeczka edukacyjna w postaci kolorowanki dla dzieci w wieku od 3 do 7 lat. Zostaną przeprowadzone warsztaty dla nauczycieli nauczania przedszkolnego i początkowego z zakresu ochrony walorów przyrodniczych Doliny Środkowej Wisły, w szczególności ochrony ptaków Ŝyjących na tym terenie. Będą równieŝ kontynuowane dotychczasowe działania, tj. wycieczki ornitologiczne dla grup szkolnych i dla mieszkańców Warszawy po terenach międzywala Wisły oraz rejsy statkiem edukacyjnym. W ramach działań partycypacyjnych, w pierwszym lub drugim miesiącu wdraŝania projektu zostanie powołana grupa robocza ekspertów (Komitet Sterujący), której zadaniem będzie bieŝący udział w realizacji projektu, wypracowanie prawa lokalnego sprzyjającego ochronie Doliny Środowej Wisły oraz załoŝeń do powstania Parku Przyrodniczego, a takŝe wypracowanie metod propagowania dobrych praktyk wśród interesariuszy. Grupa ekspertów będzie składała się z przedstawicieli Urzędu m.st. Warszawy, RZGW, RDOŚ, organizacji pozarządowych, jak równieŝ środowiska naukowego. Ponadto przeprowadzony zostanie szereg spotkań z interesariuszami, w tym trzy otwarte debaty z mieszkańcami miasta w celu przeprowadzenia dyskusji nt. planowanych ścieŝek edukacyjnych oraz dwa spotkania dotyczące zagospodarowania brzegów Wisły. Działaniom ochronnym i kampanii społecznej towarzyszyć będzie wdroŝenie systemu monitoringu rozwijanego w oparciu o połączenie tradycyjnych technik obserwacyjnych z zastosowaniem nowych technologii. Zbudowany zostanie system powiadamiania o zjawiskach występujących w obszarze objętym projektem w oparciu o technologię telefonii cyfrowej oraz Internet. UŜytkownikami systemu będą wolontariusze z róŝnych grup interesariuszy, co zapewni zaangaŝowanie społeczności lokalnej w ochronę przyrody, a takŝe sprawniejsze i szersze informowanie o zagroŝeniach występujących na odcinku Warszawskim OSOP Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły oraz podejmowanie odpowiednich przeciwdziałań. Ponadto w projekcie została przewidziana budowa systemu monitorowania siedlisk w oparciu o technologię wideo i bezprzewodowy system zasilania i przesyłu danych on-line. Działania te zostaną podjęte zarówno jako element monitoringu w czasie realizacji projektu, jak teŝ stałego monitoringu przyrodniczego, operacyjnego (bezpieczeństwo) i społecznego po jego realizacji. PosłuŜą takŝe, poprzez ich powszechne udostępnienie, stworzeniu forum wymiany informacji w oparciu o technologię teleinformatyczną oraz promocji walorów przyrodniczych i działań ochronnych w OSOP Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły. W projekcie duŝą wagę przykłada się do stworzenia i doskonalenia systemu sprawnego zarządzania obszarem w sytuacji złoŝoności kompetencji i rozlicznych wpływów, jakim podlega OSOP w strefie presji aglomeracji warszawskiej. Stąd teŝ jednym z głównych zadań utworzonego w ramach projektu Komitetu Sterującego będzie przygotowanie i implementacja Planu Zarządzania Obszarem. Rezultaty realizacji projektu: 1) Powstaną nowe stabilne wyspy i 4 komplety wysp pływających oraz zwiększy się ilość płycizn i odsypów piaszczystych przy brzegach bocznego koryta rzeki, dzięki czemu zaistnieją warunki środowiskowe zwiększające udatność lęgów ptaków, powstaną nowe obszary tarlisk ryb podstawowego pokarmu gatunków, na których skupia się projekt, oraz zwiększy się areał Ŝerowania rybitw, mew i innych gatunków; 2) Dzięki sztucznym wyspom zostanie zapewniona stabilność populacji rybitwy białoczelnej i rybitwy rzecznej w obszarze realizacji projektu. Powstaną co najmniej 4 nowe stabilne kolonie siewkowatych, które wypełnią lukę w rozmieszczeniu kolonii na odcinku warszawskim OSOP Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły; 3) Zmniejszona zostanie ilość przypadkowych płoszeń ptaków dzięki powstaniu określonych miejsc udostępnienia terenu dla mieszkańców Warszawy, ograniczeniu dostępu do wybranych pozostałych miejsc oraz dzięki kampanii informacyjnej; 4) Poprzez realizację działań konkretnych nastąpi poprawa warunków ochrony co najmniej 100 gatunków ptaków regularnie występujących oraz poprawiona zostanie spójność wewnętrzna objętego projektem obszaru Natura 2000; 3

4 5) Połączenie tradycyjnych metod monitoringu efektów ochrony z metodami opartymi o technologie teleinformatyczne pozwoli na zwiększenie skuteczności monitoringu oraz kontrolowanie efektywności działań z zakresu komunikacji społecznej; 6) Przygotowany zostanie plan dotyczący zarządzania obszarem, określający standardy gospodarowania krajobrazem i ochrony zasobów przyrody. Wypracowane standardy zostaną implementowane do lokalnych aktów prawa miejscowego oraz wpisane w zakres planów działań administracji obszaru; 7) Projekt przyczyni się do propagowania ochrony ptaków w obszarach sąsiadujących z duŝymi aglomeracjami miejskimi oraz wskaŝe moŝliwości poprawy bioróŝnorodności nizinnych duŝych rzek skanalizowanych poprzez sprawdzenie rozwiązań kompensujących brak rozwiniętego koryta rzeki. Oba podmioty współfinansujące projekt (Komisja Europejska w ramach Instrumentu Finansowego LIFE+ oraz NFOŚiGW w ramach współfinansowania krajowego) oficjalnie potwierdziły przyznanie dofinansowania dla projektu. Informacje ogólne dotyczące projektu: Wartość całkowita projektu: 14,65 mln zł Wartość dofinansowania z UE: 7,17 mln zł Źródło dofinansowania z UE: Instrument Finansowy na Rzecz Środowiska (LIFE+) Komponent: LIFE+ Przyroda i RóŜnorodność Biologiczna Kategoria: LIFE+ Przyroda Beneficjent koordynujący: m.st. Warszawa Wkład m.st. Warszawy: 0,97 mln zł Jednostka realizująca projekt: Zarząd Mienia m.st. Warszawy z ramienia m.st. Warszawy Współbeneficjent: Stołeczne Towarzystwo Ochrony Ptaków (STOP) Wkład współbeneficjenta: 0,16 mln zł Podmiot współfinansujący: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) Wartość dofinansowania z NFOŚiGW: 6,35 mln zł Okres realizacji: Akronim projektu: wislawarszawska.pl *** W 2009 roku Komisja Europejska zaakceptowała 10 wniosków z Polski na łączną kwotę dofinansowania wynoszącą około 13,7 mln euro. W ramach tego naboru nasz kraj wykorzysta blisko 117% przysługującej mu alokacji i dołącza w ten sposób do Włoch i Hiszpanii, tj. krajów które wykorzystują więcej środków LIFE+ od zaplanowanych. W ramach naboru 2010 roku, NFOŚiGW przekaŝe do Komisji Europejskiej 42 wnioski LIFE+ na łączne zapotrzebowanie ze środków KE wynoszące blisko 48 mln euro. Dynamikę zainteresowania instrumentem finansowym LIFE+ w naszym kraju obrazuje liczba wniosków przekazanych unii w latach Polska do Brukseli przekazała odpowiednio 8, 17 i 36 wniosków. Rolę Krajowej Instytucji WdraŜającej programu LIFE+ oraz Krajowego Punktu Kontaktowego od 2008 roku pełni Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Dla przyszłych beneficjentów ubiegających się o unijne dofinansowanie z tego programu fundusz opracował specjalny program, dzięki któremu kaŝdy projekt który uzyska akceptację i dofinansowanie z Komisji Europejskiej ma szansę na dalsze dofinansowanie z funduszy krajowych będących w dyspozycji NFOŚiGW do kwoty łącznej 95% kosztów kwalifikowanych projektów LIFE+. Administracja rządowa i samorządowa, organizacje pozarządowe, uczelnie, instytucje ogólnokrajowe angaŝują zaledwie 5% własnych środków. Przy tak skonstruowanej zachęcie finansowej liczy się tylko jakość projektu, jego innowacyjność i konkurencyjność na rynku projektów krajów UE. Eksperci zajmujący się na co dzień tym programem liczą, Ŝe takŝe udogodnienia administracyjne polegające m.in. na odwzorowaniu formularzy unijnych do krajowych oraz moŝliwość zbilansowania przez 4

5 wnioskodawcę planowanego budŝetu juŝ na etapie składania wniosku do Komisji Europejskiej pomogą i przyspieszą prace beneficjentów nad opracowywaniem wniosków. Program LIFE+ w swoich załoŝeniach jest bardzo wymagającym instrumentem, który szczególnie promuje innowacyjność rozwiązań w dziedzinie ochrony środowiska. Dlatego aby zwiększyć konkurencyjność polskich projektów w KE fundusz oferuje pomoc merytoryczną, a kaŝdy projekt/wniosek beneficjenta ma przypisanego koordynatora z międzynarodowym doświadczeniem. *** Więcej informacji: Ministerstwo Środowiska, Magda Sikorska, rzeczniczka prasowa , rzecznik.prasowy@mos.gov.pl NFOŚiGW, Witold Maziarz, rzecznik prasowy , rzecznik@nfosigw.gov.pl Urząd m.st. Warszawy, Agnieszka Kłąb, Wydział Prasowy , aklab@um.warszawa.pl 5