PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE - ćwiczenia

Transkrypt

1 PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE - ćwiczenia mgr Marcin Kraśniewski Katedra Europejskiego Prawa Gospodarczego Zakład Prawa Gospodarczego Publicznego WPiA UŁ

2 Funkcje administracji gospodarczej

3 Funkcje administracji gospodarczej Policja Reglamentacja Kontrola Wspieranie gospodarki Programowanie i planowanie gospodarcze Regulacja Nadzór gospodarczy 11 Kierownictwo gospodarcze

4 Funkcje administracji gospodarczej Funkcje organów administracji gospodarczej Funkcje interwencjonizmu restrykcyjnego Funkcje interwencjonizmu pozytywnego Policja Reglamentacja Regulacja Nadzór gospodarczy Kontrola Programowani e i planowanie gospodarcze Kierownictwo gospodarcze Wspieranie gospodarki 11

5 Funkcje administracji gospodarczej Funkcje organów administracji gospodarczej Funkcje interwencjonizmu restrykcyjnego Funkcje interwencjonizmu pozytywnego Policja Reglamentacja Regulacja Nadzór gospodarczy Kontrola Programowani e i planowanie gospodarcze Kierownictwo gospodarcze Wspieranie gospodarki 11

6 11 Czym jest policja?

7 Policja (administracyjna/ ) Wewnętrzny porządek państwa Działalność wyspecjalizowanych organów, których zadaniem jest ochrona porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego Pojęcie wytworem doktryny prawa (najpierw administracyjnego, później gospodarczego publicznego) Nie jest pojęciem prawnym POJĘCIE

8 Policja jest funkcją państwa, która polega na ochronie ogółu społeczeństwa oraz poszczególnych jednostek przed zagrożeniami wynikającymi z niepożądanych następstw prowadzenia działalności gospodarczej Policja POJĘCIE

9 Ograniczenie wolności działalności gospodarczej w imię ochrony społeczeństwa przed niepożądanymi skutkami prowadzenia działalności gospodarczej Policja POJĘCIE

10 Policja CEL Ochrona dobra policyjnego: Porządku publicznego Porządku publicznego Spokoju publicznego (w szczególności życia, zdrowia i mienia, środowiska naturalnego) Ochrona dobra policyjnego przed zagrożeniami wynikającymi z podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej!

11 Policja Art. 20 i art. 22 Konstytucji RP wolność działalności gospodarczej (zasada) Ograniczenie wolności działalności gospodarczej w drodze ustawy, tylko ze względu na ważny interes publiczny (wyjątek) Podstawy prawne A zatem państwo może podejmować działania ograniczające wolność działalności gospodarczej z uwagi na ochronę interesu publicznego (ważnego)

12 Policja Podstawy prawne Art. 31 ust. 3 Konstytucji RP Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

13 Policja Ochrona dobra policyjnego zobowiązuje organy publiczne (zwłaszcza organy administracji gospodarczej) do nakładania na przedsiębiorców powinności spełniania określonych przepisami prawa warunków wykonywania działalności gospodarczej Obowiązki

14 Policja Skonkretyzowane obowiązki (przykłady): Sanitarne Budowalne Weterynaryjne Przemysłowe Przeciwpożarowe Środowiskowe Obowiązki

15 Policja Instrumenty prawne Działania interwencyjne o charakterze policyjnym Ustanawianie powszechnie obowiązujących przepisów prawnych określających obowiązki lub wymogi (stanowienie prawa) Akty organów administracji gospodarczej podejmowane w celu ochrony (zapobieganie/ korygowanie) dobra policyjnego (stosowanie prawa)

16 Policja Instrumenty prawne Stanowienie nakazów i zakazów określonego działania Adresatem nakazów/zakazów jest przedsiębiorca Charakter prewencyjno-zachowawczy Wymogi dla branży gastronomicznej: transportu żywności, wymagania dla sprzętu, higieny osobistej pracowników, zaopatrzenia w wodę, zagospodarowania odpadami żywnościowymi, etc. Stanowienie prawa

17 Policja Akty indywidualne organów administracji publicznej stosowane ex ante (zapobieżenie naruszeniu Wykonywanie indywidualnych aktów policji gospodarczej jest weryfikowane w ramach nadzoru policyjnego Instrumenty prawne Stosowanie prawa Np. Sprawdzenie spełnienia wymogów przez restaurację przed rozpoczęciem świadczenia usług gastronomicznych oraz sprawdzanie spełniania wymogów w trakcie wykonywania działalności przez Sanepid.

18 Policja DECYZJE ADMINISTRACYJNE o charakterze prewencyjnym (niedopuszczające do zagrożeń jakichkolwiek dóbr podlegających ochronie) o charakterze represyjnym (reakcja na naruszenie zakazów bądź zaniechanie wykonania nakazu) np. kary pieniężne, cofnięcie przyznanych uprawnień Instrumenty prawne Stosowanie prawa

19 Funkcje administracji gospodarczej Funkcje organów administracji gospodarczej Funkcje interwencjonizmu restrykcyjnego Funkcje interwencjonizmu pozytywnego Policja Reglamentacja Regulacja Nadzór gospodarczy Kontrola Programowani e i planowanie gospodarcze Kierownictwo gospodarcze Wspieranie gospodarki 11

20 Czym jest reglamentacja? 11

21 Funkcje administracji gospodarczej Funkcje organów administracji gospodarczej Funkcje interwencjonizmu restrykcyjnego Funkcje interwencjonizmu pozytywnego Policja Reglamentacja Regulacja Nadzór gospodarczy Kontrola Programowani e i planowanie gospodarcze Kierownictwo gospodarcze Wspieranie gospodarki 11

22 Regulacja Interwencja państwa w gospodarkę rynkową, której podstawowym celem jest zastąpienie mechanizmów rynkowych i konkurencji w tych obszarach działalności gospodarczej, w której mechanizmy te nie istnieją, a zwłaszcza sieciowych sektorach użyteczności publicznej POJĘCIE

23 Regulacja zastąpienie mechanizmów rynkowych (konkurencji) w tych obszarach działalności gospodarczej, w których one nie istnieją Zapewnienie zainteresowanym podmiotom (obywatelom) usług publicznych Cel

24 wprowadzenie konkurencji oraz zapewnienie dostępu do usług publicznych Regulacja Skutek

25 Regulacja Sektorowy charakter Regulacja sektorowa odnosi się do poszczególnych sektorów (jednego sektora lub pewnej jego części Dominujący problem to uregulowanie dostępu do urządzenia kluczowego (sieci) Występowanie regulatorów sektorowych (Prezes URE, Prezes UKE, Prezes UTK) Regulacja uwzględnia uwarunkowania techniczne i ekonomiczne Przykłady sektorów infrastrukturalnych: energetyka, poczta, telekomunikacja, kolej

26 Regulacja Liberalizacja Paradygmat monopolu (De-)regulacja (monopol naturalny ) (Re-)regulacja Regulacja sektorów infrastrukturalnych nowa funkcja państwa wobec gospodarki Ewolucja

27 Regulacja Instrumenty prawne Środki prawne regulacji: Środki nadzoru (np. zatwierdzanie taryf) Środki kontroli (np. kontrola paramentów jakościowych usług publicznych) Rozstrzyganie sporów pomiędzy uczestnikami rynku (np. w zakresie dostępu do sieci) Rozstrzyganie sporów pomiędzy przedsiębiorcami świadczącymi usługi a konsumentami Nakładanie przez organ regulacyjny kar pieniężnych za niewykonanie decyzji (tego organu)

28 Organy regulacyjne stosują klasyczne środku prawnej reglamentacji działalności gospodarczej Koncesje, zezwolenia, licencje Regulacja Instrumenty prawne

29 Prawo Regulacja energetyczne sektorów infrastrukturalnych Zarys

30 Doktryna essential facilities Przeciwstawianie się antykonkurencyjnym praktykom przedsiębiorstw posiadających istotne (kluczowe) urządzenia/instalacje Urządzenie kluczowe niezbędne do wykonywania działalności gospodarczej Dotyczy wykorzystywania siły rynkowej (pozycji dominującej) przez podmiot posiadający dostęp do infrastruktury niezbędnej do prowadzenia określonej działalności Doktryna wypracowana w orzecznictwie USA (cause Terminal Railroad, 1912 r.) Doktryna stosowana w orzecznictwie TSUE

31 Urządzenie kluczowe: Doktryna essential facilities Urządzenie kluczowe niezbędne do prowadzenia działalności lub gdy prowadzenie jej bez niego jest w sposób nieunikniony nieopłacalne Urządzenie unikalne brak praktycznej możliwości by zduplikować urządzenie Odmowa dostępu do urządzenia wprost lub poprzez stawianie nierealnych warunków dostępu Możliwość udostępnienia urządzenia

32 Dostęp do urządzenia kluczowego winien być oparty na słusznych i rozsądnych warunkach uwzględniając zysk i nakłady ponoszone przez właściciela urządzenia Doktryna essential facilities ale jak to zrobić, skoro jeden podmiot jest właścicielem i czerpie korzyści gospodarcze z urządzenia kluczowego?

33 Doktryna essential facilities Przesłanki obowiązku udostępniania urządzenia kluczowego 1. Urządzenia kluczowe muszą być niezbędne do podjęcia przez konkurenta działalności gospodarczej na danym rynku; 2. Odmowa udostępnienia urządzenia kluczowego musi prowadzić do wyeliminowania wszelkiej konkurencji na rynku sąsiednim, czyli na rynku powiązany z rynkiem, na którym działa dominujące przedsiębiorstwo dysponujące urządzeniem kluczowym 3. Aby uznać odmowę dostępu do urządzenia kluczowego za przejaw nadużywania pozycji dominującej, konieczny jest brak obiektywnej przyczyny uzasadniającej odmowę

34 Monopol naturalny monopol powstały w sposób faktyczny lub prawny w celu wykorzystania: walorów środowiska naturalnego, źródeł lokalnego zapotrzebowania w surowce, cech specyficznych użyteczności publicznej, przy czym z powodów ekonomicznych, finansowych lub organizacyjnych nie jest racjonalne funkcjonowanie na danym terenie innego konkurencyjnego przedsiębiorcy

35 Monopol naturalny Monopol naturalny sytuacja, gdy jeden operator na rynku jest w stanie obsłużyć rynek po niższych kosztach niż jakakolwiek kombinacja dwóch lub więcej operatorów Rynek charakteryzuje się dużymi barierami wejścia (głównie kosztowymi) i wielkimi efektami skali (konieczne istnienie bardzo dużej grupy odbiorców) Teoria monopolu naturalnego

36 Geneza przekształceń sektorów infrastrukturalnych Liberalizacja to zerwanie z tradycyjnym i długo niekwestionowanym - na gruncie teoretycznym i praktycznym - modelem ich funkcjonowania Model tradycyjny: chroniony i regulowany w sposób administracyjny monopol - będących często własnością publiczną przedsiębiorstw Dwa filary (założenia) modelu: 1. Ułomność rynków sieciowych (monopol naturalny) 2. Regulacja publiczna jako efektywny substytut regulacji rynkowej

37 Poprzedni paradygmat Jedynie uzasadnionym ekonomicznie modelem jest wytwarzanie, przesył i dystrybucja energii przez jedno przedsiębiorstwo Wejście na rynek innego podmiotu nieopłacalne ze względu na koszty budowy sieci stanowiłoby zagrożenie dla działalności operatora zasiedziałego

38 Zmiana paradygmatu Do końca lat 70-ych XX w. energetyka na całym świecie domeną monopolistów sieciowych zintegrowanych pionowo Zmiana paradygmatu w USA pierwsze reformy w sektorze gazu ziemnego Zmiany stopniowo oddziałują na inne państwa Od końca lat 80-ych XX w. stopniowe zmiany w Unii Europejskiej

39 Monopolista sieciowy jest nieefektywny Niska jakość usług Wysokie koszty Nowy paradygmat Przyczyną braku konkurencji jest bariera dostępu do sieci Otwarcie na konkurencję jest możliwe pod warunkiem zapewnienia dostępu do sieci

40 Nowy paradygmat Monopol jedynie w zakresie zarządzania sieciami Zapewnienie dostępu stron trzecich do sieci przesyłowych i dystrybucyjnych (TPA) Konkurencja na poziomie wytwarzania i sprzedaży Swobodny wybór sprzedawcy przez odbiorcę końcowego Założenia

41 Rynek sieci monopol Rynek usług konkurencja Nowy paradygmat Założenia

42 Unbundling Instrumenty regulacyjne zapewnienia dostępu do urządzenia kluczowego Zasada dostępu stron trzecich do sieci

43 Funkcje administracji gospodarczej Funkcje organów administracji gospodarczej Funkcje interwencjonizmu restrykcyjnego Funkcje interwencjonizmu pozytywnego Policja Reglamentacja Regulacja Nadzór gospodarczy Kontrola Programowani e i planowanie gospodarcze Kierownictwo gospodarcze Wspieranie gospodarki 11

44 Nadzór gospodarczy Władcza ingerencja organu administracji mająca na celu zapewnienie by zachowania autonomicznych podmiotów były zgodne z normami prawa gospodarczego publicznego Interwencja o charakterze następczym i defensywnym reakcja organu na podjęte (nadzór represyjny) lub planowane (nadzór prewencyjny) działania przedsiębiorców Pojęcie

45 Zapewnienie, aby samodzielne uczestnictwo autonomicznych podmiotów w obrocie gospodarczym pozostawało w zgodzie z ustalonymi regułami prawnymi Nadzór gospodarczy Korekta wolności działalności gospodarczej pod kątem spełniania ustawowych, obiektywnych i subiektywnych przesłanek podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej. Cel

46 Nadzór gospodarczy Środki nadzoru represyjnego np. cofnięcie koncesji, zezwolenia Środki nadzoru prewencyjnego zatwierdzenie decyzji nadzorowanego podmiotu uprzednia zgoda/zezwolenie organu nadzorującego Instrumenty prawne

47 Interwencja nadzorcza jest ograniczona do przypadków wyraźnie wskazanych w przepisach prawnych i przy wykorzystaniu środków pranych przewidzianych w przepisach prawnych. Nadzór gospodarczy Instrumenty prawne

48 Nadzór gospodarczy Typologia Policyjny władcze działania zapobiegające naruszeniu norm prawnych ustanowionych dla ochrony życia, zdrowia ludzkiego, mienia jednostek, moralności publicznej, środowiska naturalnego Reglamentacyjny zapewnienie przestrzegania norm dotyczących podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej Gwarantujący zagwarantowanie by usługi publiczne służyły realizacji interesu publicznego Właścicielski nadzór SP nad czynnościami prawnymi wykonywania własności państwowej, podejmowanymi przez przedsiębiorstwa państwowe i spółki z udziałem SP

49 Funkcje administracji gospodarczej Funkcje organów administracji gospodarczej Funkcje interwencjonizmu restrykcyjnego Funkcje interwencjonizmu pozytywnego Policja Reglamentacja Regulacja Nadzór gospodarczy Kontrola Programowani e i planowanie gospodarcze Kierownictwo gospodarcze Wspieranie gospodarki 11

50 Kontrola Sprawdzanie prawidłowości określonych zjawisk czy działań, ich analizowanie i ocena, ustalanie wyników pokontrolnych i wysuwanie odpowiednich wniosków Odróżnienie od nadzoru nadzór obejmuje działalność korygującą możliwość wpływania na działalność podmiotu, a nie tylko ocena stanu faktycznego

51 Funkcje administracji gospodarczej Funkcje organów administracji gospodarczej Funkcje interwencjonizmu restrykcyjnego Funkcje interwencjonizmu pozytywnego Policja Reglamentacja Regulacja Nadzór gospodarczy Kontrola Programowani e i planowanie gospodarcze Kierownictwo gospodarcze Wspieranie gospodarki 11

52 Kierownictwo gospodarcze Definicja Wszelkie dopuszczalne formy interwencji państwa w sferze gospodarczej Wszelkie środki prawne podejmowane przez państwo, za pośrednictwem których państwo i organy administracji publicznej ingerują w procesy gospodarcze w celu osiągnięcia celów polityki gospodarczej Wpływanie na zamiary i decyzje uczestników życia gospodarczego i kształtowanie porządku rynkowego wpływ na przebieg procesów gospodarczych

53 Wpływanie na zamiary i decyzje uczestników życia gospodarczego i kształtowanie porządku rynkowego wpływ na przebieg procesów gospodarczych Kierownictwo gospodarcze Cel

54 Kierownictwo gospodarcze Polityka strukturalna wpływ na strukturę gospodarki (np. polityki sektorowe) Polityka regionalna w celu osiągania zrównoważonego terytorialnie rozwoju gospodarczego Polityka finansowa środki fiskalne i polityki pieniężnej (monetarnej)

55 Funkcje administracji gospodarczej Funkcje organów administracji gospodarczej Funkcje interwencjonizmu restrykcyjnego Funkcje interwencjonizmu pozytywnego Policja Reglamentacja Regulacja Nadzór gospodarczy Kontrola Programowanie i planowanie gospodarcze Kierownictwo gospodarcze Wspieranie gospodarki 11

56 Programowanie i planowanie gospodarcze Interwencja zorientowana na osiągnięcie przyszłych celów gospodarczych Antycypacyjny charakter podejmowanie decyzji co do przyszłego postępowania Plan jako decyzja o decyzjach Instrumenty: Strategie wyznaczenie głównych trendów, celów i kierunków rozwoju społeczno- gospodarczego Programy Plany wykonawcze

57 Funkcje administracji gospodarczej Funkcje organów administracji gospodarczej Funkcje interwencjonizmu restrykcyjnego Funkcje interwencjonizmu pozytywnego Policja Reglamentacja Regulacja Nadzór gospodarczy Kontrola Programowani e i planowanie gospodarcze Kierownictwo gospodarcze Wspieranie gospodarki 11

58 Wspieranie gospodarki Wspieranie przedsiębiorców lub sektorów gospodarki celem realizacji polityki gospodarczej, społecznej, regionalnej, np. celem utrzymania (stworzenia) miejsc pracy, zwiększenia poziomu ochrony środowiska, pobudzania inwestycji na terenach słabo rozwiniętych gospodarczo Wywieranie wpływu na postępowanie przedsiębiorców by osiągnąć cele zbieżne z interesem publicznym Wielość form (dotacje, pożyczki, gwarancje, ubezpieczenia) Zgodność z prawem pomocy publicznej

59 Dziękuję za uwagę!