PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO TOM I UWARUNKOWANIA ROZWOJU

Transkrypt

1 PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO TOM I UWARUNKOWANIA ROZWOJU Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Środowiska i Rozwoju Wsi Kraków 2003

2 ISBN X Copyright by Zarząd Województwa Małopolskiego, 2003 Wydanie pierwsze, Kraków Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Środowiska i Rozwoju Wsi Kraków, ul. Basztowa 22 Opracowanie: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Środowiska i Rozwoju Wsi Kraków, ul. Basztowa 22 Druk: Agencja Poligraficzno Wydawnicza s.c. W. Ziębliński, K. Zięblińska, A. Ziemierski os. XXXV lecia PRL 9, Bolechowice

3 ZESPÓŁ AUTORSKI: Janusz SEPIOŁ generalny projektant planu (uprawnienia do projektowania w planowaniu przestrzennym nr 1072/90, członek Okręgowej Izby Urbanistycznej z siedzibą w Katowicach, nr KT-072) Członkowie zespołu: Agata CHMIELEWSKA, Jerzy CZAJER, Anna GAJDA, Sławomir PIRÓG, Krystian PYKA ZESPÓŁ ds. KOORDYNACJI PRAC NAD PROJEKTEM PLANU: Krzysztof DESZYŃSKI - przewodniczący zespołu Krystian PYKA - wiceprzewodniczący zespołu Członkowie zespołu: Agata CHMIELEWSKA, Jerzy CZAJER, Paweł JASTRZĘBSKI, Zbigniew KOT, Wiesława RADOMSKA- MOSTEK, Grzegorz STECH, Joanna URBANOWICZ AUTORZY MATERIAŁÓW DO PLANU WYKONANYCH PRZEZ IGPIK (obecnie Instytut Rozwoju Miast): Zygmunt ZIOBROWSKI dyrektor IRM Członkowie zespołów: Andrzej BANAŚKIEWICZ, Maria BARANOWSKA-JANOTA, Marek CZERWIENIEC, Andrzej GEISSLER, Ewa GORAS, Zofia GÓRSKA, Magdalena JAŚKIEWICZ, Janusz KOMENDA, Elżbieta KROCHMAL-WĄSIK, Janina LEŃCZOWSKA BARANEK, Ryszard NAGLIK, Elżbieta OKRASKA, Krystyna PAWŁOWSKA, Tomasz PILECKI, Jacek POPIELA, Agnieszka ROZENAU-RYBOWICZ, Krzysztof SŁYSZ, Małgorzata SCHMAGER, Dorota SZLENK-DZIUBEK, Krzysztof ZGUT AUTORZY POZOSTAŁYCH MATERIAŁÓW ZAMÓWIONYCH DO PLANU: Michał HUCULAK, Alfred KRÓL, Marek NIEĆ, Janusz MIKUŁA, Wiesław MUSIAŁ, Michał PASZKOWSKI, Zenon PIJANOWSKI, Barbara RADWANEK-BĄK, Kazimierz TRAFAS, Krzysztof WIEDERMAN, Tomasz WOJEWODZIC, Barbara ZASTAWNIAK, Andrzej ZBOROWSKI AUTORZY KOREFERATÓW DO PLANU: Stanisław ALBRICHT, Zbigniew BEIERSDORF, Jerzy GRZYMEK, Mikołaj KORNECKI, Zbigniew WITKOWSKI 3

4 Szanowni Państwo, Małopolska jest regionem hojnie obdarowanym przez naturę i historię. Piękno przyrody przeplata się tu z dziełami człowieka, które stanowią nie tylko narodowe, ale i światowe dziedzictwo kultury. Nam, jako depozytariuszom tego bogactwa, powierzone zostało trudne i odpowiedzialne zadanie troska o pozostawione nam dobra, ich twórcze rozwijanie i przekazanie kolejnym pokoleniom. Racjonalne gospodarowanie szeroko rozumianą przestrzenią województwa ma w tym procesie charakter kluczowy. Małopolska regionem szans to myśl przewodnia strategii naszego województwa. Jak napisaliśmy w tym dokumencie, chcemy by Małopolska była regionem wszechstronnego rozwoju ludzi i nowoczesnej gospodarki, silnym aktywnością swych mieszkańców; czerpiącym z dziedzictwa przeszłości i zachowującym tożsamość w integrującej się Europie. Te cele stanowią przesłankę wszelkich inicjatyw podejmowanych przez samorząd regionu. Swoistą klamrą spinającą i określającą wiele z nich jest dokument, który obecnie Państwu przedstawiamy Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego. Przestrzeń województwa to wspólne dobro nas wszystkich. Mądre gospodarowanie nią przez władze rządowe i samorządy wszystkim poziomów stanowi nasz obowiązek nie tylko względem współczesnych, ale i potomnych. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego określa właśnie zasady kształtowania struktury przestrzennej województwa w długiej perspektywie. Tym samym stworzy warunki do realizacji naszej strategii, programów wojewódzkim i krajowych służących rozwojowi regionu. Prawdziwą szansą Małopolski jest turystyka. Właśnie dlatego opracowując plan założyliśmy, że priorytetem musi być ochrona zasobów naturalnych i kulturowych. Natomiast rozwój przemysłu odbywać się będzie na terenach już zagospodarowanych, przy dążeniu do ich aktywizacji. Chcemy chronić dobra przyrody i kultury, nie zapominając o wymaganiach ekonomii, bezpieczeństwa ludzi, w tym także osób niepełnosprawnych. Chcemy kierować się wymaganiami ładu przestrzennego, architektury i urbanistyki. Wierzę, że opracowany przez nas dokument może pogodzić wszystkie te cele. Oddaję go w Państwo ręce z nadzieją, że stanowi ważny etap w procesie rozwoju Małopolski. Janusz Sepioł Marszałek Województwa Małopolskiego 4

5 UCHWAŁA Nr XV/174/03 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 22 grudnia 2003 r. w sprawie uchwalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Na podstawie art. 18 pkt 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 Nr 142, poz z późn. zm.), art. 42 ust. 1 i art. 85 ust. 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) oraz w związku z uchwałą Nr XXXII/377/01 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 maja 2001 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Sejmik Województwa Małopolskiego uchwala, co następuje: 1. Uchwala się Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, który stanowią: 1). Tekst Planu, 2). Część graficzna w skali 1: obejmująca: - Rys. 1 Infrastruktura transportowa, techniczna i przeciwpowodziowa, - Rys. 2 Ochrona walorów przyrodniczych i kulturowych, - Rys. 3 Kierunki aktywności społeczno-gospodarczej. 2. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, o którym mowa w ust. 1 stanowi załącznik do niniejszej uchwały. 1. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego zostanie udostępniony w formie publikacji książkowej: a) jednostkom lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa, b) samorządom gospodarczym i zawodowym, c) organom administracji rządowej, d) organom samorządu województw sąsiednich, e) organizacjom pozarządowym, f) szkołom wyższym i jednostkom naukowo-badawczym, g) organizacjom międzynarodowym. 2. Plan w celu podania do publicznej wiadomości zostanie umieszczony na stronach internetowych województwa małopolskiego. Wykonanie uchwały powierza się Zarządowi Województwa Małopolskiego. Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia Przewodniczący Sejmiku Województwa Małopolskiego Piotr Boroń 5

6 SPIS TREŚCI UWARUNKOWANIA ROZWOJU WPROWADZENIE PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ZADANIA I PRIORYTETY PLANU PRZEBIEG PRAC NAD PLANEM KONCEPCJA POLITYKI PRZESTRZENNEJ ZAGOSPODAROWANIA KRAJU ZADANIA RZĄDOWE SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH POWIĄZANIE Z PROGRAMAMI SEKTOROWYMI I REGIONALNYMI UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MAŁOPOLSKA W EUROPIE WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE NA TLE KRAJU SĄSIEDZI WOJEWÓDZTWA Problemy wspólne z województwami sąsiednimi Powiązania z województwem śląskim Powiązania z województwem świętokrzyskim Powiązania z województwem podkarpackim Powiązania ze Słowacją UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE Ochrona środowiska przyrodniczego Gospodarka wodna Zagrożenie powodzią i ochrona przeciwpowodziowa Zasoby złóż kopalin Stan zanieczyszczenia powietrza Zagrożenie osuwiskami Gleby Zasoby leśne Klimat akustyczny UWARUNKOWANIA KULTUROWE UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE Demografia Infrastruktura społeczna Ochrona zdrowia i opieka socjalna Sport Turystyka, rekreacja i agroturystyka System osadniczy - hierarchia ośrodków Ład przestrzenny UWARUNKOWANIA GOSPODARCZE Przedsiębiorczość pozarolnicza Rolnictwo Gospodarka leśna Gospodarka odpadami Rynek pracy UWARUNKOWANIA TECHNICZNE Transport Transport drogowy Transport kolejowy Komunikacja lotnicza Transport wodny Systemy zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków Systemy energetyczne System gazowniczy Energia geotermalna STREFY I OBSZARY PROBLEMOWE STREFY PROBLEMOWE I OBSZARY FUNKCJONALNE POLITYKI EKOLOGICZNEJ OBSZARY PROBLEMOWE INTEGRACJI PRZESTRZENNEJ

7 UWARUNKOWANIA ROZWOJU 1. WPROWADZENIE 1.1. PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA Do zadań samorządu województwa należy kształtowanie i prowadzenie regionalnej polityki przestrzennej. Podstawowym instrumentem tej polityki jest plan zagospodarowania przestrzennego województwa, którego uchwalenie, zgodnie z art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r. Nr 141, poz z późn. zm.) należy do wyłącznej właściwości sejmiku województwa. Zawartość planu zagospodarowania przestrzennego województwa wynika z treści art. 54b ust. 2-4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1999 r. Nr 15 poz.139 z późn. zm.). Stosownie do wymagań wynikających z przepisów w planie tym określa się zasady organizacji struktury przestrzennej województwa. Za niezbędne elementy, które powinny być zawarte w planie ustawa uznaje: a) podstawowe elementy sieci osadniczej; b) rozmieszczenie infrastruktury społecznej, technicznej i innej; c) wymagania w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego i ochrony dóbr kultury, z uwzględnieniem obszarów podlegających szczególnej ochronie; d) wpisane do rejestru zadania rządowe służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych na obszarze województwa oraz obszary realizacji tych celów; e) zawarte w programach wojewódzkich zadania samorządu województwa służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych oraz obszary wskazane do realizacji tych celów. Ponadto, w planie tym, zgodnie z art. 54b pkt 3 i 4 powołanej wyżej ustawy uwzględnia się i zamieszcza zadania rządowe i samorządu województwa oraz ustala obszary ich realizacji. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa jest głównym elementem systemu planowania przestrzennego w województwie i służy do określania przestrzennych aspektów polityki rozwojowej. Plan ten jest dokumentem, za którego pośrednictwem ustalenia strategii rozwoju są przenoszone do planowania miejscowego. Zawiera także przestrzenne odniesienia zadań rządowych wpisanych do rejestru i samorządu województwa umieszczonych w programach wojewódzkich polegające na ustaleniu obszarów, na których przewiduje się ich realizację. Przepisy art. 54c ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz.139 z późn. zm.) jednoznacznie określają prawny charakter tego dokumentu. Pomimo swojej nazwy plan nie stanowi aktu prawnego powszechnie obowiązującego, lecz akt kierownictwa wewnętrznego wiążący podmioty administracji publicznej. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa nie będąc aktem prawa miejscowego nie narusza w tym zakresie uprawnień gmin. Dlatego też ustawodawca wprowadził konieczność negocjacji władz województwa z samorządem gminnym, dotyczących wprowadzenia zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Przepisy art. 62, art. 63 i art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późn. zm.) oraz rozdziału 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 stycznia 1995 r. o trybie sporządzania programów oraz negocjacji warunków wprowadzenia zadań rządowych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. z 1995 r. Nr 8, poz. 36 z późn. zm.) określają tryb wprowadzania zadań rządowych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa zgodnie z art. 54b ust. 3 i 4 ww. ustawy uwzględnia się zadania rządowe, służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych, wpisanych do wojewódzkiego rejestru oraz zadania samorządu województwa, służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych zawartych w programach, o których w art. 54d ww. ustawy oraz wskazuje obszary, na których przewiduje się realizację tych zadań. Projekt planu podlega uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej w zakresie programów zadań rządowych, służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych oraz zaopiniowaniu w zakresie pozostałych ustaleń przez: - ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej; - organy gmin i powiatów (miast na prawach powiatów).. 7

8 Zadania rządowe i samorządowe województw, określane w toku prac planistycznych w programach zadań rządowych i wojewódzkich są wprowadzane do planowania miejscowego na zasadzie obowiązku. Ponadto, zadania te muszą być umieszczone w wojewódzkim rejestrze. Oba te warunki są niezbędne dla realizacji omawianych zadań. Warunki wprowadzenia tych zadań do planu miejscowego są przedmiotem negocjacji organów gminy z wojewodą (zadania rządowe) lub marszałkiem województwa (zadania samorządu województwa). Negocjacje te nie dotyczą samego faktu ich wprowadzania. Tok postępowania przy sporządzaniu planu zagospodarowania przestrzennego województwa określają: art. 54b ust. 2 i 5 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późn. zm.) oraz art. 41 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r. Nr 141, poz z późn. zm.). Obowiązkowa procedura sporządzania tego planu obejmuje następujące czynności: 1. Przygotowanie projektu planu (lub jego aktualizacji) przez zarząd województwa; 2. Przeprowadzenie uzgodnień projektu planu w zakresie programów zadań rządowych i zaopiniowanie tego dokumentu w pozostałym zakresie przez ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej oraz zaopiniowanie projektu planu przez organy gmin i powiatów (miast na prawach powiatu); 3. Uchwalenie projektu planu przez sejmik województwa; 4. Przekazanie przez marszałka województwa uchwały o przyjęciu planu zagospodarowania przestrzennego województwa wraz z wykazami zadań rządowych i samorządowych województwa wojewodzie w celu ogłoszenia ich w wojewódzkim dzienniku urzędowym, co stanowi warunek prawomocności planu. Podobnie, jak w przypadku strategii, uzupełniającymi czynnościami przy sporządzaniu projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa będą: 1. Podjęcie uchwały o przystąpieniu do sporządzania lub aktualizacji planu przez sejmik województwa na wniosek marszałka lub z inicjatywy radnych; 2. Publiczne ogłoszenie i pisemne zawiadomienie organów uprawnionych do uzgadniania i opiniowania oraz innych (np. główne podmioty eksploatujące systemy infrastruktury technicznej, instytucje ponadlokalnych usług publicznych) przez marszałka w celu złożenia przez nie swoich postulatów, propozycji i planów; 3. Prowadzenie konsultacji i negocjacji w trakcie sporządzania projektu planu pomiędzy marszałkiem a wojewodą oraz organami samorządów powiatowych i gminnych; 4. Po uchwaleniu i opublikowaniu plan ten powinien być szeroko propagowany i ogólnodostępny. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U z 2003 r. Nr 80, poz. 717) o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wchodzącą w życie 11 lipca 2003 r. w art. 39 ust. 3 nieco odmiennie określa zawartość planu zagospodarowania przestrzennego województwa: W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia strategii rozwoju województwa oraz określa się w szczególności: 1. Podstawowe elementy sieci osadniczej województwa, powiązań komunikacyjnych oraz infrastrukturalnych, w tym kierunki powiązań transgranicznych; 2. System obszarów chronionych, w tym obszary ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, ochrony uzdrowisk oraz dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; 3. Rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, a w szczególności obiektów infrastruktury społecznej, technicznej, transportu, turystyki oraz gospodarki morskiej i gospodarki wodnej; 4. Obszary problemowe wraz z zasadami ich zagospodarowania oraz obszary metropolitalne; 5. Obszary wsparcia; 6. Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi; 7. Granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych; 8. Obszary występowania udokumentowanych złóż kopalin. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U z 2003 r. Nr 80 poz. 717) w art. 39 ust. 4 i 5 mówi: W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, o której mowa w art. 47 ust. 1 pkt 1, oraz programy, o których mowa w art. 48 ust. 1 ww. ustawy. 8

9 W planie zagospodarowania przestrzennego województwa umieszcza się te inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, o których mowa w ust. 3 pkt 3, które zostały ustalone w dokumentach przyjętych przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, właściwego ministra lub sejmik województwa, zgodnie z ich właściwością. Zgodnie z art. 44 ust. 1 ww. ustawy ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa wprowadza się do planu miejscowego po uprzednim uzgodnieniu terminu realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym i warunków wprowadzenia ich do planu miejscowego. Zgodnie z art. 44 ust. 2 ww. ustawy uzgodnienia, o których mowa w ust. 1, przeprowadza marszałek województwa z wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta. Ustawa ta utrzymuje zasadę, że warunkiem realizacji ustaleń zawartych w planie zagospodarowania przestrzennego województwa jest ich wprowadzenie do planu miejscowego uchwalonego przez gminę. Negocjacje z gminą w tej sprawie przeprowadza marszałek województwa. Jeżeli z wprowadzeniem tych inwestycji do planu miejscowego będzie się wiązać konieczność zapewnienia środków finansowych, ustalenie tych zobowiązań będzie następowało w umowie, zawieranej po przeprowadzeniu negocjacji. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717) przewiduje następujące czynności dokonywane przez marszałka województwa: 1. Ogłasza w prasie ogólnopolskiej oraz przez obwieszczenie w urzędach gmin, starostwach powiatowych, urzędzie marszałkowskim i urzędzie wojewódzkim o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu, określając formę, miejsce i termin składania wniosków dotyczących planu, nie krótszy niż 3 miesiące od dnia ogłoszenia; 2. Zawiadamia na piśmie o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu instytucje i organy właściwe do uzgadniania i opiniowania planu; 3. Rozpatruje wnioski, o których mowa w pkt 1; 4. Sporządza projekt planu zagospodarowania przestrzennego województwa wraz z prognozą oddziaływania na środowisko; 5. Uzyskuje od wojewódzkiej komisji urbanistyczno-architektonicznej opinię o projekcie planu; 6. Występuje o opinię o projekcie planu do właściwych instytucji i organów, a także do wojewody, zarządów powiatów, wójtów, burmistrzów gmin i prezydentów miast położonych na terenie województwa oraz rządowych i samorządowych organów administracji publicznej na terenach przyległych do granic województwa oraz uzgadnia projekt z organami określonymi w przepisach odrębnych; 7. Przedstawia projekt planu ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej w celu stwierdzenia jego zgodności z koncepcją przestrzennego zagospodarowania kraju i programami rządowymi, o których mowa w art. 48 ust. 1; 8. Przedstawia projekt planu sejmikowi województwa do uchwalenia ZADANIA I PRIORYTETY PLANU Głównym zadaniem planu jest określenie celów oraz zasad i kierunków gospodarowania przestrzenią województwa, które stanowiłyby rozwinięcie długofalowej polityki regionalnej, określonej w Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego. Ważnym zadaniem jest także stworzenie optymalnych warunków przestrzennych do realizacji przyjętych w Strategii... priorytetów inwestycyjnych, jak również programów krajowych i wojewódzkich. Istotną funkcją tego dokumentu jest koordynacja zadań rządowych i samorządowych w celu osiągnięcia merytorycznej spójności i zgodności z wojewódzką polityką przestrzenną. Stanowiąc największą i usystematyzowaną bazę danych o gospodarowaniu przestrzenią regionu, plan może także służyć jako płaszczyzna wymiany informacji i podejmowania negocjacji pomiędzy samorządem województwa i gminą. Konkretyzując politykę przestrzenną państwa na obszarze regionu, tworzy jednocześnie zasób informacji i wniosków do formułowania i weryfikacji polityki krajowej, określanej w sukcesywnie aktualizowanym dokumencie rządowym pt.: Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Istotną wartością planu, trudną do osiągnięcia w planowaniu miejscowym, jak również w strategiach rozwoju, jest możliwość kształtowania struktur obszarowych, nawiązujących do europejskich systemów przestrzennych i opartych na współczesnych standardach cywilizacyjnych. Może zatem służyć gminom jako płaszczyzna odniesienia do trafnej oceny swych mocnych i słabych stron w zagospodarowaniu przestrzennym oraz właściwego sformułowania celów planowania miejscowego. Podstawą formułowania ustaleń Planu jest zasada równoważenia rozwoju województwa, zakładająca spójność środowiska przyrodniczego, społecznego i gospodarczego. Nadrzędnym celem tego dokumentu winno. 9

10 być zatem integrowanie działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi środowiska naturalnego oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. Wśród uniwersalnych priorytetów zagospodarowania przestrzennego w planie tym uwzględnia się w szczególności: - wymagania ładu przestrzennego, urbanistyki i architektury; - walory architektoniczne i krajobrazowe; - wymagania ochrony środowiska przyrodniczego, zdrowia oraz bezpieczeństwa ludzi i mienia, a także wymagania osób niepełnosprawnych; - wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i dóbr kultury; - walory ekonomiczne przestrzeni i prawo własności; - potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa PRZEBIEG PRAC NAD PLANEM Formalnym rozpoczęciem prac planistycznych było podjęcie Uchwały Nr XXXII/377/01 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 maja 2001 r., w sprawie przystąpienia do sporządzenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. Jednocześnie przyjęte zostały założenia organizacyjne trybu prac nad Planem. 12 lipca 2001 r. Zarząd Województwa Małopolskiego podjął Uchwałę Nr 388/01 w sprawie przystąpienia do przygotowania projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. W marcu 2002 r. zostały rozesłane do organów administracji publicznej zawiadomienia o przystąpieniu do opracowania projektu Planu. Jednocześnie Marszałek Województwa Małopolskiego zwrócił się do właściwych organów administracji centralnej i wojewódzkiej, marszałków województw sąsiadujących, organów gmin i powiatów, miast na prawach powiatu oraz zainteresowanych instytucji z prośbą o przekazanie wniosków i propozycji do planu, a także informacji w zakresie zamierzonych programów i zadań o znaczeniu ponadlokalnym. Niniejszy projekt Planu został opracowany w Departamencie Środowiska i Rozwoju Wsi Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego z wykorzystaniem następujących opracowań: - i ustalenia do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego w zakresie sfery ekologicznej, kulturowej, społecznej i technicznej; - Metropolia Krakowa Krakowski Obszar Metropolitalny; - Uwarunkowania i ustalenia do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego z zakresu gospodarki leśnej; - Rolnictwo w Województwie Małopolskim uwarunkowania wewnętrzne, rolnictwo na terenach górskich oraz ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego; - Gospodarka rolna w aspekcie powiązań zewnętrznych Województwa Małopolskiego uwarunkowania i ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego; - Wybrane zagadnienia sfery gospodarczej uwarunkowania i ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego; - Kopaliny podstawowe i pospolite ekspertyza dla potrzeb projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego; - Opracowanie eksperckie dotyczące uwag do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego oraz przeprowadzenia konsultacji w ramach prac nad Planem. Zgodnie z przepisami ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym dokument projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa podlega uzgodnieniu i zaopiniowaniu przez uprawnione organy i instytucje. Warunkiem przedłożenia projektu planu sejmikowi województwa do uchwalenia jest przeprowadzenie uzgodnień projektu planu w zakresie programów zadań rządowych i zaopiniowanie tego dokumentu w pozostałym zakresie przez ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej oraz zaopiniowanie projektu planu przez organy gmin i powiatów (miast na prawach powiatu). 10

11 1.4. KONCEPCJA POLITYKI PRZESTRZENNEJ ZAGOSPODAROWANIA KRAJU Przyjęta w grudniu 2000 r. przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju określa uwarunkowania rozwoju polskiej przestrzeni, strategiczne cele rozwoju i przestrzennego zagospodarowania kraju oraz główne kierunki polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. W Koncepcji... wyszczególniono uwarunkowania, cele i kierunki w niej zawarte, które muszą być przełożone na poziom regionalny z uwzględnieniem specyfiki województwa. Określone w Koncepcji... uwarunkowania rozwoju polskiej przestrzeni wynikają z: Globalnych i europejskich megatrendów i wyzwań rozwoju: - cywilizacja informacyjna, globalizacja gospodarki, ekorozwój, demokracja, polskie priorytety w procesie integracji przestrzeni europejskiej. Czynników o znaczeniu europejskim i ogólnokrajowym: - zwornikowe położenie Polski w nowej przestrzeni europejskiej, zróżnicowanie przestrzeni społecznogospodarczej, historycznie ukształtowana struktura zagospodarowania przestrzeni, zróżnicowanie środowiska przyrodniczego, przesłanki ekologiczne polityki przestrzennej, prognozy demograficzne kontekstu przekształceń. Autorzy w Koncepcji.. określili strategiczne cele rozwoju i przestrzennego zagospodarowania kraju. Należy je traktować jako ogólne zasady kształtowania zagospodarowania przestrzennego województw. Podstawowym wkładem polityki przestrzennej powinno być kształtowanie struktur przestrzennych tworzących warunki korzystne dla poprawy warunków życia ludności, aktywnej ochrony walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego, wzrostu gospodarczego, integracji europejskiej i bezpieczeństwo kraju. Główną przesłanką określającą cele jest konieczność dynamizacji rozwoju Polski otwartej na globalny i europejski system gospodarowania przez kształtowanie: przestrzeni otwartej na Europę i świat, przestrzeni konkurencyjnej, innowacyjnej i efektywnej, przestrzeni czystej ekologicznie, przestrzeni zróżnicowanej, przestrzeni politycznie zdecentralizowanej. Generalnym założeniem jest strategia dynamicznego równoważenia rozwoju umożliwiająca aktywne i świadome kształtowanie procesu stopniowej likwidacji istniejących dysproporcji oraz konsolidacji priorytetowych celów strategicznych i globalnych europejskich megatrendów rozwoju. Realizację tych celów ma zapewnić realizacja polityki: - zagospodarowania przestrzennego kraju; - aktywnego wyrównania dysproporcji w poziomie zagospodarowania kraju; - kształtowania na tej drodze zarówno warunków przestrzennych synergicznie przyśpieszających rozwój zgodny z parametrami europejskimi, jak i warunków tworzących szansę dla każdego. Celem generalnym będącym głównym motywem wyboru celów strategicznych, kreującym politykę przestrzenną państwa uznano historyczną konieczność i szansę dynamizacji rozwoju i osiągnięcia na tej drodze europejskich standardów życia społeczeństwa poprzez istotne zwiększenie konkurencyjności gospodarki narodowej w otwartym systemie światowym. Cele z nim współzależne to: stymulowanie i umacnianie integracji Polski z UE, kształtowanie mechanizmów generujących efektywny ekonomicznie rozwój społecznogospodarczy, poprawa standardu cywilizacyjnego społeczeństwa, ochrona i racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego, ochrona dziedzictwa kulturowego, podnoszenie bezpieczeństwa państwa. Główne kierunki polityki przestrzennego zagospodarowania kraju realizowane przez politykę rozwoju i współzależne z nią cele zagospodarowania przestrzennego to: - dynamizacja przekształceń i kształtowanie przestrzeni otwartej, konkurencyjnej, innowacyjnej i efektywnej; - ochrona i uwarunkowane ekologicznie kształtowanie przestrzeni przyrodniczej; - selektywna restrukturyzacja wybranych rejonów kraju; - wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich; - modernizacja adaptacyjna zagospodarowania przestrzennego; - generowanie zróżnicowanej regionalnie aktywności społeczno-gospodarczej kraju. Koncepcja... stanowi, że na terenie województwa małopolskiego kształtuje się pasmo przyspieszonego rozwoju o znaczeniu europejskim. W zakresie polityki kształtowania europoli, będącej elementem polityki dynamizacji przekształceń, miasto Kraków wymienione jest jako takie, które już obecnie można traktować jako jeden z istniejących ośrodków rozwoju społeczno-gospodarczego o znaczeniu europejskim. Kraków obciążony nadmierną industrializacją, jednakże z ogromnym potencjałem związanym z nauką i kulturą, jest postrzegany jako jedyne miasto polskie, które ma szanse stać się jedną ze stolic kulturalnych Europy. Do krajowych ośrodków równoważenia rozwoju nie zaliczono żadnego miasta z województwa małopolskiego, natomiast wśród miast. 11

12 stanowiących sieć regionalnych ośrodków równoważenia rozwoju są wymienione: Tarnów i Nowy Sącz. W perspektywie najbliższego dwudziestolecia może kształtować się polski biegun Europy Środkowej koncentrujący aktywność społeczno-gospodarczą konkurencyjną w skali gospodarki europejskiej, położony w wieloboku pomiędzy Gdańskiem, Bydgoszczą, Poznaniem, Wrocławiem, Krakowem, Łodzią i Warszawą. W zakresie komunikacji dla Europy Środkowej i Wschodniej uzgodniono sieć 10 korytarzy transportowych. Dotyczą one Europy Środkowej i Wschodniej oraz jej połączeń z krajami Unii Europejskiej. Obejmują one połączenia drogowe, lotnicze, morskie i rzeczne. Przez Polskę przebiegają 4 europejskie korytarze transportowe, z czego korytarz III Berlin - Wrocław - Katowice - Lwów - Kijów przebiega przez województwo małopolskie. Program Budowy Autostrad, przyjęty przez Radę Ministrów w lipcu 1993 r., został we wrześniu 1998 r. uzupełniony raportem pt. Nowelizacja Programu Budowy Autostrad w Polsce - podstawowe cele, środki i rekomendacje. Orientacyjne plany budowy autostrad, skorygowane po uwzględnieniu dofinansowania z funduszy ISPA 2000, 2001, 2002 oraz funduszy strukturalnych, przewidują do 2015 r. zrealizowanie około km autostrad w systemie tradycyjnym i koncesyjnym, w tym A-4 od granicy z Niemcami do Krakowa, łącznie z obwodnicą Krakowa. Priorytety rozwoju sieci kolejowej przyjęte przez Generalną Dyrekcję PKP są związane przede wszystkim z modernizacją linii kolejowych. Linie biegnące wzdłuż europejskich korytarzy transportowych będą przekształcone w linie ekspresowe. W województwie małopolskim jest to linia: III Berlin/Drezno - Zgorzelec - Wrocław - Katowice - Kraków - Przemyśl - Lwów - Kijów. Plan ten stanowi wariant optymalny i optymistyczny zarazem. Plan GD PKP przewiduje także wariant realnie pesymistyczny, dotyczący generalnie kontynuacji już rozpoczętych inwestycji modernizacyjnych, oraz wariant realnie optymistyczny, zakładający istotny wzrost nakładów inwestycyjnych, które byłyby przeznaczone m.in. na linię Kraków - Tymbark - Muszyna. Przewiduje się prowadzenie działań w celu zapewnienia warunków do rozwoju transportu wodnego na górnej Wiśle pomiędzy Śląskiem a Krakowem. Obecnie Wisła jako szlak transportowy północ-południe utraciła historyczne znaczenie. Jednocześnie rośnie znaczenie korytarza ekologicznego Wisły, które nie koliduje z jej fragmentarycznym i lokalnym wykorzystaniem transportowym. Plan rozwoju infrastruktury lotniczej w perspektywie 2015 r. przewiduje rozbudowę 4 lotnisk międzynarodowych, a mianowicie Warszawa - Okęcie, Kraków - Balice, Gdańsk - Rębiechowo i Katowice - Pyrzowice. Wzrost przewozów na Okęciu będzie miał wpływ na porty regionalne, w szczególności zapasowe dla Okęcia, tj. Kraków - Balice, Gdańsk - Rębiechowo i Katowice - Pyrzowice. W systemie portów lotniczych znaczenie międzynarodowe mieć będą zwłaszcza Kraków i Gdańsk. Na lotniskach zapasowych rozbudowa powinna stworzyć warunki do bezpiecznego i sprawnego przyjmowania samolotów, wraz z możliwością sprawnej odprawy celnej. W zakresie środowiska gospodarki wodnej - charakter ponadregionalny będzie mieć program rozwoju gospodarki wodnej w dorzeczu górnej Wisły, stanowiącym główne strategiczne źródło zasobów wodnych Polski. Do 2010 r. przewiduje się zakończenie budowy zbiornika Świnna Poręba na Skawie. Budowa ww. zbiornika pozwoli na uzyskanie przyrostu retencji o 0,5 mld m 3 (licząc wraz ze zbiornikiem Czorsztyn - Nidzica, oddanym do eksploatacji w 1997 r.) ZADANIA RZĄDOWE SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH Zgodnie z art. 54b ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 15 z 1999 r. poz. 139 z późn. zm.) zachodzi konieczność uwzględnienia w planie zagospodarowania województwa małopolskiego zadań rządowych służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych. W rejestrze zadań rządowych znajdują się następujące zadania rządowe: 1. Budowa posterunku radarowego Brzoskwinia, gm. Zabierzów 2. Modernizacja infrastruktury dla systemu dowodzenia i kontroli, gm. Zabierzów Na podstawie ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady, zasady ochrony Pomnika Zagłady, na którego obszarze położony jest Pomnik Męczeństwa w Oświęcimiu i w Brzezince w wyznaczonych granicach Pomnika i jego strefie ochronnej (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 27 maja 1999 r. w sprawie określenia granic Pomnika Zagłady, na którego obszarze położony jest Pomnik Męczeństwa w Oświęcimiu, oraz obszaru i granic strefy ochronnej tego pomnika), stanowi również zadanie rządowe. 12

13 1.6. POWIĄZANIE Z PROGRAMAMI SEKTOROWYMI I REGIONALNYMI W okresie przygotowywania niniejszego Planu trwały w kraju prace nad programami sektorowymi, elementami Narodowego Planu Rozwoju. Czyniono starania, aby Plan zawierał odniesienia do zawartych w tych programach strategii rozwoju społeczno gospodarczego na lata Przyjęte w Planie cele i kierunki rozwoju uwzględniają w szczególności strategie sformułowane w następujących sektorowych programach operacyjnych: - Transport Gospodarka Morska; - Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego i Rozwój Obszarów Wiejskich; - Wzrost Konkurencyjności Gospodarki; - Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego. W trakcie prac nad projektem Planu został zainicjowany Krajowy Program Rolnośrodowiskowy. Jest on elementem Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich, który będzie po wstąpieniu Polski do UE - obok funduszy strukturalnych i Sektorowego Programu Operacyjnego - jednym z trzech głównych źródeł finansowania restrukturyzacji obszarów wiejskich i ich przystosowania do standardów UE. Celem KPR w Małopolsce jest promowanie zrównoważonego rolnictwa, opartego na tradycyjnym, przyjaznym dla środowiska systemie gospodarowania. W trakcie opracowywania niniejszego projektu Planu trwały prace nad Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami. Obowiązek sporządzenia WPGO wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.). WPGO został uchwalony przez Sejmik Województwa Małopolskiego 25 sierpnia 2003 r. Plan ten ujmuje: aktualny stan gospodarki odpadami, prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami, działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami, instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów, system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. Niniejszy projekt Planu zawiera liczne odniesienia do WPGO. Ponadto projekt Planu uwzględnia inne programy, w szczególności Krajowy Program Zwiększania Lesistości, Narodową Strategię Rozwoju Transportu, Politykę Transportową Państwa, Program Wykonawczy II Polityki Ekologicznej Państwa, Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata , Program odbudowy zniszczonej w wyniku osuwisk infrastruktury na terenie województwa małopolskiego w latach , Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (opracowywany przez Ministerstwo Środowiska).. 13

14 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 2.1. MAŁOPOLSKA W EUROPIE Małopolska jako region o określonej tożsamości kształtował się przez wieki. Terytorium ziemi krakowskiej, a później województwa krakowskiego, zmieniało swój zasięg wielokrotnie w historii. Najstarsze dane pozwalające na określenie granic ziemi krakowskiej pochodzą z XII wieku. Podstawowym wyznacznikiem tożsamości województwa jest dziedzictwo kulturowe, na które składa się oprócz zasobu zabytków ruchomych i nieruchomych, niezwykle bogate dziedzictwo kultury niematerialnej. System osadniczy Z Europą łączą Małopolskę wspólne wzorce kulturowe i powiązania funkcjonalne, co znalazło swój wyraz w materialnym kształcie środowiska zurbanizowanego. W zakresie systemu osadniczego przyjąć należy zasadę harmonizowania jego rozwoju (jako podstawy aktywnej polityki państwa w tym zakresie) poprzez wzmocnienie polifunkcyjnej struktury funkcjonalno przestrzennej, a także poprzez łagodzenie i stopniową likwidację dysproporcji zaistniałych w dotychczasowym rozwoju systemu osadniczego (np. rozproszenie zabudowy). Włączenie Krakowa w sieć europoli wyznaczają następujące kryteria, nawiązujące do standardów europejskich: - wielofunkcyjny charakter z szansą na rozwój funkcji o znaczeniu europejskim; - potencjał demograficzny przekraczający 0,5 mln mieszkańców z trwałą perspektywą wzrostu; - złożona struktura zatrudnienia z możliwościami jego wzrostu w przemysłach wysokiej techniki, w nauce i kształceniu kadr oraz w instytucjach publicznych o znaczeniu ogólnopolskim i europejskim; - węzłowe położenie w systemie komunikacji europejskiej (węzeł autostrady, kolejowy, telekomunikacyjny, lotniczy, żeglugowy); - ukształtowany ośrodek nauki, szkolnictwa wyższego, kultury narodowej; - duży i chłonny rynek inwestycyjny i konsumpcyjny. Wielofunkcyjna aglomeracja krakowska jest w województwie głównym potencjalnym obszarem docelowym migracji i akumulacji kapitału, a także ośrodkiem, który może w przyszłości awansować w Europejskim Systemie Wielkich Miast. Aglomeracja Krakowa obciążona jest nadmierną industrializacją, jakkolwiek ma ogromny, częściowo już wykorzystywany, potencjał rozwojowy związany z nauką i kulturą. Kraków jest jedynym polskim miastem, które ma szansę stać się jedną ze stolic kulturalnych Europy. Sieć transportowa Powiązania komunikacyjne mają ogromne znaczenie w relacjach z krajami sąsiednimi i w znaczący sposób decydują o wpisaniu Małopolski w struktury europejskie. Przez Polskę przebiegają 4 europejskie korytarze transportowe TINA, w tym przebiegający przez Małopolskę: III Berlin Wrocław Katowice Lwów Kijów. W sieci kolejowej największe znaczenie dla województwa małopolskiego ma przekształcenie w linię ekspresową linii: III Berlin/Drezno Zgorzelec Wrocław Katowice Kraków Przemyśl Lwów Kijów oraz zwiększenie nakładów inwestycyjnych na linię Kraków Tymbark Muszyna, planowanego połączenia o znaczeniu europejskim na kierunku północ - południe. Ważnym czynnikiem rozwoju i modernizacji zagospodarowania przestrzennego i wpisania w sieć miast europejskich jest rozwój portów lotniczych i powiązań międzynarodowych. Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków Balice jest jednym z trzech portów lotniczych w Polsce rozbudowywanych dla ruchu międzynarodowego. Aktualnie (czerwiec 2003 r.) z lotniska w Krakowie wykonywane są regularne przewozy pasażerskie do Chicago, Nowego Jorku, Frankfurtu, Londynu, Paryża, Rzymu, Wiednia, Zurychu, Tel Avivu oraz Warszawy. Połączenia te obsługiwane są (bezpośrednio lub w ramach umów code-share ) przez przewoźników polskich (PLL LOT S.A. oraz EuroLOT S.A.) i zagranicznych (m.in. Austrian Airlines, Air France, British Airways, EL- AL.- Israel Airlines, Lufthansa German Airlines, Swiss International Air Lines). Lotnisko w Krakowie jest drugim oprócz Warszawy, z którego wykonywane są loty transatlantyckie. W zakresie śródlądowej żeglugi wodnej Wisła utraciła swoje znaczenie jako szlak transportowy północ 14

15 południe. Jednocześnie rośnie znaczenie korytarza ekologicznego Wisły, które nie koliduje z jej fragmentarycznym i lokalnym wykorzystaniem transportowym. Sieć ekologiczna Kraje Unii Europejskiej są zobligowane do utworzenia spójnej sieci ekologicznej obszarów chronionych o nazwie EUROPEJSKA SIEĆ EKOLOGICZNA NATURA Stworzenie sieci NATURA 2000 jest jedynym obligującym prawnie i politycznie Polskę zadaniem w zakresie tworzenia sieci ekologicznych. Sieć NATURA 2000, zwana Europejską Siecią Ekologiczną, jest jednym z najważniejszych wyzwań w dziedzinie ochrony przyrody, stojącym przed krajami Unii Europejskiej. Sieć ma zabezpieczyć zagrożone i reprezentatywne dla regionów biogeograficznych Wspólnoty siedliska oraz zagrożone i rzadkie na terytorium Wspólnoty gatunki roślin i zwierząt. Europejską Sieć Ekologiczną NATURA 2000 będą tworzyć: - obszary specjalnej ochrony (OSO) - (Special Protection Areas - SPA) wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. Ptasiej, dla gatunków ptaków wymienionych w załączniku I do Dyrektywy; - specjalne obszary ochrony (SOO) - (Special Areas of Conservation - SAC) wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. Siedliskowej, dla siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku I oraz siedlisk gatunków zwierząt i roślin wymienionych w załączniku II do Dyrektywy. Utworzenie sieci NATURA 2000 nie ma na celu zastąpienia istniejącego w Polsce systemu ochrony przyrody. Obszary NATURA 2000 mogą być chronione w ramach tego systemu, szczególnie jako parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody. Mogą także poprawnie funkcjonować na terenach użytkowanych gospodarczo, wówczas plany ochrony przyrody dla odpowiednich typów siedlisk i siedlisk gatunków muszą być wkomponowane w plany zagospodarowania tego obszaru. Polska przygotowuje obecnie wykaz obiektów do sieci NATURA 2000 zgodnie z obowiązującymi dyrektywami. W Polsce wytypowano wstępnie 74 obszary specjalnej ochrony (OSO) oraz 231 specjalnych obszarów ochrony (SOO). W województwie małopolskim wytypowano 12 obszarów OSO oraz 21 obszarów SOO, co stanowi powierzchnię około ha, tj. około 13% powierzchni województwa. Część z nich chroniona jest w ramach już istniejących obszarów chronionych, natomiast część jest utworzona na obszarach, które do tej pory nie są objęte żadną formą ochrony. Należy wspomnieć, że planowanym uzupełnieniem sieci NATURA 2000, będącej w istocie zbiorem oczek sieci, jest projekt ECONET. Został on pomyślany jako połączenie obiektów NATURY 2000 siecią obszarów węzłowych i korytarzy ekologicznych. W latach dziewięćdziesiątych powstała koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich Możliwość włączenia Polski w strukturę Unii Europejskiej stwarza konieczność przystosowania rolnictwa polskiego, w tym i małopolskiego, do szeregu wymogów unijnych w wielu jego dziedzinach, ale i sprostania trudnej konkurencji na żywnościowym rynku unijnym, poprzez działania przystosowawcze dotyczące: - zmniejszenia zatrudnienia w tym dziale gospodarki; - zmian w strukturze własnościowej gruntów, zmierzających w kierunku spadku udziału sektora publicznego i wzrostu sektora prywatnego, a także scalenia gruntów i likwidacji ogromnego rozproszenia prywatnych gospodarstw; - rozwoju przetwórstwa surowców rolnych; - modernizacji i rozwoju infrastruktury technicznej na wsi w celu zwiększenia dostępności i poprawy jakości edukacji na wsi, warunkującej sprostanie konkurencji rolnictwu unijnemu; - rozwoju gospodarki turystycznej, w tym agroturystycznej i leśnictwa. Niepodjęcie tych wyzwań lub opóźnianie ich realizacji może jednak powodować spychanie województwa w strefę peryferyjną Europy ze wszystkimi negatywnymi skutkami politycznymi, społecznymi i gospodarczymi. Pomimo dość jednoznacznych korzyści z przyszłej integracji, należy też przewidywać zagrożenia wynikające z dysproporcji potencjałów oraz różnic kulturowych jak np. powstawanie konfliktów na tle zawłaszczania przestrzeni regionu przez obcy kapitał, różnicy celów alokacji kapitału, przyjmowania innych wzorców kulturowych, czy też wytracanie tożsamości kulturowej. 15

16 2.2. WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE NA TLE KRAJU Województwo małopolskie posiada ,7 km 2 powierzchni (od 1 stycznia 2003 r.) i zajmuje ok. 5% powierzchni kraju. Liczba ludności województwa wynosi 3217 tys. mieszkańców (stan na czerwiec 2003 r.), co stawia je w grupie województw o największej gęstości zaludnienia 212 osób/km 2 (w skali kraju stawia województwo na 2 miejscu za województwem śląskim przy średniej krajowej 124 osoby na km 2 ). Stanowi to jednocześnie 8,37 % ludności Polski. Liczba ludności miejskiej w województwie małopolskim stanowi 50,2% ogółu mieszkańców województwa, jest znacznie niższa od wartości średniej dla Polski. Kraków będący stolicą województwa zamieszkały jest przez ok. 750 tys. mieszkańców i stanowi trzecie miasto Polski pod względem liczby ludności. Obszarowo województwo małopolskie jest względnie zwarte (15,1 km 2 /km) granicząc od zachodu z województwem śląskim (295 km), od północy ze świętokrzyskim (182 km), a od wschodu z podkarpackim (80 km). Najdłuższą jest granica południowa ze Słowacją (317 km) [od Mędralowej w Beskidzie Żywieckim do źródlisk Wisłoki pod Dębim Wierchem w Beskidzie Niskim (gm. Sękowa)] i tylko ona opiera się na kryteriach fizycznych. Pozioma rozciągłość województwa południkowa i równoleżnikowa jest podobna: km, a największa wynosi 240 km. Tabela 1. Zmiana powierzchni i liczby gmin z tytułu zmian granic administracyjnych województwa małopolskiego. Na tle ukształtowania powierzchni kraju województwo małopolskie jest najbardziej zróżnicowanym wysokościowo. Posiada w większości charakter wyżynny i górski. Ponad 30% obszaru znajduje się powyżej 500 m n.p.m., a tylko 9% leży poniżej 200 m n.p.m. Przy maksymalnej rozpiętości wysokościowej 2340 m strefa ekumeny stałego zamieszkania wynosi 1000 m. Tabela 2. Wybrane dane statystyczne województwa małopolskiego na tle Polski na dzień r. Na terenie województwa małopolskiego występuje 9 z 17 głównych typów krajobrazu naturalnego Polski oraz 7 pięter klimatycznych, licznych mikroklimatów górskich oraz największych w skali Polski sum opadów rocznych, które są źródłem bogactwa zasobów wodnych karpackiej części województwa. W stosunku do innych obszarów kraju, województwo małopolskie posiada duże zasoby wód powierzchniowych a równocześnie mniejsze od przeciętnej w kraju, zasoby wód podziemnych. Zasoby tych wód rozłożone są nierównomiernie i występuje brak odpowiedniej jakości i ilości wody w obrębie dużego jej zapotrzebowania. Charakter górskich rzek i potoków, gwałtowne wezbrania, szybkie spływy i erozje powodują duże zagrożenie powodziowe dla całej części Karpat. Kumulacja fal powodziowych występująca na Wiśle stanowi istotne zagrożenie dla Krakowa wraz z otaczającą kotliną. Do szczególnie zagrożonych możemy zaliczyć 48% obszaru województwa. W klasyfikacji typologicznej mezoregionów fizyczno-geograficznych województwo małopolskie obejmuje trzy z sześciu podstawowych stref krajobrazowych Polski różniących się genezą i budową geologiczną oraz cechami geomorfologicznymi, z czym wiąże się podobne zróżnicowanie klimatyczne i przyrodnicze. Są to: - północno-zachodnia część województwa obejmująca fragmenty Wyżyny Śląsko-Krakowskiej i Wyżyny Małopolskiej z krajobrazem lessowym i skałami węglanowymi; - środkowa z pasem kotlin podkarpackich tzw. Północnego Podkarpacia o cechach nizinnych z płynącą jej dnem Wisłą, rozdzielającego się na Kotlinę Oświęcimską, Bramę Krakowską i Kotlinę Sandomierską; - południowa, obejmująca część Karpat z pasowym układem rzeźby, piętra podgórskiego, Beskidów, kotlin śródgórskich i masywu tatrzańskiego, stanowiąca ponad 2/3 terytorium województwa. To zróżnicowanie przyrodnicze znajduje odzwierciedlenie w odmiennych sposobach użytkowania i zagospodarowania, na które wywarły również wpływ czynniki kulturowe i historyczne. Województwo małopolskie stanowi obszar charakteryzujący się skomplikowaną i bardzo urozmaiconą budową geologiczną. W najbliższych okolicach Krakowa zbiegają się różne jednostki geologiczne, z których każda charakteryzuje się określonym typem skał i odmienną strukturą tektoniczną. Każda z jednostek ma swój specyficzny styl i typowe dla niej rodzaje utworów skalnych. Z bogactwem form geologicznych wiąże się duża różnorodność występujących na obszarze województwa, a szczególnie w obrębie Monokliny Śląsko- Krakowskiej, kopalin mineralnych będących przedmiotem eksploatacji. Podstawowa sieć transportowa województwa tworzy system w pełni powiązany i spójny z układem województw sąsiednich, układem krajowym i międzynarodowym. Zasadniczy szkielet komunikacji stanowi autostrada A-4 Katowice Kraków, droga krajowa nr 7 (międzyregionalna) przebiegająca w kierunku północno 16

17 południowym, relacji Gdańsk - Warszawa Kraków Chyżne, droga krajowa nr 4 (międzyregionalna) przebiegająca w kierunku zachodnio wschodnim, relacji Zgorzelec Wrocław Gliwice Bytom Olkusz Kraków Tarnów Przemyśl. Obszar województwa małopolskiego jest obsługiwany przez następujące porty lotnicze: - w granicach województwa Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków Balice im. Jana Pawła II; - w sąsiedztwie, w województwie śląskim Międzynarodowy Port Lotniczy Katowice Pyrzowice. Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków Balice jest drugim co do wielkości krajowym portem lotniczym pod względem liczby obsłużonych pasażerów ( obsłużonych pasażerów w 2001 r.) i bagażu oraz wykonanych operacji lotniczych. Jest portem zapasowym dla Centralnego Międzynarodowego Portu Lotniczego Warszawa - Okęcie im. Fryderyka Chopina. Według Unii Europejskiej port lotniczy w Krakowie posiada status Głównego Regionalnego Portu Lotniczego (ang. Community connecting point). Systemy zaopatrzenia w wodę oraz odprowadzania ścieków nie mają powiązań z systemami krajowymi. Natomiast są powiązania na kierunku zachodnim z systemami zaopatrzenia w wodę województwa śląskiego. Sieć elektroenergetyczna najwyższych napięć 400 kv i 220 kv w województwie małopolskim jest powiązana istniejącymi liniami przesyłowymi z krajowym systemem elektroenergetycznym i z sieciami w województwach ościennych. System zaopatrzenia w gaz jest ściśle powiązany z systemem krajowym. Gazociągi przesyłowe wysokiego ciśnienia przebiegające przez województwo małopolskie stanowią południową część pierścienia przesyłowego obejmującego obszar całej Polski. Gaz wydobywany ze złóż gazu ziemnego leżących w województwie małopolskim dostarczany jest do systemu krajowego, a zlokalizowany na terenie województwa jeden z 6 Podziemnych Magazynów Gazu służy do wyrównywania sezonowych i okresowych niedoborów gazu oraz magazynowania nadwyżek w miesiącach letnich. Gazociągi magistralne przebiegające przez województwo są również źródłem zaopatrzenia w gaz województwa górnośląskiego i częściowo świętokrzyskiego. 17

18 2.3. SĄSIEDZI WOJEWÓDZTWA Problemy wspólne z województwami sąsiednimi Problemy i powiązania zostały zidentyfikowane na podstawie wyników analiz diagnozy stanu istniejącego, Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, dokumentów koncepcyjnych i strategicznych administracji rządowej i informacji oraz wniosków zgłoszonych przez sąsiadujące województwa w wyniku zawiadomienia o przystąpieniu do opracowania planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Najsilniej oddziałującym elementem struktury o znaczeniu ponadregionalnym i międzynarodowym na sąsiadujące ze sobą województwa jest pasmo związane z transportowym korytarzem transeuropejskim TINA III Berlin/Drezno Zgorzelec Wrocław Katowice Kraków Przemyśl Lwów Kijów oraz magistrali kolejowej E-30. Pasmo to łączy aglomeracje miejskie: Wrocław, Katowice, Kraków i Rzeszów, będącymi węzłami rozwoju o znaczeniu krajowym oraz mniejsze miasta: Opole, Tarnów, Dębica, Przeworsk, tworzące w tym układzie przestrzennym węzły o znaczeniu regionalnym i subregionalnym. Oprócz komunikacji, przez tereny województwa przebiegają sieci transportu gazu, sieci energetyczne łączące wojewódzkie układy energetyczne z systemem krajowym oraz systemami państw ościennych. Województwa te łączy również wspólna polityka w dziedzinie ochrony środowiska, której podstawą dla obszarów interregionalnych jest zachowanie i ochrona istniejącego systemu ochrony przyrody i krajobrazu, uzupełnienie pod kątem wymogów Europejskiego Systemu Ekologicznego, wspólne działania na obszarze dorzecza Wisły w zakresie gospodarki wodnej, w dziedzinie podniesienia jakości wód oraz ochrony wód podziemnych Powiązania z województwem śląskim Powiązania obszarów o szczególnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych stanowiących obszary węzłowe stwarzające na obszarach przygranicznych województwa małopolskiego i śląskiego możliwość realizacji wspólnej polityki proekologicznej. Wspólne elementy systemu przyrodniczego a) korytarz ekologiczny o znaczeniu międzynarodowym dolina Wisły, fragment otuliny Babiogórskiego Parku Narodowego (leży transgranicznie na obszarze obydwu województw); b) Parki Krajobrazowe: Orlich Gniazd i Beskidu Małego z otulinami (leżą transgranicznie na obszarze obydwu województw); c) proponowany do objęcia ochroną Pszczyński Park Krajobrazowy z otuliną. d) doliny rzek Soły, odcinek rzeki Soły, odcinek od zapory w Czańcu do granic miasta Oświęcimia jest obszarem proponowanym do objęcia ochroną w formie obszaru chronionego krajobrazu i zatopionych w nim kilku użytków ekologicznych; e) rezerwat przyrody Madohora ; f) proponowane utworzenie w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 ostoi ptasiej: Stawy w Brzeszczach (PLB ), ostoi siedliskowych: Pustynia Błędowska (PLH ) i Ostoja środkowojurajska (PLH ). Powiązania związane z ochroną przeciwpowodziową a) usprawnienie współdziałania obiektów wodnych pracujących w systemie zaopatrzenia w wodę Śląska z obiektami ochrony przeciwpowodziowej w Małopolsce, w tym: - zwiększenie rezerwy powodziowej poprzez budowę planowanego zbiornika poeksploatacyjnego Kuźnica Warężyńska i Szczakowa w zlewni Przemszy, - poprawę sterowania kaskadą Soły w czasie wezbrań w efekcie budowy dwóch zbiorników w górnej partii zlewni Soły, tj. zbiornika Ujsoły Złatna na potoku Bystra i Sopotnia na potoku Sopotnia, b) sterowanie zbiornikami Kaskady Soły i zbiornikiem Goczałkowice, dla ochrony Krakowa przed powodzią. 18

19 Obszary i tereny górnicze ustanowione dla eksploatacji złóż kopalin mineralnych obejmujące województwa małopolskie i śląskie a) obszary górnicze złóż węgla kamiennego: Kopalnia Węgla Kamiennego Kazimierz Juliusz; Kopalnia Węgla Kamiennego Ziemowit; Kopalnia Węgla Kamiennego Piast Ruch I i II; Kopalnia Węgla Kamiennego Silesia; Kopalnia Węgla Kamiennego Jan Kanty (w likwidacji); Zakład Górniczo Energetyczny Sobieski Jaworzno; b) obszary górnicze złóż innych kopalin: Kopalnia Odkrywkowa Surowców Drogowych Imielin; Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Dolmak Imielin Północ; Produkcji Kruszyw Mineralnych i Lekkich Imielin. Elementy infrastruktury technicznej obejmujące województwa małopolskie i śląskie Energetyka: a) Istniejąca linia energetyczna 400 kv Tucznawa Tarnów; b) Istniejące linie energetyczne 220kV: relacji Byczyna - Siersza; relacji Byczyna Łośnice; relacji Łośnice Kielce; relacji Byczyna Skawina; relacji Byczyna Bujaków; relacji Byczyna Poręba Czeczot; c) Projektowana rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 kv Byczyna o Rozdzielnię 400 kv i wprowadzenie do istniejącej linii 400 kv Tucznawa Tarnów. Projektowany rurociąg paliwowy DN 300 relacji Boronów (powiat Lubliniec) Trzebinia. Istniejące gazociągi wysokoprężne o średnicy 500 mm: - Kraków Aglomeracja Górnośląska (Szopienice); - Oświęcim Bielsko-Biała; - Oświęcim Aglomeracja Górnośląska (Szopienice). Magistrale wodociągowe: W zachodniej części województwa małopolskiego istnieje 5 systemów zaopatrzenia w wodę o zasięgu ponadwojewódzkim, z czego 4 importują wodę z województwa śląskiego a jedno eksportuje. a) Istniejące magistrale wodociągowe: Kobiernice Urbanowice; Dąbrowa Górnicza Olkusz; Dziećkowice Chełmek; Dziećkowice Oświęcim; Wilamowice Chełmek. b) Projektowane: Trzeci ciąg technologiczny wodociągu relacji Broszkowice Dziećkowice z ujęciem wody na rzece Sole i zbiornikiem wyrównawczym w Broszkowicach (zadanie Samorządu Województwa Śląskiego do wpisania do rejestru wojewódzkiego). Transport Istniejące drogi: a) Autostrada A-4 Wrocław Gliwice Kraków Lwów; Drogi krajowe: a) DK 94 Opole Bytom Dąbrowa Górnicza - Olkusz Kraków; b) DK 79 Katowice Jaworzno Trzebinia Kraków; c) DK 44 Gliwice Tychy Oświęcim Skawina Kraków; d) DK 52 Bielsko Biała Wadowice Głogoczów; 19

20 Drogi wojewódzkie: a) DW 794 Koniecpol Pilica Wolbrom Kraków; b) DW 791 Zawiercie Ogrodzieniec Olkusz Chrzanów; c) DW 790 Pilica Ogrodzieniec Dąbrowa Górnicza; d) DW 780 Mysłowice Chełmek Alwernia; e) DW 934 Mysłowice Imielin Chełm Śląski; f) DW 931 Pszczyna Bojszowy Bieruń; g) DW 933 Wodzisław Pszczyna Brzeszcze Oświęcim; h) DW 948 Żywiec- Czerniaków- Porąbka; i) DW 946 Żywiec Łękawica - Sucha Beskidzka; j) DW 781 Łękawica- Andrychów Chrzanów. Istniejące linie kolejowe: a) Katowice Sosnowiec Strzemieszyce Sławków Bukowno; b) Dąbrowa Górnicza- Jaworzno Szczakowa Bukowno Olkusz Wolbrom Charsznica; c) Katowice Mysłowice - Jaworzno Szczakowa Trzebinia Kraków; d) Mysłowice- Chełm Śląski Oświęcim - Zator Skawina; e) Zebrzydowice Czechowice Dziedzice Oświęcim Trzebinia; f) Bielsko Biała Kęty Kalwaria Zebrzydowska; g) Żywiec Sucha Beskidzka; h) LHS linia hutniczo - siarkowa Sławków Bukowno Wolbrom. Lotniska sportowe, sanitarne i dyspozycyjne w Katowicach i Bielsku Białej. Projektowane elementy drogowe i kolejowe wspólnego układu komunikacyjnego: a) Podniesienie kategorii i znaczenia w układzie drogi wojewódzkiej 791 Zawiercie - Ogrodzieniec - Olkusz; b) Droga ekspresowa od węzła Kosztowy na istniejącą S-1 do Bielska Białej i Zwardonia; c) Połączenie projektowanej drogi ekspresowej od węzła Kosztowy z autostradą A-4; d) Droga krajowa Rybnik Żory Pszczyna Oświęcim Kraków, częściowo w ciągach istniejących dróg wojewódzkich 933 i 931 oraz krajowej 44; e) Przebudowa drogi krajowej 52 Bielsko Biała - Wadowice Głogoczów z obejściami miast Kęty, Andrychów, Wadowice, Kalwaria Zebrzydowska; f) Obejście miejscowości Kęty w ciągu drogi wojewódzkiej 948, przebudowa drogi do wymogów normatywnych; g) Przebudowa drogi wojewódzkiej 946 Sucha Beskidzka Żywiec (podwyższenie parametrów). Główne międzynarodowe linie transportu pasażerskiego (AGC): a) E-30 Katowice Jaworzno Szczakowa Trzebinia Kraków, modernizacja istniejącego korytarza do Vp= 160 km/h; b) E-65 Zawiercie Katowice Tychy Zebrzydowice, odcinkowo w nowym przebiegu z dostosowaniem prędkości do 250 km/h. W rejonie Bielska Białej rozgałęzienie na dwa kierunki: w okolice Zebrzydowic połączenie z siecią linii czeskich w okolice Zwardonia połączenie z liniami słowackimi (na odcinku od Milówki przebieg tunelem); c) Modernizacja linii kolejowej Trzebinia Zebrzydowice. Transport wodny: a) promocja i rozwój drogi wodnej górnej Wisły. Projektowane Międzynarodowe Centrum Logistyczne w Sławkowie Strategiczne centrum logistyczne o znaczeniu ponadregionalnym planuje się w rejonie Sławkowa, w sąsiedztwie którego krzyżuje się autostrada A-4 i droga ekspresowa S-1 oraz jest zabezpieczona dobra obsługa koleją. 20