Skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA za rok zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku

Transkrypt

1 Załącznik do Uchwały Zarządu nr /B/2015 Skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA za rok zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku Data publikacji raportu: 16 marca 2015 roku

2 WYBRANE DANE FINANSOWE DOTYCZĄCE SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO WYBRANE DANE FINANSOWE okres od do w tys. PLN okres od do okres od do w tys. EUR okres od do Wynik z tytułu odsetek Wynik z tytułu prowizji i opłat Wynik z działalności operacyjnej Zysk brutto Zysk netto (z uwzględnieniem udziałowców niesprawujących kontroli) Zysk netto przypadający na jednostkę dominującą Zysk na jedną akcję - podstawowy z zysku za okres (w PLN/EUR) 2,60 2,58 0,62 0,61 Zysk na jedną akcję - rozwodniony z zysku za okres (w PLN/EUR) 2,60 2,58 0,62 0,61 Dochody całkowite netto Przepływy pieniężne z działalności operacyjnej ( ) ( ) Przepływy pieniężne z działalności inwestycyjnej ( ) ( ) ( ) ( ) Przepływy pieniężne z działalności finansowej ( ) ( ) Przepływy pieniężne netto ( ) ( ) w tys. PLN w tys. EUR WYBRANE DANE FINANSOWE stan na stan na stan na stan na Aktywa razem Kapitał własny ogółem Kapitał przypisany akcjonariuszom jednostki dominującej Kapitał zakładowy Liczba akcji (w tys.) Wartość księgowa na jedną akcję (w PLN/EUR) 22,09 20,12 5,18 4,85 Rozwodniona liczba akcji (w tys.) Rozwodniona wartość księgowa na jedną akcję (w PLN/EUR) 22,09 20,12 5,18 4,85 Współczynnik wypłacalności 12,96% 13,58% 12,96% 13,58% Fundusze podstawowe (Tier 1) Fundusze uzupełniające (Tier 2) Kapitał krótkoterminowy (Tier 3) Wybrane pozycje skonsolidowanego sprawozdania finansowego przeliczono na EUR według następujących kursów: pozycje rachunku zysków i strat, sprawozdania z całkowitych dochodów oraz sprawozdania z przepływów pieniężnych kurs liczony jako średnia kursów NBP, obowiązujących na ostatni dzień każdego miesiąca roku 2014 i 2013, odpowiednio: 1 EUR = 4,1893 PLN i 1 EUR = 4,2110 PLN, pozycje sprawozdania z sytuacji finansowej kurs średni NBP na dzień 31 grudnia 2014 roku: 1 EUR = 4,2623 PLN oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku: 1 EUR = 4,1472 PLN. Strona 2/156

3 SPIS TREŚCI SKONSOLIDOWANY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT... 4 SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE Z CAŁKOWITYCH DOCHODÓW... 4 SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE Z SYTUACJI FINANSOWEJ... 5 SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE ZE ZMIAN W KAPITALE WŁASNYM... 6 SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE Z PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH... 7 NOTY DO SKONSOLIDOWANEGO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO... 8 Strona 3/156

4 SKONSOLIDOWANY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT Nota Działalność kontynuowana Przychody z tytułu odsetek Koszty z tytułu odsetek 5 ( ) ( ) Wynik z tytułu odsetek Przychody z tytułu prowizji i opłat Koszty z tytułu prowizji i opłat 6 ( ) ( ) Wynik z tytułu prowizji i opłat Przychody z tytułu dywidend Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej Wynik na inwestycyjnych papierach wartościowych Wynik z pozycji wymiany Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne 10 ( ) ( ) Pozostałe przychody i koszty operacyjne netto Wynik z tytułu odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości i rezerw 11 ( ) ( ) Ogólne koszty administracyjne 12 ( ) ( ) Wynik z działalności operacyjnej Udział w zyskach i stratach jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach (1 978) Zysk brutto Podatek dochodowy 13 ( ) ( ) Zysk netto (z uwzględnieniem udziałowców niesprawujących kontroli) Zyski i straty udziałowców niesprawujących kontroli (11 306) (1 600) Zysk netto przypadający na akcjonariuszy jednostki dominującej Zysk na jedną akcję 14 podstawowy z zysku za okres (PLN) 2,60 2,58 rozwodniony z zysku za okres (PLN) 2,60 2,58 Średnia ważona liczba akcji zwykłych w okresie (w tys.) Średnia ważona rozwodniona liczba akcji zwykłych w okresie (w tys.) Działalność zaniechana Grupa Kapitałowa PKO Banku Polskiego SA nie prowadziła w latach 2014 i 2013 działalności zaniechanej. SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE Z CAŁKOWITYCH DOCHODÓW Nota Zysk netto (z uwzględnieniem udziałowców niesprawujących kontroli) Inne dochody całkowite ( ) Pozycje, które mogą być przeklasyfikowane do rachunku zysków i strat ( ) Zabezpieczenie przepływów pieniężnych, brutto ( ) Podatek odroczony z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych 13 (30 681) Zabezpieczenie przepływów pieniężnych, netto ( ) Aktualizacja wartości aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, brutto 9; (79 539) Podatek odroczony z tytułu aktualizacji wartości aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży 13 (21 594) Aktualizacja wartości aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, netto (64 895) Różnice kursowe z przeliczenia jednostek zagranicznych (63 490) (8 829) Udział w innych dochodach całkowitych jednostki stowarzyszonej (1 384) Pozycje, które nie mogą być przeklasyfikowane do rachunku zysków i strat (1 300) (7 676) Zyski i straty aktuarialne/ Rozliczenie z tytułu akcji, netto (1 300) (7 676) Zyski i straty aktuarialne, brutto (1 537) (9 477) Podatek odroczony Dochody całkowite netto, razem Dochody całkowite netto, razem przypadające na: akcjonariuszy PKO Banku Polskiego SA udziałowców niesprawujących kontroli (11 524) (1 314) Noty przedstawione na stronach od 10 do 156 stanowią integralną część skonsolidowanego sprawozdania finansowego Strona 4/156

5 SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE Z SYTUACJI FINANSOWEJ AKTYWA Nota Kasa, środki w Banku Centralnym Należności od banków Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Pochodne instrumenty finansowe Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Kredyty i pożyczki udzielone klientom Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży Inwestycyjne papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności Inwestycje w jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży Zapasy Wartości niematerialne Rzeczowe aktywa trwałe, w tym: nieruchomości inwestycyjne Należności z tytułu bieżącego podatku dochodowego Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego Inne aktywa SUMA AKTYWÓW ZOBOWIĄZANIA I KAPITAŁ WŁASNY Zobowiązania Zobowiązania wobec Banku Centralnego Zobowiązania wobec banków Pochodne instrumenty finansowe Zobowiązania wobec klientów Zobowiązania z tytułu działalności ubezpieczeniowej Zobowiązania związane z aktywami zaklasyfikowanymi jako przeznaczone do sprzedaży Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych Zobowiązania podporządkowane Pozostałe zobowiązania Zobowiązania z tytułu bieżącego podatku dochodowego Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Rezerwy SUMA ZOBOWIĄZAŃ Kapitał własny Kapitał zakładowy Pozostałe kapitały Różnice kursowe z przeliczenia jednostek zagranicznych 39 ( ) ( ) Niepodzielony wynik finansowy 39 (60 658) ( ) Wynik roku bieżącego Kapitał przypisany akcjonariuszom jednostki dominującej Udziały niekontrolujące 39 (10 015) KAPITAŁ WŁASNY OGÓŁEM SUMA ZOBOWIĄZAŃ I KAPITAŁU WŁASNEGO Współczynnik wypłacalności 70 12,96% 13,58% Wartość księgowa (w tys. PLN) Liczba akcji (w tys.) Wartość księgowa na jedną akcję (w PLN) 22,09 20,12 Rozwodniona liczba akcji (w tys.) Rozwodniona wartość księgowa na jedną akcję (w PLN) 22,09 20,12 Noty przedstawione na stronach od 10 do 156 stanowią integralną część skonsolidowanego sprawozdania finansowego Strona 5/156

6 SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE ZE ZMIAN W KAPITALE WŁASNYM 2014 Kapitał zakładowy Pozostałe kapitały Kapitały rezerwowe Kapitał zapasowy Fundusz ogólnego ryzyka bankowego Pozostałe kapitały rezerwowe Inne dochody całkowite Udziały w innych dochodach całkowitych jednostki stowarzyszonej Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży Zabezpieczenie przepływów pieniężnych Zyski i straty aktuarialne Razem pozostałe kapitały Różnice kursowe z przeliczenia jednostek zagranicznych Niepodzielony wynik finansowy Wynik okresu bieżącego Kapitał przypisany akcjonariuszom jednostki dominującej, razem Udziały niekontrolujące Kapitał własny ogółem Nota 39 1 stycznia 2014 roku (54) (57 797) ( ) (7 676) ( ) ( ) Przeniesienie wyniku z lat ubiegłych ( ) Dochody całkowite razem, w tym: (1 300) (63 272) (11 524) Zysk netto (11 306) Pozostałe dochody całkowite (1 300) (63 272) (218) Transfer zysku z przeznaczeniem na kapitał ( ) Wypłacona dywidenda ( ) - ( ) - ( ) 31 grudnia 2014 roku (8 976) ( ) (60 658) (10 015) Kapitał zakładowy Pozostałe kapitały Kapitały rezerwowe Kapitał zapasowy Fundusz ogólnego ryzyka bankowego Pozostałe kapitały rezerwowe Inne dochody całkowite Udziały w innych dochodach całkowitych jednostki stowarzyszonej Aktywa finansowe Zabezpieczenie dostępne do przepływów sprzedaży pieniężnych Zyski i straty aktuarialne Razem pozostałe kapitały Różnice kursowe z przeliczenia jednostek zagranicznych Niepodzielony wynik finansowy Wynik okresu bieżącego Kapitał przypisany akcjonariuszom jednostki dominującej, razem Udziały niekontrolujące Kapitał własny ogółem Nota 39 1 stycznia 2013 roku ( ) ( ) (338) Przeniesienie wyniku z lat ubiegłych ( ) Dochody całkowite razem, w tym: (1 384) (64 895) ( ) (7 676) ( ) (9 115) (1 314) Zysk netto (1 600) Pozostałe dochody całkowite (1 384) (64 895) ( ) (7 676) ( ) (9 115) - - ( ) 286 ( ) Transfer zysku z przeznaczeniem na kapitał ( ) Zmiana posiadanych udziałów niekontrolujących (3 161) - (3 161) Utrata kontroli nad jednostką zależną - (20 927) (20 927) Przeniesienie z innych dochodów całkowitych na niepodzielony wynik finansowy (51 953) (51 953) Wypłacona dywidenda ( ) - ( ) - ( ) 31 grudnia 2013 roku (54) (57 797) ( ) (7 676) ( ) ( ) Noty przedstawione na stronach od 10 do 156 stanowią integralną część skonsolidowanego sprawozdania finansowego Strona 6/156

7 SKONSOLIDOWANE SPRAWOZDANIE Z PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH Nota Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej Zysk brutto Korekty razem: ( ) ( ) Amortyzacja (Zysk) strata z działalności inwestycyjnej 42 (17 629) ( ) Odsetki i dywidendy 42 (70 072) ( ) Zmiana stanu należności od banków Zmiana stanu aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu oraz instrumentów finansowych przy początkowym ujęciu wyznaczonych jako wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat ( ) Zmiana stanu pochodnych instrumentów finansowych (aktywo) 42 ( ) Zmiana stanu kredytów i pożyczek udzielonych klientom 42 ( ) ( ) Zmiana stanu innych aktywów, zapasów oraz aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży ( ) Zmiana stanu zobowiązań wobec banków 42 ( ) ( ) Zmiana stanu pochodnych instrumentów finansowych (zobowiązanie) ( ) Zmiana stanu zobowiązań wobec klientów Zmiana stanu zobowiązań zaklasyfikowanych jako przeznaczone do sprzedaży Zmiana stanu zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych Zmiana stanu rezerw i odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości ( ) Zmiana stanu pozostałych zobowiązań, zobowiązań z działalności ubezpieczeniowej oraz zobowiązań podporządkowanych Zapłacony podatek dochodowy ( ) ( ) Inne korekty 42 ( ) ( ) Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej ( ) Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej Wpływy z działalności inwestycyjnej Zbycie jednostki zależnej, po potrąceniu zbytych środków pieniężnych Zbycie aktywów trwałych dostępnych do sprzedaży Zbycie i odsetki od inwestycyjnych papierów wartościowych Zbycie wartości niematerialnych oraz rzeczowych aktywów trwałych Inne wpływy inwestycyjne (dywidendy) Wydatki z działalności inwestycyjnej ( ) ( ) Nabycie jednostek zależnych, po potrąceniu nabytych środków pieniężnych ( ) (39) Nabycie inwestycyjnych papierów wartościowych ( ) ( ) Nabycie wartości niematerialnych oraz rzeczowych aktywów trwałych ( ) ( ) Środki pieniężne netto z działalności inwestycyjnej ( ) ( ) Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej Wpływy z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych Umorzenie dłużnych papierów wartościowych ( ) ( ) Dywidendy wypłacone ( ) ( ) Spłata odsetek od wyemitowanych dłużnych papierów wartościowych i pożyczek podporządkowanych ( ) ( ) Zaciągnięcie zobowiązań długoterminowych Spłata zobowiązań długoterminowych ( ) ( ) Środki pieniężne netto z działalności finansowej ( ) Przepływy pieniężne netto ( ) w tym z tytułu różnic kursowych od gotówki i jej ekwiwalentów (16 722) Środki pieniężne i ich ekwiwalenty na początek okresu Środki pieniężne i ich ekwiwalenty na koniec okresu w tym o ograniczonej możliwości dysponowania Noty przedstawione na stronach od 10 do 156 stanowią integralną część skonsolidowanego sprawozdania finansowego Strona 7/156

8 NOTY DO SKONSOLIDOWANEGO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO SPIS TREŚCI NOTY DO SKONSOLIDOWANEGO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO Informacje ogólne Opis ważniejszych zasad rachunkowości oraz szacunków i ocen Nabycie na dzień 1 kwietnia 2014 roku przez PKO Bank Polski SA spółek Nordea Polska i portfela Szwedzkiego Informacje dotyczące segmentów działalności oraz informacje o obszarach geograficznych Informacje dotyczące segmentów działalności Informacja o obszarach geograficznych NOTY DO SKONSOLIDOWANEGO RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT Przychody i koszty z tytułu odsetek Przychody i koszty z tytułu prowizji i opłat Przychody z tytułu dywidend Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej Wynik na inwestycyjnych papierach wartościowych oraz aktualizacja wartości aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży Pozostałe przychody i koszty operacyjne Wynik z tytułu odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości i rezerw Ogólne koszty administracyjne Podatek dochodowy Zysk przypadający na jedną akcję Wypłacone dywidendy z podziałem na akcje NOTY DO SKONSOLIDOWANEGO SPRAWOZDANIA Z SYTUACJI FINANSOWEJ Kasa, środki w Banku Centralnym Należności od banków Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Pochodne instrumenty finansowe Pochodne instrumenty zabezpieczające Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Kredyty i pożyczki udzielone klientom Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży Inwestycyjne papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności Inwestycje w jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży Zapasy Wartości niematerialne Rzeczowe aktywa trwałe Inne aktywa Zobowiązania wobec Banku Centralnego Zobowiązania wobec banków Zobowiązania wobec klientów Zobowiązania z tytułu działalności ubezpieczeniowej Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych Zobowiązania podporządkowane Pozostałe zobowiązania Rezerwy Strona 8/156

9 39. Kapitały własne i akcjonariat Banku POZOSTAŁE NOTY Zobowiązania warunkowe oraz pozabilansowe zobowiązania otrzymane Sprawy sporne Informacje uzupełniające do skonsolidowanego sprawozdania z przepływów pieniężnych Transakcje ze Skarbem Państwa i jednostkami powiązanymi Transakcje z jednostkami powiązanymi kapitałowo Transakcje z jednostkami powiązanymi osobowo Świadczenia dla kluczowego personelu kierowniczego PKO Banku Polskiego SA Zasady ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w Grupie Kapitałowej Banku Zmiany w Spółkach wchodzących w skład Grupy Kapitałowej Wartość godziwa aktywów i zobowiązań finansowych Kompensowanie aktywów i zobowiązań finansowych Działalność powiernicza CELE I ZASADY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM Zarządzanie ryzykiem w Grupie Kapitałowej Zarządzanie ryzykiem kredytowym Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej Zarządzanie ryzykiem walutowym Zarządzanie ryzykiem płynności Zarządzanie ryzykiem cen towarów Zarządzanie ryzykiem cen kapitałowych papierów wartościowych Inne ryzyka cenowe Zarządzanie ryzykiem instrumentów pochodnych Zarządzanie ryzykiem operacyjnym Zarządzanie ryzykiem braku zgodności Zarządzanie ryzykiem biznesowym Zarządzanie ryzykiem utraty reputacji Zarządzanie ryzykiem modeli Zarządzanie ryzykiem zmian makroekonomicznych Zarządzanie ryzykiem kapitałowym Zarządzanie ryzykiem ubezpieczeniowym Kompleksowe testy warunków skrajnych Adekwatność kapitałowa Informacje o pakietowej sprzedaży wierzytelności INFORMACJE DOTYCZĄCE PODMIOTU UPRAWNIONEGO DO BADANIA SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH ORAZ ZDARZENIA NASTĘPUJĄCE PO DNIU KOŃCZĄCYM OKRES SPRAWOZDAWCZY Informacje dotyczące podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych Zdarzenia następujące po dniu kończącym okres sprawozdawczy Strona 9/156

10 NOTY DO SKONSOLIDOWANEGO SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO 1. Informacje ogólne Skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy Kapitałowej Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego SA ( Grupa PKO Banku Polskiego SA, Grupa Kapitałowa Banku, Grupa Kapitałowa ) obejmuje rok zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku oraz zawiera dane porównawcze za rok zakończony dnia 31 grudnia 2013 roku. Dane finansowe prezentowane są w złotych polskich (PLN), w zaokrągleniu do tysiąca złotych, chyba że wskazano inaczej. Jednostką dominującą w Grupie Kapitałowej Banku jest Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski Spółka Akcyjna ( PKO Bank Polski SA, Bank ). Bank został utworzony w 1919 roku jako Pocztowa Kasa Oszczędnościowa. W 1950 roku rozpoczął działalność jako Powszechna Kasa Oszczędności bank państwowy. Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2000 roku (Dz. U. Nr 5, poz. 55 z późniejszymi zmianami) przekształcono Powszechną Kasę Oszczędności bank państwowy w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa pod nazwą Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, przy ul. Puławskiej 15, Warszawa, w Polsce. W dniu 12 kwietnia 2000 roku zarejestrowano Powszechną Kasę Oszczędności Bank Polski Spółkę Akcyjną i wpisano do Rejestru Handlowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy, Sąd Gospodarczy XVI Wydział Rejestrowy. Obecnie właściwym sądem jest Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego. Bank został zarejestrowany pod numerem KRS oraz nadano mu numer statystyczny REGON Kapitał zakładowy (wpłacony) wynosi PLN. Zgodnie z Cedułą Giełdową Bank zaklasyfikowany jest do makrosektora Finanse, sektor Banki. Działalność Grupy PKO Bank Polski SA jest uniwersalnym bankiem depozytowo-kredytowym obsługującym osoby fizyczne, prawne oraz inne podmioty będące osobami krajowymi i zagranicznymi. PKO Bank Polski SA może posiadać wartości dewizowe i dokonywać obrotu tymi wartościami, jak również wykonywać operacje walutowe i dewizowe oraz otwierać i posiadać rachunki bankowe w bankach za granicą, a także lokować środki dewizowe na tych rachunkach. Ponadto, poprzez podmioty zależne Grupa Kapitałowa świadczy usługi finansowe w zakresie leasingu, faktoringu, funduszy inwestycyjnych, funduszy emerytalnych i ubezpieczeń na życie oraz świadczy usługi wsparcia w zakresie prowadzenia działalności, prowadzi działalność deweloperską i zarządza nieruchomościami, a także poprzez podmioty zależne na Ukrainie prowadzi działalność bankową, windykacyjną i faktoringową. Zakres działalności poszczególnych podmiotów wchodzących w skład Grupy Kapitałowej został przedstawiony w pozycji Skład Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA. Grupa Kapitałowa prowadzi działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz poprzez podmioty zależne: KREDOBANK SA, Inter-Risk Ukraina Spółka z dodatkową odpowiedzialnością, Finansowa Kompania Prywatne Inwestycje Sp. z o.o., Finansowa Kompania Idea Kapitał Sp. z o.o. na terenie Ukrainy, jak również poprzez spółki zależne PKO Finance AB i PKO Leasing Sverige AB na terenie Szwecji. Zatwierdzenie sprawozdania finansowego Niniejsze skonsolidowane sprawozdanie finansowe, podlegające przeglądowi przez Komitet Audytu Rady Nadzorczej Banku w dniu 11 marca 2015 roku, zostało zaakceptowane do publikacji przez Zarząd Banku w dniu 10 marca 2015 roku. Strona 10/156

11 Skład Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA W skład Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA wchodzą następujące jednostki zależne bezpośrednio oraz zależne pośrednio: NAZWA JEDNOSTKI SIEDZIBA ZAKRES DZIAŁALNOŚCI PKO Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA Warszawa zarządzanie funduszami inwestycyjnymi 100,00 100,00 PKO BP BANKOWY PTE SA Warszawa zarządzanie funduszami emerytalnymi 100,00 100,00 PKO Leasing SA Łódź działalność leasingowa 100,00 100,00 PKO Bankowy Leasing Sp. z o.o. Łódź działalność leasingowa 100,00 100,00 PKO Leasing Sverige AB Sztokholm, Szwecja działalność leasingowa 100,00 100,00 Bankowe Towarzystwo Kapitałowe SA Warszawa działalność usługowa 100,00 100,00 PKO BP Faktoring SA 1 Warszawa działalność faktoringowa 99, ,9889 Inteligo Financial Services SA 2 Warszawa ,00 PKO BP Finat Sp. z o.o. Warszawa działalność usługowa, w tym usługi wspomagające zarządzanie funduszami 100,00 100,00 PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA 3 Warszawa ubezpieczenia na życie 100,00 - Ubezpieczeniowe Usługi Finansowe Sp. z o.o. 4 Warszawa działalność usługowa 100,00 - PKO Bank Hipoteczny SA 5 Gdynia działalność bankowa 100,00 - PKO Finance AB Sztokholm, Szwecja usługi finansowe 100,00 100,00 KREDOBANK SA Lwów, Ukraina działalność bankowa 99, ,5655 Finansowa Kompania Idea Kapitał Sp. z o.o. Lwów, Ukraina usługi finansowe 100,00 100,00 Inter-Risk Ukraina Spółka z dodatkową odpowiedzialnością Kijów, Ukraina działalność windykacyjna 100,00 100,00 Finansowa Kompania Prywatne Inwestycje Sp. z o.o. 6 Kijów, Ukraina działalność faktoringowa 95, ,8766 Qualia Development Sp. z o.o. 7 Warszawa działalność deweloperska 100,00 100,00 Qualia Sp. z o.o. Warszawa komplementariusz w spółkach komandytowych Grupy Qualia Development 100,00 100,00 Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Neptun Park Sp. k. Warszawa działalność deweloperska 99, ,9975 Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sopot Sp. k. Warszawa działalność deweloperska 99, ,9787 Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Jurata Sp. k. Warszawa działalność deweloperska 99, ,9608 Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Nowy Wilanów Sp. k. Warszawa działalność deweloperska 99, ,9750 Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Zakopane Sp. k. Warszawa działalność deweloperska 99, ,9123 Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Pomeranka Sp. k. Warszawa działalność deweloperska 99, ,8951 Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Projekt 1 Sp. k. Warszawa działalność deweloperska 50,00 50,00 Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Władysławowo Sp. k. Warszawa działalność deweloperska 50,00 50,00 Qualia Hotel Management Sp. z o.o. Warszawa działalność deweloperska 100,00 100,00 Qualia - Residence Sp. z o.o. Warszawa działalność deweloperska 100,00 100,00 Qualia Rezydencja Flotylla Sp. z o.o. Warszawa działalność deweloperska 100,00 100,00 Fort Mokotów Inwestycje" Sp. z o.o. Warszawa działalność deweloperska 100,00 100,00 Sarnia Dolina Sp. z o.o. Warszawa działalność deweloperska 100,00 100,00 Giełda Nieruchomości Wartościowych Sp. z o.o. Warszawa pośrednictwo w sprzedaży nieruchomości 100,00 100,00 Fort Mokotów" Sp. z o.o. w likwidacji Warszawa w likwidacji 51,00 51,00 CENTRUM HAFFNERA" Sp. z o.o. 8 Sopot zarządzanie nieruchomościami spółek zależnych 72, ,43 Sopot Zdrój" Sp. z o.o. Sopot zarządzanie nieruchomością 100,00 100,00 Promenada Sopocka" Sp. z o.o. Sopot usługi najmu i zarządzanie nieruchomością 100,00 100,00 Centrum Majkowskiego" Sp. z o.o. w likwidacji Sopot w likwidacji 100,00 100,00 Kamienica Morska" Sp. z o.o. w likwidacji 9 Sopot ,00 Merkury - fiz an 10 Warszawa lokowanie środków zebranych od uczestników funduszu 100,00 100,00 Zarząd Majątkiem Górczewska Sp. z o.o. Warszawa zarządzanie nieruchomościami 100,00 100,00 Molina Sp. z o.o. Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 1 S.K.A. Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 2 S.K.A. Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 3 S.K.A. Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 4 S.K.A. Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 5 S.K.A. Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 6 S.K.A. * Udział w kapitale podmiotu bezpośrednio dominującego Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa Warszawa komplementariusz w spółkach komandytowo-akcyjnych Funduszu kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek zarządzanie nieruchomościami kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek zarządzanie nieruchomościami kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek zarządzanie nieruchomościami kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek zarządzanie nieruchomościami kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek zarządzanie nieruchomościami kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek zarządzanie nieruchomościami % UDZIAŁ W KAPITALE * 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 1) Drugim akcjonariuszem Spółki jest PKO Bank Polski SA. 2) W dniu 28 listopada 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym właściwym dla spółki przejmującej zostało zarejestrowane połączenie spółki Inteligo Financial Services SA (jako spółki przejmowanej) ze spółką PKO BP Finat Sp. z o.o. (jako spółką przejmującą). 3) Spółka zależna od PKO Banku Polskiego SA od 1 kwietnia 2014 roku; poprzednia nazwa Nordea Polska Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie" SA. 4) Spółka zależna pośrednio od PKO Banku Polskiego SA od 1 kwietnia 2014 roku; poprzednia nazwa Nordea Usługi Finansowe Sp. z o.o. 5) Spółka została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 24 października 2014 roku. 6) Drugim udziałowcem Spółki jest Inter-Risk Ukraina Sp. z d.o. 7) Spółka na koniec 2014 roku wykazywana jest jako aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży; w spółkach komandytowych Grupy Kapitałowej Qualia Development w pozycji udział w kapitale prezentowany jest udział komandytariusza - spółki Qualia Development Sp. z o.o. w wartości wniesionych wkładów. 8) Spółka do 19 stycznia 2014 roku była wspólnym przedsięwzięciem PKO Banku Polskiego SA. 9) W dniu 24 stycznia 2014 roku Spółka została wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego. 10) PKO Bank Polski SA posiada certyfikaty inwestycyjne Funduszu; w pozycji udział w kapitale prezentowany jest udział posiadanych certyfikatów inwestycyjnych Funduszu; konsolidacja jednostek zależnych od Funduszu jest dokonywana na poziomie Grupy PKO Banku Polskiego SA. Strona 11/156

12 Dodatkowo Bank posiada następujące jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia ujęte w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym: NAZWA JEDNOSTKI SIEDZIBA ZAKRES DZIAŁALNOŚCI Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice Sp. z o.o. Warszawa Wspólne przedsięwzięcia działalność wspomagająca usługi finansowe, w tym obsługa transakcji dokonanych przy użyciu instrumentów płatniczych ,00 34,00 Centrum Obsługi Biznesu" Sp. z o.o. Poznań prowadzenie hotelu 41,44 41,44 Jednostki stowarzyszone % UDZIAŁ W KAPITALE* Bank Pocztowy SA Bydgoszcz działalność bankowa 25, ,0001 Centrum Operacyjne Sp. z o.o. Bydgoszcz działalność wspomagająca usługi finansowe 100,00 100,00 Spółka Dystrybucyjna Banku Pocztowego Sp. z o.o. Warszawa pośrednictwo finansowe 100,00 100,00 Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych" Sp. z o.o. Poznań poręczenia 33,33 33,33 * Udział w kapitale podmiotu bezpośrednio dominującego. Informacje na temat zmian udziału w kapitale jednostek zależnych zostały zamieszczone w nocie 48 Zmiany w Spółkach wchodzących w skład Grupy Kapitałowej. Informacje dotyczące składu osobowego Rady Nadzorczej Banku oraz Zarządu Banku Skład Rady Nadzorczej Banku na dzień 31 grudnia 2014 roku: Jerzy Góra Tomasz Zganiacz Mirosław Czekaj Mirosława Boryczka Zofia Dzik Jarosław Klimont Piotr Marczak Elżbieta Mączyńska Ziemacka Marek Mroczkowski Przewodniczący Rady Nadzorczej Wiceprzewodniczący Rady Nadzorczej Sekretarz Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej W dniu 26 czerwca 2014 roku Zwyczajne Walne Zgromadzenie Banku odwołało z tym dniem ze składu Rady Nadzorczej PKO Banku Polskiego SA Pana Cezarego Banasińskiego i Pana Ryszarda Wierzbę, a powołało w skład Rady Nadzorczej Banku Panią Mirosławę Boryczkę, Pana Jerzego Górę oraz Pana Jarosława Klimonta. Skład Zarządu Banku na dzień 31 grudnia 2014 roku: Zbigniew Jagiełło Piotr Alicki Bartosz Drabikowski Piotr Mazur Jarosław Myjak Jacek Obłękowski Jakub Papierski Prezes Zarządu Wiceprezes Zarządu Wiceprezes Zarządu Wiceprezes Zarządu Wiceprezes Zarządu Wiceprezes Zarządu Wiceprezes Zarządu W trakcie roku zakończonego dnia 31 grudnia 2014 roku nie miały miejsca zmiany w składzie Zarządu Banku. W dniu 8 stycznia 2014 roku Rada Nadzorcza PKO Banku Polskiego podjęła uchwały powołujące ponownie wyżej wymienione osoby do pełnienia wskazanych funkcji, na wspólną kadencję rozpoczynającą się z upływem dotychczasowej, wspólnej kadencji Zarządu Banku. 2. Opis ważniejszych zasad rachunkowości oraz szacunków i ocen 2.1 Oświadczenie o zgodności Niniejsze skonsolidowane sprawozdanie finansowe zostało sporządzone zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) przyjętymi przez UE według stanu na dzień 31 grudnia 2014 roku a w zakresie nieuregulowanym powyższymi standardami zgodnie z wymogami ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U. z 2013 roku, poz. 330, tekst jednolity z późniejszymi zmianami) i wydanymi na jej podstawie przepisami wykonawczymi, jak również wymogami odnoszącymi się do emitentów papierów wartościowych dopuszczonych lub będących przedmiotem ubiegania się o dopuszczenie do obrotu na rynku oficjalnych notowań giełdowych. Komisja Europejska zatwierdziła MSR 39 Instrumenty Finansowe: ujmowanie i wycena z wyjątkiem niektórych zapisów dotyczących rachunkowości zabezpieczeń. Z uwagi na fakt, że Bank stosuje MSSF zatwierdzone przez Unię Europejską ( UE ), Bank zastosował zapisy MSR 39 OS.99C w kształcie zatwierdzonym przez UE, zezwalającym na desygnację, jako pozycji zabezpieczanej przepływów pieniężnych dotyczących zobowiązań o oprocentowaniu zmiennym, dla których efektywna stopa procentowa jest niższa od referencyjnej stopy procentowej (brak uwzględnienia marży). MSR 39 w wersji wydanej przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości wprowadza ograniczenie w tym zakresie. 2.2 Kontynuacja działalności Skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez Grupę Kapitałową Banku w okresie co najmniej 12 miesięcy od daty publikacji, czyli od dnia 16 marca 2015 roku. Zarząd Banku nie stwierdza na dzień podpisania skonsolidowanego sprawozdania finansowego istnienia faktów i okoliczności, które wskazywałyby Strona 12/156

13 na zagrożenia dla możliwości kontynuacji działalności przez Grupę Kapitałową PKO Banku Polskiego SA w okresie 12 miesięcy od daty publikacji na skutek zamierzonego lub przymusowego zaniechania, bądź istotnego ograniczenia przez Grupę Kapitałową PKO Banku Polskiego SA dotychczasowej działalności. 2.3 Podstawa sporządzania sprawozdania finansowego W sprawozdaniu finansowym zastosowano zasadę koncepcji wartości godziwej dla aktywów i zobowiązań finansowych wycenianych według wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, w tym instrumentów pochodnych oraz aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, za wyjątkiem tych, dla których nie można wiarygodnie ustalić wartości godziwej. Pozostałe składniki aktywów i zobowiązań finansowych (w tym kredyty i pożyczki) wykazywane są w wartości zamortyzowanego kosztu pomniejszonej o odpisy z tytułu utraty wartości lub w cenie nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu utraty wartości. Składniki aktywów trwałych wykazywane są w cenie nabycia pomniejszonej o odpisy umorzeniowe oraz o odpisy z tytułu utraty wartości. Składniki aktywów trwałych lub grupy do sprzedaży zaklasyfikowane jako przeznaczone do sprzedaży, wykazywane są w kwocie niższej z dwóch, tj. ich wartości bilansowej i wartości godziwej pomniejszonej o koszty zbycia. 2.4 Zasady konsolidacji Jednostki zależne Jednostki zależne są to podmioty (w tym jednostki niebędące spółką kapitałową, jak np. spółka cywilna) kontrolowane przez jednostkę dominującą, co oznacza, iż jednostka dominująca w sposób bezpośredni lub pośredni wpływa na politykę finansową i operacyjną danej jednostki w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych z jej działalności. Definicja kontroli stanowi, że: 1. inwestor sprawuje kontrolę nad jednostką, w której dokonano inwestycji, jeżeli z tytułu swojego zaangażowania w tę jednostkę podlega ekspozycji na zmienne zwroty lub gdy ma prawa do zmiennych zwrotów oraz ma możliwość wywierania wpływu na te zwroty poprzez sprawowanie władzy nad jednostką, 2. inwestor sprawuje więc kontrolę nad jednostką w której dokonano inwestycji, wtedy i tylko wtedy, gdy inwestor ten jednocześnie: posiada władzę nad jednostką, w której dokonano inwestycji, podlega ekspozycji na zmienne zwroty lub posiada prawa do zmiennych zwrotów z tytułu swojego zaangażowania w jednostce, w której dokonano inwestycji, oraz posiada możliwość wykorzystania władzy nad jednostką, w której dokonano inwestycji, do wywierania wpływu na kwotę zwrotów inwestora, 3. aby mieć władzę nad jednostką, w której dokonano inwestycji, inwestor musi posiadać istniejące prawa, które dają mu bieżącą możliwość kierowania istotną działalnością; przy ocenie władzy rozważane są wyłącznie prawa znaczące i prawa, które nie są prawami chronionymi, 4. ustalenie, czy dany inwestor posiada władzę, zależy od istotnej działalności, sposobu podejmowania decyzji o istotnej działalności oraz od praw posiadanych przez inwestora i inne podmioty w stosunku do jednostki, w której dokonano inwestycji. Wprowadzone zmiany w definicji kontroli nie wpłynęły na zmianę struktury Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA w stosunku do poprzednich okresów sprawozdawczych. Wszystkie jednostki zaklasyfikowane jako jednostki zależne, zgodnie z definicją kontroli, podlegają pełnej konsolidacji w okresie od dnia objęcia nad nimi kontroli przez jednostkę dominującą do dnia ustania kontroli. Proces konsolidacji sprawozdań finansowych jednostek zależnych metodą pełną polega na sumowaniu poszczególnych pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej, rachunku zysków i strat oraz innych całkowitych dochodów jednostki dominującej oraz jednostek zależnych w pełnej wysokości oraz dokonaniu odpowiednich korekt i wyłączeń konsolidacyjnych. Wyłączeniu podlega bilansowa wartość udziałów posiadanych przez Bank w jednostkach zależnych oraz kapitał własny tych jednostek na moment ich nabycia. Wyłączeniu podlegają w całości: 1) wzajemne należności i zobowiązania oraz inne rozrachunki o podobnym charakterze jednostek objętych konsolidacją, 2) przychody i koszty operacji gospodarczych dokonanych między jednostkami objętymi konsolidacją, 3) zyski lub straty powstałe w wyniku operacji gospodarczych dokonanych między jednostkami objętymi konsolidacją, zawarte w wartości aktywów jednostek podlegających konsolidacji, za wyjątkiem strat, które wskazują na występowanie utraty wartości, 4) dywidendy naliczone lub wypłacone przez jednostki zależne jednostce dominującej i innym jednostkom, objętym konsolidacją, 5) wzajemne przepływy w sprawozdaniu z przepływów pieniężnych. Skonsolidowane sprawozdanie z przepływów pieniężnych sporządzone jest na podstawie skonsolidowanego sprawozdania z sytuacji finansowej i skonsolidowanego rachunku zysków i strat oraz dodatkowych objaśnień i informacji. MSSF 10 definiuje "jednostkę inwestycyjną" i wprowadza zwolnienie z konsolidacji jednostek zależnych dla "jednostek inwestycyjnych". Jednostka inwestycyjna nie konsoliduje swoich jednostek zależnych. Zamiast tego wycenia swoje udziały w jednostkach zależnych w wartości godziwej przez wynik finansowy. Aby zakwalifikować daną jednostkę jako "jednostkę inwestycyjną" muszą być spełnione następujące warunki - tzn. jednostka: pozyskuje fundusze od jednego lub kilku inwestorów w celu zapewnienia im usług zarządzania inwestycjami, zobowiązuje się wobec inwestorów, że jego celem działalności jest lokowanie funduszy wyłącznie w celu osiągnięcia zwrotów z przyrostu majątku, dochodów z inwestycji, lub obu, ocenia i wycenia wyniki na podstawie zasadniczo wszystkich swoich inwestycji wycenianych w wartości godziwej. Grupa Kapitałowa PKO Banku Polskiego SA nie spełnia definicji "jednostki inwestycyjnej" i w konsekwencji wprowadzone do standardów zmiany nie mają zastosowania do Grupy Kapitałowej Banku. Sprawozdania finansowe jednostek zależnych sporządzane są za ten sam okres sprawozdawczy, co sprawozdanie jednostki dominującej. W celu wyeliminowania jakichkolwiek rozbieżności w stosowanych zasadach rachunkowości przez Bank oraz jednostki zależne wprowadza się korekty konsolidacyjne. Strona 13/156

14 Metoda nabycia Nabycia jednostek zależnych przez Grupę Kapitałową rozlicza się metodą nabycia. W dniu nabycia ujmuje się, osobno od wartości firmy, możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa, przejęte zobowiązania oraz wszelkie niekontrolujące udziały w jednostce przejmowanej. Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i przejęte zobowiązania wycenia się według ich wartości godziwych na dzień nabycia. W przypadku każdego połączenia, wszelkie niekontrolujące udziały w przejmowanym podmiocie wycenia się w wartości godziwej lub w wartości proporcjonalnego udziału niekontrolujących udziałów w możliwych do zidentyfikowania aktywach netto przejmowanego podmiotu. Wartość firmy ujmuje się na dzień nabycia i wycenia w kwocie nadwyżki sumy: 1) przekazanej zapłaty wycenianej według wartości godziwej na dzień nabycia, 2) kwoty wszelkich niekontrolujących udziałów w podmiocie przejmowanym wycenionych zgodnie z zasadami opisanymi powyżej oraz 3) w przypadku połączenia realizowanego etapami, wartości godziwej na dzień nabycia udziału w kapitale podmiotu przejmowanego, należącego poprzednio do Banku, nad kwotę netto, ustaloną na dzień nabycia, wartości możliwych do zidentyfikowania nabytych aktywów i przejętych zobowiązań wycenionych według wartości godziwej na dzień nabycia. Jeżeli kwota netto, ustalona na dzień nabycia, wartości możliwych do zidentyfikowania nabytych aktywów i przejętych zobowiązań wycenionych według wartości godziwej na dzień nabycia jest wyższa od sumy: 1) przekazanej zapłaty wycenianej według wartości godziwej na dzień nabycia, 2) kwoty wszelkich niekontrolujących udziałów w podmiocie przejmowanym wycenionych zgodnie z zasadami opisanymi powyżej oraz 3) w przypadku połączenia realizowanego etapami, wartości godziwej na dzień nabycia udziału w kapitale podmiotu przejmowanego, należącego poprzednio do Banku, różnicę ujmuje się bezpośrednio w rachunku zysków i strat Jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia Jednostki stowarzyszone są to jednostki (w tym jednostki nie będące spółką kapitałową, jak np. spółka cywilna), na które Grupa Kapitałowa wywiera znaczący wpływ, lecz nie sprawuje kontroli nad polityką finansową i operacyjną, co zwykle towarzyszy posiadaniu od 20% do 50% ogólnej liczby głosów w organach stanowiących. Wspólne przedsięwzięcia są to spółki handlowe lub inne jednostki, które są współkontrolowane przez jednostkę dominującą lub znaczącego inwestora i innych udziałowców lub wspólników na podstawie statutu, umowy spółki lub umowy zawartej na okres dłuższy niż rok. Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach rozlicza się metodą praw własności i ujmuje początkowo według kosztu. Inwestycja Grupy Kapitałowej w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach obejmuje wartość firmy określoną na dzień nabycia, pomniejszoną o ewentualne skumulowane odpisy z tytułu utraty wartości. Udział Grupy Kapitałowej w wyniku finansowym jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach od dnia nabycia ujmuje się w rachunku zysków i strat, zaś jej udział w zmianach stanu innych dochodów całkowitych od dnia nabycia w innych dochodach całkowitych. Wartość bilansową inwestycji koryguje się o łączne zmiany stanu poszczególnych elementów kapitału od dnia ich nabycia. Gdy udział Grupy Kapitałowej w stratach jednostki stowarzyszonej i wspólnych przedsięwzięciach staje się równy lub większy od udziału Grupy Kapitałowej w tej jednostce stowarzyszonej i wspólnych przedsięwzięciach, obejmującego ewentualne inne niż zabezpieczone należności, Grupa Kapitałowa zaprzestaje ujmować dalsze straty, chyba że wzięła na siebie obowiązki lub dokonała płatności w imieniu danej jednostki. Niezrealizowane zyski na transakcjach pomiędzy Grupą Kapitałową a jej jednostkami stowarzyszonymi i wspólnymi przedsięwzięciami eliminuje się proporcjonalnie do udziału Grupy Kapitałowej w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach. Niezrealizowane straty również są eliminowane, chyba, że transakcja dostarcza dowodów na wystąpienie utraty wartości przekazywanego składnika aktywów. Każdorazowo na koniec okresu sprawozdawczego Grupa Kapitałowa ocenia istnienie przesłanek, które wskazują, czy wystąpiła utrata wartości inwestycji dokonanych w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach. W przypadku istnienia takiej przesłanki Grupa Kapitałowa dokonuje oszacowania wartości odzyskiwalnej, tj. wartości użytkowej inwestycji lub wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży składnika aktywów, w zależności od tego, która z nich jest wyższa. W przypadku gdy wartość bilansowa składnika aktywów przewyższa jego wartość odzyskiwalną, Grupa Kapitałowa ujmuje w rachunku zysków i strat odpis z tytułu utraty wartości. Powyższa prognoza wartości odzyskiwalnej wymaga przyjęcia założeń dotyczących m.in. przyszłych przepływów pieniężnych, które Grupa Kapitałowa może uzyskać z tytułu dywidend lub wpływów pieniężnych z tytułu ewentualnej sprzedaży inwestycji pomniejszonej o koszty sprzedaży. Przyjęcie innych założeń dotyczących prognozowanych przepływów pieniężnych mogłoby mieć wpływ na wartość bilansową niektórych inwestycji. 2.5 Waluty obce Waluta funkcjonalna i waluta prezentacji Pozycje zawarte w sprawozdaniach finansowych poszczególnych jednostek Grupy Kapitałowej działających poza granicami Polski wycenia się w walucie funkcjonalnej, tj. w walucie podstawowej środowiska gospodarczego, w którym dana jednostka prowadzi działalność. Walutą funkcjonalną jednostki dominującej i innych spółek uwzględnionych w niniejszym sprawozdaniu finansowym, z wyjątkiem jednostek prowadzących swoją działalność poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest złoty polski. Walutą funkcjonalną jednostek działających na terenie Ukrainy jest hrywna ukraińska, natomiast walutą funkcjonalną jednostek działających na terenie Szwecji jest euro. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe prezentowane jest w złotych polskich, które są walutą funkcjonalną i walutą prezentacji Grupy Kapitałowej. Strona 14/156

15 Transakcje i salda w walutach obcych Transakcje wyrażone w walutach obcych przelicza się na walutę funkcjonalną według kursu obowiązującego w dniu transakcji. Każdorazowo na koniec okresu sprawozdawczego Grupa Kapitałowa przelicza: 1) pozycje pieniężne w walucie obcej przy zastosowaniu kursu zamknięcia, tj. kursu średniego ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego na koniec okresu sprawozdawczego, 2) pozycje niepieniężne wyceniane według historycznej ceny nabycia wyrażonej w walucie obcej przy zastosowaniu kursu wymiany z dnia transakcji, 3) pozycje niepieniężne wyceniane do wartości godziwej wyrażonej w walucie obcej przeliczane są przy zastosowaniu kursów wymiany, które obowiązywały w dniu, na który wartość godziwa została ustalona. Zyski i straty kursowe z tytułu rozliczenia tych transakcji oraz wyceny bilansowej aktywów i zobowiązań pieniężnych oraz niepieniężnych wyrażonych w walutach obcych ujmuje się w rachunku zysków i strat. UAH Kurs obowiązujący na ostatni dzień okresu 0,2246 0,3706 Kurs stanowiący średnią arytmetyczną kursów obowiązujących na ostatni dzień każdego miesiąca danego okresu 0,2637 0,3886 Najwyższy kurs w okresie 0,3630 0,4044 Najniższy kurs w okresie 0,2238 0,3706 EUR Kurs obowiązujący na ostatni dzień okresu 4,2623 4,1472 Kurs stanowiący średnią arytmetyczną kursów obowiązujących na ostatni dzień każdego miesiąca danego okresu 4,1893 4,2110 Najwyższy kurs w okresie 4,2623 4,3292 Najniższy kurs w okresie 4,1420 4, Aktywa i zobowiązania finansowe Klasyfikacja Grupa Kapitałowa klasyfikuje aktywa finansowe do następujących kategorii: aktywa finansowe wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, aktywa finansowe dostępne do sprzedaży, kredyty, pożyczki i inne należności, aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalności. Zobowiązania finansowe klasyfikowane są następująco: zobowiązania finansowe wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat oraz pozostałe zobowiązania finansowe. Grupa Kapitałowa decyduje o klasyfikacji aktywa i zobowiązania finansowego w momencie jego początkowego ujęcia Aktywa i zobowiązania finansowe wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Aktywa i zobowiązania wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat są to składniki aktywów i zobowiązań finansowych spełniające którykolwiek z poniższych warunków: 1) klasyfikowane jako przeznaczone do obrotu. Składniki aktywów finansowych lub zobowiązania finansowe kwalifikuje się jako przeznaczone do obrotu, gdy są nabyte lub zaciągnięte głównie w celu sprzedaży lub odkupienia w bliskim terminie, są częścią portfela określonych instrumentów finansowych, którymi zarządza się łącznie, i dla których istnieje potwierdzenie aktualnego faktycznego wzoru generowania krótkoterminowych zysków. Instrumenty pochodne klasyfikuje się również jako przeznaczone do obrotu chyba że są wyznaczonymi i efektywnymi instrumentami zabezpieczającymi, 2) przy początkowym ujęciu zostały wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat. Wyznaczenie takie Grupa Kapitałowa może zastosować tylko wówczas, gdy: a) wyznaczony składnik aktywów lub zobowiązań finansowych jest instrumentem łącznym zawierającym jeden lub więcej wbudowanych instrumentów pochodnych kwalifikujących się do odrębnego ich ujmowania, przy czym wbudowany instrument pochodny nie może zmieniać znacząco przepływów pieniężnych wynikających z umowy zasadniczej lub wydzielenie instrumentu pochodnego jest zabronione, b) zastosowanie takiej kwalifikacji aktywa lub zobowiązania eliminuje lub znacząco zmniejsza niespójność w zakresie wyceny lub ujmowania (tzw. niedopasowanie księgowe na skutek innego sposobu wyceny aktywów lub zobowiązań lub odmiennego ujmowania związanych z nimi zysków lub strat), c) grupa aktywów lub zobowiązań finansowych lub obu tych kategorii jest odpowiednio zarządzana, a jej wyniki oceniane w oparciu o wartość godziwą, zgodnie z udokumentowanymi zasadami zarządzania ryzykiem lub strategią inwestycyjną Grupy Kapitałowej. 3) Grupa Kapitałowa posiada politykę zarządzania aktywami i zobowiązaniami finansowymi, zgodnie z którą zarządza odrębnie portfelem aktywów i zobowiązań finansowych klasyfikowanych jako przeznaczone do obrotu oraz portfelem aktywów i zobowiązań finansowych wyznaczonych przy początkowym ujęciu jako wycenianie do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat. Strona 15/156

16 Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży są to aktywa finansowe niebędące instrumentami pochodnymi, które zostały wyznaczone jako dostępne do sprzedaży lub nie będące aktywami finansowymi: 1) wyznaczonymi przez Grupę Kapitałową przy początkowym ujęciu jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, 2) utrzymywanymi do terminu zapadalności, 3) spełniającymi definicję kredytu i pożyczki Kredyty, pożyczki i inne należności Do kategorii kredytów, pożyczek i innych należności zalicza się aktywa finansowe nie będące instrumentami pochodnymi, z ustalonymi lub możliwymi do określenia płatnościami, które nie są kwotowane na aktywnym rynku, inne niż: 1) aktywa finansowe, które Grupa Kapitałowa zamierza sprzedać natychmiast lub w bliskim terminie, które kwalifikuje się jako przeznaczone do obrotu i te, które przy początkowym ujęciu zostały wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, 2) aktywa finansowe wyznaczone przez Grupę Kapitałową przy początkowym ujęciu jako dostępne do sprzedaży, 3) aktywa finansowe, których posiadacz może nie odzyskać zasadniczo pełnej kwoty inwestycji początkowej z innego powodu niż pogorszenie obsługi kredytu, które kwalifikuje się jako dostępne do sprzedaży Aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalności Są to aktywa finansowe, niebędące instrumentami pochodnymi, o ustalonych lub możliwych do ustalenia płatnościach i terminie zapadalności, które nabyto z zamiarem utrzymywania i Grupa Kapitałowa jest w stanie utrzymać je do terminu zapadalności, inne niż: 1) wyznaczone przez Grupę Kapitałową przy początkowym ujęciu jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, 2) wyznaczone przez Grupę jako dostępne do sprzedaży, 3) spełniające definicję kredytów i pożyczek Pozostałe zobowiązania finansowe Pozostałe zobowiązania finansowe są to zobowiązania finansowe inne niż wycenianie do wartości godziwej ze skutkiem wyceny odnoszonym do rachunku zysków i strat mające charakter depozytu, pożyczki otrzymanej lub kredytu otrzymanego Reklasyfikacja aktywów finansowych Składnik aktywów finansowych sklasyfikowany jako dostępny do sprzedaży, który odpowiada definicji pożyczek i należności, Grupa Kapitałowa może przekwalifikować z kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży do kategorii pożyczek i należności, w przypadku gdy Grupa Kapitałowa ma zamiar i możliwość utrzymać dany składnik aktywów finansowych w dającej się przewidzieć przyszłości lub do terminu jego zapadalności. Grupa Kapitałowa nie dokonuje przekwalifikowania instrumentów finansowych do lub z kategorii wycenianych według wartości godziwej przez rachunek zysków i strat od momentu ich objęcia lub wyemitowania. Grupa Kapitałowa może dokonać przekwalifikowania instrumentów finansowych zaklasyfikowanych jako przeznaczone do obrotu, innych niż instrumenty pochodne oraz instrumenty finansowe wskazane do wyceny do wartości godziwej przy początkowym ujęciu do kategorii kredytów, pożyczek i należności, jeżeli spełniają one warunki, o których mowa w nocie Ujmowanie transakcji w księgach Aktywa finansowe oraz zobowiązania finansowe, w tym również transakcje terminowe, z których wynika zobowiązanie lub prawo do nabycia lub sprzedaży w przyszłym terminie ustalonej ilości określonych instrumentów finansowych po ustalonej cenie, wprowadza się do ksiąg rachunkowych pod datą zawarcia kontraktu, bez względu na przewidziany w umowie termin rozliczenia transakcji Wyłączenie ze sprawozdania z sytuacji finansowej instrumentów finansowych Składnik aktywów finansowych zostaje usunięty ze sprawozdania z sytuacji finansowej, gdy wygasają umowne prawa do przepływów pieniężnych z aktywów finansowych lub gdy Grupa Kapitałowa przenosi składnik aktywów finansowych na inny podmiot. Przeniesienie to ma miejsce wtedy, gdy Grupa Kapitałowa: 1) przenosi umowne prawa do otrzymania przepływów pieniężnych ze składnika aktywów finansowych, lub 2) zatrzymuje umowne prawa do otrzymania przepływów pieniężnych ze składnika aktywów finansowych, ale przyjmuje umowny obowiązek przekazania tych przepływów jednostce spoza Grupy Kapitałowej. Przenosząc składniki aktywów finansowych Grupa Kapitałowa ocenia, w jakim stopniu zachowuje ryzyko i korzyści związane z posiadaniem składnika aktywów finansowych. W tym przypadku: 1) jeżeli Grupa Kapitałowa przenosi zasadniczo całe ryzyko i wszystkie korzyści związane z posiadaniem składnika aktywów finansowych, to wyłącza składnik aktywów finansowych ze sprawozdania z sytuacji finansowej, 2) jeżeli Grupa Kapitałowa zachowuje zasadniczo całe ryzyko i wszystkie korzyści związane z posiadaniem składnika aktywów finansowych, to w dalszym ciągu ujmuje składnik aktywów finansowych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej, 3) jeżeli Grupa Kapitałowa nie przenosi, ani nie zachowuje zasadniczo całego ryzyka i wszystkich korzyści związanych z posiadaniem składnika aktywów finansowych, Grupa Kapitałowa ustala, czy zachowała kontrolę nad tym składnikiem aktywów finansowych. W przypadku zachowania kontroli składnik aktywów finansowych jest ujmowany w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Grupy Kapitałowej do wysokości wynikającej z trwałego zaangażowania, odpowiednio w przypadku braku kontroli jest ze sprawozdania z sytuacji finansowej wyłączany. Grupa Kapitałowa wyłącza ze swojego sprawozdania z sytuacji finansowej zobowiązanie finansowe (lub jego część), gdy obowiązek określony w umowie został wypełniony, umorzony lub wygasł. Strona 16/156

17 Najczęściej Grupa Kapitałowa wyłącza ze sprawozdania z sytuacji finansowej kredyty, gdy podlegają one umorzeniu, przedawnieniu lub są nieściągalne. Wyłączanie ze sprawozdania z sytuacji finansowej kredytów, pożyczek i innych należności następuje w ciężar utworzonych na nie odpisów z tytułu utraty wartości. W przypadku, gdy nie utworzono odpisów z tytułu utraty wartości lub ich wartość jest mniejsza od wartości kredytu, pożyczki i innej należności, przed odpisaniem należności zwiększa się odpis z tytułu utraty wartości o różnicę pomiędzy wartością należności, a dotychczas utworzoną kwotą odpisu z tytułu utraty wartości Wycena W momencie początkowego ujęcia składnik aktywów finansowych lub zobowiązanie finansowe wycenia się według wartości godziwej, powiększonej w przypadku aktywów lub zobowiązań finansowych niekwalifikowanych jako wyceniane według wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, o koszty transakcji, które mogą być bezpośrednio przypisane do nabycia lub emisji składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego. Wartość godziwa to cena, którą otrzymano by za sprzedaż składnika aktywów lub zapłacono by za przeniesienie zobowiązania w transakcji przeprowadzonej na zwykłych warunkach na głównym (lub najkorzystniejszym) rynku na dzień wyceny w aktualnych warunkach rynkowych (tj. ceną wyjścia) bez względu na to, czy cena ta jest bezpośrednio obserwowalna lub oszacowana przy użyciu innej techniki wyceny. Po początkowym ujęciu jednostka wycenia instrumenty finansowe w następujący sposób: Aktywa i zobowiązania finansowe wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Wyceniane są do wartości godziwej ze skutkiem wyceny odnoszonym do rachunku zysków i strat, do pozycji wyniku na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży Wyceniane są do wartości godziwej, a skutki zmiany wartości godziwej (z wyjątkiem odpisów z tytułu utraty wartości oraz różnic kursowych) rozpoznawane są w innych dochodach całkowitych aż do momentu wyłączenia składnika aktywów ze sprawozdania z sytuacji finansowej, kiedy skumulowany zysk/strata ujmowane są w rachunku zysków i strat. Odsetki naliczone z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej od aktywów dostępnych do sprzedaży rozpoznawane są w wyniku odsetkowym Kredyty i pożyczki oraz inwestycje utrzymywane do terminu zapadalności Wyceniane są według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej i uwzględnieniem utraty wartości. W przypadku kredytów i pożyczek, dla których nie można ustalić harmonogramu przyszłych przepływów pieniężnych, a więc także ustalić efektywnej stopy procentowej, wycenia się je według kwoty wymaganej zapłaty Pozostałe zobowiązania finansowe, w tym zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych Wyceniane są według zamortyzowanego kosztu. Jeżeli dla zobowiązania finansowego nie można ustalić harmonogramu przyszłych przepływów pieniężnych, a więc także ustalić efektywnej stopy procentowej, zobowiązanie to wycenia się według kwoty wymaganej zapłaty. Instrumenty dłużne wyemitowane przez Grupę Kapitałową są wykazywane jako zobowiązania finansowe i wyceniane według zamortyzowanego kosztu Instrumenty pochodne Ujęcie i wycena Pochodne instrumenty finansowe ujmowane są w wartości godziwej począwszy od dnia zawarcia transakcji. Instrument pochodny staje się aktywem, jeśli jego wartość godziwa jest dodatnia, a zobowiązaniem w przypadku, gdy jego wartość godziwa jest ujemna. Przy wycenie tych instrumentów uwzględnia się założenia dotyczące ryzyka kredytowego kontrahenta oraz własnego ryzyka kredytowego Banku. W przypadku, gdy oszacowana wartość godziwa jest niższa, bądź wyższa od wartości godziwej na poprzedzający koniec okresu sprawozdawczego (dla transakcji zawartych w danym okresie sprawozdawczym w wartości godziwej) Grupa Kapitałowa zalicza tę wartość odpowiednio do wyniku na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat lub do wyniku z pozycji wymiany w korespondencji odpowiednio z pozycją Pochodne instrumenty finansowe. Powyższy sposób ujęcia ma zastosowanie dla instrumentów pochodnych niezakwalifikowanych do rachunkowości zabezpieczeń. Sposób ewidencji instrumentów pochodnych zabezpieczających opisany został w nocie Efekt ostatecznego rozliczenia transakcji pochodnych wykazuje się w wyniku na instrumentach finansowych wycenianych według wartości godziwej ze skutkiem odnoszonym do rachunku zysków i strat lub w wyniku z pozycji wymiany. Kwoty bazowe transakcji pochodnych wykazane są w pozycjach pozabilansowych w dniu zawarcia transakcji i przez cały okres ich trwania Wbudowane instrumenty pochodne Wbudowany instrument pochodny jest składnikiem hybrydowego (złożonego) instrumentu, który zawiera również umowę zasadniczą niebędącą instrumentem pochodnym (zarówno o charakterze finansowym, jak i niefinansowym), powodującym, że część przepływów pieniężnych wynikających z instrumentu złożonego zmienia się w sposób podobny do przepływów wynikających z samodzielnie występującego instrumentu pochodnego. Wbudowany instrument pochodny powoduje, że część lub całość przepływów pieniężnych wynikających z umowy zasadniczej jest modyfikowana w oparciu o określoną stopę procentową, cenę instrumentu finansowego, cenę towaru, kurs walutowy, bądź inną zmienną, pod warunkiem, że zmienna niebędąca finansową nie jest specyficzna dla którejkolwiek ze stron kontraktu. Oceny, czy dana umowa zawiera wbudowany instrument pochodny dokonuje się na moment przystąpienia do umowy. Ponowna ocena jest dokonywana jedynie wtedy, gdy nastąpią zmiany w umowie istotnie wpływające na wynikające z niej przepływy pieniężne. Strona 17/156

18 Instrumenty pochodne podlegające wydzieleniu z umów zasadniczych i osobnemu ujęciu w księgach rachunkowych wyceniane są według wartości godziwej. Wycena prezentowana jest w sprawozdaniu z sytuacji finansowej w pozycji Pochodne instrumenty finansowe. Zmiany w wycenie do wartości godziwej instrumentów pochodnych odnoszone są do rachunku zysków i strat do pozycji Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej lub Wynik z pozycji wymiany. Instrument pochodny wykazywany jest odrębnie, gdy spełnione są łącznie następujące warunki: 1) instrument hybrydowy (złożony) nie jest wyceniany w wartości godziwej, ze skutkiem odnoszonym do rachunku zysków i strat, 2) charakter ekonomiczny wbudowanego instrumentu oraz ryzyka z nim związane nie są ściśle powiązane z charakterem ekonomicznym umowy zasadniczej i ryzykami z niej wynikającymi, 3) odrębny instrument, którego charakterystyka odpowiada cechom wbudowanego instrumentu pochodnego, spełniałby definicję instrumentu pochodnego. W przypadku umów nie będących instrumentami finansowymi, których składnikiem jest instrument spełniający powyższe warunki, wbudowany instrument pochodny zalicza się do pozycji Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej lub Wynik z pozycji wymiany, odnoszonych do rachunku zysku i strat Rachunkowość zabezpieczeń Kryteria rachunkowości zabezpieczeń Rachunkowość zabezpieczeń stosowana jest przez Grupę Kapitałową, gdy spełnione są wszystkie poniższe warunki, określone w MSR 39: 1) w momencie ustanowienia zabezpieczenia formalnie wyznaczono i udokumentowano powiązanie zabezpieczające, jak również cel zarządzania ryzykiem przez jednostkę oraz strategię ustanowienia zabezpieczenia. Dokumentacja zawiera identyfikację instrumentu zabezpieczającego, zabezpieczanej pozycji lub transakcji, charakter zabezpieczanego ryzyka, a także sposób, w jaki jednostka będzie oceniała efektywność instrumentu zabezpieczającego w kompensowaniu zagrożenia zmianami wartości godziwej pozycji zabezpieczanej lub przepływów pieniężnych związanych z zabezpieczanym ryzykiem, 2) oczekuje się, że zabezpieczenie będzie wysoce efektywne w kompensowaniu zmian wartości godziwej lub przepływów pieniężnych wynikających z zabezpieczanego ryzyka, zgodnie z udokumentowaną pierwotnie strategią zarządzania ryzykiem, dotyczącą tego konkretnego powiązania zabezpieczającego, 3) w przypadku zabezpieczeń przepływów pieniężnych, planowana transakcja będąca przedmiotem zabezpieczenia, musi być wysoce prawdopodobna oraz musi podlegać zagrożeniu zmianami przepływów pieniężnych, które w rezultacie mogą wpływać na rachunek zysków i strat, 4) efektywność zabezpieczenia można wiarygodnie ocenić, tj. wartość godziwa lub przepływy pieniężne związane z pozycją zabezpieczaną wynikające z zabezpieczanego ryzyka oraz wartość godziwa instrumentu zabezpieczającego, mogą być wiarygodnie wycenione, 5) zabezpieczenie jest na bieżąco oceniane i stwierdza się jego wysoką efektywność we wszystkich okresach sprawozdawczych, na które zabezpieczenie zostało ustanowione Zaprzestanie stosowania zasad rachunkowości zabezpieczeń Grupa Kapitałowa zaprzestaje stosowania zasad rachunkowości zabezpieczeń, gdy: 1) instrument zabezpieczający wygasa, zostaje sprzedany, rozwiązany lub wykonany (zastąpienia jednego instrumentu zabezpieczającego drugim lub przedłużenia terminu ważności danego instrumentu zabezpieczającego nie uważa się za wygaśnięcie lub rozwiązanie, jeśli takie zastąpienie lub przedłużenie terminu stanowi część udokumentowanej strategii zabezpieczania przyjętej przez jednostkę). W takim przypadku skumulowane zyski lub straty związane z instrumentem zabezpieczającym odnoszone bezpośrednio na inne dochody całkowite przez okres, w którym zabezpieczenie było efektywne, ujmuje się dalej w odrębnej pozycji w innych dochodach całkowitych, aż do momentu zajścia planowanej transakcji, 2) zabezpieczenie przestaje spełniać kryteria rachunkowości zabezpieczeń. W takim przypadku skumulowane zyski lub straty związane z instrumentem zabezpieczającym odnoszone bezpośrednio na inne dochody całkowite przez okres, w którym zabezpieczenie było efektywne, ujmuje się dalej w odrębnej pozycji w innych dochodach całkowitych, aż do momentu zajścia planowanej transakcji, 3) zaprzestano oczekiwać realizacji planowanej transakcji, wobec tego wszystkie skumulowane zyski lub straty związane z instrumentem zabezpieczającym odnoszone bezpośrednio na inne dochody całkowite przez okres, w którym zabezpieczenie było efektywne, ujmuje się w rachunku zysków i strat, 4) Grupa Kapitałowa unieważnia powiązanie zabezpieczające Zabezpieczenie wartości godziwej Grupa Kapitałowa odpowiednio na dzień 31 grudnia 2014 i 2013 roku nie stosowała rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej Zabezpieczenie przepływów pieniężnych Zabezpieczenie przepływów pieniężnych jest to zabezpieczenie przed zagrożeniem zmiennością przepływów pieniężnych, które przypisać można konkretnemu rodzajowi ryzyka związanemu z ujętym składnikiem aktywów lub zobowiązaniem (takim jak całość lub część przyszłych płatności odsetkowych od zadłużenia o zmiennym oprocentowaniu) lub z wysoce prawdopodobną planowaną transakcją, i które mogłyby wpływać na rachunek zysków i strat. Zmiany wartości godziwej pochodnego instrumentu zabezpieczającego wyznaczonego jako zabezpieczenie przepływów pieniężnych ujmowane są bezpośrednio w innych dochodach całkowitych w części stanowiącej efektywną część zabezpieczenia. Część nieefektywną zabezpieczenia ujmuje się w rachunku zysków i strat w pozycji Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej. Strona 18/156

19 Kwoty odniesione bezpośrednio na inne dochody całkowite przenoszone są do rachunku zysków i strat w tym samym okresie lub okresach, w których zabezpieczana planowana transakcja wywiera wpływ na rachunek zysków i strat. Testy efektywności obejmują wycenę transakcji zabezpieczających, po pomniejszeniu o wartość odsetek naliczonych oraz różnice kursowe od nominału transakcji zabezpieczających (w przypadku transakcji CIRS). Wykazywane są one w rachunku zysków i strat, odpowiednio w pozycjach Wynik z tytułu odsetek oraz Wynik z pozycji wymiany Kompensowanie instrumentów finansowych Grupa Kapitałowa kompensuje aktywa i zobowiązania finansowe i wykazuje w skonsolidowanym sprawozdaniu z sytuacji finansowej netto, jeżeli występuje możliwe do wyegzekwowania na drodze prawnej prawo do skompensowania ujętych kwot oraz zamiar rozliczenia ich w kwocie netto lub jednoczesnej realizacji danego składnika aktywów i uregulowania zobowiązania. 2.7 Transakcje z przyrzeczeniem sprzedaży i odkupu Transakcje z przyrzeczeniem sprzedaży i odkupu są operacjami sprzedaży lub kupna papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu lub odsprzedaży w umownym terminie i po określonej cenie. Transakcje sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu na moment zawarcia ujmuje się w zobowiązaniach wobec innych banków lub zobowiązaniach wobec klientów z tytułu depozytów, w zależności od kontrahenta transakcji. Zakupione papiery wartościowe z przyrzeczeniem odsprzedaży ujmuje się jako należności od banków lub kredyty i pożyczki udzielone klientom, w zależności od kontrahenta transakcji. Transakcje z przyrzeczeniem odkupu/sprzedaży są wyceniane według zamortyzowanego kosztu, natomiast papiery wartościowe będące składnikiem transakcji z przyrzeczeniem odkupu nie są wyłączane ze sprawozdania z sytuacji finansowej i podlegają wycenie według zasad określonych dla poszczególnych portfeli papierów wartościowych. Różnica między ceną sprzedaży i odkupu jest traktowana odpowiednio jako koszt/przychód odsetkowy i rozliczana jest w czasie trwania umowy z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej. 2.8 Utrata wartości aktywów finansowych Aktywa wyceniane według zamortyzowanego kosztu Każdorazowo dla kredytu i pożyczki na koniec okresu sprawozdawczego Grupa Kapitałowa ocenia, czy istnieją obiektywne przesłanki utraty wartości składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów finansowych. Jeżeli takie przesłanki istnieją, Grupa Kapitałowa ustala kwoty odpisów z tytułu utraty wartości. Strata z tytułu utraty wartości jest ponoszona, gdy istnieją obiektywne przesłanki utraty wartości wynikające z jednego lub więcej zdarzeń mających miejsce po początkowym ujęciu składnika aktywów ( zdarzenie powodujące stratę ), oraz to zdarzenie ma wpływ na oczekiwane przyszłe przepływy pieniężne wynikające ze składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów finansowych, których wiarygodne oszacowanie jest możliwe. Do obiektywnych przesłanek utraty wartości składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów finansowych Grupa Kapitałowa zalicza w szczególności informacje o następujących zdarzeniach: 1) wystąpienie znaczących trudności finansowych emitenta lub dłużnika, 2) niedotrzymanie postanowień umownych przez emitenta lub dłużnika, np. niespłacenie odsetek lub kapitału albo zaleganie z ich spłatą, 3) przyznanie emitentowi lub dłużnikowi, ze względów ekonomicznych lub prawnych związanych z jego trudnościami finansowymi, udogodnienia, które w innym przypadku nie zostałoby udzielone (szczegółowy opis praktyk w zakresie forbearance prezentuje nota Praktyki forbearance ), 4) zaistnienie wysokiego prawdopodobieństwa upadłości lub restrukturyzacji emitenta lub dłużnika, 5) wystąpienie zdarzenia umożliwiającego oszacowanie spadku wartości przyszłych przepływów pieniężnych, w tym ich ściągalności, w odniesieniu do grupy aktywów. Ekspozycje kredytowe, w odniesieniu do których na poziomie indywidualnym nie zidentyfikowano obiektywnych przesłanek utraty wartości lub pomimo ich wystąpienia nie rozpoznano straty, poddawane są ocenie pod kątem utraty wartości grupy ekspozycji o takiej samej charakterystyce. Grupa Kapitałowa dokonuje podziału należności kredytowych ze względu na wielkość zaangażowania. W portfelu ekspozycji indywidualnie znaczących każda pojedyncza ekspozycja kredytowa jest poddawana zindywidualizowanej analizie pod kątem istnienia przesłanek utraty wartości oraz poziomu rozpoznanej straty. W odniesieniu do ekspozycji indywidualnie nieznaczących rozpoznania i pomiaru straty dokonuje się z wykorzystaniem portfelowych parametrów ryzyka, oszacowanych metodami statystycznymi. Jeśli w odniesieniu do pojedynczej ekspozycji kredytowej strata zostanie rozpoznana, tworzony jest na nią adekwatny odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości. Jeśli na poziomie indywidualnej ekspozycji strata nie zostanie rozpoznana, ekspozycja podlega zaszeregowaniu do portfela aktywów o podobnej charakterystyce ocenianego grupowo i obejmowana jest ustalonym dla danej grupy odpisem z tytułu zaistniałej niezaraportowanej straty (odpisem IBNR). Odpis IBNR ustalany jest z wykorzystaniem parametrów portfelowych. Parametry te szacowane są dla grup ekspozycji o tych samych charakterystykach, spełniających określone przesłanki zaistnienia straty na poziomie grupy (niezaraportowanej na poziomie indywidualnym) przesłanki IBNR. Za przesłanki IBNR uznaje się w szczególności: 1) wzrost, w okresie kredytowania, ryzyka branży, w której działa dłużnik (grupa dłużników), wyrażający się uznaniem branży przez Grupę Kapitałową za branżę wysokiego ryzyka, 2) opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek nie dłuższe niż 90 dni, 3) nierozpoznanie pogorszenia się sytuacji ekonomiczno-finansowej lub majątkowej dłużnika w ocenie ryzyka związanego z jego finansowaniem (pomimo zachowania obowiązujących procedur w zakresie monitorowania tej sytuacji i aktualizacji oceny), 4) powzięcie informacji o potencjalnym wyłudzeniu kredytu. Strona 19/156

20 Kwotę odpisu aktualizacyjnego z tytułu utraty wartości i odpisu IBNR stanowi różnica między wartością bilansową składnika aktywów a bieżącą wartością, oszacowanych przyszłych przepływów pieniężnych (z wyłączeniem przyszłych strat kredytowych, które nie zostały poniesione), zdyskontowanych z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej z dnia wystąpienia przesłanki dla danego składnika aktywów finansowych. Kalkulacja bieżącej wartości oszacowanych przepływów pieniężnych dotyczących zabezpieczonego składnika aktywów finansowych uwzględnia przepływy pieniężne wynikające z przejęcia zabezpieczenia, pomniejszone o koszty przejęcia i sprzedaży. Przy ustalaniu odpisu metodą zindywidualizowaną przyszłe przepływy pieniężne szacuje się z uwzględnieniem specyfiki sprawy i prawdopodobnych scenariuszy zarządzania ekspozycją. Przy szacowaniu odpisów na ekspozycje nieobjęte metodą zindywidualizowaną wykorzystuje się parametry portfelowe: 1) stopy odzysku oszacowane dla grup ekspozycji o określonej charakterystyce, 2) prawdopodobieństwo zaraportowania straty na poziomie indywidualnym (w odniesieniu do ekspozycji z portfela IBNR). Przyszłe przepływy pieniężne dotyczące grupy aktywów finansowych ocenianych łącznie pod kątem utraty wartości są szacowane na podstawie przepływów pieniężnych wynikających z umów oraz historycznych parametrów odzysków generowanych z aktywów o podobnych cechach ryzyka. Historyczne parametry odzysków są korygowane na podstawie danych pochodzących z bieżących obserwacji, tak, aby uwzględnić oddziaływanie bieżących warunków oraz wyłączyć czynniki mające wpływ w okresie historycznym, które nie występują obecnie. Jeżeli w następnym okresie wysokość straty z tytułu utraty wartości zmniejszy się na skutek zdarzenia, które nastąpiło po wystąpieniu utraty wartości (np. poprawy oceny zdolności kredytowej dłużnika), wówczas uprzednio dokonany odpis z tytułu utraty wartości jest odwracany poprzez dokonanie odpowiedniej korekty salda odpisów aktualizujących. Kwota dokonanego odwrócenia wykazywana jest w rachunku zysków i strat. Grupa Kapitałowa planuje, iż przyjęta metodologia szacowania odpisów z tytułu utraty wartości będzie rozwijana wraz ze zwiększającymi się możliwościami pozyskiwania informacji wskazujących na utratę wartości z istniejących oraz wdrażanych aplikacji i systemów informatycznych. W konsekwencji, pozyskiwanie nowych danych może mieć wpływ na poziom odpisów z tytułu utraty wartości w przyszłości. Metodologia i założenia wykorzystywane przy szacowaniu poddawane są regularnym przeglądom w celu zmniejszenia różnic pomiędzy szacunkową a rzeczywistą wielkością strat Aktywa dostępne do sprzedaży Każdorazowo na koniec okresu sprawozdawczego Grupa Kapitałowa ocenia, czy istnieją obiektywne przesłanki utraty wartości składnika aktywów finansowych zakwalifikowanych do kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży. Jeżeli takie przesłanki istnieją, Grupa Kapitałowa ustala kwoty odpisów z tytułu utraty wartości. Do obiektywnych przesłanek utraty wartości składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży Grupa Kapitałowa zalicza informacje o następujących zdarzeniach: 1) wystąpienie znaczących trudności finansowych emitenta, 2) niedotrzymanie postanowień umownych przez emitenta, np. niespłacenie odsetek lub kapitału albo zaleganie z ich spłatą, 3) przyznanie emitentowi, ze względów ekonomicznych lub prawnych związanych z jego trudnościami finansowymi, udogodnienia, które w innym przypadku nie zostałoby udzielone (szczegółowy opis praktyk w zakresie forberance prezentuje nota Praktyki forbearance ), 4) pogorszenie się w okresie utrzymywania zaangażowania sytuacji ekonomiczno-finansowej emitenta, 5) zaistnienie wysokiego prawdopodobieństwa upadłości lub restrukturyzacji emitenta, 6) wzrost, w okresie utrzymywania zaangażowania, ryzyka branży, w której działa emitent wyrażający się uznaniem branży przez Bank za branżę podwyższonego ryzyka. W pierwszej kolejności Grupa Kapitałowa ustala, czy nastąpiła utrata wartości aktywów na bazie analizy indywidualnej w odniesieniu do należności indywidualnie znaczących. Jeżeli istnieją obiektywne dowody na utratę wartości aktywów finansowych zakwalifikowanych do kategorii dłużnych nieskarbowych instrumentów finansowych dostępnych do sprzedaży, kwotę odpisu aktualizacyjnego stanowi różnica między wartością bilansową składnika aktywów a bieżącą wartością godziwą ustaloną jako wartość przyszłych przepływów pieniężnych zdyskontowanych za pomocą rynkowych stóp ustalanych na podstawie krzywych rentowności papierów skarbowych, przesuniętych o marże ryzyka. Odpis aktualizacyjny z tytułu utraty wartości aktywów zakwalifikowanych do kategorii dostępnych do sprzedaży jest ujmowany w rachunku zysków i strat, co skutkuje koniecznością wyksięgowania z innych dochodów całkowitych skumulowanych strat z wyceny, odniesionych uprzednio do tej pozycji, oraz ujęcia ich w rachunku zysków i strat. Jeśli w następnym okresie wartość godziwa instrumentów dłużnych wzrośnie, a wzrost ten może być obiektywnie łączony ze zdarzeniem następującym po ujęciu straty z tytułu utraty wartości w rachunku zysków i strat, to kwotę odwracanego odpisu ujmuje się w rachunku zysków i strat. Odpisów z tytułu utraty wartości instrumentów kapitałowych nie odwraca się poprzez rachunek zysków i strat. 2.9 Leasing Grupa Kapitałowa jest stroną umów leasingowych, na podstawie których oddaje do odpłatnego używania i pobierania pożytków środki trwałe przez uzgodniony okres. Grupa Kapitałowa jest również stroną umów leasingowych, na podstawie których przyjmuje do odpłatnego użytkowania środki trwałe na uzgodniony okres. Podstawą klasyfikacji umów leasingowych przez Grupę Kapitałową jest zakres, w jakim ryzyko i pożytki z tytułu posiadania przedmiotu leasingu przypadają w udziale leasingodawcy, a w jakim leasingobiorcy. Strona 20/156

21 Grupa Kapitałowa jako leasingodawca W przypadku umów leasingu finansowego Grupa Kapitałowa, jako leasingodawca, ujmuje należności w kwocie równej bieżącej wartości umownych opłat leasingowych powiększonej o ewentualną niegwarantowaną wartość końcową przypisaną leasingodawcy, ustalonej na dzień rozpoczęcia leasingu. Należności te są wykazywane w pozycji aktywów Kredyty i pożyczki udzielone klientom. Opłaty leasingowe z tytułu leasingu finansowego są dzielone między przychody z tytułu odsetek i zmniejszenie salda należności w sposób umożliwiający uzyskanie stałej stopy procentowej od pozostałej do spłaty należności. W przypadku umów leasingu operacyjnego, początkowe koszty bezpośrednie poniesione w toku negocjowania umów leasingu operacyjnego dodaje się do wartości bilansowej środka stanowiącego przedmiot leasingu i ujmuje przez okres trwania leasingu na tej samej podstawie, co przychody z tytułu wynajmu. Warunkowe opłaty leasingowe są ujmowane jako przychód w okresie, w którym stają się należne. Opłaty leasingowe należne z tytułu umów, które nie spełniają warunków umowy leasingu finansowego (umowy leasingu operacyjnego), ujmowane są jako przychody w rachunku zysków i strat metodą liniową przez okres trwania leasingu Grupa Kapitałowa jako leasingobiorca Opłaty leasingowe z tytułu leasingu operacyjnego oraz późniejsze raty leasingowe ujmowane są jako koszty w rachunku zysków i strat metodą liniową w okresie trwania leasingu Rzeczowe aktywa trwałe i wartości niematerialne Wartości niematerialne Składnik wartości niematerialnych to możliwy do zidentyfikowania niepieniężny składnik aktywów nieposiadający postaci fizycznej. W wyniku rozliczenia transakcji zgodnie z MSSF 3, zidentyfikowane zostały dwa składniki wartości niematerialnych, które zostały ujęte odrębnie od wartości firmy, tj. relacje z klientami oraz value in force, stanowiące wartość obecną przyszłych zysków z zawartych umów ubezpieczenia. Powyższe składniki wartości niematerialnych podlegają amortyzacji metodą degresywną opartą o tempo konsumowania korzyści ekonomicznych wynikających z ich użytkowania. Dodatkowo podlegają one corocznie, według stanu na 31 grudnia testowi na utratę wartości Wartość firmy Wartość firmy z tytułu przejęcia jednostki gospodarczej jest początkowo ujmowana według wartości ustalonej zgodnie z Notą Po początkowym ujęciu, wartość firmy jest wykazywana według wartości początkowej, pomniejszonej o wszelkie skumulowane odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości. Wartość firmy na nabyciu spółek zależnych jest wykazywana w wartościach niematerialnych, a wartość firmy na nabyciu spółek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach jest wykazywana w pozycji Inwestycje w jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia. Test na utratę wartości przeprowadza się co najmniej na koniec każdego roku. Utrata wartości ustalana jest poprzez oszacowanie odzyskiwalnej wartości ośrodka wypracowującego środki pieniężne, którego dotyczy dana część wartości firmy. W przypadku, gdy odzyskiwalna wartość ośrodka wypracowującego środki pieniężne jest niższa niż wartość bilansowa, tworzony jest odpis z tytułu utraty wartości Oprogramowanie Nabyte licencje na oprogramowanie komputerowe są aktywowane w wysokości poniesionych kosztów nabycia i przygotowania do użytkowania, z uwzględnieniem umorzeń i odpisów z tytułu utraty wartości. Późniejsze nakłady związane z utrzymywaniem oprogramowania komputerowego są wykazywane jako koszty w momencie ich poniesienia Pozostałe wartości niematerialne Pozostałe wartości niematerialne nabywane przez Grupę Kapitałową, wykazuje się w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia pomniejszonym o umorzenie i łączną kwotę odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości Koszty prac rozwojowych Koszty zakończonych prac rozwojowych zalicza się do wartości niematerialnych, w związku z uzyskaniem korzyści ekonomicznych oraz spełnieniem określonych warunków, tj. jeżeli istnieje możliwość i zamiar ukończenia oraz użytkowania wytwarzanego składnika, dostępne są stosowne środki techniczne i finansowe służące ukończeniu prac i użytkowania wytwarzanego składnika oraz istnieje możliwość wiarygodnego ustalenia wysokości nakładów poniesionych w czasie prac rozwojowych, które można przyporządkować wytworzeniu składników wartości niematerialnych Rzeczowe aktywa trwałe Rzeczowe aktywa trwałe wykazywane są na koniec okresu sprawozdawczego według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, po pomniejszeniu o odpisy umorzeniowe oraz odpisy z tytułu trwałej utraty ich wartości. Nieruchomości zaliczane do inwestycji wycenia się według zasad stosowanych do rzeczowych aktywów trwałych Nakłady ponoszone w terminie późniejszym Wartość bilansową rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych powiększa się o dodatkowe nakłady poniesione w okresie ich użytkowania, gdy: 1) istnieje prawdopodobieństwo, że Grupa Kapitałowa uzyska przyszłe korzyści ekonomiczne, które można przyporządkować danemu składnikowi rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych (wyższe od korzyści pierwotnie szacowanych, mierzonych np. okresem użytkowania, poprawą jakości obsługi, kosztami eksploatacji), 2) można wiarygodnie ustalić cenę nabycia lub koszt wytworzenia danego składnika rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych. Strona 21/156

22 Odpisy amortyzacyjne Amortyzacja naliczana jest od wszystkich aktywów trwałych, których wartość ulega obniżeniu na skutek używania lub upływu czasu metodą liniową przez szacowany okres użytkowania danego aktywa. Co najmniej raz w roku weryfikowana jest przyjęta metoda amortyzacji oraz okresy użytkowania. Rozpoczęcie amortyzacji rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych oraz nieruchomości inwestycyjnych następuje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek przyjęto do używania, a jej zakończenie nie później niż z chwilą: 1) zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową danego składnika aktywów, lub 2) przeznaczenia go do likwidacji, lub 3) sprzedaży, lub 4) stwierdzenia jego niedoboru, lub 5) ustalenia w wyniku weryfikacji, że przewidywana wartość końcowa składnika aktywów przewyższa jego wartość bilansową (netto). Dla niefinansowych aktywów trwałych przyjmuje się, że wartość końcowa wynosi zero, chyba że istnieje zobowiązanie strony trzeciej do ich odkupienia lub, gdy istnieje i będzie istniał pod koniec używania składnika aktywny rynek i można określić jego wartość na tym rynku. Okresy amortyzacyjne dla podstawowych grup środków trwałych, nieruchomości inwestycyjnych oraz wartości niematerialnych stosowane w Grupie Kapitałowej: Środki trwałe Budynki, lokale, spółdzielcze prawa do lokalu (w tym nieruchomości inwestycyjne) Ulepszenia w obcych środkach trwałych (budynkach, lokalach) Maszyny, urządzenia techniczne, narzędzia i przyrządy Zespoły komputerowe Środki transportu Wartości niematerialne Oprogramowanie Pozostałe wartości niematerialne Okresy Okresy od 20 do 60 lat od 1 do 20 lat (lub okres najmu, jeśli jest krótszy) od 2 do 15 lat od 2 do 10 lat od 3 do 8 lat od 2 do 17 lat od 1 do 10 lat Koszty związane z nabyciem lub wytworzeniem budynków dzieli się na istotne części składowe tego budynku (komponenty) w przypadku, gdy części składowe posiadają różne okresy użytkowania lub gdy każda z nich dostarcza Grupie Kapitałowej korzyści w inny sposób. Każda część składowa tego budynku amortyzowana jest odrębnie. Nie amortyzuje się wartości niematerialnych o nieokreślonym okresie użytkowania, które podlegają corocznemu testowi na utratę wartości zgodnie z Notą Odpisy aktualizujące z tytułu utraty wartości niefinansowych aktywów trwałych Każdorazowo na koniec okresu sprawozdawczego Grupa Kapitałowa ocenia istnienie przesłanek, które wskazują, czy nastąpiła utrata wartości któregoś ze składników niefinansowych aktywów trwałych (lub ośrodków wypracowujących środki pieniężne). W momencie rozpoznania takich przesłanek oraz corocznie w przypadku wartości niematerialnych niepodlegających amortyzacji i wartości firmy Grupa Kapitałowa dokonuje oszacowania wartości odzyskiwalnej, stanowiącej wyższą z dwóch kwot: wartość godziwą pomniejszoną o koszty sprzedaży lub wartość użytkową składnika aktywów trwałych (lub ośrodka wypracowującego środki pieniężne), a w przypadku gdy wartość bilansowa składnika aktywów przewyższa jego wartość odzyskiwalną, Grupa Kapitałowa ujmuje w rachunku zysków i strat odpis z tytułu utraty wartości. Oszacowanie powyższych wartości wymaga przyjęcia założeń dotyczących m.in. przyszłych prognozowanych przepływów pieniężnych, które Grupa Kapitałowa może uzyskać z tytułu dalszego użytkowania lub sprzedaży danego składnika aktywów trwałych (lub ośrodka wypracowującego środki pieniężne). Przyjęcie odmiennych założeń dotyczących wyceny przyszłych przepływów pieniężnych może mieć wpływ na wartość bilansową niektórych składników aktywów trwałych. W przypadku, gdy istnieją przesłanki, że nastąpiła utrata wartości majątku wspólnego, czyli aktywów, które nie wypracowują wpływów pieniężnych niezależnie od innych aktywów lub zespołów aktywów oraz nie można ustalić wartości odzyskiwalnej pojedynczego składnika aktywów zaliczanego do majątku wspólnego, Grupa Kapitałowa ustala wartość odzyskiwaną na poziomie ośrodka wypracowującego środki pieniężne, do którego dany składnik należy. Odpis aktualizacyjny z tytułu utraty wartości jest ujmowany, jeżeli wartość księgowa aktywa lub jego ośrodka wypracowującego środki pieniężne przekracza wartość odzyskiwalną. Odpis aktualizacyjny z tytułu utraty wartości jest ujmowany w rachunku zysków i strat. Odpisy aktualizacyjne z tytułu utraty wartości w przypadku ośrodków wypracowujących środki pieniężne w pierwszej kolejności redukują wartość firmy przypadającą na te ośrodki wypracowujące środki pieniężne (grupę ośrodków), a następnie redukują proporcjonalnie wartość księgową innych aktywów w ośrodku (grupie ośrodków). Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości w odniesieniu do wartości firmy nie podlega odwróceniu. W przypadku innych aktywów, odpis ten podlega odwróceniu, jeżeli nastąpiła zmiana w szacunkach służących do określenia wartości możliwej do odzyskania. Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości może być odwrócony tylko do poziomu, przy którym wartość księgowa aktywa nie przekracza wartości księgowej, która pomniejszona o kwotę amortyzacji, zostałaby wyznaczona, jeżeli nie zostałby ujęty odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości. Strona 22/156

23 2.11 Pozostałe składniki sprawozdania z sytuacji finansowej Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży i działalność zaniechana Do aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży klasyfikuje się aktywa, których wartość bilansowa ma zostać odzyskana w drodze ich odsprzedaży, a nie dalszego wykorzystania. Jako przeznaczone do sprzedaży klasyfikowane są jedynie aktywa dostępne do natychmiastowej sprzedaży w bieżącym stanie, których sprzedaż jest wysoce prawdopodobna, tzn. zdecydowano o wypełnieniu planu sprzedaży danego składnika aktywów, rozpoczęto aktywny program znalezienia nabywcy i zakończenia planu zbycia. Ponadto, taki składnik aktywów jest oferowany do sprzedaży po cenie, która jest racjonalna w odniesieniu do jego bieżącej wartości godziwej i oczekuje się, że sprzedaż zostanie ujęta jako sprzedaż zakończona w czasie jednego roku od dnia zaklasyfikowania składnika aktywów do tej kategorii. Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży ujmuje się w kwocie niższej z dwóch: wartości bilansowej lub wartości godziwej pomniejszonej o koszty zbycia tych aktywów. Odpisy aktualizujące wartość aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży ujmowane są w rachunku zysków i strat za okres, w którym dokonano tych odpisów. W stosunku do aktywów zaklasyfikowanych do tej kategorii nie nalicza się amortyzacji. Działalność zaniechana to element przedsięwzięcia Grupy, który został zbyty lub jest zakwalifikowany jako przeznaczony do sprzedaży, oraz stanowi odrębną, ważną dziedzinę działalności lub jej geograficzny obszar działalności, albo jest jednostką zależną nabytą wyłącznie z zamiarem jej odsprzedaży. Klasyfikacja do działalności zaniechanej następuje w momencie zbycia lub w momencie, gdy działalność spełnia kryteria działalności przeznaczonej do sprzedaży, jeśli ten moment nastąpił wcześniej. Grupa aktywów do zbycia, która ma zostać wycofana z użytkowania, również może być zakwalifikowana jako działalność zaniechana. W przypadku aktywów trwałych, dla których kryteria klasyfikacji do grupy aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży nie są dłużej spełnione, Grupa Kapitałowa dokonuje ich reklasyfikacji z aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży do odpowiedniej kategorii aktywów. Aktywa trwałe wycofane z aktywów przeznaczonych do sprzedaży wycenia się w niższej z dwóch wartości: 1) wartości bilansowej sprzed momentu zaklasyfikowania do aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży, pomniejszonej o amortyzację, która zostałaby ujęta, gdyby składnik aktywów (lub grupa do zbycia) nie został zakwalifikowany jako przeznaczony do sprzedaży, 2) wartości odzyskiwalnej na dzień podjęcia decyzji o zaniechaniu sprzedaży Zapasy Zapasy są wyceniane według niższej z dwóch wartości: ceny nabycia/kosztu wytworzenia i możliwej do uzyskania ceny sprzedaży netto. Ceną sprzedaży netto możliwą do uzyskania jest szacowana cena sprzedaży dokonywana w toku zwykłej działalności gospodarczej, pomniejszona o koszty wykończenia i szacowane koszty niezbędne do doprowadzenia sprzedaży do skutku. Wartość rozchodu pozycji zapasów ustala się w drodze szczegółowej identyfikacji poszczególnych cen nabycia lub kosztów wytworzenia składników, które dotyczą realizacji konkretnych przedsięwzięć Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów Pozycja obejmuje głównie prowizje rozliczane liniowo oraz inne dochody pobrane z góry, których rozliczenie do rachunku zysków i strat nastąpi w przyszłych okresach sprawozdawczych. Koszty i przychody rozliczane w czasie prezentuje się w sprawozdaniu z sytuacji finansowej w pozycji Pozostałe zobowiązania. Rozliczenia międzyokresowe czynne dotyczą poszczególnych rodzajów wydatków, których rozliczenie w ciężar rachunku zysków i strat nastąpi stosownie do upływu czasu w przyszłych okresach sprawozdawczych. Rozliczenia międzyokresowe czynne prezentuje się w sprawozdaniu z sytuacji finansowej w pozycji Inne aktywa Rezerwy Rezerwy są zobowiązaniami, których kwota lub termin zapłaty są niepewne. Rezerwy są tworzone, gdy Grupa Kapitałowa posiada obecny obowiązek (prawny lub zwyczajowo oczekiwany) wynikający ze zdarzeń przeszłych oraz prawdopodobne jest, że wypełnienie obowiązku spowoduje konieczność wypływu środków zawierających w sobie korzyści ekonomiczne oraz można dokonać wiarygodnego szacunku kwoty tego obowiązku. W przypadku, gdy wpływ wartości pieniądza w czasie jest istotny, wielkość rezerwy jest ustalana poprzez zdyskontowanie prognozowanych przyszłych przepływów pieniężnych do wartości bieżącej, przy zastosowaniu stopy dyskontowej przed opodatkowaniem, która odzwierciedla aktualne oceny rynkowe co do wartości pieniądza w czasie oraz ewentualnego ryzyka związanego z danym zobowiązaniem. Bank tworzy rezerwy na sprawy sporne z kontrahentami, klientami oraz instytucjami zewnętrznymi (np. UOKiK) po potwierdzeniu od radcy prawnego prawdopodobieństwa przegrania sprawy sądowej, rezerwy na świadczenia emerytalno-rentowe, rezerwy na udzielone zobowiązania i gwarancje oraz inne rezerwy, w szczególności rezerwę restrukturyzacyjną oraz rezerwy na potencjalne roszczenia z tytułu sprzedaży wierzytelności. Szczegółowy opis zmian przedstawiono w nocie 38 Rezerwy oraz w nocie Rezerwy pozabilansowe. Rezerwy na udzielone zobowiązania o charakterze finansowym i gwarancyjnym tworzy się zgodnie z zasadami określonymi w MSR 37. W celu określenia oczekiwanej wartości ekspozycji bilansowej, która powstanie z udzielonego zobowiązania pozabilansowego, wykorzystuje się wskaźnik konwersji kredytowej (ccf) oszacowany dla portfela ekspozycji o podobnej charakterystyce. Tak wyliczona wartość jest następnie podstawą do ustalania wysokości rezerwy, bądź poprzez porównanie jej do wartości bieżącej oczekiwanych przyszłych przepływów pieniężnych z ekspozycji bilansowej powstałej z udzielonego zobowiązania ustalonej metoda zindywidualizowana, bądź z wykorzystaniem parametrów portfelowych oszacowanych za pomocą metod statystycznych (metoda portfelowa i grupowa). Wszystkie rezerwy tworzone są w ciężar rachunku zysków i strat, oprócz zysków i strat aktuarialnych odnoszonych na inne całkowite dochody. Szczegółowy opis przyjętych zasad przedstawia nota Utrata wartości aktywów finansowych - Aktywa wyceniane według zamortyzowanego kosztu oraz nota Rezerwy pozabilansowe. Szczegółowy opis zmian stanu rezerw przedstawiono w nocie 38 Rezerwy. Strona 23/156

24 2.13 Rezerwa restrukturyzacyjna Rezerwę na koszty restrukturyzacji tworzy się, gdy spełnione są ogólne kryteria ujmowania rezerw jak również szczegółowe kryteria dotyczące powstania obowiązku, prawnego lub zwyczajowo oczekiwanego, tworzenia rezerwy na koszty restrukturyzacji określone w MSR 37. W szczególności, zwyczajowo oczekiwany obowiązek przeprowadzenia restrukturyzacji oraz tworzenia rezerwy powstaje tylko wówczas, gdy Grupa Kapitałowa Banku posiada szczegółowy, formalny plan restrukturyzacji oraz wzbudziła uzasadnione oczekiwanie stron, których plan dotyczy, że przeprowadzi działania restrukturyzacyjne poprzez rozpoczęcie wdrażania planu lub ogłoszenie głównych elementów planu tymże stronom. Szczegółowy plan restrukturyzacji określa, co najmniej działalność, lub część działalności, której ten plan dotyczy, podstawowe lokalizacje, które zostaną nim objęte, miejsce zatrudnienia, funkcje i przybliżoną liczbę pracowników, którzy mają uzyskać odszkodowania w zamian za zakończenie stosunku pracy, kwotę nakładów, które będą poniesione oraz termin, w jakim plan zostanie wdrożony. Rezerwa na restrukturyzację obejmuje tylko takie bezpośrednie nakłady powstające w wyniku restrukturyzacji, które jednocześnie: 1) w sposób nieodzowny wynikają z restrukturyzacji, 2) nie są związane z bieżącą działalnością Grupy Kapitałowej. Rezerwa na restrukturyzację nie obejmuje przyszłych strat operacyjnych Świadczenia pracownicze Zgodnie z Kodeksem Pracy pracownicy Grupy Kapitałowej mają prawo do odpraw emerytalnych lub rentowych w momencie odchodzenia na emeryturę lub rentę. Grupa Kapitałowa okresowo dokonuje wyliczenia aktuarialnego rezerwy na przyszłe zobowiązania wobec pracowników. Rezerwa na wynikające z Kodeksu Pracy odprawy emerytalne i rentowe tworzona jest indywidualnie dla każdego pracownika na podstawie wyceny aktuarialnej sporządzanej okresowo przez niezależną firmę doradztwa aktuarialnego. Podstawę do wyznaczania wartości rezerw na świadczenia pracownicze stanowią regulacje wewnętrzne, a w szczególności Zakładowe Układy Zbiorowe Pracy obowiązujące w Spółkach Grupy Kapitałowej. Wycena rezerw na świadczenia pracownicze dokonywana jest z zastosowaniem technik i założeń aktuarialnych. W kalkulacji rezerwy uwzględniono wszystkie odprawy emerytalne i rentowe, które mogą być w przyszłości wypłacone. Rezerwę utworzono na podstawie listy osób zawierającej wszystkie niezbędne dane o pracownikach, ze szczególnym uwzględnieniem stażu pracy, wieku oraz płci. Naliczone rezerwy są równe zdyskontowanym płatnościom, które w przyszłości zostaną dokonane, z uwzględnieniem rotacji zatrudnienia i dotyczą okresu od końca okresu sprawozdawczego. Zyski i straty z obliczeń aktuarialnych są rozpoznawane w innych dochodach całkowitych. Grupa Kapitałowa tworzy rezerwę na przyszłe zobowiązania z tytułu odszkodowań i odpraw pieniężnych wypłacanych pracownikom, z którymi zostaje rozwiązany stosunek pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, a także rozliczenia okresowe z tytułu kosztów przypadających na bieżący okres, które poniesione zostaną w przyszłym okresie, w tym premii oraz z tytułu niewykorzystanych urlopów wypoczynkowych, po uwzględnieniu wszystkich pozostających do wykorzystania zaległych dni urlopów. Świadczenia pracownicze obejmują również pracowniczy program emerytalny stanowiący program określonych składek, ujmowany w kosztach w pozycji Wynagrodzenia oraz program zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze, którego część ujmowana jest jako zobowiązanie z tytułu płatności na bazie akcji rozliczonych w środkach pieniężnych, zgodnie z MSSF 2 Płatności w formie akcji Zobowiązania warunkowe W ramach działalności operacyjnej Grupa Kapitałowa zawiera transakcje, które w momencie ich zawarcia nie są ujmowane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej jako aktywa lub zobowiązania, lecz powodują powstanie zobowiązań warunkowych. Zgodnie z MSR 37 zobowiązanie warunkowe jest: 1) możliwym obowiązkiem, który powstaje na skutek zdarzeń przeszłych, których istnienie zostanie potwierdzone dopiero w momencie wystąpienia lub niewystąpienia jednego lub większej ilości niepewnych przyszłych zdarzeń, które nie w pełni podlegają kontroli podmiotów z Grupy Kapitałowej, 2) obecnym obowiązkiem, który powstaje na skutek zdarzeń przeszłych, ale nie jest ujmowany w sprawozdaniu z sytuacji finansowej, ponieważ nie jest prawdopodobne, aby konieczne było wydatkowanie środków pieniężnych lub innych aktywów w celu wypełnienia obowiązku lub kwoty zobowiązania nie można oszacować w sposób wiarygodny. Wyjąwszy przypadek, gdy możliwość wypływu środków z tytułu wypełnienia obowiązku jest znikoma, jednostka podaje na dzień bilansowy, w odniesieniu do każdego rodzaju zobowiązań warunkowych, krótki opis rodzaju zobowiązania warunkowego oraz, jeśli jest to wykonalne, ujawnia: a) wartość szacunkową jego skutków finansowych, b) przesłanki świadczące o istnieniu niepewności co do kwoty lub terminu wystąpienia wypływu środków oraz c) możliwości uzyskania zwrotów. Szczegółowe informacje przedstawia Nota 40 Zobowiązania warunkowe oraz pozabilansowe zobowiązania otrzymane. Zgodnie z MSR 37 w momencie początkowego ujęcia umowę gwarancji finansowej wycenia się do wartości godziwej. Po początkowym ujęciu wycenia się ją według wartości wyższej z: 1) wartości ustalonej zgodnie z MSR 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe oraz 2) wartości początkowej pomniejszonej, w odpowiednich przypadkach, o skumulowane odpisy amortyzacyjne ujęte zgodnie z MSR 18 Przychody. Zasady tworzenia rezerw na udzielone zobowiązania pozabilansowe opisane są w nocie 2.12 Rezerwy oraz w nocie Rezerwy pozabilansowe. Strona 24/156

25 2.16 Kapitały własne Kapitały własne stanowią kapitały i fundusze tworzone zgodnie przepisami prawa. Podział na poszczególne pozycje, opisane poniżej wynika z Kodeksu spółek handlowych, ustawy Prawo bankowe oraz wymogów MSR 1.7, MSR 1.78.e, MSR 1.54.q-r i MSR 1.79.b. Zgodnie z MSR 1 do kapitałów własnych zaliczane są także niepodzielone zyski i niepokryte straty z lat ubiegłych, różnice kursowe z przeliczenia jednostek zagranicznych, część efektywną relacji zabezpieczających przepływy pieniężne, zyski i straty aktuarialne oraz rezultat wyceny instrumentów finansowych klasyfikowanych jako dostępne do sprzedaży wraz ze związanymi z nimi wartościami podatku odroczonego. Pozycje kapitałów własnych jednostek zależnych, inne niż kapitał zakładowy w części, w jakiej jednostka dominująca jest właścicielem jednostki zależnej, dodaje się do odpowiednich pozycji kapitałów własnych jednostki dominującej. Do kapitałów własnych Grupy Kapitałowej włącza się tylko te części kapitałów własnych jednostek zależnych, które powstały po dniu nabycia udziałów lub akcji przez jednostkę dominującą. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w Polsce podziałowi i dystrybucji podlegają jedynie kapitały własne jednostki dominującej i poszczególnych spółek zależnych ustalone na podstawie jednostkowych sprawozdań finansowych Kapitał zakładowy Kapitał zakładowy stanowi kapitał jednostki dominującej i wykazany jest w wysokości zgodnej ze statutem oraz wpisem do rejestru przedsiębiorców według wartości nominalnej Kapitał zapasowy Kapitał zapasowy tworzony jest zgodnie ze statutami Spółek Grupy Kapitałowej z odpisów z zysku oraz premii emisyjnych uzyskanych z emisji akcji pomniejszonych o koszty przeprowadzenia emisji i przeznaczony jest na pokrycie strat bilansowych, jakie mogą wyniknąć w związku z działalnością Spółek Grupy Kapitałowej Inne dochody całkowite Inne dochody całkowite obejmują skutki wyceny aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży oraz związaną z nim wartość podatku odroczonego, efektywną część zabezpieczenia przepływów pieniężnych w ramach rachunkowości zabezpieczeń oraz związaną z nią wartość podatku odroczonego, jak również zyski i straty aktuarialne oraz związaną z nią wartość podatku odroczonego. Ponadto pozycja obejmuje udział jednostki dominującej w kapitale z aktualizacji wyceny jednostek stowarzyszonych oraz różnice kursowe powstałe z przeliczenia na walutę polską wyniku finansowego netto jednostki zagranicznej po kursie stanowiącym średnią arytmetyczną średnich kursów waluty na dzień kończący każdy miesiąc okresu obrotowego, ogłoszonych przez Narodowy Bank Polski oraz różnice kursowe powstałe z wyceny aktywów netto w jednostce zagranicznej Fundusz ogólnego ryzyka Fundusz ogólnego ryzyka w PKO Banku Polskim SA tworzony jest zgodnie z ustawą Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku (Dz. U. z 2012 roku, poz z późniejszymi zmianami), zwaną dalej Prawo bankowe, z odpisów z zysku netto i przeznaczony jest na niezidentyfikowane ryzyka działalności Banku Pozostałe kapitały rezerwowe Kapitały rezerwowe są tworzone z odpisów z zysku netto. Kapitały rezerwowe przeznaczone są wyłącznie na pokrycie mogących powstać strat bilansowych Udziały niekontrolujące Udziały niekontrolujące stanowią tę część kapitałów w jednostce zależnej, której nie można bezpośrednio lub pośrednio przyporządkować do jednostki dominującej Ustalanie wyniku finansowego Grupa Kapitałowa ujmuje wszystkie istotne pozycje kosztów i przychodów zgodnie z zasadami: memoriału, współmierności przychodów i kosztów, ujmowania i wyceny aktywów i zobowiązań, tworzenia odpisów z tytułu utraty wartości Przychody i koszty z tytułu odsetek Przychody i koszty z tytułu odsetek obejmują odsetki, w tym premię i dyskonto z tytułu instrumentów finansowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu oraz instrumentów wycenianych do wartości godziwej, z wyjątkiem instrumentów pochodnych. Przychody odsetkowe, w przypadku aktywów finansowych lub grupy podobnych aktywów finansowych, dla których dokonano odpisu z tytułu utraty wartości, są naliczane od wartości bieżącej należności (to jest wartości pomniejszonej o odpis aktualizujący wartość) przy zastosowaniu aktualnej stopy procentowej użytej do zdyskontowania przyszłych przepływów pieniężnych dla celów oszacowania straty z tytułu utraty wartości. Przychody/koszty odsetkowe z tytułu instrumentów pochodnych, wykazywane są w pozycji Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej lub Wynik z pozycji wymiany (w przypadku CIRS), z wyjątkiem instrumentów pochodnych zakwalifikowanych jako instrumenty zabezpieczające do rachunkowości zabezpieczeń, które prezentowane są w wyniku odsetkowym. W przychodach odsetkowych ujmowane są również rozliczane w czasie z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej opłaty i prowizje otrzymane i zapłacone, wchodzące w skład wyceny instrumentu finansowego. Przychody i koszty odsetkowe ujmowane są na zasadzie memoriałowej i z zastosowaniem metody efektywnej stopy procentowej. Efektywna stopa jest stopą, która dyskontuje oszacowane przyszłe pieniężne wpływy oraz płatności dokonywane w oczekiwanym okresie do wygaśnięcia instrumentu finansowego, a w uzasadnionych przypadkach w okresie krótszym, do bilansowej wartości netto składnika aktywów lub zobowiązania finansowego. Wyliczenie efektywnej stopy obejmuje wszelkie płacone i otrzymywane przez strony umowy prowizje, koszty transakcji oraz wszelkie inne premie i dyskonta stanowiące integralną część efektywnej stopy procentowej. W przychodach odsetkowych ujęty został również efekt wyceny do wartości godziwej aktywów finansowych nabytych spółek Grupy Nordea. Strona 25/156

26 Przychody i koszty z tytułu prowizji i opłat Przychody z tytułu prowizji i opłat ujmuje się zasadniczo według zasady memoriału z chwilą wykonania usługi. Do przychodów zaliczane są jednorazowo opłaty pobierane przez Grupę Kapitałową za wykonanie czynności, niezwiązane bezpośrednio z powstaniem kredytów, pożyczek i innych należności, a także rozliczane liniowo opłaty za świadczenie usług przez Grupę Kapitałową w okresie dłuższym niż 3 miesiące. Do przychodów prowizyjnych zalicza się także opłaty i prowizje rozliczane w czasie metodą liniową, otrzymane od udzielonych kredytów i pożyczek o nieustalonych harmonogramach przyszłych przepływów pieniężnych, dla których nie można ustalić efektywnej stopy procentowej Przychody i koszty z tytułu sprzedaży produktów ubezpieczeniowych powiązanych z kredytami i pożyczkami Z uwagi na fakt, iż Grupa Kapitałowa oferuje produkty ubezpieczeniowe wraz z kredytami i pożyczkami i brak jest możliwości zakupu w Grupie identycznego, co do formy prawnej, warunków i treści ekonomicznej produktu ubezpieczeniowego bez zakupu kredytu czy pożyczki, opłaty uzyskiwane przez Grupę z tytułu sprzedaży produktów ubezpieczeniowych traktowane są jako integralna część wynagrodzenia z tytułu oferowanych instrumentów finansowych. Otrzymane oraz należne Grupie Kapitałowej wynagrodzenie z tytułu oferowania produktów ubezpieczeniowych dla produktów bezpośrednio powiązanych z instrumentami finansowymi jest rozliczane metodą efektywnej stopy procentowej i ujmowane w przychodzie odsetkowym. Otrzymane oraz należne Grupie Kapitałowej wynagrodzenie z tytułu wykonywania usługi pośrednictwa ujmowane jest w przychodach z tytułu prowizji w momencie sprzedaży produktu ubezpieczeniowego lub jego odnowienia. Podział wynagrodzenia na część prowizyjną oraz odsetkową dokonywany jest w proporcji wartości godziwej instrumentu finansowego oraz wartości godziwej usługi pośrednictwa w stosunku do sumy obu tych wartości. Koszty bezpośrednio związane ze sprzedażą produktów ubezpieczeniowych są rozliczane w analogiczny sposób do rozliczania przychodów, z zachowaniem zasady współmierności przychodów i kosztów, tj. jako element zamortyzowanego kosztu instrumentu finansowego lub jednorazowo. Grupa Kapitałowa dokonuje okresowego oszacowania kwoty wynagrodzenia, które będzie w przyszłości podlegało zwrotowi w związku z wcześniejszym zakończeniem umowy ubezpieczeniowej i odpowiednio pomniejsza rozpoznawane przychody odsetkowe lub prowizyjne Przychody z tytułu dywidend Przychody z tytułu dywidend są ujmowane w rachunku zysków i strat Grupy Kapitałowej w dniu ustalenia praw udziałowców/akcjonariuszy do ich otrzymania Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat zawiera zyski i straty powstałe w wyniku zbycia instrumentów finansowych zaliczonych do aktywów/zobowiązań finansowych wycenianych do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat oraz efekt ich wyceny do wartości godziwej. W pozycji ujmowana jest również, jak opisano w nocie część nieefektywna zabezpieczenia zmienności przepływów pieniężnych Wynik na inwestycyjnych papierach wartościowych Wynik na inwestycyjnych papierach wartościowych zawiera zyski i straty powstałe w wyniku zbycia instrumentów finansowych zaklasyfikowanych do portfela dostępnych do sprzedaży oraz utrzymywanych do terminu zapadalności Wynik z pozycji wymiany Wynik z pozycji wymiany obejmuje dodatnie i ujemne różnice kursowe, zarówno zrealizowane, jak i niezrealizowane, wynikające z codziennej wyceny aktywów i zobowiązań walutowych według obowiązującego na koniec okresu sprawozdawczego średniego kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski oraz z wyceny do wartości godziwej niezrealizowanych instrumentów pochodnych (FX forward, FX swap, CIRS oraz opcje walutowe). Grupa Kapitałowa ujmuje w wyniku z pozycji wymiany walutowej dodatnie i ujemne różnice kursowe zarówno zrealizowane jak i niezrealizowane, z wyceny do wartości godziwej niezrealizowanych opcji walutowych. Z ekonomicznego punktu widzenia, przyjęty sposób prezentacji wyniku z opcji walutowych pozwala na symetryczne ujmowanie wyniku z opcji walutowych i zabezpieczających je transakcji natychmiastowych i terminowych (zabezpieczających pozycję walutową generowaną w efekcie oddziaływania zmian parametrów rynkowych na pozycję w opcjach walutowych). W wyniku z pozycji wymiany wykazane są również skutki zmiany wartości godziwej oraz wynik zrealizowany na opcji na indeks złota, z uwagi na fakt, iż Bank traktuje złoto jak jedną z walut analogicznie do przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 roku w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych. Grupa Kapitałowa wykazała aktywa i zobowiązania pieniężne stanowiące bilansowe i pozabilansowe pozycje walutowe w złotych po przeliczeniu według średniego kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego na koniec okresu sprawozdawczego. Odpisy z tytułu utraty wartości kredytów, pożyczek i innych należności wyrażone w walutach obcych, które są tworzone w złotych, podlegają uaktualnieniu wraz ze zmianą wartości wyceny aktywów walutowych, na które są tworzone. Zrealizowane i niezrealizowane różnice kursowe zaliczane są do rachunku zysków i strat Pozostałe przychody i koszty operacyjne Do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych zalicza się przychody i koszty niezwiązane bezpośrednio z działalnością bankową. Pozostałe przychody operacyjne obejmują głównie zyski ze sprzedaży inwestycji mieszkaniowych, sprzedaży/likwidacji składników majątku trwałego i aktywów przejętych za długi, sprzedaży udziałów jednostki zależnej, odzyskanych należności nieściągalnych, otrzymanych odszkodowań, kar, grzywien, przychodów z tytułu dzierżawy/najmu nieruchomości. Natomiast na pozostałe koszty operacyjne składają się głównie straty ze sprzedaży/likwidacji majątku trwałego, w tym aktywów przejętych za długi, koszty windykacji należności oraz koszty przekazanych darowizn. Strona 26/156

27 Do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych zalicza się również, w spółkach Grupy Kapitałowej, odpowiednio przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, jak również koszty ich wytworzenia. Przychody ze świadczenia usług budowlanych (działalność deweloperska) rozpoznawane są z zastosowaniem metody zakończonego kontraktu, polegającej na ujmowaniu w trakcie trwania budowy wszystkich kosztów dotyczących inwestycji mieszkaniowych jako produkcji w toku, natomiast wpłat wnoszonych na poczet nabycia lokali jako przychodów przyszłych okresów Podatek dochodowy Podatek dochodowy ujmowany jest jako podatek bieżący oraz podatek odroczony. Podatek dochodowy bieżący ujmowany jest w rachunku zysków i strat. Podatek dochodowy odroczony w zależności od źródła pochodzenia różnic przejściowych, ujmowany jest w rachunku zysków i strat lub w pozycji Inne dochody całkowite w sprawozdaniu z całkowitych dochodów Podatek bieżący Podatek dochodowy bieżący obliczany jest na podstawie zysku księgowego brutto skorygowanego o przychody, które zgodnie z przepisami podatkowymi nie są zaliczane do przychodów podatkowych, przychody podatkowe niebędące przychodami księgowymi, koszty niestanowiące kosztów uzyskania przychodów i koszty podatkowe niebędące kosztami księgowymi, zgodnie z właściwymi przepisami prawa podatkowego. Pozycje te obejmują głównie przychody i koszty z tytułu odsetek naliczonych do otrzymania i zapłacenia, odpisy z tytułu utraty wartości należności oraz rezerwy na zobowiązania pozabilansowe. Przy ustaleniu podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych uwzględnia się przepisy właściwe dla poszczególnych krajowych jurysdykcji podatkowych, dotyczące opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych dochodów Spółek Grupy Kapitałowej. Jednocześnie uwzględnia się normy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 maja 2001 roku w sprawie przedłużenia bankom udzielającym pożyczek (kredytów) na cele budownictwa mieszkaniowego terminów wpłat zaliczek i podatku dochodowego od osób prawnych (Dz. U. Nr 43, poz. 482), zgodnie z którym moment opodatkowania wartości skapitalizowanych odsetek niespłaconych przez kredytobiorcę i niewykupionych przejściowo ze środków budżetu państwa odroczony jest do dnia faktycznej spłaty lub wykupu tych odsetek, w związku z czym Grupa Kapitałowa rozpoznaje od odsetek skapitalizowanych od kredytów mieszkaniowych objętych ustawą rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego Podatek dochodowy odroczony Podatek dochodowy odroczony ujmowany jest w wysokości różnicy pomiędzy wartością podatkową aktywów i zobowiązań a ich wartością bilansową dla celów raportowania finansowego. Grupa Kapitałowa tworzy rezerwę oraz aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Wartość podatku dochodowego odroczonego ustalana jest jako różnica między wartością bilansową a podatkową aktywów i zobowiązań przeliczona odpowiednią stawką podatkową. Rezerwa i aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego Grupy Kapitałowej wykazywane są w sprawozdaniu z sytuacji finansowej odpowiednio po stronie aktywów lub zobowiązań. Zmiana stanu rezerwy oraz aktywa z tytułu podatku dochodowego odroczonego zaliczana jest do obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego (pozycja: Podatek dochodowy w Rachunku zysków i strat ) z wyjątkiem skutków wyceny aktywów finansowych i zysków i strat aktuarialnych odnoszonych na inne dochody całkowite, w przypadku, których zmiany stanu rezerwy oraz aktywa z tytułu podatku dochodowego odroczonego są również rozliczane z innymi dochodami całkowitymi. Przy ustalaniu podatku dochodowego odroczonego uwzględnia się wartość aktywa i rezerwy na odroczony podatek na początek i koniec okresu sprawozdawczego. Wartość bilansowa składnika aktywów z tytułu odroczonego podatku jest weryfikowana każdorazowo na koniec okresu sprawozdawczego i ulega stosownemu obniżeniu, o ile przestało być prawdopodobne osiągnięcie dochodu do opodatkowania wystarczającego do częściowego lub całkowitego zrealizowania składnika aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego oraz rezerwy na podatek odroczony wyceniane są z zastosowaniem stawek podatkowych, które według przewidywań będą obowiązywać w okresie, gdy składnik aktywów zostanie zrealizowany lub rezerwa rozwiązana, przyjmując za podstawę stawki podatkowe (i przepisy podatkowe) obowiązujące na koniec okresu sprawozdawczego lub takie, których obowiązywanie w przyszłości jest pewne na koniec okresu sprawozdawczego. Grupa Kapitałowa dla spółek działających na terytorium Polski stosuje dla odroczonego podatku dochodowego stawkę podatkową w wysokości 19%, dla spółek działających na terytorium Ukrainy w wysokości 18%, dla spółki działającej na terytorium Szwecji w wysokości 22%. Grupa Kapitałowa kompensuje ze sobą aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego z rezerwami z tytułu odroczonego podatku dochodowego wtedy i tylko wtedy, gdy posiada możliwy do wyegzekwowania tytuł prawny do przeprowadzenia kompensat należności ze zobowiązaniami z tytułu bieżącego podatku i odroczony podatek dochodowy ma związek z tym samym podatnikiem i tym samym organem podatkowym Ważniejsze szacunki i oceny Grupa Kapitałowa podczas sporządzania sprawozdania finansowego dokonuje pewnych szacunków i przyjmuje założenia, które bezpośrednio mają wpływ zarówno na sprawozdanie finansowe, jak i na ujętą w nim informację uzupełniającą. Szacunki i założenia, które Grupa Kapitałowa przyjmuje do wykazywania wartości aktywów i zobowiązań oraz przychodów i kosztów, dokonywane są przy wykorzystaniu danych historycznych oraz innych czynników, które są dostępne oraz uznawane za właściwe w danych okolicznościach. Założenia, co do przyszłości oraz dostępne dane służą do szacowania wartości bilansowych aktywów oraz zobowiązań, których nie można jednoznacznie określić przy wykorzystaniu innych źródeł. Przy dokonywaniu szacunków Grupa Kapitałowa uwzględnia przyczyny oraz źródła niepewności, które są przewidywane na koniec okresu sprawozdawczego. Wyniki rzeczywiste mogą się różnić od wartości szacunkowych. Dokonywane przez Grupę Kapitałową szacunki oraz założenia są poddawane bieżącym przeglądom. Korekty szacunków są rozpoznawane w tym okresie, w którym dokonano zmiany szacunków, jeżeli korekty dotyczą tylko tego okresu. Natomiast, jeżeli korekty wpływają zarówno na okres, w którym dokonano zmiany, jak i na przyszłe okresy, są one rozpoznawane w okresie, w którym dokonano zmiany oraz w okresach przyszłych. Strona 27/156

28 Poniżej przedstawiono najistotniejsze obszary, dla których Grupa Kapitałowa dokonuje oszacowań: Utrata wartości kredytów i pożyczek Strata z tytułu utraty wartości jest ponoszona, gdy istnieją obiektywne przesłanki utraty wartości wynikające z jednego lub więcej zdarzeń mających miejsce po początkowym ujęciu składnika aktywów ( zdarzenie powodujące stratę ), oraz to zdarzenie ma wpływ na oczekiwane przyszłe przepływy pieniężne wynikające ze składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów finansowych, których wiarygodne oszacowanie jest możliwe. Grupa Kapitałowa planuje przyszłe przepływy pieniężne na podstawie szacunków opartych na historycznych parametrach. Metodyka i założenia wykorzystywane przy szacowaniu odpisów poddawane są regularnym przeglądom w celu zmniejszenia różnic pomiędzy szacunkową a rzeczywistą wielkością strat. Wpływ zwiększenia/zmniejszenia przepływów pieniężnych dla portfela kredytów i pożyczek Banku, w przypadku których utrata wartości została rozpoznana w oparciu o indywidualną analizę przyszłych przepływów pieniężnych z tytułu spłat i odzysków z zabezpieczeń, czyli ekspozycji objętych metodą zindywidualizowaną oraz wpływ zwiększenia/zmniejszenia wysokości parametrów portfelowych dla portfela kredytów i pożyczek Banku ocenianych metodą portfelową i grupową przedstawia poniższa tabela (w milionach PLN): Szacunkowa zmiana utraty wartości kredytów i pożyczek na skutek: zmiany wartości bieżącej szacowanych przepływów pieniężnych dla portfela kredytów i pożyczek Banku z rozpoznaną indywidualnie utratą wartości ocenianych metodą zindywidualizowaną scenariusz +10% scenariusz -10% scenariusz +10% scenariusz -10% (260) 405 (287) 462 zmiany prawdopodobieństwa defaultu 84 (84) 73 (73) zmiany stóp odzysku (478) 479 (545) Wycena instrumentów pochodnych oraz nienotowanych papierów dłużnych dostępnych do sprzedaży Wartość godziwą nieopcyjnych instrumentów pochodnych wyznacza się stosując modele wyceny bazującej na zdyskontowanych przepływach pieniężnych możliwych do otrzymania z danego instrumentu finansowego. Opcje wyceniane są przy użyciu modeli wyceny opcji. Zmienne oraz założenia używane do wyceny obejmują, w miarę dostępności, dane pochodzące z możliwych do obserwacji rynków. Wartość godziwa instrumentów pochodnych uwzględnia własne ryzyko kredytowe jak i ryzyko kredytowe kontrahenta. W przypadku instrumentów pochodnych kalkulowana jest korekta wyceny instrumentów pochodnych odzwierciedlająca ryzyko kredytowe kontrahenta CVA (credit value adjustment) oraz korekta wyceny instrumentów pochodnych odzwierciedlająca własne ryzyko kredytowe DVA (debit value adjustment). Proces kalkulacji korekt CVA i DVA obejmuje wybór metody wyznaczenia spreadu na ryzyko kredytowe kontrahenta lub Banku (np. metoda ceny rynkowej oparta na płynnych notowaniach cen instrumentów dłużnych wyemitowanych przez kontrahenta, metoda spreadu implikowanego z kontraktów Credit Default Swap), oszacowanie prawdopodobieństwa niewypłacalności kontrahenta lub Banku oraz stopy odzysku, wybór metody wyliczania korekt CVA i DVA (metoda zaawansowana, uwzględniająca zabezpieczenia lub też metoda uproszczona) oraz wyliczenie wysokości korekt CVA i DVA. Na dzień 31 grudnia 2014 roku wartość z tytułu CVA i DVA wynosiła 4 miliony PLN. Wartość godziwą papierów dłużnych dostępnych do sprzedaży nienotowanych na aktywnym rynku wyznacza się stosując modele wyceny bazujące na zdyskontowanych przepływach pieniężnych możliwych do otrzymania z danego instrumentu finansowego. Przy wycenie nienotowanych papierów dłużnych dostępnych do sprzedaży przyjmowane są również założenia dotyczące ryzyka kredytowego kontrahenta, które wpływają na wycenę instrumentów. Ryzyko kredytowe dla papierów wartościowych, dla których brak jest dostępnej wiarygodnej ceny rynkowej jest uwzględnione w marży, której metodyka wyceny jest spójna z kalkulacją spreadów kredytowych do wyznaczania korekt CVA i DVA. Stosowane przez Bank techniki wyceny nieopcyjnych instrumentów pochodnych opierają się na krzywych dochodowości konstruowanych na podstawie dostępnych danych rynkowych (stawki depozytów na rynku międzybankowym, kwotowania transakcji IRS). Grupa przeprowadziła symulację w celu ustalenia możliwego wpływu zmian krzywych dochodowości na wycenę transakcji. Poniżej przedstawiono wyniki symulacji szacunkowych zmian wyceny nieopcyjnych instrumentów pochodnych przy przesunięciu równoległym krzywych dochodowości: a) dla całego portfela nieopcyjnych instrumentów pochodnych (w milionach PLN): Szacunkowa zmiana wyceny przy przesunięciu równoległym krzywych dochodowości o: scenariusz +50bp scenariusz -50bp scenariusz +50bp scenariusz -50bp IRS (44) 44 (63) 64 CIRS (99) 104 (77) 81 pozostałe instrumenty (2) 2 4 (4) Razem (145) 150 (136) 141 b) instrumentów objętych rachunkowością zabezpieczeń (w milionach PLN): Szacunkowa zmiana wyceny przy przesunięciu równoległym krzywych dochodowości o: scenariusz +50bp scenariusz -50bp scenariusz +50bp scenariusz -50bp IRS (67) 68 (73) 74 CIRS (99) 104 (77) 81 Razem (166) 172 (150) 155 Strona 28/156

29 Kalkulacja rezerw na świadczenia pracownicze Rezerwa na odprawy emerytalne i rentowe tworzona jest na podstawie wyceny aktuarialnej sporządzanej okresowo przez niezależną firmę doradztwa aktuarialnego. Wycena rezerw na świadczenia pracownicze dokonywana jest z zastosowaniem technik i założeń aktuarialnych. W kalkulacji rezerwy uwzględniono wszystkie odprawy emerytalne i rentowe, które mogą być w przyszłości wypłacone. Grupa Kapitałowa dokonała aktualizacji szacunków na dzień 31 grudnia 2014 roku wykorzystując kalkulacje przeprowadzone przez zewnętrznego, niezależnego aktuariusza. Naliczone rezerwy są równe zdyskontowanym płatnościom, które w przyszłości zostaną dokonane, z uwzględnieniem rotacji zatrudnienia i dotyczą okresu do dnia kończącego okres sprawozdawczy. Istotnym elementem wpływającym na wysokość rezerwy jest przyjęta stopa dyskonta finansowego, która została przyjęta przez Bank na poziomie 2,75%. W 2013 roku przyjęta stopa dyskonta finansowego wynosiła 4%. Wpływ zwiększenia/zmniejszenia stopy dyskonta finansowego oraz podstawowych założeń aktuarialnych o 1 p.p. na zmniejszenie/zwiększenie wartości rezerwy na odprawy emerytalne i rentowe na dzień 31 grudnia 2014 roku przedstawia poniższa tabela (w milionach PLN): Szacunkowa zmiana rezerwy na dzień Stopa dyskonta finansowego scenariusz +1pp scenariusz -1pp scenariusz +1pp scenariusz -1pp Rezerwa na odprawy emerytalne oraz rentowe (4) 5 5 (4) Zyski i straty obliczeń aktuarialnych są rozpoznawane w innych dochodach całkowitych. Planowane wzrosty podstaw Grupa Kapitałowa tworzy rezerwę na przyszłe zobowiązania z tytułu niewykorzystanych urlopów wypoczynkowych, po uwzględnieniu wszystkich pozostających do wykorzystania zaległych dni urlopów oraz z tytułu odszkodowań i odpraw pieniężnych wypłacanych pracownikom, z którymi zostaje rozwiązany stosunek pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, a także z tytułu kosztów przypadających na bieżący okres, które poniesione zostaną w przyszłym okresie, w tym premii Okresy użytkowania rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych oraz nieruchomości inwestycyjnych Przy szacowaniu długości okresu użytkowania poszczególnych rodzajów rzeczowych aktywów trwałych, wartości niematerialnych oraz nieruchomości inwestycyjnych uwzględniane są następujące czynniki: 1) oczekiwane zużycie fizyczne szacowane w oparciu o dotychczasowe przeciętne okresy użytkowania, odzwierciedlające tempo zużycia fizycznego, intensywność wykorzystania, itp., 2) utrata przydatności z przyczyn technologicznych lub rynkowych, 3) prawne i inne ograniczenia dotyczące wykorzystania składnika aktywów, 4) oczekiwane wykorzystanie składnika aktywów oceniane na podstawie oczekiwanej zdolności produkcyjnej lub wielkości produkcji, 5) inne okoliczności mające wpływ na okres użytkowania tego rodzaju aktywów. W przypadku, gdy okres korzystania ze składnika aktywów wynika z tytułów umownych, okres użytkowania odpowiada okresowi wynikającemu z tych tytułów umownych. W sytuacji, gdy szacowany okres użytkowania jest krótszy niż okres wynikający z tytułów umownych, przyjmuje się szacowany okres użytkowania. W przypadku aktywów zidentyfikowanych w wyniku transakcji przejęcia Nordea Bank Polska, tj. relacji z klientami oraz value in force, amortyzacja dokonywana jest metodą degresywną przez okres odpowiednio 10 i 15 lat, na podstawie szacowanego tempa konsumowania korzyści ekonomicznych z tytułu ich użytkowania. Wpływ zmiany długości okresu użytkowania dla składników majątkowych podlegających amortyzacji, z grupy grunty i budynki, wpływających na zmiany wyniku finansowego przedstawia poniższa tabela (w milionach PLN): Zmiana długości okresu użytkowania dla składników majątkowych podlegających amortyzacji z grupy grunty i budynki scenariusz +10 lat scenariusz -10 lat scenariusz +10 lat scenariusz -10 lat Koszty amortyzacji (47) 237 (28) 192 Strona 29/156

30 2.20 Zmiany zasad rachunkowości Grupa Kapitałowa sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej przyjętymi przez Unię Europejską w formie Rozporządzeń Komisji Unii Europejskiej (dalej Komisja UE). 1) Zmiany do opublikowanych standardów i interpretacji, które weszły w życie i zostały zastosowane przez Grupę Kapitałową od 1 stycznia 2014 roku Standard/interpretacja Data wydania/ publikacji Data wejścia w życie Opis zmian Rozporządzenie Komisji UE nr 1254/2012 z dnia roku MSSF 10 Skonsolidowane sprawozdania finansowe Rok obrotowy rozpoczynający się lub później (w Unii Europejskiej obowiązkowe zastosowanie od ) Nowy standard zastępuje wytyczne w sprawie kontroli i konsolidacji zawarte w MSR 27 Skonsolidowane i jednostkowe sprawozdania finansowe oraz w interpretacji SKI-12 Konsolidacja jednostki specjalnego przeznaczenia. MSSF 10 zmienia definicję kontroli w taki sposób, by dla wszystkich jednostek obowiązywały te same kryteria określania kontroli. Zmienionej definicji towarzyszą obszerne wytyczne dotyczące zastosowania. Nowy standard nie miał wpływu na obecną strukturę Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego, którego jednostką dominującą jest Bank. Podmioty identyfikowane na dzień 31 grudnia 2014 zgodnie z dotychczasową definicją kontroli jako jednostki zależnej od Banku spełniają definicję jednostki zależnej również pod nowym MSSF. W odniesieniu do funduszy emerytalnych lub funduszy inwestycyjnych występujących w Grupie Kapitałowej Banku, Bank poprzez posiadanie podmiotów zarządzających funduszami posiada zdolność do podejmowania decyzji, jednak korzyści będące wynikiem wyżej wymienionego zakresu decyzji przypadają inwestorom posiadającym jednostki uczestnictwa w funduszach. Z uwagi na wymogi regulacyjne oraz warunki rynkowe, wynagrodzenie otrzymywane przez podmioty zarządzające z tytułu zarządzania aktywami funduszy wydaje się wynagrodzeniem rynkowym. W związku z powyższym zmiana standardu nie miała zasadniczo wpływu na zakres konsolidacji funduszy. Jednocześnie, zgodnie z definicją kontroli zawartą w MSR 27 i obecnie w MSSF 10, Bank ujmuje w konsolidacji fundusz Merkury fiz an. Bank posiada 100% wyemitowanych certyfikatów inwestycyjnych wyżej wymienionego Funduszu, które dają prawo do 100 % głosów na Zgromadzeniu Inwestorów Funduszu, w kompetencjach którego jest m.in. wyrażanie zgody na realizację decyzji inwestycyjnych dotyczących portfela nieruchomościowego Funduszu i jego spółek. MSSF 11 Wspólne przedsięwzięcia Rok obrotowy rozpoczynający się lub później (w Unii Europejskiej obowiązkowe zastosowanie od ) Nowy standard zastępuje MSR 31 Udziały we wspólnych przedsięwzięciach oraz interpretację SKI-13 Wspólnie kontrolowane jednostki niepieniężny wkład wspólników. Zmiany w definicjach ograniczyły liczbę rodzajów jednostek pod wspólną kontrolą do dwóch: wspólne operacje i wspólne przedsięwzięcia. Jednocześnie wyeliminowano dotychczasową możliwość wyboru konsolidacji proporcjonalnej w odniesieniu do wspólnych przedsięwzięć. Wszyscy uczestnicy wspólnych przedsięwzięć mają obecnie obowiązek ich ujęcia metodą praw własności. Nowy standard nie miał wpływu na obecną strukturę Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego, którego jednostką dominującą jest Bank. Podmioty identyfikowane na dzień 31 grudnia 2014 zgodnie z dotychczasową definicją jako jednostki współkontrolowane spełniają kryteria wspólnego przedsięwzięcia również pod nowym MSSF. Dodatkowo wyeliminowanie możliwości wyboru konsolidacji metodą proporcjonalną nie miało wpływu na Grupę, gdyż wspólne przedsięwzięcia konsolidowane są metodą praw własności. Strona 30/156

31 Standard/interpretacja Data wydania/ publikacji Data wejścia w życie Opis zmian MSSF 12 Ujawnianie udziałów w innych jednostkach Rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2013 lub później (w Unii Europejskiej obowiązkowe zastosowanie od ) Nowy standard dotyczy jednostek posiadających udziały w jednostce zależnej, wspólnym przedsięwzięciu, jednostce stowarzyszonej lub w niekonsolidowanej jednostce zarządzanej umową. Standard zastępuje wymogi w zakresie ujawniania informacji zawartych w MSR 27 Skonsolidowane i jednostkowe sprawozdania finansowe, MSR 28 Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych oraz MSR 31 Udziały we wspólnych przedsięwzięciach. MSSF 12 wymaga, by jednostki ujawniały informacje, które pomogą użytkownikom sprawozdań finansowych ocenić charakter, ryzyko i skutki finansowe inwestycji w jednostkach zależnych, stowarzyszonych, wspólnych przedsięwzięciach i niekonsolidowanych jednostkach zarządzanych umową. W tym celu nowy standard nakłada wymóg ujawniania informacji dotyczących wielu obszarów, w tym znaczących osądów i założeń przyjmowanych przy ustalaniu, czy jednostka kontroluje, współkontroluje czy posiada znaczący wpływ na inne jednostki; obszernych informacji o znaczeniu udziałów niekontrolujących w działalności i przepływach pieniężnych grupy; sumarycznych informacji finansowych o spółkach zależnych ze znaczącymi udziałami niekontrolującymi, a także szczegółowych informacji o udziałach w niekonsolidowanych jednostkach zarządzanych umową. Grupa dotychczasowo prezentowała szeroki zakres ujawnień o jednostkach Grupy. Dodatkowo ujawniania zaprezentowane zostały w nocie 25 Inwestycje w jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia. Zmieniony MSR 27 Jednostkowe sprawozdania finansowe Rok obrotowy rozpoczynający się lub później (w Unii Europejskiej obowiązkowe zastosowanie od ) MSR 27 został zmieniony w związku z opublikowaniem MSSF 10 Skonsolidowane sprawozdania finansowe. Celem zmienionego MSR 27 jest określenie wymogów ujmowania i prezentacji inwestycji w jednostki zależne, wspólne przedsięwzięcia oraz jednostki stowarzyszone w sytuacji, gdy jednostka sporządza jednostkowe sprawozdanie finansowe. Wytyczne na temat kontroli oraz skonsolidowanych sprawozdań finansowych zostały zastąpione przez MSSF 10. Zmiana nie miała wpływu na sprawozdania Grupy Kapitałowej. Zmieniony MSR 28 Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach Rok obrotowy rozpoczynający się lub później (w Unii Europejskiej obowiązkowe zastosowanie od ) Zmiany do MSR 28 wynikały z projektu RMSR na temat wspólnych przedsięwzięć. Rada zdecydowała o włączeniu zasad dotyczących ujmowania wspólnych przedsięwzięć metodą praw własności do MSR 28, ponieważ metoda ta ma zastosowanie zarówno do wspólnych przedsięwzięć jak też jednostek stowarzyszonych. Poza tym wyjątkiem, pozostałe wytyczne nie uległy zmianie. Zgodnie z politykami rachunkowości Grupy Kapitałowej, wspólne przedsięwzięcia i jednostki stowarzyszone są ujmowane metodą praw własności. W przypadku Grupy Kapitałowej biorąc pod uwagę, że wspólne przedsięwzięcia konsolidowane są metodą praw własności, powyższe zmiany nie mają wpływu na skonsolidowane sprawozdanie finansowe. Rozporządzenie Komisji UE nr 1256/2012 z dnia roku Kompensowanie aktywów i zobowiązań finansowych zmiany do MSR Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Zmiany wprowadzają dodatkowe objaśnienia stosowania do MSR 32, aby wyjaśnić niespójności napotykane przy stosowaniu niektórych kryteriów dotyczących kompensowania. Obejmują one m.in. wyjaśnienie, co oznacza sformułowanie posiada ważny tytuł prawny do dokonania kompensaty, oraz że niektóre mechanizmy rozliczania brutto mogą być traktowane jako rozliczane netto w przypadku spełnienia odpowiednich warunków. Stosowne ujawnienia w nocie 50 Kompensowanie aktywów i zobowiązań finansowych. Strona 31/156

32 Standard/interpretacja Data wydania/ publikacji Data wejścia w życie Opis zmian Rozporządzenie Komisji UE nr 1174/2013 z dnia roku Podmioty inwestycyjne zmiany do MSSF 10, MSSF 12 i MSR Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Zmiany wprowadzają do MSSF 10 definicję podmiotu inwestycyjnego. Podmioty takie będą zobowiązane wykazywać swoje jednostki zależne w wartości godziwej przez wynik finansowy i konsolidować jedynie te jednostki zależne, które świadczą na ich rzecz usługi związane z działalnością inwestycyjną spółki. Zmieniono również MSSF 12 tak, aby wprowadzić wymóg szczegółowych ujawnień na temat jednostek zależnych wprowadzając nowe ujawnienia na temat podmiotów inwestycyjnych i ich jednostek zależnych. W wyniku wprowadzonych zmian w MSR 27 zlikwidowano możliwość wyboru dla jednostek inwestycyjnych w zakresie wyceny inwestycji w niektórych jednostkach zależnych według kosztu lub według wartości godziwej w ich jednostkowych sprawozdaniach finansowych. Powyższe zmiany nie miały wpływu na skonsolidowane sprawozdanie finansowe. Rozporządzenie Komisji UE nr 1374/2013 z dnia roku Zmiany do MSR 36 Utrata wartości aktywów ujawnianie wartości odzyskiwalnej w odniesieniu do aktywów niefinansowych Rok obrotowy rozpoczynający się lub później (zmiany retrospektywne), możliwość wcześniejszego zastosowania Wprowadzenie wymogu ujawniania określonej wartości odzyskiwalnej aktywów niefinansowych wyłącznie w przypadku utworzenia lub odwrócenia odpisu z tytułu utraty wartości. Wprowadzono również dodatkowe wymogi w zakresie ujawniania wartości godziwej w przypadku, gdy wartość odzyskiwalna została określona w wartości godziwej pomniejszonej o koszty zbycia, w tym m.in. poziom hierarchii określony MSSF 13, w przypadku wycen na poziomie 2 lub 3 hierarchii wartości godziwej określonej w MSSF 13 kluczowe założenia przyjęte do wyceny. Powyższa zmiana miała charakter prezentacyjny. Rozporządzenie Komisji UE nr 1375/2013 z dnia roku Zmiany do MSR 39 Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena Nowacja instrumentów pochodnych oraz kontynuowanie rachunkowości zabezpieczeń Rok obrotowy rozpoczynający się lub później (zmiany retrospektywne), możliwość wcześniejszego zastosowania Poprawka zakłada złagodzenie niektórych wymogów w zakresie rachunkowości zabezpieczeń w przypadku gdy instrument pochodny musi być odnowiony w taki sposób, że jego stroną staje się centralny kontrpartner (CCP) czyli podmiot, który zajmuje pozycję między oryginalnymi stronami transakcji, stając się kupującym dla sprzedającego a sprzedającym dla kupującego. Na dzień dzisiejszy w Grupie Kapitałowej nie są identyfikowane takie przypadki nowacji. Strona 32/156

33 Nowe standardy i interpretacje oraz zmiany do powyższych, które zostały opublikowane a także zostały zatwierdzone przez Unię Europejską, a nie weszły jeszcze w życie i nie zostały jeszcze zastosowane przez Grupę Kapitałową 2) Mające zastosowanie po raz pierwszy dla sprawozdań finansowych Grupy Kapitałowej za rok 2015 Standard/interpretacja Data wydania/ publikacji Data wejścia w życie Opis potencjalnych zmian Rozporządzenie Komisji UE nr 634/2014 z dnia 13 czerwca 2014 roku KIMSF 21 Opłaty publiczne (interpretacja MSR 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe ) Rok obrotowy rozpoczynający się od lub później (ma zastosowanie retrospektywne) W Unii Europejskiej obowiązkowe zastosowanie wraz z rozpoczęciem pierwszego roku obrotowego w dniu lub później Interpretacja KIMSF 21 określa, w jaki sposób jednostka powinna rozliczać w swoim sprawozdaniu finansowym zobowiązania do zapłaty opłat nałożonych przez rządy (zobowiązania inne niż z tytułu podatku dochodowego). Zasadnicza kwestia dotyczy tego, kiedy jednostka powinna ujmować zobowiązanie do uiszczenia opłaty. KIMSF 21 określa kryteria dla rozpoznawania zobowiązania. Jednym z tych kryteriów jest wymóg obowiązku wynikającego z przeszłych zdarzeń (tzw. zdarzenia obligującego). Interpretacja wyjaśnia, że zdarzeniem obligującym, powodującym powstanie obowiązku do uiszczenia opłaty, są odpowiednie przepisy prawa powodujące konieczność uiszczenia opłaty. Interpretacja nie dotyczy opłat wchodzących w zakres MSR 12 Podatek dochodowy, a także kar i grzywien. W jej zakres nie wchodzą również płatności na rzecz rządu z tytułu usług lub przejęcia aktywów na podstawie umowy. W praktyce dla banków polskich KIMSF 21 ma zastosowanie do opłat ponoszonych przez banki na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, czyli opłaty rocznej oraz opłaty ostrożnościowej. Zgodnie z KIMSF 21 z uwagi na fakt, że zdarzeniem obligującym do poniesienia opłat na rzecz BFG jest fakt bycia objętym systemem gwarantowania BFG w danym roku, opłaty z tego tytułu muszą zostać ujęte jako zobowiązanie już na dzień 1 stycznia 2015 roku. Na podstawie opinii Komisji Nadzoru Finansowego oraz Ministerstwa Finansów w Grupie Kapitałowej rozpoznaje koszty z tego tytułu w okresie roku. Rozporządzenie Komisji UE nr 1361/2014 z dnia 18 grudnia 2014 roku Poprawki do MSSF Rok obrotowy rozpoczynający się lub później W Unii Europejskiej obowiązkowe zastosowanie wraz z rozpoczęciem swojego roku obrotowego w dniu lub później Poprawki zawierają zmiany w prezentacji, ujmowaniu, wycenie oraz zawierają zmiany terminologiczne i edycyjne. MSSF 3 Połączenia jednostek doprecyzowano, że standard nie ma zastosowania do rozliczania tworzenia wspólnego przedsięwzięcia w sprawozdaniu finansowym tego przedsięwzięcia (zapisy te zdefiniowane są w MSSF 11); MSSF 13 Wycena wartości godziwej doprecyzowano, że wyjątek zawarty w MSSF 13, dotyczący możliwości wyceny całego portfela wg wartości godziwych, a nie każdego pojedynczego aktywa lub zobowiązania (jak mówi ogólna zasada), należy stosować do wszystkich umów w zakresie MSR 39/MSSF 9; MSR 40 Nieruchomości inwestycyjne zmiana dotyczy sytuacji nabycia spółki z sektora nieruchomości i ma na celu jednoznaczne określenie, że klasyfikacja przejęcia jako nabycia aktywów albo połączenia przedsięwzięć następuje tylko i wyłącznie na podstawie MSSF 3. Natomiast klasyfikacja danego aktywa jako nieruchomość inwestycyjna lub nieruchomość dla własnych potrzeb następuje wg MSR 40 oddzielnie. Powyższe zmiany będę mieć ewentualne zastosowanie po raz pierwszy dla sprawozdań finansowych Grupy Kapitałowej za 2015 rok a ich charakter będzie prezentacyjny, wymagający ew. poszerzenia ujawnień. Strona 33/156

34 Standard/interpretacja Data wydania/ publikacji Data wejścia w życie Opis potencjalnych zmian Rozporządzenie Komisji UE 2015/28 z dnia 17 grudnia 2014 roku Poprawki do MSSF Rok obrotowy rozpoczynający się lub później. W Unii Europejskiej obowiązkowe zastosowanie wraz z rozpoczęciem pierwszego roku obrotowego w dniu lub później Poprawki do MSSF dotyczą 7 standardów i zmiany w prezentacji, ujmowaniu oraz wycenie oraz zawierają zmiany terminologiczne i edycyjne. MSSF 2 Płatności w formie akcji doprecyzowano definicje pojęć warunek rynkowy, warunki związane z dokonaniami (wynikami), warunki związane ze świadczeniem usługi i warunki nabycia uprawnień ; MSSF 3 Połączenia jednostek zmienione zostały zapisy dotyczące ujmowania zmiany wartości godziwej innych zapłat warunkowych, obecnie standard dopuszcza ich ujmowanie jedynie w rachunku zysków i strat; MSSF 8 Segmenty operacyjne - obowiązek ujawniania osądu dokonanego przez zarząd przy agregacji segmentów operacyjnych; MSR 16 Rzeczowe aktywa trwałe oraz MSR 38 Wartości niematerialne zmienione zostały zapisy dotyczące modelu przeszacowanej wartości; MSR 24 Ujawnianie informacji na temat podmiotów powiązanych dodano jako stronę powiązaną jednostkę, która świadczy usługi kluczowego personelu kierowniczego. Wprowadzono wymóg ujawnienia kwot zapłaconych za usługi zarządcze tej jednostce; MSR 37 Rezerwy, zobowiązanie warunkowe i aktywa oraz MRS 39 Instrumenty finansowe: ujawnianie i wycena zmieniające się zgodnie ze zmianami do MSSF 3. Powyższe zmiany będę mieć ewentualne zastosowanie po raz pierwszy dla sprawozdań finansowych Grupy Kapitałowej za 2015 rok i ich charakter będzie prezentacyjny, wymagający ewentualnego poszerzenia ujawnień. Rozporządzenie Komisji UE nr 2015/29 z dnia 17 grudnia 2014 roku MSR 19 Świadczenia pracownicze Rok obrotowy rozpoczynający się lub później W Unii Europejskiej obowiązkowe zastosowanie wraz z rozpoczęciem pierwszego roku obrotowego w dniu lub później Zmiany dotyczą składek wnoszonych do programów określonych świadczeń przez pracowników lub strony trzecie. Celem zmian jest uproszczenie ujęcia składek, które nie zależą od okresu zatrudnienia, na przykład składki pracownicze ustalone jako stały procent wynagrodzenia. Grupa Kapitałowa nie przewiduje aby powyższe zmiany miały wpływ na sprawozdanie finansowe Grupy Kapitałowej. Strona 34/156

35 3) Niezatwierdzone jeszcze przez Unię Europejską Standard/ interpretacja Data wydania/ publikacji Data wejścia w życie Opis potencjalnych zmian Poprawki do MSSF Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Poprawki do MSSF dotyczą 7 standardów i zmiany w prezentacji, ujmowaniu oraz wycenie oraz zawierają zmiany terminologiczne i edycyjne. Większość z nich została wprowadzana przez Unię Europejską zgodnie z Rozporządzeniem UE 2015/28 z dnia 17 grudnia 2014 roku, za wyjątkiem: MSSF 13 Wycena wartości godziwej objaśnienie, że wyjątek MSSF 9 o wycenie krótkoterminowych należności i zobowiązań według ceny nabycia nie łamie ogólnej zasady wyceny początkowej instrumentów finansowych wg wartości godziwej. Powyższe zmiany będę mieć ewentualne zastosowanie po raz pierwszy dla sprawozdań finansowych Grupy Kapitałowej za 2015 rok i ich charakter będzie prezentacyjny, wymagający ewentualnego poszerzenia ujawnień. MSSF 14 Regulacyjne rozliczenia międzyokresowe Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Standard dotyczy działalności o regulowanych cenach i dotyczy jedynie jednostek, które w momencie jego wejścia w życie nie sporządzają sprawozdań zgodnie z MSSF. Powyższy standard nie będzie miał wpływu na Grupę Kapitałową. MSSF 11 Wspólne ustalenia umowne MSSF 15 Przychody z umów z klientami Zmiany do MSR 16 Rzeczowe aktywa trwałe oraz MSR 38 Wartości niematerialne dotyczące amortyzacji i umorzenia Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Zgodnie z wprowadzonymi zmianami, nabycie udziałów we wspólnych działaniach stanowiących przedsięwzięcie będzie podlegało analogicznym zasadom jak połączenie jednostek. Oznacza to m.in.: Wycenę dodatkowych nabytych udziałów w wartości godziwej; Rozpoznawanie aktywów bądź zobowiązań z tytułu podatku odroczonego; Prezentowanie analogicznych ujawnień jakie są wymagane przy połączeniach jednostek.. Powyższe zmiany będę mieć ewentualne zastosowanie po raz pierwszy dla sprawozdań finansowych Grupy Kapitałowej za 2015 rok i ich charakter będzie prezentacyjny, wymagający ewentualnego poszerzenia ujawnień. MSSF 15 zastępuje MSR 11 Umowy o budowę, MSR 18 Przychody, KIMSF 13 Programy lojalnościowe, KIMSF 15 Umowy dotyczące budowy nieruchomości, KIMSF 18 Przekazanie aktywów przez klientów, oraz SKI 31 Przychody transakcje barterowe dotyczące usług reklamowych. Podstawową zasadą jest ujmowanie przychodów w taki sposób, aby odzwierciedlić transakcję przeniesienia na klienta towarów lub usług w kwocie odzwierciedlającej wartość wynagrodzenia, którego jednostka oczekuje w zamian za te towary lub usługi. W celu odpowiedniego momentu rozpoznania przychodu i jego wysokości, standard przedstawia pięciostopniowy model analizy polegający na: identyfikacji umowy z klientem i wiążącego zobowiązania, następnie określeniu ceny transakcyjnej, jej odpowiedniej alokacji i rozpoznaniu przychodu w momencie, kiedy zobowiązanie zostało wypełnione. Powyższe zmiany mogą spowodować zmiany w rozliczaniu przychodów w czasie i będą wymagały dodatkowych ujawnień w sprawozdaniu finansowym. Zmiana dotyczy metod stosowanych do amortyzacji, w szczególności metod innych niż liniowe, a oparte na uzyskiwaniu korzyści z aktywa w czasie. Jednoznacznie zakazano amortyzować zgodnie ze strumieniem przychodów uzyskiwanych bezpośrednio lub pośrednio z aktywa, gdyż oprócz amortyzacji na przychody wpływa wiele innych czynników. Dodatkowo obniżenie cen nie powinno skutkować obniżeniem amortyzacji, ale raczej jest wskazaniem na utratę wartości. Zmiany te nie będą miały istotnego wpływu na Grupę Kapitałową. Strona 35/156

36 Standard/ interpretacja MSSF 9 Instrumenty finansowe Data wydania/ publikacji Data wejścia w życie Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Opis potencjalnych zmian W 2014 roku RMSF zakończył prace nad MSSF 9. Do opublikowanych w poprzednich latach części dotyczących klasyfikacji i wyceny (2009 rok) i rachunkowości zabezpieczeń (2013 rok) doszły zagadnienia utraty wartości aktywów finansowych, tym samym standard zastępuje całkowicie dotychczasowy MSR 39. Nowy standard wprowadza: Model utraty wartości w oparciu o oczekiwaną stratę; Zmiany do klasyfikacji aktywów finansowych i zobowiązań finansowych; Zmiany w podejściu do rachunkowości zabezpieczeń. Klasyfikacja aktywów finansowych została oparta o model biznesowy jednostki i charakterystykę generowanych przez te aktywa przepływów pieniężnych. Standard wprowadza nową kategorią wyceny w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody (FVOCI), która będzie obejmowała instrumenty dłużne wykorzystywane w ramach modelu biznesowego zakładającego zarówno pozyskiwanie umownych przepływów pieniężnych jak i sprzedaż aktywów finansowych. Odpis z tytułu utraty wartości będzie obejmował straty oczekiwane albo w okresie 12 miesięcy albo przez cały okres obowiązywania umowy. Przychód odsetkowy dla tzw. portfela IBNR liczony będzie od wartości brutto. Nowy Standard zwiększa zakres pozycji jakie można wyznaczać na pozycje zabezpieczane, a także umożliwia wyznaczenia na instrument zabezpieczający aktywów lub zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy. Zniesiono również obowiązek retrospektywnego pomiaru efektywności zabezpieczenia przy jednoczesnym zniesieniu obowiązującego wcześniej limitu 80%-125% (warunkiem stosowania rachunkowości zabezpieczeń ma być ekonomiczna zależność pomiędzy instrumentem zabezpieczającym a pozycją zabezpieczaną). Ponadto zwiększono zakres wymaganych ujawnień dotyczących strategii zarządzania ryzykiem, przepływów pieniężnych wynikających z transakcji zabezpieczających oraz wpływu rachunkowości zabezpieczeń na sprawozdanie finansowe. Zmiany będą miały wpływ na sprawozdania finansowe Grupy Kapitałowej. Zmiany do MSR 27 Jednostkowe sprawozdania finansowe Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Zmiany umożliwiają jednostce sprawozdawczej zastosowanie metody praw własności w jednostkowym sprawozdaniu finansowym do rozliczania inwestycji w podmiotach zależnych, stowarzyszonych i we wspólnych przedsięwzięciach. Zmiany precyzują również, że jeśli podmiot dominujący zaprzestaje być jednostką inwestycyjną, powinien rozliczać swe inwestycje w jednostkach zależnych według kosztu lub metodą praw własności lub zgodnie z MSSF 9. Poprawki mają zastosowanie retrospektywne i obowiązują w stosunku do rocznych okresów sprawozdawczych. Zmiana będzie miała wpływ na jednostkowe sprawozdanie finansowe. Zmiany do MSSF 10 Skonsolidowane sprawozdania finansowe oraz MSR 28 Jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia dotyczące sprzedaży lub wniesienia aktywów przez inwestora do wspólnego przedsięwzięcia lub jednostki stowarzyszonej Rok obrotowy rozpoczynający się lub później W przypadku transakcji, w której bierze udział jednostka stowarzyszona lub wspólne przedsięwzięcie, zakres ujmowania zysków lub strat zależy od tego, czy sprzedane lub wniesione aktywa stanowią przedsięwzięcie. W przypadku gdy jednostka: sprzedaje lub wnosi aktywa stanowiące przedsięwzięcie do jednostki stowarzyszonej lub wspólnego przedsięwzięcia lub utraci kontrolę nad jednostką zależną, w skład której wchodzi przedsięwzięcie, ale nadal będzie sprawować wspólną kontrolę lub wywierać znaczący wpływ; zyski lub straty wynikające z transakcji są ujmowane w pełnej wysokości. Zmiany te będą miały wpływ na rozszerzenie ujawnień. Strona 36/156

37 Standard/ interpretacja Data wydania/ publikacji Data wejścia w życie Opis potencjalnych zmian Ulepszenia Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Projekt proponuje wprowadzenie zmian do następujących standardów: MSSF 5 Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży oraz działalność zaniechana doprecyzowuje wytyczne dotyczące reklasyfikacji aktywów pomiędzy kategoriami przeznaczone do sprzedaży i przeznaczone do przekazania właścicielom oraz sytuacji kiedy zaprzestaje się traktować aktywa jako przeznaczone do przekazania właścicielom. MSSF 7 Instrumenty finansowe: ujawnienia zmiany dotyczą następujących zagadnień: (i) obsługa kontraktów dodano dodatkowe wytyczne dotyczące tego, czy poprzez umowę na obsługę przekazywanego składnika aktywów finansowych jednostka kontynuuje zaangażowanie w przekazywany składnik aktywów finansowych; (ii) zastosowanie zmian do MSSF 7 - doprecyzowuje kwestię ujawnień w zakresie kompensowania aktywów finansowych i zobowiązań finansowych przy sporządzaniu skróconych śródrocznych sprawozdań finansowych; MSR 19 Świadczenia pracownicze doprecyzowuje podejście do ustalania stopy dyskontowej dla walut, dla których nie istnieje rozwinięty rynek obligacji korporacyjnych o wysokiej wiarygodności kredytowej; MSR 34 Śródroczna sprawozdawczość finansowa wyjaśnia określenie w innym miejscu śródrocznego raportu finansowego dotyczące ujawniania informacji o znaczących zdarzeniach i transakcjach. Zmiany te nie będą miały wpływu na Grupę Kapitałową. Zmiany do MSSF 10 Skonsolidowane sprawozdania finansowe, MSSF 12 Ujawnienia na temat udziałów w innych jednostkach oraz MSR 28 Jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Rok obrotowy rozpoczynający się lub później Zmiany dotyczą kwestii zastosowania wyjątku od konsolidacji w przypadku jednostek inwestycyjnych. Potwierdzona została możliwość wyłączenia z konsolidacji jednostek zależnych od jednostek inwestycyjnych, nawet jeśli spółka dominująca jednostki inwestycyjnej wycenia wszystkie swoje jednostki zależne w wartości godziwej. Ponadto poprawki wyjaśniają, kiedy jednostka inwestycyjna powinna konsolidować jednostkę zależną świadczącą usługi związane z działalnością inwestycyjną zamiast wyceniać ja w wartości godziwej a także upraszczają stosowanie metody praw własności dla jednostki, która sama nie jest jednostką inwestycyjną ale posiada udziały w stowarzyszonej jednostce inwestycyjnej. Zmiany te nie będą miały wpływu na Grupę Kapitałową. Wprowadzone zmiany doprecyzowują, że zasada istotności dotyczy zarówno podstawowej części sprawozdania finansowego, jak i not objaśniających, wskazują także, że wymagane jest ujawnianie jedynie informacji istotnych. Zmiany te będą miały wpływ na prezentację ujawnień. Podsumowując, Zarząd nie przewiduje, aby wprowadzenie powyższych standardów oraz interpretacji miało istotny wpływ na stosowane przez Grupę Kapitałową zasady rachunkowości, z wyjątkiem MSSF 9 (wpływ MSSF 9 na stosowane przez Grupę Kapitałową zasady rachunkowości nie został jeszcze oceniony). Grupa planuje ich zastosowanie w terminach podanych w określonych standardach i interpretacjach (bez wcześniejszego zastosowania), pod warunkiem zatwierdzenia przez UE. Strona 37/156

38 3. Nabycie na dzień 1 kwietnia 2014 roku przez PKO Bank Polski SA spółek Nordea Polska i portfela Szwedzkiego 3.1. Opis transakcji PKO Bank Polski SA w dniu 12 czerwca 2013 roku zawarł z Nordea Bank AB (publ), spółką zarejestrowaną w Szwecji, umowę ( Umowa ) dotyczącą nabycia przez Bank akcji spółek Nordea Bank Polska SA ( Spółka ), Nordea Polska Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA oraz Nordea Finance Polska SA, a także portfela wierzytelności wobec klientów korporacyjnych (aktywów tzw. portfela szwedzkiego). W kwietniu i maju 2014 roku, po spełnieniu warunków zawieszających określonych w Umowie, PKO Bank Polski SA: nabył akcje spółki Nordea Bank Polska SA W dniu 1 kwietnia 2014 roku Nordea Bank AB (publ) złożyła w wezwaniu do zapisywania się na sprzedaż akcji Nordea Bank Polska SA, ogłoszonym w dniu 3 grudnia 2013 roku przez Bank ( Wezwanie ), zapis na sprzedaż wszystkich posiadanych akcji tej Spółki, tj akcji stanowiących 99,21% kapitału zakładowego Spółki i uprawniających do 99,21% głosów na walnym zgromadzeniu Spółki. Natomiast akcjonariusze mniejszościowi złożyli w Wezwaniu zapis na sprzedaż łącznie akcji Nordea Bank Polska SA. Łączna cena nabycia wyżej wymienionych akcji w ramach Wezwania wyniosła tysiące PLN. W dniu 4 kwietnia 2014 roku, w wyniku realizacji praw z warrantów subskrypcyjnych (objętych przez PKO Bank Polski SA 1 kwietnia 2014 roku), Nordea Bank Polska SA wydała Bankowi akcji własnych zwykłych, imiennych, serii N. Cena nabycia akcji serii N wyniosła tysiąc PLN. W dniu 12 maja 2014 roku PKO Bank Polski SA, w ramach wykupu przymusowego nabył akcji spółki Nordea Bank Polska SA, tj. wszystkie pozostałe zdematerializowane akcje, za cenę tysięcy PLN. W ramach wyżej opisanych transakcji Bank nabył łącznie akcji zwykłych spółki Nordea Bank Polska SA o wartości nominalnej 5 PLN każda, stanowiących 100% kapitału zakładowego Spółki i uprawniających do 100% głosów na walnym zgromadzeniu Spółki. Łączna cena nabycia akcji spółki Nordea Bank Polska SA, z uwzględnieniem finalnego ujęcia dyskonta związanego z przedmiotową Transakcją, wyniosła tysięcy PLN. Celem nabycia akcji spółki Nordea Bank Polska SA było osiągnięcie przez Bank korzyści ekonomicznych poprzez zwiększenie bazy klientów i umocnienie pozycji konkurencyjnej Banku na rynku. W dniu 14 maja 2014 roku Zarząd PKO Banku Polskiego SA i Zarząd Nordea Bank Polska SA podpisały plan połączenia, zgodnie z którym cały majątek (wszystkie aktywa i pasywa) Spółki został przeniesiony na rzecz Banku jako spółki przejmującej. W dniu 26 września 2014 roku Komisja Nadzoru Finansowego wydała zgodę na wyżej wymienione połączenie. W dniu 31 października 2014 roku połączenie zostało zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym właściwym dla siedziby spółki PKO Bank Polski SA. Połączenie zostało przeprowadzone w sposób przewidziany w art Kodeksu Spółek Handlowych, tj. bez podwyższenia kapitału zakładowego Banku. Od daty nabycia (tj. od 1 kwietnia 2014 roku) do daty fuzji prawnej (tj. do 31 października 2014 roku) Nordea Bank Polska SA była osobną spółką w Grupie Kapitałowej Banku. Bank i Spółka zachowywały odrębność w zakresie świadczonych usług. Nordea Bank Polska SA przestała funkcjonować jako oddzielny podmiot od momentu fuzji prawnej. Z dniem tym PKO Bank Polski SA stał się automatycznie stroną wszystkich umów zawartych z klientami, a tym samym wstąpił we wszystkie prawa i obowiązki Spółki. Proces integracji banków zamknie fuzja operacyjna zaplanowana na I połowę 2015 roku. nabył akcje spółki Nordea Polska Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA W dniu 1 kwietnia 2014 roku PKO Bank Polski SA zawarł ze spółką Nordea Life Holding AB (spółką zarejestrowaną w Szwecji) umowę nabycia przez Bank akcji spółki Nordea Polska Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA o wartości nominalnej 111,59 PLN każda, stanowiących 100% kapitału zakładowego i uprawniających do 100% głosów na walnym zgromadzeniu, za łączną cenę tysięcy PLN. W dniu 14 maja 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym została zarejestrowana zmiana nazwy Spółki na PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA. Jednocześnie, w związku z nabyciem spółki Nordea Polska Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA, w skład Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA weszła jej spółka zależna: Nordea Usługi Finansowe Sp. z o.o. (obecnie Ubezpieczeniowe Usługi Finansowe Sp. z o.o. zmiana nazwy została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym 14 maja 2014 roku). Według stanu na 31 grudnia 2014 roku kapitał zakładowy spółki Ubezpieczeniowe Usługi Finansowe Sp. z o.o. wynosi tysięcy PLN i dzieli się na udziałów o wartości nominalnej 500 PLN każdy. Jedynym udziałowcem wyżej wymienionej spółki jest PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA. Przedmiotem działalności spółki Ubezpieczeniowe Usługi Finansowe Sp. z o.o. jest świadczenie usług wspomagających działalność ubezpieczeniową. nabył akcje spółki Nordea Finance Polska SA W dniu 1 kwietnia 2014 roku PKO Bank Polski SA zawarł ze spółką Nordea Rahoitus Suomi OY (spółką zarejestrowaną w Finlandii) umowę nabycia przez Bank akcji spółki Nordea Finance Polska SA o wartości nominalnej 1 PLN każda, stanowiących 100% kapitału zakładowego tej spółki i uprawniających do 100% głosów na walnym zgromadzeniu, za łączną cenę tysięcy PLN. W dniu 26 czerwca 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym została zarejestrowana zmiana nazwy Spółki na PKO Leasing Pro SA. W dniu 30 września 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym właściwym dla siedziby spółki przejmującej zostało zarejestrowane połączenie spółki PKO Leasing Pro SA ze spółką PKO Leasing SA, w wyniku którego cały majątek spółki PKO Leasing Pro SA (wszystkie aktywa i pasywa z wyłączeniem pozycji bilansowych związanych z działalnością faktoringową przejętą przez spółkę PKO BP Faktoring SA) został przeniesiony do spółki PKO Leasing SA. Strona 38/156

39 nabył aktywa tzw. portfela szwedzkiego W dniu 1 kwietnia 2014 roku PKO Bank Polski SA zawarł z Nordea Bank AB (publ) umowę nabycia przez Bank aktywów tzw. portfela szwedzkiego, tj. wierzytelności z tytułu kredytów, pożyczek i obligacji udzielonych przez Nordea Bank AB (publ) lub inne podmioty z jej Grupy Kapitałowej na rzecz klientów korporacyjnych ( Portfel Szwedzki ). Zgodnie z postanowieniami umowy, z Portfela Szwedzkiego podlegającego sprzedaży w dniu 1 kwietnia 2014 roku zostały wyłączone: (i) aktywa, których termin wymagalności był w dniu 1 kwietnia 2014 roku krótszy niż 12 miesięcy, (ii) aktywa, które pomiędzy dniem zawarcia Umowy (tj. 12 czerwca 2013 roku) a dniem 1 kwietnia 2014 roku zostały spłacone, spłacone we wcześniejszym terminie lub w całości anulowane przez klienta oraz (iii) aktywa, których przeniesienie wymaga zgody klienta lub osoby trzeciej, w stosunku do których nie została uzyskana taka zgoda. Łączna wartość nabycia Portfela Szwedzkiego stanowiła sumę tysięcy PLN, tysięcy USD, tysięcy EUR oraz tysięcy CZK, tj. wynosiła łącznie tysięcy PLN (według średnich kursów NBP z dnia 1 kwietnia 2014 roku). zawarł dodatkowe umowy związane z nabyciem Spółek z Grupy Kapitałowej Nordea Bank AB (publ) W związku z realizacją założeń Transakcji związanych z utrzymaniem przez Grupę Kapitałową Nordea Bank AB (publ) finansowania portfela kredytów hipotecznych udzielonych przez Nordea Bank Polska SA ( Portfel Hipoteczny ), Nordea Bank AB (publ), na mocy umowy zawartej w dniu 1 kwietnia 2014 roku, udzieliła PKO Bankowi Polskiemu SA linii kredytowej w kwocie do: tysięcy CHF, tysięcy EUR oraz tysięcy USD na okres maksymalnie 7 lat, z okresem trzyletniej karencji w spłacie ( Linia Kredytowa ). Średnia efektywna marża w maksymalnym okresie finansowania w ramach Linii Kredytowej wynosi 63 punkty bazowe powyżej właściwej stopy referencyjnej. Linia Kredytowa nie przewiduje prowizji związanych z udzieleniem finansowania. Linia Kredytowa została zabezpieczona przelewem na zabezpieczenie wierzytelności z tytułu Portfela Hipotecznego dokonanym przez Nordea Bank Polska SA na rzecz Nordea Bank AB Spółka Akcyjna Oddział w Polsce na podstawie umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, podpisanej 2 lipca 2014 roku. Wartość przeniesionych na zabezpieczenie wierzytelności (kredytów) wynosi ok milionów PLN. PKO Bank Polski SA, w dniu 1 kwietnia 2014 roku, zawarł z Nordea Bank Polska SA umowę kredytu, zgodnie z którą środki pozyskane w ramach Linii Kredytowej zostały przekazane na rzecz Nordea Bank Polska SA w formie linii kredytowej tzw. push-down w kwocie do: tysięcy CHF, tysięcy EUR oraz tysięcy USD na okres maksymalnie 7 lat, z okresem trzyletniej karencji w spłacie ( Linia Push-Down ). Linia Push-Down była niezabezpieczona. Warunki finansowe Linii Push-Down (marża kredytowa, prowizja) zostały ustalone na warunkach rynkowych. W dniu fuzji prawnej pomiędzy PKO Bankiem Polskim SA a Nordea Bank Polska SA umowa ta wygasła. W wykonaniu postanowień Umowy zobowiązujących Grupę Kapitałową Nordea Bank AB (publ) do partycypacji w ryzyku utraty wartości Portfela Hipotecznego, PKO Bank Polski SA oraz Nordea Bank AB (publ) w dniu 1 kwietnia 2014 roku zawarły umowę dotyczącą podziału ryzyka kredytowego ( Umowa Podziału Ryzyka ), zgodnie z którą Nordea Bank AB (publ) ponosić będzie w okresie 4 lat od dnia zamknięcia transakcji 50% nadwyżki kosztu ryzyka Portfela Hipotecznego ponad roczny poziom kosztów ryzyka ustalony na poziomie 40 punktów bazowych za każdy rok powyższego, czteroletniego okresu obowiązywania Umowy Podziału Ryzyka Rozliczenie transakcji nabycia Rozliczenie transakcji nabycia przeprowadzone zostało metodą przejęcia zgodnie z Międzynarodowym Standardem Sprawozdawczości Finansowej 3 Połączenia przedsięwzięć ( MSSF 3 ), którego zastosowanie wymaga: zidentyfikowania jednostki przejmującej, ustalenia dnia przejęcia, ujęcia i wyceny możliwych do zidentyfikowania nabytych aktywów, przejętych zobowiązań wycenionych w wartości godziwej na dzień przejęcia oraz wszelkich udziałów niedających kontroli w jednostce przejmowanej oraz ujęcia i wyceny wartości firmy lub zysku z okazyjnego nabycia. Biorąc pod uwagę że przejęcie kontroli nad Spółkami Nordea Polska nastąpiło z początkiem dnia 1 kwietnia 2014 roku, rozliczenie Transakcji nastąpiło na podstawie danych z nabytych spółek na ten dzień, z uwzględnieniem korekt wymaganych przez MSSF 3. Przekazana zapłata i wartość wszelkich udziałów niedających kontroli w jednostce przejmowanej Przekazana zapłata Liczba akcji w tys. PLN - Akcje Nordea Bank Polska SA zakupione od Nordea Bank AB w dniu 1 kwietnia 2014 roku zakupione od Akcjonariuszy Mniejszościowych w dniu 1 kwietnia 2014 roku pozostała część akcji nabyta na podstawie przymusowego wykupu akcjonariuszy mniejszościowych w dniu 12 maja 2014 roku* dyskonto - (43 000) - Akcje PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA (dawniej Nordea Polska Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA) Akcje PKO Leasing Pro SA (dawniej Nordea Finance Polska SA) Portfel Szwedzki Razem *Przymusowy wykup stanowił element transakcji nabycia akcji Nordea Bank. Transakcja podwyższenia kapitału Nordea Bank Polska SA nie stanowi elementu Ceny nabycia przez Bank od Nordea Bank AB (publ) aktywów Spółki Nordea Bank Polska SA. Bank posiada 100% udziałów w nabytych Spółkach Nordea Polska w związku z powyższym brak jest wszelkich udziałów niedających kontroli w jednostkach przejmowanych. Z uwagi na spełnienie warunków paragrafu B97 MSSF 10 Skonsolidowane sprawozdania finansowe, nabycie akcji poszczególnych spółek Nordea Polska oraz Portfela Szwedzkiego należy traktować jako jedną Transakcję. Płatność za akcje nastąpiła gotówką. Strona 39/156

40 Ujęcie i wycena możliwych do zidentyfikowania nabytych aktywów, przejętych zobowiązań wycenionych zgodnie z MSSF Przedstawione poniżej dane dotyczące wyceny do wartości godziwej zidentyfikowanych nabytych aktywów i przejętych zobowiązań zostały oparte na identyfikacji przeprowadzonej z punktu widzenia całej Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA oraz przyjętych założeń dotyczących progu istotności. AKTYWA Razem Spółki Nordea Polska i Portfel Szwedzki Korekty i wyłączenia Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa wycenione do wartości godziwej Kasa, środki w Banku Centralnym Należności od banków ( ) Pochodne instrumenty finansowe Pozostałe instrumenty finansowe wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Kredyty i pożyczki udzielone klientom ( ) Papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności Zapasy Wartości niematerialne Rzeczowe aktywa trwałe Należności z tytułu bieżącego podatku dochodowego Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego Inne aktywa ( ) SUMA AKTYWÓW ( ) ZOBOWIĄZANIA Razem Spółki Nordea Polska i Portfel Szwedzki Korekty i wyłączenia Możliwe do zidentyfikowania przejęte zobowiązania wycenione do wartości godziwej Zobowiązania wobec innych banków ( ) Pochodne instrumenty finansowe Zobowiązania wobec klientów ( ) Zobowiązania z tytułu działalności ubezpieczeniowej Zobowiązania podporządkowane Pozostałe zobowiązania Zobowiązania z tytułu bieżącego podatku dochodowego Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Rezerwy SUMA ZOBOWIĄZAŃ ( ) Razem Spółki Nordea Polska i Portfel Szwedzki Korekty i wyłączenia Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i przejęte zobowiązania wycenione do wartości godziwej Wartość godziwa możliwych do zidentyfikowania nabytych aktywów, przejętych zobowiązań ( ) Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i przejęte zobowiązania wycenione do wartości godziwej Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Razem Portfel kredytów i pożyczek udzielonych klientom przejęty w ramach Transakcji nabycia spółek Nordea Polska i Portfela Szwedzkiego na datę przejęcia wyceniony do wartości godziwej został zaprezentowany w sprawozdaniu finansowym w szyku rozwartym wartość brutto (w której ujęta została korekta do wartości godziwej) oraz odpisy - z uwagi na fakt, że tak zaprezentowana informacja zawiera wyższą wartość użytkową i odzwierciedla praktykę rynkową stosowaną przez banki. Strona 40/156

41 Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i przejęte zobowiązania wycenione do wartości godziwej Należności od banków brutto Odpis z tytułu utraty wartości należności (1) Należności od banków netto Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i przejęte zobowiązania wycenione do wartości godziwej Kredyty i pożyczki udzielone klientom brutto Odpisy - razem ( ) Kredyty i pożyczki udzielone klientom netto Kredyty i pożyczki udzielone klientom według metod kalkulacji odpisów Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i przejęte zobowiązania wycenione do wartości godziwej Wyceniane według metody zindywidualizowanej Ze stwierdzoną utratą wartości należności z tytułu leasingu finansowego Bez stwierdzonej utraty wartości Wyceniane według metody portfelowej Ze stwierdzoną utratą wartości Wyceniane według metody grupowej (IBNR), w tym: należności z tytułu leasingu finansowego Kredyty i pożyczki udzielone klientom brutto Odpisy na ekspozycje wyceniane według metody zindywidualizowanej ( ) Ze stwierdzoną utratą wartości ( ) Odpisy na ekspozycje wyceniane według metody portfelowej ( ) Odpisy na ekspozycje wyceniane według metody grupowej (IBNR) ( ) odpisy z tytułu utraty wartości na należności leasingowe (472) Odpisy - razem ( ) Kredyty i pożyczki udzielone klientom netto Kredyty i pożyczki udzielone klientom według sektorów Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i przejęte zobowiązania wycenione do wartości godziwej Kredyty i pożyczki udzielone klientom brutto, w tym: sektor finansowy gospodarcze, w tym: sektor niefinansowy mieszkaniowe gospodarcze konsumpcyjne dłużne papiery wartościowe (korporacyjne) sektor budżetowy gospodarcze dłużne papiery wartościowe (komunalne) mieszkaniowe Odpisy z tytułu utraty wartości kredytów i pożyczek ( ) Kredyty i pożyczki udzielone klientom netto Strona 41/156

42 Kredyty i pożyczki udzielone klientom według segmentów klienta Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i przejęte zobowiązania wycenione do wartości godziwej Kredyty i pożyczki udzielone brutto, w tym: bankowości hipotecznej korporacyjne małych i średnich przedsiębiorstw bankowości detalicznej i prywatnej pozostałe należności Odpisy z tytułu utraty wartości kredytów i pożyczek ( ) Kredyty i pożyczki udzielone netto Kredyty i pożyczki udzielone klientom 1) Wycena do wartości godziwej portfela kredytów została przeprowadzona metodą dochodową polegającą na dyskontowaniu przyszłych przepływów pieniężnych przy uwzględnieniu szacowanych przepływów pieniężnych wycenianego składnika kredytów, wartości pieniądza w czasie odzwierciedlonej w stopie procentowej wolnej od ryzyka, ceny za niepewność przepływów pieniężnych (tzw. premia za ryzyko), poniesionych strat kredytowych, dodatkowych przewidywanych przyszłych strat kredytowych oraz premii za płynność. Czynniki dyskontowe wykorzystane w modelu zostały wyznaczone w oparciu o krzywą stóp wolnych od ryzyka oraz rynkowe marże, a w przypadku kredytów hipotecznych dodatkowo o narzut z tytułu wymogu kapitałowego. Wycena do wartości godziwej portfela korporacyjnego bez utraty wartości została przeprowadzona metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych ( DCF ) na dzień przejęcia. Wyznaczone przepływy zostały zdyskontowane za pomocą krzywej dyskontowej skonstruowanej w oparciu o krzywą stóp wolnych od ryzyka oraz rynkowych marż. Krzywa stóp wolnych od ryzyka została skonstruowana przy wykorzystaniu poniższych krzywych: dla PLN: WIBOR (do roku) i IRS (powyżej roku), dla waluty: LIBOR (do 3 miesięcy), FRA (od 3 do 12 miesięcy) i IRS (powyżej roku). Marże rynkowe zostały ustalone na podstawie analizy marż, po jakich Bank udzielał finansowania podmiotom w 2014 roku. Marże te uzależniono od waluty udzielonego finansowania oraz ratingu kredytobiorcy. Wycena portfela korporacyjnego z utratą wartości została przeprowadzona metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych ( DCF ) na dzień przejęcia, przy czym rozpoznano przepływy pieniężne z ustanowionych zabezpieczeń oraz pozostałe przepływy (z innych źródeł niż zabezpieczenia) w horyzoncie kolejnych 5 lat ( ). Przyjętą stopę dyskonta stanowiła rynkowa stopa dyskontowa, oszacowana na podstawie obserwowanych transakcji sprzedaży aktywów. Stopa ta zawiera dodatkową premię za ryzyko ustaloną na podstawie obserwowanych rynkowych transakcji sprzedaży analogicznych portfeli kredytów. Stopę referencyjną stanowił odpowiednio WIBOR 3M/LIBOR 3M. Wycena portfela bez utraty wartości klientów sektora publicznego (zarówno kredyty jak i obligacje zaklasyfikowane do portfela kredytów i należności) dokonana została przy wykorzystaniu tej samej techniki oczekiwanych przyszłych przepływów pieniężnych jak dla kredytów korporacyjnych bez rozpoznanej utraty wartości. Wycena do wartości godziwej portfela kredytów hipotecznych bez utraty wartości Nordea Banku została przeprowadzona metodą zdyskontowanych przepływów pieniężnych ( DCF ) na datę przejęcia na odpowiednio dobranych podgrupach portfela. Czynnikami dyskryminującymi były waluta kontraktu oraz zmienna cześć oprocentowania (stawka referencyjna/bazowa). Dla każdego wybranego subportfela przeprowadzono osobną wycenę. Na podstawie kontraktowych harmonogramów spłat kapitału (w walucie kontraktu) skonstruowany został zbiorczy harmonogram miesięcznych spłat dla każdego z subportfeli. Przyszłe przepływy pieniężne zostały wyznaczone w oparciu o harmonogramowe spłaty kapitału oraz przedpłaty, przyszłe straty wynikające z utraty wartości kredytów, odsetki kontraktowe, dochód z tytułu wymiany walutowej oraz koszty: płynności i obsługi rachunków. Kontraktowe przepływy kapitałowe zostały zmodyfikowane o przedpłaty kapitału w oparciu o skalkulowany wskaźnik przedpłat w stosunku do harmonogramu. Przyszłe straty z tytułu utraty wartości kredytów zostały wyznaczone w oparciu o szacowane wskaźniki PD Nordea Bank Polska SA oraz LGD przy 5-letnim okresie odzysku, uśrednione (ważone zaangażowaniem kapitałowym) w ramach każdego z wyodrębnionych subportfeli. Przyszłe przepływy odsetkowe zostały wyznaczone w oparciu o stawki forward, obliczone w zależności od stawki referencyjnej (krzywa stóp wolnych od ryzyka) oraz średnie ważone zaangażowaniem kapitałowym kontraktowe marże kredytowe, dla każdej ekspozycji w ramach tej części portfela hipotecznego. Oczekiwane przyszłe przepływy pieniężne zostały zdyskontowane czynnikami dyskontowymi wyznaczonymi przy wykorzystaniu: krzywej stóp wolnych od ryzyka: - dla PLN: WIBOR (do roku) i IRS (powyżej roku); - dla waluty: LIBOR (do 3 miesięcy), FRA (od 3 do 12 miesięcy) i IRS (powyżej roku); narzutu z tytułu wymogu kapitałowego będącego funkcją minimalnego współczynnika wypłacalności (12%), kosztu kapitału wyznaczonego dla Banku (10,8%), wag ryzyka aktywów (75% dla kredytów wyrażonych w PLN, 100% dla kredytów denominowanych w walucie), stopy wolnej od ryzyka i marży płynności; rynkowej marży płynności wykorzystywanej w Banku uzależnionej od waluty i tenoru, Strona 42/156

43 Dla części portfela denominowanej w walucie innej niż PLN, które faktycznie nie są spłacane w walucie kontraktu, w wycenie został uwzględniony dochód z tytułu wymiany walutowej, naliczany od całkowitej kwoty przepływów, które pojawiają się w danym okresie, jako dodatkowy zysk Banku z tytułu przewalutowania wpłat dokonywanych w PLN na rachunek kredytu prowadzonego w walucie obcej. Stawka dochodu walutowego wyliczona została jako różnica pomiędzy kursem sprzedaży waluty a kursem NBP. Dochód z tytułu wymiany walutowej dotyczy części klientów. Dodatkowo w kalkulacji ujęto koszt obsługi rachunku. Portfel kredytów hipotecznych z rozpoznaną utratą wartości został dla potrzeb wyceny podzielony na: Subportfel windykacyjny zawierający ekspozycje, które mają nadany status prawny: windykacja, defraudacja oraz upadłość. Wobec takich klientów przeprowadzany jest proces egzekucji należności, w zależności od rodzaju zabezpieczenia, Pozostałe ekspozycje zawierające ekspozycje z pozostałymi statusami: restrukturyzacja, spisanie wierzytelności oraz takimi, dla których brak jest nadanego statusu prawnego. W ramach wyceny do wartości godziwej subportfela windykacyjnego nastąpiło skorygowanie stopy efektywnej do rynkowej stopy dyskontowej, w oparciu o obserwowane stopy zwrotu dla porównywalnych pozycji aktywów na rynku np. w oparciu o transakcje rynkowe sprzedaży aktywów. Analiza obserwowanych cen transakcyjnych dla podobnych transakcji kupna/sprzedaży pozwoliła na wyznaczenie wartości godziwej kredytów, a tym samym ceny, którą inni uczestnicy rynku byliby gotowi zapłacić za subportfel windykacyjny kredytów hipotecznych. Aby wyznaczyć wartość godziwą subportfela pozostałych ekspozycji konieczne było skorygowanie stopy efektywnej do rynkowej stopy dyskontowej, bazując na obserwowanych stopach zwrotu dla porównywalnych pozycji aktywów na rynku np. w oparciu o transakcje rynkowe sprzedaży aktywów lub szacowane stopy dyskonta w stosunku do stopy rynkowej, wolnej od ryzyka (zgodnie z MSSF 13). Dla tego subportfela korekta do wartości godziwej wynika ze zwiększenia stopy dyskontowej użytej do dyskontowania wyznaczonych przyszłych przepływów pieniężnych. Dyskonto to stanowi dodatkową premię za ryzyko ustaloną na podstawie obserwowanych rynkowych transakcji sprzedaży analogicznych portfeli kredytów. Pozwoliło to na wyznaczenie wartości godziwej kredytów, a tym samym ceny, którą inni uczestnicy rynku byliby gotowi zapłacić za portfel przedmiotowych kredytów hipotecznych. Łączna wartość korekt wynikających z wyceny kredytów i pożyczek udzielonych klientom do wartości godziwej wyniosła minus 656 miliona PLN z czego najwyższą co do wartości bezwzględnej korektą jest korekta na portfelu kredytów dla osób fizycznych, która wynosi 651,1 miliona PLN. 2) Dodatkowo wartość bilansowa kredytów i pożyczek udzielonych klientom pomniejszona została o wartość korekt dostosowawczych do modeli i zasad sporządzania szacunków obowiązujących w Grupie Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA. W szczególności rozpoznano następujące korekty: Wzrost odpisu IBNR na nabyte kredyty korporacyjne. W związku z występowaniem na moment przejęcia różnic w systemie oceniania klientów oraz w odpowiadających im parametrach PD i LGD obowiązujących w Grupie Kapitałowej PKO BP oraz w Grupie Nordea, Bank dokonał mapowania ratingów Nordea Bank Polska SA pomiędzy dwoma systemami. Kwota dodatkowego odpisu IBNR wynosi 37,9 miliona PLN łącznie dla portfela podmiotów publicznych i korporacyjnych jest konsekwencją różnic w ww. systemach. Wzrost odpisów na nabyte kredyty hipoteczne, obejmujący zarówno zmianę odpisów z tytułu zidentyfikowanej i niezidentyfikowanej (IBNR) utraty wartości i wynika głównie z procesu uspójniania parametrów ryzyka, w tym parametrów PD poprzez przeskalowanie parametrów PD do okresu LIP używanego w Banku oraz krzywej LGD poprzez skrócenie odzysków z 6 lat do stosowanego w PKO Banku Polskim SA okresu 5-letniego. Ponadto wszystkie ekspozycje hipoteczne z utratą wartości poniżej wartości brutto 3 milionów PLN, których rezerwy były szacowane indywidualnie zostały objęte wyceną portfelową. Łączna wartość dodatkowych odpisów wyniosła 50,6 miliona PLN. Wzrost odpisów na portfel korporacyjny z utratą wartości wyceniany indywidualnie, w wyniku weryfikacji oczekiwanych przepływów pieniężnych wybranych ekspozycji kredytowych - na kwotę 40,4 miliona PLN. Łączny wpływ powyższych korekt na pomniejszenie wartości bilansowej nabytych kredytów wynosi 129,0 miliony PLN. Dodatkowo na dzień przejęcia rozpoznano odpis IBNR w wysokości 4,7 miliona PLN utworzony na nabyte aktywa tzw. portfela szwedzkiego oraz 3 miliony PLN na portfelu kredytów hipotecznych z tytułu korekty efektywnej stopy procentowej. Wartości niematerialne W ramach rozliczenia transakcji nabycia zidentyfikowano nabyte aktywa niematerialne: relacje z klientami w obszarze depozytów na poziomie 86,5 miliona PLN. Relacje z klientami w obszarze depozytów przeanalizowano oddzielnie dla każdego CGU w podziale na dwa główne produkty: rachunki bieżące oraz lokaty terminowe. Do wyceny relacji z klientami wykorzystana została metoda dodatkowego zysku (ang. Multiperiod Excess Earnings Method). W metodzie tej wartość określana jest na podstawie zdyskontowanych przyszłych strumieni pieniężnych wynikających z dodatkowego przychodu generowanego przez spółkę posiadającą daną wartość niematerialną ponad przychody generowane przez spółkę, która takiej wartości nie posiada. Metoda ta bierze również pod uwagę koszty i inwestycje związane z wartością niematerialną, takie jak opłaty patentowe, wydatki na badania i rozwój, wydatki marketingowe itp. Na potrzeby oszacowania wartości godziwej relacji z klientami dokonuje się identyfikacji relacji z kluczowymi klientami dla poszczególnych CGU, określa prognozowany okres ich dalszego trwania oraz prognozowane przychody z poszczególnych relacji i koszty bezpośrednie związane z tymi relacjami. Od tak określonych przepływów odejmuje się wartość kosztów ogólnych (w tym amortyzacji) dla CGU w każdym roku. Następnie odejmuje się wymagany zwrot na innych aktywach (ang. Contributory Asset Charge, CAC ) przyczyniających się do generowania przychodów z relacji z klientami (wpływ środków trwałych, kapitału obrotowego, zorganizowanej siły roboczej, marki). Obciążenia wynikające z wykorzystania innych aktywów odpowiadają wymaganemu zwrotowi z poszczególnych aktywów materialnych i niematerialnych wykorzystywanych do wygenerowania przychodów z relacji z klientami. Wymagany zwrot obliczany jest odpowiednio dla aktywów trwałych, kapitału obrotowego netto i zorganizowanej siły roboczej a następnie agregowany i w takiej wielkości odnoszony do przychodów z relacji z klientami. Osobno określany jest wymagany zwrot z marek (jeśli Strona 43/156

44 występują w danym CGU). Otrzymane przepływy dla poszczególnych lat zostają następnie zdyskontowane odpowiednią stopą dyskonta powiększoną o odpowiednią premię dla aktywów niematerialnych. Po zdyskontowaniu przepływów doliczona zostaje wartość bieżąca korzyści amortyzacji podatkowej (ang. Tax Amortisation Benefit, TAB ). Otrzymana w ten sposób wartość zdyskontowanych przepływów stanowi oszacowanie wartości niematerialnej. Value in force - przyszłe zyski z zawartych umów ubezpieczenia na kwotę 141 milionów PLN. Wartość obecna przyszłych zysków z zawartych umów ubezpieczenia została oszacowana w oparciu o przepływy pieniężne dla trzech grup produktów: ubezpieczeń na życie z istotnym elementem inwestycyjnym ze składką regularną, ubezpieczeń na życie z istotnym elementem inwestycyjnym ze składką jednorazową oraz ubezpieczeń na życie ochronnych. Wartość obecna przyszłych zysków nie uwzględnia zmiany na odroczonych kosztach akwizycji, ponieważ zostały one w całości umorzone w momencie przejęcia. Zgodnie z Umową nabycia, przed zamknięciem Transakcji znak towarowy Nordea oraz wszelkie inne znaki towarowe będące w posiadaniu spółek Nordea Polska zostaną przeniesione odpowiednio na rzecz Nordea Bank AB (publ) i podlegać będą wyłączeniu z grupy aktywów nabywanych przez Bank. Bank jest uprawniony do korzystania ze znaku towarowego Nordea w okresie przejściowym, nie ponosząc z tego tytułu żadnych kosztów. Wykorzystywanie znaku towarowego Nordea w okresie przejściowym ma charakter wyłącznie techniczny, związany z aspektami integracji spółek Nordea Polska w struktury Nabywcy i nie służy celom biznesowym zmierzającym do akwizycji nowych klientów. Warunki te zostały uwzględnione w cenie płaconej przez Nabywcę. W przypadku, gdyby Bank chciałby korzystać dłużej ze znaku towarowego Nordea, zobowiązany byłby do ponoszenia opłat licencyjnych z tytułu korzystania ze znaku towarowego Nordea na warunkach określonych w Umowie. Mając na uwadze powyższe warunki brak jest możliwości rozpoznania znaku towarowego Nordea jako aktywo niematerialne. Rzeczowe aktywa trwałe Wycena nieruchomości (budynki) przejętej spółki została wykonana metodą dochodową. Podejście to polega na określeniu wartości nieruchomości przy założeniu, że jej nabywca zapłaci za nią cenę, której wysokość uzależniona jest od przewidywanego dochodu, jaki może uzyskać z danej nieruchomości. Wycenę gruntów przeprowadzono w podejściu porównawczym, przy zastosowaniu metody porównania parami lub metody korygowania ceny średniej. Przy metodzie porównywania parami porównuje się wartość nieruchomości będącą przedmiotem wyceny, której cechy są znane, kolejno z nieruchomościami podobnymi, które były przedmiotem obrotu rynkowego i dla których znane są ceny transakcyjne, warunki zawarcia transakcji oraz ceny tych nieruchomości. Przy metodzie korygowania ceny średniej wartość nieruchomości określa się w drodze korekty średniej ceny nieruchomości podobnych współczynnikami korygującymi, uwzględniającymi różnicę w poszczególnych cechach tych nieruchomości. Inne aktywa Korekta innych aktywów dotyczy przede wszystkich spisania w spółce PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA odroczonych kosztów akwizycji DAC, które na dzień rozliczenia nie posiadają wartości godziwej. Koszty te uwzględnione są w kalkulacji obecnej wartości portfela (Value in Force), ich spisanie jest pokryte tą wartością niematerialną. Pozostałe korekty Pozostałe korekty do wartości godziwej oraz tzw. korekty aktywów netto wynikające ze zmian dostosowawczych do zasad rachunkowości dotyczyły m.in. korekty do wartości godziwej aktywów utrzymywanych do terminu wymagalności, gdzie na potrzeby rozliczenia nabycia, posiadane przez PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA instrumenty wyceniane według zamortyzowanego kosztu, zostały wycenione do wartości godziwej na dzień przejęcia, korekty do wartości godziwej zobowiązań z tytułu zidentyfikowanych w spółkach w tym Nordea Bank Polska SA oraz PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA rezerw oraz pozostałych zobowiązań w tym na usługi informatyczne lub z tytułu niekorzystnych umów. Ustalenie wartości godziwej przejmowanych aktywów i zobowiązań oraz identyfikacja i ujęcie wartości niematerialnych wynikających z nabycia, zostały przeprowadzone w oparciu o dostępne informacje oraz najlepsze szacunki na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego. Grupa zakończyła proces kalkulacji wartości firmy powstałej na dzień 1 kwietnia 2014 roku z tytułu nabycia spółek Grupy Nordea Polska. W porównaniu ze wstępną kalkulacją zaprezentowaną w śródrocznym sprawozdaniu finansowym sporządzonym na dzień 30 czerwca 2014 roku wartość firmy wzrosła o kwotę tysiące PLN i na dzień 1 kwietnia 2014 roku wyniosła tysięcy PLN. Korekta kalkulacji dotyczy pozyskania nowych informacji w zakresie wartości godziwej na dzień 1 kwietnia 2014 roku aktywów i zobowiązań spółek Nordea Polska Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA oraz Nordea Finance Polska SA. Wartość firmy powstała w wyniku Transakcji: Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i przejęte zobowiązania wycenione do wartości godziwej Przekazana zapłata wartość godziwa możliwych do zidentyfikowania nabytych aktywów, przejętych zobowiązań Wartość firmy z tego przypisana do następujących segmentów: segment detaliczny segment korporacyjny i inwestycyjny Strona 44/156

45 Efekt podatkowy korekt z tytułu identyfikacji i wyceny do wartości godziwej oraz zmian w modelach i zasadach sporządzania szacunków Możliwe do zidentyfikowania nabyte aktywa i przejęte zobowiązania wycenione do wartości godziwej Kredyty i pożyczki udzielone klientom Wartości niematerialne - Value in force (przyszłe zyski z zawartych polis) (26 705) Wartości niematerialne - relacje z klientami (16 435) Inne aktywa - spisanie kosztów akwizycji Pozostałe Aktywo i rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, razem Wartość firmy nie będzie podlegała odliczeniu podatkowemu. Efektem synergii z tytułu przejęcia spółek Nordea Polska będzie umocnienie pozycji lidera w bankowości detalicznej, rozbudowanie sieć dystrybucji w dużych polskich miastach, powiększenie bazy zamożnych (affluent) klientów oraz wzmocnienie działalności w obszarze korporacyjnym zwłaszcza w zakresie emisji obligacji komunalnych i dla firm oraz obsługi przedsiębiorstw z kluczowych sektorów gospodarki, a także usług rozliczeniowych o zasięgu międzynarodowym. Przejęcie Spółki ubezpieczeniowej przyspieszy osiągnięcie celów strategicznych w obszarze bancassurance. Transakcja jest zgodna z ogłoszoną strategią PKO Banku Polskiego SA na lata , zakładającą wykorzystanie nadwyżek kapitału do wzmocnienia pozycji PKO Banku Polskiego SA na polskim rynku poprzez akwizycje, tak aby zachować wysokie stopy wzrostu również w sytuacji spowolnienia gospodarki i niskich stóp procentowych. Zgodnie z MSSF 3 w ramach rozliczenia transakcji połączenia, Bank jako przejmujący ma możliwość rozpoznania aktywów z tytułu prawa do rekompensaty (indemnification assets). Aktywa te mogą wynikać ze specyficznych ustaleń ze sprzedającym, który zobowiązuje się do zrekompensowania przejmującemu poniesionych przez niego strat w związku z nieznanym wynikiem zdarzenia warunkowego lub niepewnością związaną z całością lub częścią określonego składnika aktywów lub zobowiązania. Przejmujący ujmuje składnik aktywów z tytułu odszkodowania w tym samym czasie w którym ujmuje pozycję objętą odszkodowaniem (na dzień przejęcia) oraz wycenia ten składnik, tą samą metodą jak aktywa bazowe, najczęściej według wartości godziwej. W ramach prac związanych z rozliczeniem transakcji Bank dokonał analizy wrażliwości Umowy Podziału Ryzyka. W analizie tej Grupa Kapitałowa określiła scenariusze kształtowania się wskaźników makroekonomicznych, a w konsekwencji wskaźników jakości kredytowej, obejmujące scenariusz bazowy oraz scenariusze stress-testowe, przy czym scenariusz bazowy stanowił scenariusz opracowany na potrzeby stress-testu przeprowadzanego aktualnie przez EBA. Następnie Grupa Kapitałowa określiła zdyskontowane wartości przepływów w poszczególnych scenariuszach i przypisała prawdopodobieństwa wystąpienia poszczególnych scenariuszy, przy czym największe prawdopodobieństwo przypisane zostało scenariuszowi bazowemu. W oparciu o przypisane scenariusze została określona wartość oczekiwana przepływów z tytułu Umowy Podziału Ryzyka, która wyniosła zero na dzień 1 kwietnia 2014 roku. Z uwagi na fakt, że transakcja połączenia miała miejsce w trakcie okresu sprawozdawczego, poniżej zaprezentowany został rachunek zysków i strat jednostek przejmowanych łącznie od dnia przejęcia do dnia 31 grudnia 2014 roku oraz rachunek zysków i strat Grupy Kapitałowej za dwanaście miesięcy zakończony 31 grudnia 2014 roku, wykazany tak jak gdyby dzień przejęcia dla wszystkich połączeń jednostek przypadał na dzień 1 stycznia 2014 roku. Poniższa tabela prezentuje kwoty przychodów oraz zysków lub strat Spółek Nordea Polska od dnia przejęcia, tj. od dnia 1 kwietnia 2014 roku (wynik Nordea Bank Polska i PKO Leasing Pro SA do momentu fuzji) Razem Spółki Nordea Polska Działalność kontynuowana Przychody z tytułu odsetek Koszty z tytułu odsetek ( ) Wynik z tytułu odsetek Przychody z tytułu prowizji i opłat Koszty z tytułu prowizji i opłat (34 071) Wynik z tytułu prowizji i opłat Przychody z tytułu dywidend 146 Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej Wynik z pozycji wymiany Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne (615) Pozostałe przychody i koszty operacyjne netto Wynik z tytułu odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości i rezerw (45 223) Ogólne koszty administracyjne ( ) Wynik z działalności operacyjnej Zysk brutto Podatek dochodowy (39 778) Zysk netto (z uwzględnieniem udziałowców niesprawujących kontroli) Zysk netto przypadający na akcjonariuszy jednostki dominującej Strona 45/156

46 Poniższa tabela prezentuje kwoty przychodów oraz zysków lub strat Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA z uwzględnieniem Spółek Nordea Polska za bieżący okres sprawozdawczy, wyliczonych w taki sposób, jak gdyby datą przejęcia połączeń przeprowadzonych w trakcie roku był początek rocznego okresu sprawozdawczego, tj. 1 stycznia 2014 roku Razem Grupa Kapitałowa z uzwględnieniem Spółek Nordea Polska Działalność kontynuowana Przychody z tytułu odsetek Koszty z tytułu odsetek ( ) Wynik z tytułu odsetek Przychody z tytułu prowizji i opłat Koszty z tytułu prowizji i opłat ( ) Wynik z tytułu prowizji i opłat Przychody z tytułu dywidend Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej Wynik na inwestycyjnych papierach wartościowych Wynik z pozycji wymiany Pozostałe przychody operacyjne Pozostałe koszty operacyjne ( ) Pozostałe przychody i koszty operacyjne netto Wynik z tytułu odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości i rezerw ( ) Ogólne koszty administracyjne ( ) Wynik z działalności operacyjnej Udział w zyskach i stratach jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach Zysk brutto Podatek dochodowy ( ) Zysk netto (z uwzględnieniem udziałowców niesprawujących kontroli) Zyski i straty udziałowców niesprawujących kontroli (11 306) Zysk netto przypadający na akcjonariuszy jednostki dominującej Do dnia 31 grudnia 2014 roku amortyzacja rozpoznanych w wyniku nabycia wartości niematerialnych oraz korekt wyceny do wartości godziwej wyniosła tysięcy PLN 4. Informacje dotyczące segmentów działalności oraz informacje o obszarach geograficznych 4.1. Informacje dotyczące segmentów działalności Grupa Kapitałowa PKO Banku Polskiego SA prowadzi działalność biznesową w ramach segmentów, oferujących określone produkty i usługi adresowane do konkretnych grup klientów. Sposób podziału segmentów biznesowych zapewnia spójność z modelem zarządzania sprzedażą i oferowania klientom kompleksowej oferty produktowej obejmującej zarówno tradycyjne produkty bankowe, jak również bardziej złożone produkty o charakterze inwestycyjnym oraz usługi świadczone przez spółki Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA. Przedstawiona poniżej nota segmentacyjna jest ujmowana w wewnętrznym systemie sprawozdawczym, tj. informacjach przekazywanych Zarządowi PKO Banku Polskiego SA, służących do oceny osiąganych wyników oraz alokacji zasobów. Prezentowane poniżej zestawienie wyników segmentów odzwierciedla wewnętrzną strukturę organizacyjną Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA. W 2014 roku dokonano zmian w zakresie funkcjonowania dotychczasowych segmentów: korporacyjnego i inwestycyjnego, łącząc je w jeden segment korporacyjny i inwestycyjny. Zmiany te miały na celu dalszą poprawę jakości obsługi klientów korporacyjnych oraz instytucji finansowych, w tym poszerzanie wachlarza oferowanych usług i produktów, a tym samym zapewnienie kompleksowej obsługi. Obecnie Grupa Kapitałowa PKO Banku Polskiego SA obejmuje trzy podstawowe segmenty: detaliczny, korporacyjny i inwestycyjny oraz centrum transferowe: 1. Segment detaliczny oferuje pełen zakres obsługi osób prywatnych w ramach bankowości detalicznej i prywatnej oraz bankowości hipotecznej. Ponadto obejmuje transakcje dokonywane z osobami prawnymi, tj. małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Do produktów i usług oferowanych klientom tego segmentu należą m.in.: rachunki bieżące, rachunki oszczędnościowe, lokaty terminowe, usługi private banking, produkty inwestycyjno-ubezpieczeniowe, karty kredytowe i debetowe, usługi bankowości elektronicznej, kredyty konsumpcyjne i hipoteczne, a także kredyty gospodarcze dla małych i średnich przedsiębiorstw, deweloperów, spółdzielni i zarządców nieruchomości. 2. Segment korporacyjny i inwestycyjny obejmuje transakcje dokonywane z dużymi klientami korporacyjnymi i instytucjami finansowymi. Segment ten obejmuje m.in. następujące produkty i usługi: prowadzenie rachunków bieżących i lokat terminowych, przechowywanie papierów wartościowych, produkty walutowe i pochodne, transakcje sell buy back i buy sell back z klientami, kredyty gospodarcze oraz leasing i factoring. W ramach tego segmentu PKO Bank Polski SA zawiera również samodzielnie lub w konsorcjum z innymi bankami umowy finansowania dużych projektów w formie kredytów oraz emisji nieskarbowych papierów wartościowych. Ponadto segment obejmuje działalność własną, tj. działalność inwestycyjną, działalność maklerską, transakcje międzybankowe, instrumentami pochodnymi i dłużnymi papierami wartościowymi. Wyniki segmentu korporacyjnego i inwestycyjnego obejmują wyniki z tytułu działalności spółek zależnych PKO Banku Polskiego SA. Strona 46/156

47 3. Centrum transferowe obejmuje wynik z tytułu wewnętrznych rozliczeń cen transferowych funduszy, wynik długoterminowych źródeł finansowania oraz wynik pozycji zaklasyfikowanych do rachunkowości zabezpieczeń. Wewnętrzny transfer funduszy oparty jest o stawki transferowe bazujące na stopach rynkowych. Transakcje pomiędzy segmentami operacyjnymi odbywają się na normalnych, komercyjnych warunkach. Długoterminowe finansowanie zewnętrzne obejmuje emisje papierów wartościowych, zobowiązania podporządkowane oraz kredyty otrzymane od instytucji finansowych. Grupa Kapitałowa PKO Banku Polskiego SA zazwyczaj rozlicza transakcje między segmentami w taki sposób, jakby dotyczyły one podmiotów niepowiązanych przy zastosowaniu wewnętrznych stawek rozliczeniowych. Transakcje pomiędzy segmentami odbywają się na normalnych, komercyjnych warunkach. Zasady rachunkowości stosowane w raporcie segmentacyjnym są zgodne z zasadami rachunkowości opisanymi w nocie 2 niniejszego sprawozdania. Prezentowane aktywa i zobowiązania segmentu są aktywami i zobowiązaniami operacyjnymi wykorzystywanymi przez segment w działalności operacyjnej. Wartości aktywów i zobowiązań oraz przychodów i kosztów dla poszczególnych segmentów oparte są o wewnętrzne informacje zarządcze. Poszczególnym segmentom przypisano aktywa i zobowiązania oraz związane z tymi aktywami i zobowiązaniami przychody i koszty. Obciążenie z tytułu podatku dochodowego w zakresie prezentacji wyniku oraz aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego, należności z tytułu bieżącego podatku dochodowego, zobowiązania z tytułu bieżącego podatku dochodowego oraz rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego w zakresie prezentacji bilansu zostały ujęte na poziomie Grupy. W poniższych tabelach przedstawione zostały dane dotyczące przychodów i wyników poszczególnych segmentów operacyjnych Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA za okres 12 miesięcy zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku oraz 31 grudnia 2013 roku, a także aktywów i zobowiązań na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku. Działalność kontynuowana Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku Segment detaliczny Segment korporacyjny i inwestycyjny Centrum transferowe Działalność ogółem Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA Wynik z tytułu odsetek Wynik z tytułu prowizji i opłat (2 079) Wynik pozostały (43 250) Wynik na operacjach finansowych (16 933) Wynik z pozycji wymiany (26 317) Przychody z tytułu dywidend Pozostałe przychody i koszty operacyjne netto Przychody/koszty na rzecz klientów wewnętrznych (26 064) - - Wynik z tytułu odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości i rezerw ( ) ( ) - ( ) Ogólne koszty administracyjne, w tym: ( ) ( ) - ( ) amortyzacja ( ) ( ) - ( ) Udział w zyskach (stratach) jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach Wynik segmentu brutto Podatek dochodowy (obciążenie podatkowe) ( ) Zyski i straty udziałowców niesprawujących kontroli (11 306) Zysk netto przypadający na akcjonariuszy jednostki dominującej Działalność kontynuowana Na dzień 31 grudnia 2014 roku Segment detaliczny Segment korporacyjny i inwestycyjny Centrum transferowe Działalność ogółem Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA Aktywa Aktywa niealokowane Suma aktywów Zobowiązania Zobowiązania niealokowane Suma zobowiązań Strona 47/156

48 Działalność kontynuowana * Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2013 roku Segment detaliczny Segment korporacyjny i inwestycyjny Centrum transferowe Działalność ogółem Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA Wynik z tytułu odsetek Wynik z tytułu prowizji i opłat Wynik pozostały (19 371) Wynik na operacjach finansowych Wynik z pozycji wymiany (38 236) Przychody z tytułu dywidend Pozostałe przychody i koszty operacyjne netto Przychody/koszty na rzecz klientów wewnętrznych (26 038) - - Wynik z tytułu odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości i rezerw ( ) ( ) - ( ) Ogólne koszty administracyjne *, w tym: ( ) ( ) - ( ) amortyzacja ( ) (91 836) - ( ) Udział w zyskach (stratach) jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach (1 978) Wynik segmentu brutto Podatek dochodowy (obciążenie podatkowe) ( ) Zyski i straty udziałowców niesprawujących kontroli (1 600) Zysk netto przypadający na akcjonariuszy jednostki dominującej * Dane za 2013 rok zostały doprowadzone do porównywalności. Zmiany dotyczą struktury organizacyjnej polegającej na połączeniu wyników działalności segmentów korporacyjnego i inwestycyjnego. Działalność kontynuowana * Na dzień 31 grudnia 2013 roku Segment detaliczny Segment korporacyjny i inwestycyjny Centrum transferowe Działalność ogółem Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA Aktywa Aktywa niealokowane Suma aktywów Zobowiązania Zobowiązania niealokowane Suma zobowiązań * Dane za 2013 rok zostały doprowadzone do porównywalności. Zmiany dotyczą struktury organizacyjnej polegającej na połączeniu wyników działalności segmentów korporacyjnego i inwestycyjnego Informacja o obszarach geograficznych Jako uzupełniający, Grupa PKO Banku Polskiego SA stosuje podział na obszary geograficzne. Działalność Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA prowadzona jest na terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz na terenie Ukrainy przez Grupę Kapitałową KREDOBANK SA, "Inter-Risk Ukraina" Spółkę z dodatkową odpowiedzialnością i Finansową Kompanię "Prywatne Inwestycje" Sp. z o.o., jak również na terenie Szwecji przez spółki zależne: PKO Finance AB oraz PKO Leasing Sverige AB. Dla celów prezentacyjnych wyniki spółek prowadzących działalność na terenie Szwecji ujęto w segmencie Polska. Strona 48/156

49 Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku Polska Ukraina Razem Wynik z tytułu odsetek Wynik z tytułu prowizji i opłat Wynik pozostały (75 864) Ogólne koszty administracyjne ( ) ( ) ( ) Wynik z tytułu odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości i rezerw ( ) (74 644) ( ) Udział w zyskach (stratach) jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach Wynik brutto ( ) Podatek dochodowy (obciążenie podatkowe) - - ( ) Zyski i straty udziałowców niesprawujących kontroli - - (11 306) Zysk/strata netto przypadający na akcjonariuszy jednostki dominującej ( ) Na dzień 31 grudnia 2014 roku Polska Ukraina Razem Aktywa, w tym: niefinansowe aktywa trwałe aktywa z tytułu odroczonego podatku oraz należność z tytułu bieżącego podatku dochodowego Zobowiązania Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2013 roku Polska Ukraina Razem Wynik z tytułu odsetek Wynik z tytułu prowizji i opłat Wynik pozostały Ogólne koszty administracyjne ( ) ( ) ( ) Wynik z tytułu odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości i rezerw ( ) ( ) ( ) Udział w zyskach (stratach) jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięciach - - (1 978) Wynik brutto ( ) Podatek dochodowy (obciążenie podatkowe) - - ( ) Zyski i straty udziałowców niesprawujących kontroli - - (1 600) Zysk/strata netto przypadający na akcjonariuszy jednostki dominującej ( ) Na dzień 31 grudnia 2013 roku Polska Ukraina Razem Aktywa, w tym: niefinansowe aktywa trwałe aktywa z tytułu odroczonego podatku oraz należność z tytułu bieżącego podatku dochodowego Zobowiązania Strona 49/156

50 NOTY DO SKONSOLIDOWANEGO RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT 5. Przychody i koszty z tytułu odsetek Przychody z tytułu odsetek Przychody odsetkowe obliczone z zastosowaniem metody efektywnej stopy procentowej, w odniesieniu do aktywów finansowych, których nie wycenia się do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, w tym: Przychody z tytułu kredytów i pożyczek udzielonych klientom, w tym: od kredytów z rozpoznaną utratą wartości Przychody z tytułu kredytów udzielonych bankom Przychody z tytułu inwestycyjnych papierów wartościowych Przychody z tytułu lokat w bankach Inne Pozostałe przychody, w tym: Przychody z tytułu aktywów finansowych wyznaczonych przy początkowym ujęciu jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Przychody z tytułu pochodnych instrumentów zabezpieczających (Nota 20) Przychody z tytułu aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu Razem Koszty z tytułu odsetek Koszty odsetkowe obliczone z zastosowaniem metody efektywnej stopy procentowej, w odniesieniu do zobowiązań finansowych, których nie wycenia się do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, w tym: ( ) ( ) Koszty z tytułu zobowiązań wobec klientów ( ) ( ) Koszty z tytułu kredytów otrzymanych od banków (86 052) (31 984) Koszty z tytułu własnej emisji papierów dłużnych i zobowiązań podporządkowanych ( ) ( ) Koszty premii od dłużnych papierów wartościowych dostępnych do sprzedaży (40 927) (38 737) Koszty z tytułu depozytów banków (11 397) (17 120) Pozostałe koszty (22 241) (23 302) Koszty z tytułu aktywów finansowych wyznaczonych przy poczatkowym ujęciu jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat (10 234) (14 375) Koszty z tytułu aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu (12 007) (8 927) Razem ( ) ( ) Strona 50/156

51 6. Przychody i koszty z tytułu prowizji i opłat Przychody z tytułu prowizji i opłat Przychody od aktywów finansowych, które nie są wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, w tym: z tytułu udzielonych kredytów i pożyczek Pozostałe prowizje z tytułu: kart płatniczych obsługi rachunków bankowych ubezpieczenia kredytów obsługi funduszy inwestycyjnych oraz OFE (w tym opłaty za zarządzanie) operacji kasowych operacji papierami wartościowymi masowych operacji zagranicznych pełnienia funkcji agenta emisji obligacji skarbowych sprzedaży i dystrybucji znaków opłaty sądowej produktów inwestycyjno-ubezpieczeniowych inne* Z tytułu usług powierniczych Razem * Pozycja inne obejmuje m.in.: prowizje Domu Maklerskiego z tytułu obsługi emisji pierwotnej oraz prowizje z tytułu administrowania zadłużeniem kredytobiorców wobec budżetu państwa. Przychody z tytułu działalności ubezpieczeniowej Przychody z tytułu pośrednictwa ubezpieczeniowego Przychody z tytułu administracji polis Przychody za zarządzanie funduszami Pozostałe Razem Koszty prowizji i opłat z tytułu kart płatniczych ( ) ( ) ubezpieczenia kredytów ( ) (95 005) usług akwizycyjnych ( ) ( ) usług rozliczeniowych (27 845) (24 383) kosztów poniesionych za zarządzanie aktywami (18 827) (12 634) prowizji za usługi operacyjne banków (15 927) (11 488) inne* ( ) ( ) Razem ( ) ( ) * Pozycja inne obejmuje m.in.: koszty opłat poniesionych przez Dom Maklerski na rzecz GPW i KDPW. 7. Przychody z tytułu dywidend Inwestycyjnych papierów wartościowych dostępnych do sprzedaży Aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu Jednostki zakwalifikowanej jako dostępna do sprzedaży Razem Strona 51/156

52 8. Wynik na instrumentach finansowych wycenianych do wartości godziwej Zmiana wartości godziwej instrumentów finansowych wycenianych do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat ustalanej z wykorzystaniem technik wyceny (7 924) Instrumenty pochodne, w tym: nieefektywna część zabezpieczenia zmienności przepływów pieniężnych (6 078) Bankowe papiery wartościowe strukturyzowane wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat (8 616) (18 842) Instrumenty dłużne Instrumenty kapitałowe (793) Inne Razem Zyski Straty Wynik Instrumenty finansowe przeznaczone do obrotu ( ) Instrumenty finansowe wyznaczone przy początkowym ujęciu jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat (74 795) Razem ( ) Zyski Straty Wynik Instrumenty finansowe przeznaczone do obrotu ( ) Instrumenty finansowe wyznaczone przy początkowym ujęciu jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat (90 962) (16 484) Razem ( ) Wynik na inwestycyjnych papierach wartościowych oraz aktualizacja wartości aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży Zysk/strata z tytułu zmiany wartości aktywów dostępnych do sprzedaży ujęta bezpośrednio w innych całkowitych dochodach w trakcie okresu Zysk/strata przeniesiona w okresie z innych całkowitych dochodów do rachunku zysków i strat w pozycji "Wynik na inwestycyjnych papierach wartościowych" z tytułu: (39 613) ( ) zysk z tytułu sprzedaży przeniesiony z innych całkowitych dochodów strata z tytułu sprzedaży przeniesiona z innych całkowitych dochodów (19 093) (43 772) Wpływ w okresie na inne dochody całkowite brutto, pozycja "Aktualizacja wartości aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, brutto" (79 539) Strona 52/156

53 10. Pozostałe przychody i koszty operacyjne \ Przychody netto ze sprzedaży produktów i usług Przychody ze sprzedaży większościowego pakietu udziałów jednostki zależnej Wycena do wartości godziwej udziału pozostałego w wyniku transakcji sprzedaży zorganizowanej części jednostki zależnej Sprzedaż, likwidacja środków trwałych, wartości niematerialnych oraz aktywów do zbycia Otrzymane odszkodowania, kary i grzywny Przychody uboczne Odzyskane należności przedawnione, umorzone, nieściągalne Przychody z działalności ubezpieczeniowej, netto Inne Razem Koszty sprzedanych produktów i usług ( ) ( ) Koszty sprzedaży, likwidacji środków trwałych, wartości niematerialnych oraz aktywów do zbycia ( ) (92 693) Koszty przekazanych darowizn (14 969) (11 158) Koszty uboczne (4 332) (5 209) Inne (71 816) (88 580) Razem ( ) ( ) Strona 53/156

54 11. Wynik z tytułu odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości i rezerw Zwiększenia Zmniejszenia Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku Nota Wartość na początek okresu Zwiększenia odpisów w związku z nabyciem Spółek Nordea Bank Polska i tzw. Portfela Szweckiego Utworzenie w okresie Inne Spisania aktywów i rozliczenia Rozwiązanie w okresie Różnice kursowe Inne Wartość na koniec okresu Utworzenie netto wpływ na rachunek zysków i strat Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży ( ) Dłużne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży (123) Kapitałowe papiery wartościowe ( ) Należności od banków Kredyty i pożyczki udzielone klientom wyceniane wg zamortyzowanego kosztu ( ) Sektor niefinansowy ( ) kredyty gospodarcze ( ) kredyty konsumpcyjne ( ) kredyty mieszkaniowe ( ) dłużne papiery wartościowe (64 183) Sektor finansowy kredyty gospodarcze Sektor budżetowy (783) kredyty gospodarcze (701) dłużne papiery wartościowe (82) Należności z tytułu leasingu finansowego (32 944) Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży (460) Rzeczowe aktywa trwałe (3 193) Wartości niematerialne (37 216) Inwestycje w jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia Zapasy (17 332) Inne należności (17 046) Rezerwa na sprawy sporne oraz udzielone zobowiązania i gwarancje Rezerwa na przyszłe zobowiązania (4 861) Razem ( ) Strona 54/156

55 Zwiększenia Zmniejszenia Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2013 roku Nota Wartość na początek okresu Utworzenie w okresie Inne Spisania aktywów i rozliczenia Rozwiązanie w okresie Różnice kursowe Inne Wartość na koniec okresu Utworzenie netto wpływ na rachunek zysków i strat Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży (16 183) Dłużne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży (3 728) Kapitałowe papiery wartościowe (12 455) Należności od banków Kredyty i pożyczki udzielone klientom wyceniane wg zamortyzowanego kosztu ( ) Sektor niefinansowy ( ) kredyty gospodarcze ( ) kredyty konsumpcyjne ( ) kredyty mieszkaniowe ( ) dłużne papiery wartościowe (25 281) Sektor finansowy (8 102) kredyty gospodarcze (8 102) Sektor budżetowy kredyty gospodarcze dłużne papiery wartościowe Należności z tytułu leasingu finansowego (15 521) Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży (1 634) Rzeczowe aktywa trwałe (460) Wartości niematerialne (11 021) Inwestycje w jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia (3 306) Zapasy (23 437) Inne należności (41 673) Rezerwa na sprawy sporne oraz udzielone zobowiązania i gwarancje Rezerwa na przyszłe zobowiązania Razem ( ) Strona 55/156

56 12. Ogólne koszty administracyjne Świadczenia pracownicze ( ) ( ) Koszty rzeczowe ( ) ( ) Amortyzacja, w tym: ( ) ( ) rzeczowe aktywa trwałe ( ) ( ) wartości niematerialne ( ) ( ) nieruchomości inwestycyjne (1 664) (10) Podatki i opłaty ( ) (71 041) Składka i wpłaty na Bankowy Fundusz Gwarancyjny ( ) ( ) Razem ( ) ( ) Świadczenia pracownicze Wynagrodzenia*, w tym: ( ) ( ) koszty pracowniczego programu emerytalnego (38 549) (25 701) Ubezpieczenia, w tym: ( ) ( ) składki na świadczenia emerytalne i rentowe ( ) ( ) Inne świadczenia na rzecz pracowników (70 535) (68 521) Razem ( ) ( ) * W pozycji Wynagrodzenia ujęto wpływ rozwiązania w 2013 roku rezerwy na świadczenia emerytalno rentowe oraz nagrody jubileuszowe w wysokości 179 milionów PLN. Umowy leasingu operacyjnego Leasing operacyjny leasingobiorca Umowy leasingowe zgodnie, z którymi leasingodawca zachowuje zasadniczo całe ryzyko i wszystkie pożytki z posiadania leasingu, zaliczane są do umów leasingu operacyjnego. Opłaty leasingowe z tytułu leasingu operacyjnego ujmowane są jako koszty w rachunku zysków i strat metodą liniową przez okres użytkowania przedmiotu leasingu. Definicję leasingu operacyjnego spełniają również umowy najmu i dzierżawy zawierane przez Grupę Kapitałową w ramach normalnej działalności operacyjnej. Wszystkie umowy zawierane są na warunkach rynkowych. Poniżej przedstawiono dane dotyczące umów leasingu operacyjnego zawartych przez Grupę Kapitałową. Łączna kwota przyszłych opłat leasingowych z tytułu nieodwołalnego leasingu operacyjnego dla okresu: do 1 roku od 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Razem Opłaty leasingowe i subleasingowe ujęte jako koszt danego okresu, w okresie od 1 stycznia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku wyniosły tysięcy PLN (w okresie od 1 stycznia 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku tysięcy PLN). 13. Podatek dochodowy Bieżące obciążenie podatkowe ( ) ( ) Odroczony podatek dochodowy związany z powstaniem i odwróceniem się różnic przejściowych Obciążenie podatkowe wykazane w skonsolidowanym rachunku zysków i strat Obciążenie podatkowe wykazane w innych dochodach całkowitych związane z powstaniem i odwróceniem się różnic przejściowych ( ) ( ) ( ) (52 038) Razem ( ) ( ) Strona 56/156

57 Wynik finansowy brutto przed opodatkowaniem Podatek według ustawowej stawki podatkowej obowiązującej w Polsce, wynoszącej 19% ( ) ( ) Efekt innych stawek podatkowych jednostek zagranicznych (2 112) (48) Wpływ trwałych różnic pomiędzy wynikiem finansowym brutto a dochodem do opodatkowania podatkiem dochodowym, w tym: (19 531) Wpływ przeszacowania udziałów w spółce CEUP eservice Sp. z o.o Wpływ utworzenia /rozwiązania rezerwy oraz aktualizacji wartości, niestanowiących kosztów/przychodów podatkowych (34 136) (35 196) Wpływ pozostałych kosztów niestanowiących kosztów uzyskania przychodów (2 325) (14 264) Wpływ pozostałych różnic trwałych Wpływ innych różnic pomiędzy wynikiem finansowym brutto a dochodem do opodatkowania podatkiem dochodowym, w tym darowizny (4 721) (50 655) Rozliczenie straty podatkowej Podatek dochodowy wykazany w skonsolidowanym rachunku zysków i strat ( ) ( ) Efektywna stopa podatkowa 19,62% 20,18% Różnica przejściowa wynikająca z podatku odroczonego wykazana w rachunku zysków i strat Razem bieżące obciążenie podatkowe wykazywane w rachunku zysków i strat, w tym: Podatek według ustawowej stawki podatkowej obowiązującej w Polsce, wynoszącej 19% ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Efekt innych stawek podatkowych jednostek zagranicznych 126 (35) Zobowiązania/należności z tytułu bieżącego podatku dochodowego Należności z tytułu bieżącego podatku dochodowego Zobowiązania z tytułu bieżącego podatku dochodowego Spółki Grupy Kapitałowej są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych. Wartość ustalonego bieżącego zobowiązania Spółek przekazywana jest na rzecz właściwych dla nich miejscowo urzędów administracji podatkowej. Ostateczne uregulowanie zobowiązania poszczególnych Spółek Grupy Kapitałowej z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych za 2014 rok nastąpi z zachowaniem terminów przewidzianych przepisami właściwego dla nich prawa podatkowego. W myśl zasad dotyczących przedawnienia zobowiązań podatkowych, kontrola prawidłowości rozliczeń z tytułu podatków może być przeprowadzona w okresie 5 lat licząc od końca roku, w którym upłynął termin złożenia odpowiedniej deklaracji podatkowej. Aktywo/rezerwa z tytułu podatku odroczonego REZERWA Z TYTUŁU PODATKU ODROCZONEGO Odsetki naliczone od należności (kredytów) (13 256) Odsetki skapitalizowane od kredytów mieszkaniowych w sytuacji normalnej Odsetki od papierów wartościowych (14 406) (7 871) 783 Wycena pochodnych instrumentów finansowych, w tym: odniesiona na wynik (444) odniesiona na inne dochody całkowite Wycena papierów wartościowych odniesiona na wynik odniesiona na inne dochody całkowite Różnica pomiędzy wartością bilansową i podatkową rzeczowego majątku trwałego i wartości niematerialnych Skonsolidowane sprawozdanie z sytuacji finansowej Skonsolidowany rachunek zysków i strat Efekt objęcia kontrolą jednostek zależnych (10 200) (3 049) Dodatnie różnice przejściowe dotyczące spółek Grupy Kapitałowej, w tym: odniesione na wynik odniesione na inne dochody całkowite Rezerwa brutto z tytułu podatku odroczonego, w tym: odniesiona na wynik odniesiona na inne dochody całkowite Efekt objęcia kontrolą jednostek zależnych (bez wpływu na rachunek zysków i strat) Strona 57/156

58 AKTYWO Z TYTUŁU PODATKU ODROCZONEGO Skonsolidowane sprawozdanie z sytuacji finansowej Skonsolidowany rachunek zysków i strat Efekt objęcia kontrolą jednostek zależnych Odsetki naliczone od zobowiązań (76 110) Odsetki od papierów wartościowych (1 212) Wycena pochodnych instrumentów finansowych, w tym: odniesiona na wynik (20 235) (30 896) odniesione na inne dochody całkowite Wycena papierów wartościowych, w tym: odniesiona na wynik odniesiona na inne dochody całkowite Rezerwa na świadczenia pracownicze, w tym: odniesiona na wynik (50 406) 576 odniesiona na inne dochody całkowite Odpisy z tytułu utraty wartości ekspozycji kredytowych Wpływ wyceny według zamortyzowanego kosztu (3 824) Pozostała wartość ujemnych różnic przejściowych Ujemne różnice przejściowe dotyczące spółek Grupy Kapitałowej, w tym odniesione na wynik (20 165) odniesione na inne dochody całkowite Aktywo brutto z tytułu podatku odroczonego, w tym: odniesione na wynik ( ) odniesione na inne dochody całkowite Efekt objęcia kontrolą jednostek zależnych (bez wpływu na rachunek zysków i strat) Skonsolidowane sprawozdanie z sytuacji finansowej Skonsolidowany rachunek zysków i strat Efekt objęcia kontrolą jednostek zależnych Łączny efekt różnic przejściowych, w tym: odniesiony na wynik ( ) odniesiony na inne dochody całkowite (7 773) rozpoznane na dzień połączenia z jednostką zależną (bez wpływu na rachunek zysków i strat) Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego (prezentowane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej) Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego (prezentowana w sprawozdaniu z sytuacji finansowej) Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Zobowiązanie spółki Finansowa Kompania "Prywatne Inwestycje" z tytułu rezerwy na podatek odroczony - (2 535) Wpływ netto podatku odroczonego na rachunek zysków i strat ( ) W 2014 roku KREDOBANK SA prowadził postępowanie związane z niżej opisanym sporem z organem podatkowym na terenie Ukrainy. Przedmiotem sporu są wyniki kontroli podatkowej prowadzonej za okres podatkowy od 1 kwietnia 2011 roku do 30 września 2012 roku. Kwestie sporne dotyczą głównie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów transakcji sprzedaży wierzytelności kredytowych w okresie objętym kontrolą, prawidłowości tworzenia odpisów na wierzytelności kredytowe, prawidłowości rozliczenia podatku VAT z tytułu sprzedaży nieruchomości oraz podatku u źródła z tytułu wypłaty wynagrodzenia za usługi. Wartość roszczeń spornych wynosi 877 tysięcy UAH (197 tysięcy PLN), a kwota zmniejszenia straty podatkowej z lat ubiegłych tysiące UAH ( tysiące PLN). KREDOBANK SA w lutym 2013 roku zapłacił część roszczeń spornych w łącznej wysokości 439 tysięcy UAH (99 tysięcy PLN) - wartość ta jest uwzględniana w kolejnych pozwach odwoławczych. KREDOBANK SA odwołał się od wyżej wymienionej decyzji podatkowej kolejno do Okręgowej Państwowej Służby Podatkowej oraz Ministerstwa Przychodów i Opłat Ukrainy i odwołania te zostały odrzucone. KREDOBANK SA w dniu 2 sierpnia 2013 roku złożył pozew sądowy zaskarżając wyniki kontroli i wnosząc o unieważnienie wyżej wymienionej decyzji podatkowej. W dniu 5 listopada 2013 roku sąd pierwszej instancji wydał wyrok korzystny dla KREDOBANK SA, który uwzględnił stanowisko Spółki z wyjątkiem prawidłowości naliczenia podatkowych kosztów amortyzacji od środków trwałych w łącznej wysokości 336 tysięcy UAH (75 tysięcy PLN). W dniu 26 listopada 2013 roku organ podatkowy złożył apelację do sądu drugiej instancji. W dniu 2 kwietnia 2014 roku sąd apelacyjny podtrzymał decyzję sądu pierwszej instancji korzystną dla KREDOBANK SA. W dniu 15 kwietnia 2014 roku organ podatkowy złożył wniosek w sprawie kasacji tego wyroku do Wyższego Sądu Administracyjnego. W dniu 10 lutego 2015 roku Wyższy Sąd Administracyjny wydał wyrok korzystny dla KREDOBANK SA, podtrzymując wyżej opisane decyzje sądu pierwszej i drugiej instancji. Zobowiązanie podatkowe wynikające z powyższego wyroku w wysokości 74 tysiące UAH (17 tysięcy PLN) zostanie przez Spółkę uwzględnione w zeznaniu podatkowym składanym za 2014 rok. Wyrok jest prawomocny. Istnienie możliwość odwołania się organu podatkowego do Sądu Najwyższego Ukrainy. Strona 58/156

59 14. Zysk przypadający na jedną akcję Podstawowy zysk przypadający na jedną akcję obliczany jest w oparciu o zysk przypadający na zwykłych akcjonariuszy Banku poprzez podzielenie zysku, który na nich przypada przez średnią ważoną liczbę akcji zwykłych występujących w ciągu danego okresu Zysk przypadający na akcjonariuszy zwykłych (w tys. PLN) Średnia ważona liczba akcji zwykłych w okresie (w tys.) Zysk przypadający na jedną akcję (w PLN na akcję) 2,60 2,58 W latach zakończonych odpowiednio dnia 31 grudnia 2014 roku oraz dnia 31 grudnia 2013 roku nie wystąpiła działalność zaniechana. Rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję Rozwodniony zysk przypadający na jedną akcję, obliczany jest na podstawie zysku przypadającego na zwykłych akcjonariuszy poprzez podzielenie zysku, który na nich przypada przez średnią ważoną liczbę akcji zwykłych występujących w ciągu danego okresu, skorygowaną o wpływ wszystkich rozwadniających potencjalnych akcji zwykłych. Zarówno w 2014 roku jak i w 2013 roku nie występowały instrumenty rozwadniające zysk przypadający na jedną akcję. Rozwodniony zysk z działalności zaniechanej przypadający na jedną akcję W latach zakończonych dnia 31 grudnia 2014 roku oraz dnia 31 grudnia 2013 roku w Grupie Kapitałowej nie wystąpiła działalność zaniechana. 15. Wypłacone dywidendy z podziałem na akcje Zgodnie z uchwałą nr 7/2014 z dnia 26 czerwca 2014 roku Zwyczajne Walne Zgromadzenie PKO Banku Polskiego SA, w wyniku podziału zysku PKO Banku Polskiego SA za rok obrotowy 2013 oraz pokrycia niepodzielonej straty z lat ubiegłych, zgodnie z rekomendacją Zarządu Banku, przeznaczyło na dywidendę dla akcjonariuszy tys. PLN, co stanowiło 0,75 PLN brutto na jedną akcję. Walne Zgromadzenie ustaliło dzień dywidendy (dzień nabycia praw do dywidendy) na 18 września 2014 roku oraz termin wypłaty dywidendy na 3 października 2014 roku. Dywidendą objęte były wszystkie akcje PKO Banku Polskiego SA. Dywidenda z zysku PKO Banku Polskiego SA za rok obrotowy 2013 została wypłacona w dniu 3 października 2014 roku. W dniu 2 października 2014 roku Zarząd PKO Banku Polskiego SA przyjął uchwałę w sprawie podziału zysku netto PKO Banku Polskiego SA osiągniętego za okres od 1 stycznia 2014 roku do 30 czerwca 2014 roku. Zgodnie z podjętą uchwałą Zarząd Banku postanowił, że w rekomendacji Zarządu dla Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe Banku za 2014 rok dotyczącej podziału zysku netto osiągniętego przez Bank w 2014 roku, zysk netto osiągnięty za okres od 1 stycznia 2014 roku do 30 czerwca 2014 roku w wysokości tysięcy PLN zostanie uwzględniony w sposób zakładający przeznaczenie z tego zysku na dywidendę dla akcjonariuszy kwoty tysięcy PLN. Kwota ta stanowi 40,2% zysku netto Banku osiągniętego w I półroczu 2014 roku. Podjęcie powyższej uchwały miało na celu zaliczenie do kapitału podstawowego Tier 1 Banku 59,8% zysku netto osiągniętego za okres od 1 stycznia 2014 roku do 30 czerwca 2014 roku, po pomniejszeniu o przewidywane obciążenia i dywidendy. Wyżej wskazane zaliczenie zysku miało na celu zachowanie miar adekwatności kapitałowej na bezpiecznym poziomie i zapewnienie dalszego rozwoju Banku. Zgodnie z art. 26 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013, zaliczenie zysku roku bieżącego do funduszy własnych jest możliwe wyłącznie po uzyskaniu uprzedniej zgody Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) oraz po zweryfikowaniu zysków przez niezależne osoby odpowiedzialne za badanie sprawozdań finansowych. Bank uzyskał powyższą zgodę KNF i wskazał w raporcie bieżącym nr 71/2014 z dnia 2 października 2014 roku, że zapewnienie bezpiecznego poziomu adekwatności kapitałowej dla rozwijającej się działalności wymaga akumulacji części zysku netto za 2014 rok. Zasadniczymi czynnikami mającymi wpływ na tę decyzję Banku było przeprowadzenie transakcji nabycia aktywów Grupy Nordea, zmieniające się otoczenie regulacyjne, jak również proces tworzenia banku hipotecznego (jako spółki zależnej od Banku). Wskazany powyżej poziom dywidendy z zysku osiągniętego za okres od 1 stycznia 2014 roku do 30 czerwca 2014 roku był wyłącznie deklaracją rekomendowania wypłaty z zysku za wskazany okres. Część zysku osiągniętego w 2014 roku, jaka w ocenie Zarządu powinna zostać przeznaczona na dywidendę, zostanie zarekomendowana Zwyczajnemu Walnemu Zgromadzeniu zatwierdzającemu sprawozdanie finansowe Banku za 2014 rok przez Zarząd Banku we właściwym trybie, przed terminem zwołania tego Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia, a ostateczną wysokość dywidendy ustali Walne Zgromadzenie. Strona 59/156

60 NOTY DO SKONSOLIDOWANEGO SPRAWOZDANIA Z SYTUACJI FINANSOWEJ 16. Kasa, środki w Banku Centralnym Rachunek bieżący w Banku Centralnym Gotówka Inne środki Razem Rezerwa obowiązkowa Bank może wykorzystywać w ciągu dnia środki na rachunkach rezerwy obowiązkowej do bieżących rozliczeń pieniężnych na podstawie dyspozycji złożonej do Narodowego Banku Polskiego, musi jednak zapewnić utrzymanie średniego miesięcznego salda na tym rachunku w odpowiedniej wysokości wynikającej z deklaracji rezerwy obowiązkowej. Środki na rachunku rezerwy obowiązkowej są oprocentowane w wysokości 0,9 stopy referencyjnej. Na dzień 31 grudnia 2014 roku oprocentowanie to wynosiło 1,8%. Na dzień 31 grudnia 2013 roku środki na rachunku rezerwy obowiązkowej były oprocentowane w wysokości 0,9 stopy redyskonta weksli a oprocentowanie to wynosiło 2,475%. Środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania: Środki pieniężne w kwocie tysięcy PLN (na dzień 31 grudnia 2013 roku: tysięcy PLN) stanowiące zabezpieczenia wykonywanych przez Dom Maklerski PKO BP SA operacji papierami wartościowymi są zdeponowane w KDPW_CCP w ramach Funduszu Gwarantowania Rozliczeń Transakcji Giełdowych. Każdy uczestnik bezpośredni, który posiada status uczestnika rozliczającego zobowiązany jest do dokonania wpłaty do funduszu rozliczeniowego gwarantującego rozliczanie transakcji giełdowych objętych tym funduszem. Wysokość wpłat uzależniona jest od wartości obrotu danego uczestnika i jest codziennie aktualizowana przez KDPW_CCP. Na dzień 31 grudnia 2013 roku Bank posiadał środki o ograniczonej możliwości dysponowania w ramach prowadzonych działań stabilizacji emisji dla akcjonariusza sprzedającego w kwocie tysięcy PLN zablokowane na rachunku menedżera stabilizacji. Na dzień 31 grudnia 2014 roku nie wystąpiły tego typu środki. W sprawozdaniu z przepływów pieniężnych środki te prezentowane są jako środki pieniężne o ograniczonej możliwości dysponowania. Na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku ich wartość wyniosła odpowiednio tysięcy PLN oraz tysięcy PLN. Środki pieniężne i ich ekwiwalenty Środki na rachunku bieżącym w Banku Centralnym, gotówka i inne są w całości traktowane jako środki pieniężne i ich ekwiwalenty dla celów sprawozdania z przepływów pieniężnych 17. Należności od banków Lokaty w bankach Rachunki bieżące Udzielone kredyty i pożyczki Transakcje z przyrzeczeniem odkupu Środki pieniężne w drodze Razem Odpis z tytułu utraty wartości należności, w tym: (111) (28 583) odpis z tytułu utraty wartości na należność od banku zagranicznego - (28 543) Razem netto Ryzyko związane z należnościami od banków zostało szerzej opisane w nocie 53 Zarządzanie ryzykiem kredytowym. Zobowiązania z tytułu ujemnej wyceny instrumentów pochodnych Środki pieniężne na lokatach w bankach zawierają aktywa będące zabezpieczeniem zobowiązań własnych, w tym przypadku rozliczeń z tytułu ujemnej wyceny instrumentów pochodnych. Wartość tych aktywów na dzień 31 grudnia 2014 roku wynosiła tysięcy PLN (na dzień 31 grudnia 2013 roku wynosiła tysięcy PLN). Środki pieniężne i ich ekwiwalenty Należności od banków w rachunku bieżącym oraz inne środki pieniężne o terminie wymagalności do 3 miesięcy licząc od daty nabycia w kwocie tysięcy PLN są w całości traktowane jako środki pieniężne i ich ekwiwalenty dla celów sprawozdania z przepływów pieniężnych (na dzień 31 grudnia 2013 roku wynosiły tysięcy PLN). Strona 60/156

61 18. Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Według wartości bilansowej Dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, w tym: obligacje skarbowe PLN obligacje skarbowe EUR emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego, obligacje komunalne PLN emitowane przez podmioty niefinansowe, w tym: obligacje korporacyjne PLN obligacje korporacyjne EUR 9 - emitowane przez inne podmioty finansowe, w tym: obligacje emitowane przez GPW PLN obligacje korporacyjne PLN emitowane przez banki Udziały i akcje w innych jednostkach notowane na giełdach Certyfikaty inwestycyjne Prawa do akcji Razem Dłużne papiery wartościowe według wartości nominalnej obligacje skarbowe PLN obligacje komunalne PLN obligacje korporacyjne PLN obligacje korporacyjne EUR 9 - obligacje skarbowe EUR Średnia rentowność dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa 2,00% 3,79% Zmiana stanu aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu Stan na początek okresu Różnice kursowe 58 (71) Zwiększenia Zmniejszenia ( ) ( ) Zmiany wartości godziwej (1 563) 942 Stan na koniec okresu Na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku Grupa Kapitałowa nie posiadała przeniesionych aktywów finansowych, które są wyłączone ze sprawozdania finansowego w całości, dla których Grupa Kapitałowa utrzymywałaby zaangażowanie w tych aktywach. Przeniesione aktywa finansowe przeznaczone do obrotu, które nie są wyłączone ze sprawozdania z sytuacji finansowej Do aktywów finansowych których Grupa Kapitałowa nie wyłącza ze sprawozdania finansowego należy zaliczyć aktywa stanowiące zabezpieczenie zobowiązań z tytułu transakcji sell-buy-back (obligacje skarbowe). Wartości bilansowe przeniesionych aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu i powiązanych z nimi zobowiązań na dzień 31 grudnia 2014 oraz na dzień 31 grudnia 2013 kształtowały się następująco: Wartość bilansowa Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Zobowiązania z tytułu sell-buy-back Strona 61/156

62 Wstępny Depozyt Rozliczeniowy KDPW Dom Maklerski utrzymuje obligacje w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych stanowiące zabezpieczenie rozliczeń transakcji z Izbą Rozliczeniową. Wartość bilansowa/wartość godziwa Wartość depozytu Wartość nominalna zabezpieczenia Rodzaj zabezpieczenia obligacje skarbowe obligacje skarbowe Wartość bilansowa zabezpieczenia Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu według wartości bilansowej - terminy zapadalności Na dzień 31 grudnia 2014 roku do 1 miesiąca powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyżej 3 miesięcy do 1 roku Dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego emitowane przez podmioty niefinansowe emitowane przez inne podmioty finansowe emitowane przez banki Razem powyżej 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Razem Na dzień 31 grudnia 2013 roku do 1 miesiąca powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyżej 3 miesięcy do 1 roku Dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego emitowane przez podmioty niefinansowe emitowane przez inne podmioty finansowe emitowane przez banki Razem powyżej 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Razem 19. Pochodne instrumenty finansowe Instrumenty pochodne stosowane przez Grupę Kapitałową W ramach swojej działalności Bank i inne spółki Grupy Kapitałowej wykorzystują różnego typu pochodne instrumenty finansowe służące do celów zarządzania ryzykiem związanym z prowadzoną działalnością. Najczęściej wykorzystywanymi typami instrumentów pochodnych w działalności Grupy Kapitałowej są: IRS, CIRS, FX Swap, FRA, Opcje, Forward. Pozostałe spółki zależne Grupy Kapitałowej mogą zawierać transakcje instrumentami pochodnymi wyłącznie w celu zabezpieczania ryzyka wynikającego z działalności podstawowej danej spółki. Na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku Grupa Kapitałowa posiadała następujące typy instrumentów pochodnych: Aktywa Zobowiązania Aktywa Zobowiązania Instrumenty zabezpieczające Pozostałe instrumenty pochodne Razem Strona 62/156

63 Rodzaj kontraktu Aktywa Zobowiązania Aktywa Zobowiązania IRS CIRS FX Swap Opcje FRA Forward Inne Razem Pochodne instrumenty finansowe - wartości nominalne instrumentów bazowych i wartość godziwa pochodnych instrumentów finansowych 31 grudnia 2014 roku Wartości nominalne instrumentów bazowych Transakcje walutowe do 1 miesiąca powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyżej 3 miesięcy do 1 roku powyżej 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Swap walutowy (FX Swap) Zakup walut Sprzedaż walut Forward walutowy (Forward) Zakup walut Sprzedaż walut Opcje Zakup Sprzedaż Cross Currency (CIRS) Zakup Sprzedaż Transakcje stopy procentowej Swap na stopę procentową (IRS) Zakup Sprzedaż Forward Rate Agreement (FRA) Zakup Sprzedaż Pozostałe transakcje Inne (w tym na indeks giełdowy) Zakup Sprzedaż Razem instrumenty pochodne Razem Strona 63/156

64 31 grudnia 2013 roku Wartości nominalne instrumentów bazowych Transakcje walutowe do 1 miesiąca powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyżej 3 miesięcy do 1 roku powyżej 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Swap walutowy (FX Swap) Zakup walut Sprzedaż walut Forward walutowy (Forward) Zakup walut Sprzedaż walut Opcje Zakup Sprzedaż Cross Currency (CIRS) Zakup Sprzedaż Transakcje stopy procentowej Swap na stopę procentową (IRS) Zakup Sprzedaż Forward Rate Agreement (FRA) Zakup Sprzedaż Pozostałe transakcje Inne (w tym na indeks giełdowy) Zakup Sprzedaż Razem instrumenty pochodne Razem 20. Pochodne instrumenty zabezpieczające Grupa Kapitałowa stosuje następujące rodzaje rachunkowości zabezpieczeń: Zabezpieczenie zmienności przepływów pieniężnych kredytów hipotecznych w CHF oraz lokat negocjowanych w PLN, wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych oraz ryzyka kursowego, z wykorzystaniem transakcji CIRS Opis relacji zabezpieczającej - eliminacja ryzyka zmienności przepływów pieniężnych generowanych przez kredyty w CHF o zmiennym oprocentowaniu oraz lokat negocjowanych w PLN, z tytułu zmian referencyjnych stóp procentowych w CHF i PLN, oraz zmian kursu walutowego CHF/PLN w ciągu okresu objętego zabezpieczeniem. Zabezpieczane ryzyko - ryzyko walutowe i ryzyko stopy procentowej. Instrument zabezpieczający - transakcje CIRS, w których Bank płaci kupon oparty o LIBOR 3M CHF, a otrzymuje kupon oparty o WIBOR 3M od kwoty nominalnej zdefiniowanej odpowiednio w CHF oraz PLN. Pozycja zabezpieczana - portfel kredytów hipotecznych o zmiennym oprocentowaniu w CHF i portfel krótkoterminowych lokat negocjowanych, łącznie z ich odnawianiem w przyszłości (wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia). Grupa desygnując pozycję zabezpieczaną zastosował rozwiązania MSR.39.WS.99C w wersji przyjętej przez Unię Europejską. Okresy, w których oczekuje się wystąpienia przepływów pieniężnych oraz kiedy należy oczekiwać wywarcia przez nie wpływu na wyniki styczeń 2015 roku - październik 2026 roku Zabezpieczenie zmienności przepływów pieniężnych kredytów w PLN o zmiennym oprocentowaniu, wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych, z wykorzystaniem transakcji IRS Opis relacji zabezpieczającej - eliminacja ryzyka zmienności przepływów pieniężnych generowanych przez portfel kredytów w PLN o zmiennym oprocentowaniu wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych w ciągu okresu objętego zabezpieczeniem. Zabezpieczane ryzyko - ryzyko stopy procentowej. Instrument zabezpieczający - transakcje IRS, w których Bank płaci kupon oparty o zmienną stopę WIBOR 3M, a otrzymuje kupon oparty o stałą stopę od kwoty nominalnej, na którą został zawarty. Pozycja zabezpieczana - portfel kredytów w PLN indeksowanych do stopy zmiennej WIBOR 3M. Okresy, w których oczekuje się wystąpienia przepływów pieniężnych oraz kiedy należy oczekiwać wywarcia przez nie wpływu na wyniki styczeń 2015 roku luty 2019 roku. Strona 64/156

65 20.3. Zabezpieczenie zmienności przepływów pieniężnych kredytów w EUR o zmiennym oprocentowaniu, wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych, z wykorzystaniem transakcji IRS Opis relacji zabezpieczającej: Eliminacja ryzyka zmienności przepływów pieniężnych generowanych przez portfel kredytów w EUR o zmiennym oprocentowaniu wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych w ciągu okresu objętego zabezpieczeniem. Zabezpieczane ryzyko - ryzyko stopy procentowej. Instrument zabezpieczający - transakcje IRS, w których Bank płaci kupon oparty o zmienną stopę EURIBOR 3M, a otrzymuje kupon oparty o stałą stopę od kwoty nominalnej, na którą został zawarty. Pozycja zabezpieczana - portfel kredytów w EUR indeksowanych do stopy zmiennej EURIBOR. Okresy, w których oczekuje się wystąpienia przepływów pieniężnych oraz kiedy należy oczekiwać wywarcia przez nie wpływu na wyniki - styczeń 2015 roku - czerwiec 2016 roku Zabezpieczenie zmienności przepływów pieniężnych kredytów w CHF o zmiennym oprocentowaniu, wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych, z wykorzystaniem transakcji IRS Opis relacji zabezpieczającej - eliminacja ryzyka zmienności przepływów pieniężnych generowanych przez portfel kredytów w CHF o zmiennym oprocentowaniu wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych w ciągu okresu objętego zabezpieczeniem. Zabezpieczane ryzyko - ryzyko stopy procentowej. Instrument zabezpieczający - transakcje IRS, w których Bank płaci kupon oparty o zmienną stopę LIBOR CHF 3M, a otrzymuje kupon oparty o stałą stopę od kwoty nominalnej, na którą został zawarty. Pozycja zabezpieczana - portfel kredytów w CHF indeksowanych do stopy zmiennej LIBOR CHF 3M. Okresy, w których oczekuje się wystąpienia przepływów pieniężnych oraz kiedy należy oczekiwać wywarcia przez nie wpływu na wyniki styczeń 2015 roku - lipiec 2016 roku Zabezpieczenie zmienności przepływów pieniężnych kredytów w walutach wymienialnych o zmiennym oprocentowaniu, wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych i ryzyka kursowego oraz zabezpieczenie zmienności przepływów pieniężnych zobowiązania finansowego o stałym oprocentowaniu w walucie wymienialnej, wynikającej z ryzyka kursowego, z wykorzystaniem transakcji CIRS Opis relacji zabezpieczającej - eliminacja ryzyka zmienności przepływów pieniężnych kredytów w walutach wymienialnych o zmiennym oprocentowaniu, wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych i ryzyka kursowego oraz eliminacja ryzyka zmienności przepływów pieniężnych zobowiązania finansowego o stałym oprocentowaniu w walucie wymienialnej, wynikającej z ryzyka kursowego, z wykorzystaniem transakcji CIRS. Zabezpieczane ryzyko - ryzyko walutowe i ryzyko stopy procentowej. Instrument zabezpieczający - transakcje CIRS, w których Bank płaci kupon oparty o zmienną stopę LIBOR CHF 3M, a otrzymuje kupon oparty o stałą stopę USD od kwoty nominalnej, na którą został zawarty. Pozycja zabezpieczana - portfel kredytów hipotecznych o zmiennym oprocentowaniu w CHF i zobowiązanie finansowe o stałym oprocentowaniu w USD. Okresy, w których oczekuje się wystąpienia przepływów pieniężnych oraz kiedy należy oczekiwać wywarcia przez nie wpływu na wyniki styczeń 2015 roku - wrzesień 2022 roku. Na dzień 31 grudnia 2014 i 2013 roku Grupa Kapitałowa Banku nie stosowała zabezpieczenia wartości godziwej. Wszystkie rodzaje relacji zabezpieczających stosowanych przez Grupę Kapitałową Banku to rachunkowość zabezpieczeń przepływów pieniężnych (macro cash flow hedge). Efektywność zabezpieczenia jest weryfikowana poprzez zastosowanie prospektywnych i retrospektywnych testów efektywności. Testy wykonywane są z częstotliwością miesięczną. W 2014 roku Grupa Kapitałowa nie ustanawiała nowych strategii zabezpieczających. W drugim kwartale 2014 roku, na skutek braku spełnienia testu efektywności retrospektywnej, Grupa Kapitałowa Banku zaprzestała stosowania rachunkowości zabezpieczeń dla jednego z powiązań zabezpieczających w ramach strategii Zabezpieczenie zmienności przepływów pieniężnych kredytów w PLN o zmiennym oprocentowaniu, wynikającej z ryzyka zmian stóp procentowych, z wykorzystaniem transakcji IRS. Strona 65/156

66 Zabezpieczenie przepływów pieniężnych Wartość godziwa instrumentów pochodnych stanowiących zabezpieczenie przepływów pieniężnych związanych ze stopą procentową i/lub kursem walutowym na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku: Wartość bilansowa/wartość godziwa Typ instrumentu: Aktywa Zobowiązania Aktywa Zobowiązania IRS CIRS Razem Wartość nominalna instrumentów zabezpieczających w podziale na terminy do realizacji. Typ instrumentu: do 1 miesiąca powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyżej 3 miesięcy do 1 roku powyżej 1 roku do 5 lat Powyżej 5 lat IRS PLN fixed - float IRS EUR fixed - float: w przeliczeniu na PLN EUR (waluta oryginalna) IRS CHF fixed - float: w przeliczeniu na PLN CHF (waluta oryginalna) CIRS float CHF/float PLN float PLN float CHF CIRS fixed USD/float CHF fixed USD float CHF Typ instrumentu: Wartość nominalna na dzień 31 grudnia 2014 roku Wartość nominalna na dzień 31 grudnia 2013 roku do 1 miesiąca powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyżej 3 miesięcy do 1 roku powyżej 1 roku do 5 lat Powyżej 5 lat IRS PLN fixed - float IRS EUR fixed - float: w przeliczeniu na PLN EUR (waluta oryginalna) IRS CHF fixed - float: w przeliczeniu na PLN CHF (waluta oryginalna) CIRS float CHF/float PLN float PLN float CHF CIRS fixed USD/float CHF fixed USD float CHF Wartości nominalne przeliczone zostały średnim kursem NBP odpowiednio na dzień 31 grudnia 2014 roku i na dzień 31 grudnia 2013 roku. Razem Razem Strona 66/156

67 Inne dochody całkowite z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych Inne dochody całkowite na początek okresu brutto ( ) Zyski/straty odniesione na inne dochody całkowite w okresie Kwota przeniesiona w okresie z innych dochodów całkowitych do rachunku zysków i strat, w tym ( ) ( ) - przychody odsetkowe ( ) ( ) - wynik z pozycji wymiany Skumulowane inne dochody całkowite na koniec okresu brutto ( ) Efekt podatkowy (1 221) Skumulowane inne dochody całkowite na koniec okresu netto ( ) Nieefektywna część zabezpieczenia przepływów pieniężnych rozpoznana w rachunku zysków i strat (6 078) Wpływ w okresie na inne dochody całkowite brutto ( ) Podatek odroczony z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych (30 681) Wpływ w okresie na inne dochody całkowite netto ( ) 21. Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Według wartości bilansowej Dłużne papiery wartościowe emitowane przez banki centralne, bony pieniężne NBP emitowane przez Skarb Państwa, w tym: obligacje skarbowe PLN obligacje skarbowe UAH emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego, w tym: obligacje komunalne EUR obligacje komunalne PLN emitowane przez podmioty niefinansowe - obligacje korporacyjne PLN emitowane przez banki - obligacje strukturyzowane PLN Jednostki uczestnictwa w UFK (ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe) * Razem * Związane z produktami ubezpieczeniowymi należącymi do grupy produktów inwestycyjnych gdzie ryzyko ponosi ubezpieczający. Dłużne papiery wartościowe według wartości nominalnej bony pieniężne NBP PLN obligacje skarbowe PLN obligacje skarbowe UAH obligacje komunalne EUR obligacje komunalne PLN obligacje korporacyjne PLN obligacje strukturyzowane PLN Średnia rentowność dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa 1,96% 3,09% Zmiana stanu instrumentów finansowych przy poczatkowym ujęciu wyznaczonych jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Stan na początek okresu Objęcie kontrolą jednostek zależnych Różnice kursowe (5 792) Zwiększenia Zmniejszenia ( ) ( ) Zmiany wartości godziwej (7 344) Stan na koniec okresu Na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku Grupa Kapitałowa nie posiadała przeniesionych aktywów finansowych, które są wyłączone ze sprawozdania finansowego w całości ale Grupa utrzymuje zaangażowanie w tych aktywach. Strona 67/156

68 Przeniesione Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Do aktywów finansowych, których Grupa Kapitałowa nie wyłącza ze sprawozdania finansowego należy zaliczyć aktywa stanowiące zabezpieczenie zobowiązań z tytułu transakcji sell-buy-back (obligacje skarbowe). Wartości bilansowe przeniesionych aktywów finansowych przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat i powiązanych z nimi zobowiązań na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku kształtowały się następująco: Wartość bilansowa Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Zobowiązania z tytułu sell-buy-back Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat według wartości bilansowej - terminy zapadalności Na dzień 31 grudnia 2014 roku do 1 miesiąca powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyżej 3 miesięcy do 1 roku powyżej 1 roku do 5 lat Dłużne papiery wartościowe emitowane przez banki centralne emitowane przez Skarb Państwa emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego powyżej 5 lat Razem emitowane przez banki emitowane przez podmioty niefinansowe Razem Na dzień 31 grudnia 2013 roku do 1 miesiąca powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyżej 3 miesięcy do 1 roku powyżej 1 roku do 5 lat Dłużne papiery wartościowe emitowane przez banki centralne emitowane przez Skarb Państwa emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego powyżej 5 lat Razem Razem Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat ujmowane są zgodnie z MSR 39.9 co szczegółowo zostało opisane w nocie Aktywa i zobowiązania finansowe wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat. 22. Kredyty i pożyczki udzielone klientom Kredyty i pożyczki udzielone klientom brutto, w tym: sektor finansowy gospodarcze, w tym: środki Domu Maklerskiego w Funduszu Gwarancyjnym Giełdy oraz depozyt początkowy transakcje z przyrzeczeniem odkupu sektor niefinansowy mieszkaniowe gospodarcze konsumpcyjne dłużne papiery wartościowe (korporacyjne) sektor budżetowy gospodarcze dłużne papiery wartościowe (komunalne) transakcje z przyrzeczeniem odkupu* Odpisy z tytułu utraty wartości kredytów i pożyczek ( ) ( ) Kredyty i pożyczki udzielone klientom netto *Na dzień 31 grudnia 2013 roku w ramach prowadzonych działań stabilizacji emisji dla akcjonariusza sprzedającego, Dom Maklerski posiadał akcje spółki wyceniane w cenie nabycia prezentowane w pozycji Transakcje z przyrzeczeniem odkupu w kwocie tysięcy PLN i środki pieniężne w kwocie tysięcy PLN zablokowane na rachunku menedżera stabilizacji oraz zobowiązanie w takiej samej wysokości wobec akcjonariusza sprzedającego. Rozliczenie transakcji nastąpi zgodnie z umową o stabilizację w ramach wzajemnej kompensaty aktywów i zobowiązań w takiej samej kwocie po 30 dniach od momentu rozpoczęcia stabilizacji, bądź w momencie zrównania liczby akcji zakupionych na rynku w ramach podejmowanych działań stabilizacyjnych z liczbą akcji otrzymanych od akcjonariusza sprzedającego. Na dzień 31 grudnia 2014 roku Bank nie posiadał akcji w ramach prowadzonych działań stabilizacji emisji dla akcjonariusza sprzedającego. Strona 68/156

69 Według segmentów klienta Kredyty i pożyczki udzielone brutto, w tym: bankowości hipotecznej korporacyjne bankowości detalicznej i prywatnej małych i średnich przedsiębiorstw * transakcje z przyrzeczeniem odkupu pozostałe należności Odpisy z tytułu utraty wartości kredytów i pożyczek ( ) ( ) Kredyty i pożyczki udzielone netto * Od 2014 roku zmiana prezentacyjna polegająca na włączeniu do segmentu małych i średnich przedsiębiorstw klientów rynku mieszkaniowego (dane za 2013 rok zostały doprowadzone do porównywalności). Struktura kredytów i pożyczek przedstawiona w nocie obejmuje następującą segmentację: kredyty gospodarcze podmiotów finansowych (tj. np. firmy leasingowe, ubezpieczeniowe, towarzystwa inwestycyjne) obejmują bankowość korporacyjną, kredyty mieszkaniowe obejmują kredyty bankowości hipotecznej i klientów rynku mieszkaniowego, segmentu klienta korporacyjnego oraz małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie produktów przeznaczonych na cele mieszkaniowe, kredyty gospodarcze podmiotów niefinansowych, w zależności od rozmiaru podmiotu, obejmują kredyty dla małych i średnich przedsiębiorstw, rynku mieszkaniowego oraz kredyty korporacyjne udzielane podmiotom gospodarczym z przeznaczeniem innym niż na cele mieszkaniowe, kredyty konsumpcyjne obejmują bankowość detaliczną i prywatną, kredyty gospodarcze podmiotów budżetowych obejmują kredyty bankowości korporacyjnej, reklasyfikowane papiery dłużne prezentowane są w segmencie klienta korporacyjnego. Dłużne papiery wartościowe w portfelu kredytów i pożyczek udzielonych klientom Dłużne papiery wartościowe reklasyfikowane do portfela kredytów i pożyczek udzielonych klientom, brutto Dłużne papiery wartościowe bezpośrednio klasyfikowane do portfela kredytów i pożyczek udzielonych klientom, brutto Odpisy (94 704) (28 065) Razem dłużne papiery wartościowe, netto Reklasyfikacja papierów wartościowych W 2014 roku i w 2013 roku nie nastąpiło przekwalifikowanie papierów wartościowych do portfela kredytów i pożyczek udzielonych klientom. W 2012 roku ze względu na zmianę intencji co do utrzymywania wybranego portfela nieskarbowych papierów wartościowych zakwalifikowanych przy początkowym ujęciu do kategorii dostępne do sprzedaży Grupa Kapitałowa dokonała ich przekwalifikowania do kategorii kredyty i pożyczki udzielone klientom. W wyniku reklasyfikacji portfela zmianie uległy zasady wyceny portfela tj. z wyceny do wartości godziwej na wycenę według zamortyzowanego kosztu. Dłużne papiery wartościowe reklasyfikowane z kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży do kategorii kredyty i pożyczki udzielone klientom według stanu na dzień reklasyfikacji: Portfel reklasyfikowany w 3 kwartale 2012 wartość nominalna wartość godziwa wartość bilansowa Obligacje komunalne Obligacje korporacyjne Razem Portfel reklasyfikowany w 4 kwartale 2012 wartość nominalna wartość godziwa wartość bilansowa Obligacje komunalne Obligacje korporacyjne Razem Strona 69/156

70 Dłużne papiery wartościowe (obligacje komunalne i obligacje korporacyjne) reklasyfikowane z kategorii aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży do kategorii kredyty i pożyczki udzielone klientom według stanu na dzień: Na dzień roku wartość nominalna wartość godziwa wartość bilansowa Obligacje komunalne Obligacje korporacyjne Razem Na dzień roku wartość nominalna wartość godziwa wartość bilansowa Obligacje komunalne Obligacje korporacyjne Razem Zmiana wartości godziwej jaka zostałaby rozpoznana w rachunku zysków i strat i/lub w innych dochodach całkowitych gdyby nie dokonano przekwalifikowania wyniosłaby za okres od daty reklasyfikacji do dnia 31 grudnia 2014 roku (5 720) tysiące PLN (31 grudnia 2013 roku (5 948) tysięcy PLN). Na dzień 31 grudnia 2014 roku średnia efektywna stopa procentowa dla portfela dłużnych papierów wartościowych wynosiła 3,632% (na dzień 31 grudnia 2013 roku wynosiła 4,139%). Kredyty i pożyczki udzielone klientom według metod kalkulacji odpisów Wyceniane według metody zindywidualizowanej Ze stwierdzoną utratą wartości, w tym: należności z tytułu leasingu finansowego Bez stwierdzonej utraty wartości, w tym: należności z tytułu leasingu finansowego Wyceniane według metody portfelowej Ze stwierdzoną utratą wartości, w tym: należności z tytułu leasingu finansowego Wyceniane według metody grupowej (IBNR), w tym: należności z tytułu leasingu finansowego Kredyty i pożyczki udzielone klientom brutto Odpisy na ekspozycje wyceniane według metody zindywidualizowanej ( ) ( ) Ze stwierdzoną utratą wartości, w tym: ( ) ( ) odpisy z tytułu utraty wartości na należności leasingowe (95 057) (46 430) Odpisy na ekspozycje wyceniane według metody portfelowej, w tym: ( ) ( ) odpisy z tytułu utraty wartości na należności leasingowe (75 273) (75 355) Odpisy na ekspozycje wyceniane według metody grupowej (IBNR), w tym: ( ) ( ) odpisy z tytułu utraty wartości na należności leasingowe (14 478) (10 898) Odpisy - razem ( ) ( ) Kredyty i pożyczki udzielone klientom netto Szczegółowy opis zmian odpisów zaprezentowano w nocie 11 Wynik z tytułu odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości i rezerw. Na dzień 31 grudnia 2014 roku udział kredytów z rozpoznaną utratą wartości wyniósł 6,9% (na dzień 31 grudnia 2013 roku: 8,2%), natomiast wskaźnik pokrycia kredytów z rozpoznaną utratą wartości na dzień 31 grudnia 2014 roku (wyliczony jako udział odpisów aktualizujących wartość kredytów i pożyczek udzielonych klientom ogółem do wartości bilansowej brutto kredytów z rozpoznaną utratą wartości) wyniósł 61,8% (na dzień 31 grudnia 2013 roku: 51,7%). Na dzień 31 grudnia 2014 roku udział kredytów opóźnionych w spłacie powyżej 90 dni w stosunku do wartości brutto kredytów i pożyczek wyniósł 5,2% (na dzień 31 grudnia 2013 roku: 5,9%). Na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku Grupa Kapitałowa nie posiadała przeniesionych aktywów finansowych, które są wyłączone ze sprawozdania finansowego w całości, dla których Grupa Kapitałowa utrzymywałaby zaangażowanie w tych aktywach. Umowy leasingu finansowego Leasing finansowy leasingodawca Grupa Kapitałowa prowadzi działalność leasingową poprzez spółki z Grupy PKO Leasing SA. Wartość kwot inwestycji leasingowej brutto oraz minimalnych opłat leasingowych należnych dla umów leasingu finansowego wynosiła: Strona 70/156

71 na dzień 31 grudnia 2014 roku Wartość kwot inwestycji leasingowych brutto oraz minimalnych opłat leasingowych należnych Inwestycja leasingowa brutto Wartość bieżąca minimalnych opłat leasingowych Niezrealizowane przychody Należności leasingowe brutto: do 1 roku od 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Razem brutto Odpisy z tytułu utraty wartości ( ) ( ) - Razem netto na dzień 31 grudnia 2013 roku Wartość kwot inwestycji leasingowych brutto oraz minimalnych opłat leasingowych należnych Inwestycja leasingowa brutto Wartość bieżąca minimalnych opłat leasingowych Niezrealizowane przychody Należności leasingowe brutto: do 1 roku od 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Razem brutto Odpisy z tytułu utraty wartości ( ) ( ) - Razem netto Na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku brak jest niegwarantowanych wartości końcowych przypadających leasingodawcy. 23. Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży Dłużne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży brutto emitowane przez Skarb Państwa obligacje skarbowe PLN obligacje skarbowe USD obligacje skarbowe UAH emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego, obligacje komunalne PLN emitowane przez podmioty niefinansowe obligacje korporacyjne PLN obligacje korporacyjne EUR obligacje korporacyjne USD emitowane przez banki, obligacje korporacyjne obligacje korporacyjne PLN obligacje korporacyjne EUR obligacje korporacyjne UAH Odpisy z tytułu utraty wartości dłużnych papierów wartościowych dostępnych do sprzedaży - (3 296) obligacje korporacyjne PLN - (3 296) Razem dłużne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży netto Kapitałowe papiery wartościowe dostępne do sprzedaży brutto Kapitałowe papiery wartościowe niedopuszczone do publicznego obrotu Kapitałowe papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu Odpisy z tytułu utraty wartości kapitałowych papierów wartościowych dostępnych do sprzedaży ( ) (30 159) Razem kapitałowe papiery wartościowe dostępne do sprzedaży netto Razem inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży netto Strona 71/156

72 Dłużne papiery wartościowe według wartości nominalnej obligacje skarbowe PLN obligacje komunalne PLN obligacje korporacyjne PLN obligacje skarbowe UAH obligacje skarbowe USD obligacje korporacyjne UAH obligacje korporacyjne EUR oblibacje korporacyjne USD Średnia rentowność dłużnych papierów wartościowych emitowanych: w Polsce 2,12% 3,35% na Ukrainie: w USD 10,95% - w UAH 22,68% 9,00% Zmiana stanu inwestycyjnych papierów wartościowych dostępnych do sprzedaży Stan na początek okresu Objęcie kontrolą jednostek zależnych Różnice kursowe (7 575) Zwiększenia Zmniejszenia ( ) ( ) w tym zmiana stanu odpisu Zmiany wartości godziwej, która odniesiona jest na inne dochody całkowite (79 539) Stan na koniec okresu Ryzyko związane z inwestycyjnymi papierami wartościowymi dostępnymi do sprzedaży zostało szerzej opisane w nocie 53 Zarządzanie ryzykiem kredytowym. Inwestycyjne dłużne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży według wartości bilansowej - terminy zapadalności Na dzień 31 grudnia 2014 roku do 1 miesiąca powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyżej 3 miesięcy do 1 roku Dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego emitowane przez podmioty niefinansowe emitowane przez banki Razem powyżej 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Razem Na dzień 31 grudnia 2013 roku do 1 miesiąca powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy powyżej 3 miesięcy do 1 roku Dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa emitowane przez jednostki samorządu terytorialnego emitowane przez podmioty niefinansowe emitowane przez banki Razem Na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku Grupa Kapitałowa nie posiadała przeniesionych aktywów finansowych, które są wyłączone ze sprawozdania finansowego w całości, dla których Grupa Kapitałowa utrzymywałaby zaangażowanie w tych aktywach. Fundusz Ochrony Środków Gwarantowanych Zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 roku o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz. U. z 2009 roku Nr 84, poz.711 z późniejszymi zmianami) poniższe aktywa stanowią zabezpieczenie zobowiązań wobec Bankowego Funduszu Gwarancyjnego: powyżej 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Razem Strona 72/156

73 Wartość funduszu Wartość nominalna zabezpieczenia Rodzaj zabezpieczenia obligacje skarbowe obligacje skarbowe Termin wykupu zabezpieczenia Wartość bilansowa zabezpieczenia Wartość aktywów stanowią obligacje skarbowe z terminem wykupu zapewniającym zabezpieczenie wartości bilansowej przez okres określony ustawą. Fundusz jest powiększany lub pomniejszany w dniu 1 lipca każdego roku odpowiednio do wysokości sumy stanowiącej podstawę obliczenia kwoty rezerwy obowiązkowej. Środki te traktowane są jako aktywa stanowiące zabezpieczenie zobowiązań własnych. 24. Inwestycyjne papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności Dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa: emitowane przez Skarb Państwa PLN emitowane przez Skarb Państwa EUR emitowane przez Skarb Państwa USD emitowane przez Skarb Państwa UAH emitowane przez banki Razem Dłużne papiery wartościowe według wartości nominalnej obligacje skarbowe PLN obligacje skarbowe EUR (równowartość w PLN) obligacje skarbowe USD (równowartość w PLN) obligacje skarbowe UAH (równowartość w PLN) emitowane przez banki Średnia rentowność dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa: w Polsce 5,17% - na Ukrainie 9,68% 9,00% Zmiana stanu inwestycyjnych papierów wartościowych utrzymywanych do terminu zapadalności Stan na początek okresu Objęcie kontrolą spółki zależnej Zwiększenia Zmniejszenia (wykup) ( ) ( ) Różnice kursowe (1 097) Stan na koniec okresu Dłużne papiery wartościowe w portfelu utrzymywanym do terminu zapadalności według wartości bilansowej - terminy zapadalności Na dzień 31 grudnia 2014 roku do 1 miesiąca powyżej 3 miesięcy do 1 roku powyżej 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa Razem Razem Na dzień 31 grudnia 2013 roku do 1 miesiąca powyżej 3 miesięcy do 1 roku powyżej 1 roku do 5 lat Dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa emitowane przez banki Razem Razem Strona 73/156

74 25. Inwestycje w jednostki stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia 1) wartość inwestycji Grupy we wspólnych przedsięwzięciach (tj. koszt nabycia skorygowany o udział w zmianie aktywów netto po dacie nabycia oraz odpis z tytułu utraty wartości) Nazwa jednostki Grupa CENTRUM HAFFNERA" Sp. z o.o. * - - Cena nabycia Zmiana w udziale w aktywach netto - (38 136) Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości - (6 235) Centrum Obsługi Biznesu" Sp. z o.o Cena nabycia Zmiana w udziale w aktywach netto (14 038) (12 118) Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice Sp. z o.o Wartość godziwa pozostałej części udziału na dzień objęcia współkontrolą Zmiana w udziale w aktywach netto Razem * Spółka od dnia 20 stycznia 2014 roku jest spółką zależną od PKO Banku Polskiego SA. 2) wartość inwestycji Grupy w jednostkach stowarzyszonych (tj. koszt nabycia skorygowany o udział w zmianie aktywów netto oraz odpis z tytułu utraty wartości) Nazwa jednostki Grupa Bank Pocztowy SA Cena nabycia Zmiana w udziale w aktywach netto Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości ( ) ( ) Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych" Sp. z o.o. - - Cena nabycia Zmiana w udziale w aktywach netto Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości (5 719) (5 504) Razem W skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za rok zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku wszystkie wspólne przedsięwzięcia i jednostki stowarzyszone są wykazywane metodą praw własności Wartość inwestycji we wspólnych przedsięwzięciach na początek okresu Udział w zyskach i stratach (10 979) Wynik z tytułu odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości Dywidenda (21 387) - Wartość godziwa pozostałej części udziału Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice Sp. z o.o Pozostałe (272) - Wartość inwestycji we wspólnych przedsięwzięciach na koniec okresu Wartość inwestycji w jednostkach stowarzyszonych na początek okresu Wynik z tytułu odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości (7 617) Udział w zyskach i stratach Udział w innych dochodach całkowitych jednostki stowarzyszonej (1 384) Sprzedaż akcji Agencji Inwestycyjnej CORP-SA SA - (443) Wartość inwestycji w jednostkach stowarzyszonych na koniec okresu W 2014 roku Grupa Kapitałowa zmniejszyła o tysięcy PLN odpis aktualizujący wartość akcji Banku Pocztowego SA oraz zwiększyła o 214 tysięcy PLN odpis aktualizujący wartość udziałów Poznańskiego Funduszu Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. Strona 74/156

75 Wartość akcji Banku Pocztowego SA, w tym odpis z tytułu utraty wartości, zostały ustalone na podstawie przeprowadzonego testu, w ramach którego oszacowano wartość odzyskiwalną akcji Spółki, tj. wartość użytkową wyliczoną w oparciu o model uwzględniający zdyskontowane przepływy finansowe oraz wartość godziwą oszacowaną w oparciu o wskaźniki rynkowe porównywalnej grupy banków. Na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku jednostka dominująca nie posiadała udziału w zobowiązaniach warunkowych jednostek stowarzyszonych nabytych wspólnie z innym inwestorem. Informacje o wspólnych przedsięwzięciach i udziałach w jednostkach stowarzyszonych Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego przedstawiają poniższe tabele: a) wspólne przedsięwzięcia Nazwa jednostki Podstawowa działalność % wielkość udziałów oraz praw do Miejsce rejestracji i głosów posiadanych przez Grupę prowadzenia działalności Kapitałową Banku Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice Sp. z o.o. Działalność wspomagająca usługi finansowe, w tym obsługa transakcji dokonanych przy użyciu instrumentów płatniczych Warszawa/Polska 34,00% 34,00% Centrum Obsługi Biznesu" Sp. o.o. Prowadzenie hotelu Poznań/Poznań 41,44% 41,44% b) jednostki stowarzyszone Nazwa jednostki Bank Pocztowy SA Działalność bankowa Bydgoszcz/Polska 25,00% 25,00% Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych" Sp. z o.o. Podstawowa działalność Poręczenia kredytów bankowychzaciąganych przez przedsiębiorców % wielkość udziałów oraz praw do Miejsce rejestracji i głosów posiadanych przez Grupę prowadzenia działalności Kapitałową Banku Poznań/Wielkopolska 33,33% 33,33% Wszystkie wskazane powyżej spółki ujmowane są w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym metodą praw własności. Poniżej przedstawiono podsumowanie danych finansowych odrębnie dla każdego wspólnego przedsięwzięcia oraz każdej jednostki stowarzyszonej Grupy kapitałowej PKO Banku Polskiego SA. Zaprezentowane w tabeli dane finansowe Banku Pocztowego SA i Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice Sp. z o.o. pochodzą ze sprawozdań finansowych sporządzonych według MSSF, a dane pozostałych spółek pochodzą ze sprawozdań finansowych sporządzonych zgodnie z polskimi standardami rachunkowości. Zgodnie z szacunkami Banku różnice między wyżej wymienionymi sprawozdaniami, a sprawozdaniami finansowymi sporządzonymi według MSSF nie są istotne dla sprawozdania finansowego Grupy Kapitałowej. Dane za 2013 rok pochodzą ze sprawozdań zbadanych przez biegłego rewidenta. Wykazane kwoty pochodzą ze sprawozdań finansowych poszczególnych jednostek sporządzonych zgodnie z MSSF lub PSR. Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice Sp. z o.o Aktywa obrotowe Aktywa trwałe Zobowiązania krótkoterminowe Zobowiązania długoterminowe Przychody Zysk (strata) z działalności kontynuowanej Zysk (strata) za rok obrotowy Całkowite dochody razem Otrzymane dywidendy od jednostki zakwalifikowanej jako wspólne przedsięwzięcie Strona 75/156

76 Centrum Obsługi Biznesu" Sp. o.o Aktywa obrotowe Aktywa trwałe Zobowiązania krótkoterminowe Zobowiązania długoterminowe Przychody Zysk (strata) za rok obrotowy (3 631) (4 044) Bank Pocztowy SA Aktywa ogółem Zobowiązania ogółem Przychody Zysk (strata) z działalności kontynuowanej Zysk (strata) za rok obrotowy Pozostałe dochody całkowite (5 721) Całkowite dochody razem Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych" Sp. z o.o Aktywa obrotowe Aktywa trwałe Zobowiązania krótkoterminowe Zobowiązania długoterminowe Przychody Zysk (strata) za rok obrotowy 6 1 W 2014 roku, w ramach III etapu restrukturyzacji finansowej spółki Polimex-Mostostal SA, PKO Bank Polski SA oraz Bankowe Towarzystwo Kapitałowe SA (spółka zależna od Banku) objęły akcje wyemitowane przez Spółkę o łącznej cenie emisyjnej w wysokości tysięcy PLN, opłacone w drodze umownego potrącenia wierzytelności przysługujących tym podmiotom (podwyższenie kapitału zostało zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 22 października 2014 roku). W efekcie, według stanu na 31 grudnia 2014 roku, PKO Bank Polski SA łącznie ze spółkami zależnymi posiadał łącznie akcji Polimex Mostostal SA, stanowiących 24,5% udziału w kapitale zakładowym Spółki i uprawniających do 24,5% głosów na walnym zgromadzeniu Spółki. Jednocześnie PKO Bank Polski SA, w związku z zawartą w dniu 30 września 2014 roku umową sprzedaży 200 milionów sztuk akcji spółki Polimex Mostostal SA, zobowiązał się do nie wykonywania prawa głosu z akcji objętych wyżej wymienioną umową. W związku z powyższym udział Grupy Kapitałowej Banku w głosach na walnym zgromadzeniu Spółki wynosi 19,9%. Wykonanie umowy sprzedaży nastąpi z dniem zarejestrowania sprzedawanych akcji przez KDPW oraz zapisaniu ich na rachunku inwestycyjnym sprzedającego. Biorąc pod uwagę faktyczną ilość praw głosu Grupy Kapitałowej Banku na walnych zgromadzeniach Spółki, oraz brak innych istotnych przesłanek dotyczących wywierania znaczącego wpływu opisanych w MSR 28, akcje spółki Polimex-Mostostal SA w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Grupy według stanu na 31 grudnia 2014 roku są wykazane jako aktywa finansowe. 26. Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży Aktywa jednostek zależnych Grunty i budynki Inne Razem W grudniu 2014 roku Grupa przeklasyfikowała, zgodnie z MSSF 5, udziały spółki Qualia Development Sp. z o.o. oraz wybrane nieruchomości do pozycji Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży Grupa zamierza odzyskać wartość wyżej wymienionych aktywów w drodze transakcji sprzedaży. Jednocześnie w związku ze zmianą w 2014 roku strategii działania Grupy wobec spółek: Finansowa Kompania Prywatne Inwestycje Sp. z o.o. oraz Inter-Risk Ukraina Sp. z d.o. uwzględniającą trudną sytuację gospodarczo-polityczną na Ukrainie, udziały te na koniec 2014 roku przestały być wykazywane w Aktywach trwałych przeznaczonych do sprzedaży. Strona 76/156

77 27. Zapasy Wartość bilansowa zapasów według rodzaju Inwestycje budowlane do sprzedaży Towary, w tym: aktywa przejęte za wierzytelności Produkcja w toku - inwestycje budowlane Materiały Odpisy aktualizujące wartość zapasów (29 164) (53 805) Razem Wartości niematerialne Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku Oprogramowanie Wartość firmy nabyta w wyniku połączenia jednostek gospodarczych (w tym wartość firmy jednostek zależnych) Przyszłe zyski z zawartych umów ubezpieczeniowych Relacje klientami Inne, w tym nakłady Wartość bilansowa brutto na początek okresu Zwiększenia, w tym: objęcie kontrolą jednostek zależnych nabycie inne Zmniejszenia, w tym: (26 239) (56 426) - - (5 623) (88 288) sprzedaż, likwidacja (1 248) (237) (1 485) klasyfikacja do aktywów przeznaczonych do sprzedaży (1 126) (56 426) - - (710) (58 262) różnice kursowe (16 348) (249) (16 597) inne (7 517) (4 427) (11 944) Transfery z nakładów na oprogramowanie ( ) - Wartość bilansowa brutto na koniec okresu Skumulowana amortyzacja (umorzenie) na początek okresu ( ) ( ) ( ) Zwiększenia, w tym: ( ) - (18 253) (19 247) (24 314) ( ) objęcie kontrolą jednostek zależnych (32 782) (7 582) (40 364) amortyzacja okresu ( ) - (18 253) (19 247) (16 719) ( ) inne (447) (13) (460) Zmniejszenia, w tym: likwidacja i sprzedaż klasyfikacja do aktywów przeznaczonych do sprzedaży różnice kursowe inne Skumulowana amortyzacja (umorzenie) na koniec okresu ( ) - (18 253) (19 247) ( ) ( ) Odpisy aktualizujące na początek okresu (15 373) ( ) - - (9 176) ( ) Zwiększenia, w tym: - (40 271) - - (796) (41 067) utworzenie w okresie - (40 271) - - (796) (41 067) Zmniejszenia, w tym: rozwiązanie w okresie klasyfikacja do aktywów przeznaczonych do sprzedaży Odpisy aktualizujące na koniec okresu (15 373) ( ) - - (6 121) ( ) Wartość bilansowa netto na początek okresu Wartość bilansowa netto na koniec okresu Ogółem Istotną wartością niematerialną z punktu widzenia Grupy Kapitałowej są nakłady poniesione na Zintegrowany System Informatyczny (ZSI). Łączna wartość nakładów poniesionych na ZSI w latach wyniosła tysięcy PLN (odpowiednio za lata wyniosła tysiąca PLN). Wartość bilansowa netto ZSI na dzień 31 grudnia 2014 roku wynosiła tysiąca PLN (na dzień 31 grudnia 2013 roku wynosiła tysiące PLN). Przewidywany okres eksploatacji systemu został określony na 17 lat. Na dzień 31 grudnia 2014 roku pozostały okres użytkowania wynosi 9 lat. W pozycji Inne, w tym nakłady na dzień 31 grudnia 2014 roku było ujęte m.in. prawo do zarządzania funduszem z tytułu nabycia OFE POLSAT w 2014 roku w kwocie tysięcy PLN netto (w 2013 roku: w kwocie tysięcy PLN netto). Strona 77/156

78 Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2013 roku Oprogramowanie Wartość firmy nabyta w wyniku połączenia jednostek gospodarczych (w tym wartość firmy jednostek zależnych) Inne, w tym nakłady Ogółem Wartość bilansowa brutto na początek okresu Zwiększenia, w tym: nabycie inne Zmniejszenia, w tym: (34 937) - (727) (35 664) likwidacja i sprzedaż (645) - (98) (743) różnice kursowe (1 508) - (8) (1 516) utrata kontroli nad jednostką zależną (27 659) - - (27 659) inne (5 125) - (621) (5 746) Transfery z nakładów na oprogramowanie ( ) - Klasyfikacja do aktywów przeznaczonych do sprzedaży (3) (2 298) (384) (2 685) Wartość bilansowa brutto na koniec okresu Skumulowana amortyzacja (umorzenie) na początek okresu ( ) - ( ) ( ) Zwiększenia, w tym: ( ) - (9 074) ( ) amortyzacja ( ) - (8 706) ( ) inne (939) - (368) (1 307) Zmniejszenia, w tym: (903) likwidacja i sprzedaż (846) (201) różnice kursowe utrata kontroli nad jednostką zależną inne (600) Skumulowana amortyzacja (umorzenie) na koniec okresu ( ) - ( ) ( ) Odpisy aktualizujące na początek okresu (15 373) ( ) (2 105) ( ) Zwiększenia, w tym: - (3 627) (7 394) (11 021) utworzenie w okresie - (3 627) (7 394) (11 021) Zmniejszenia, w tym: różnice kursowe inne Odpisy aktualizujące na koniec okresu (15 373) ( ) (9 176) ( ) Wartość bilansowa netto na początek okresu Wartość bilansowa netto na koniec okresu W 2014 roku Grupa Kapitałowa wytworzyła patenty i licencje we własnym zakresie w kwocie tysiące PLN (w 2013 roku w kwocie 830 tysięcy PLN). W okresie od 1 stycznia 2014 roku do 31 grudnia 2014 roku Grupa Kapitałowa poniosła nakłady inwestycyjne związane z nabyciem środków trwałych i wartości niematerialnych w kwocie tysięcy PLN (w okresie od 1 stycznia 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku w kwocie tysiące PLN). W latach zakończonych odpowiednio dnia 31 grudnia 2014 roku oraz dnia 31 grudnia 2013 roku nie występowały ograniczenia prawa dotyczące tytułu prawnego Grupy Kapitałowej do wartości niematerialnych tytułem zabezpieczenia zobowiązań. Poniżej przedstawiono wartość firmy netto ujętą w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Grupy Kapitałowej na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku. Wartość firmy netto Spółki Nordea Polska PKO Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA PKO BP BANKOWY PTE SA Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - Nowy Wilanów Sp.k. * Wartość firmy związana z aktywami przejętymi od spółki Centrum Finansowe Puławska Sp. z o.o Razem * Na dzień 31 grudnia 2014 roku Spółka wykazywana jest jako aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży. Na dzień 31 grudnia 2014 roku Grupa Kapitałowa przeprowadziła obligatoryjne testy na utratę wartości firmy zgodnie z modelami opracowanymi na podstawie wytycznych zawartych w MSR 36 z uwzględnieniem specyfiki poszczególnych aktywów i działalności poszczególnych spółek. Testy nie wykazały konieczności tworzenia odpisów. Strona 78/156

79 Grupa przeprowadziła obligatoryjny test na utratę wartości firmy powstałej z nabycia Nordea Bank Polska SA, zgodnie z modelem opracowanym na podstawie wytycznych zawartych w MSR 36. Test na utratę wartości przeprowadza się poprzez porównanie wartości bilansowej ośrodków wypracowujących środki pieniężne ( CGU ) z ich wartością odzyskiwalną. Wyróżniono CGU, do których przypisano wartość firmy powstałej z nabycia Nordea Bank Polska SA detaliczny i korporacyjny. Wartość odzyskiwalna szacowana jest na podstawie wartości użytkowej CGU. Wartość użytkowa to bieżąca, szacunkowa wartość przyszłych przepływów pieniężnych za okres 10 lat z uwzględnieniem wartości rezydualnej CGU. Okres projekcji został wydłużony w celu odzwierciedlenia docelowego poziomu skali działalności poszczególnych CGU. Wartość rezydualna CGU została skalkulowana poprzez ekstrapolację projekcji przepływów pieniężnych poza okres prognozy, przy zastosowaniu stopy wzrostu przyjętej na poziomie 1,6%. Prognozy przepływów pieniężnych opierają się na założeniach zawartych w celach finansowych dla Banku na 2015 rok, które jedynie w ograniczonym zakresie bazują na danych historycznych i są nieporównywalne z dotychczasową działalnością biznesową ze względu na fakt, iż dopiero 2015 rok będzie pierwszym pełnym rokiem funkcjonowania połączonych organizacji. Cele finansowe na 2015 rok są akceptowane przez Zarząd Banku. Do dyskontowania przyszłych przepływów pieniężnych zastosowano stopę dyskonta w wysokości 7,7%, uwzględniającą stopę wolną od ryzyka oraz premię za ryzyko. Wartość użytkowa jest najbardziej wrażliwa na stopę dyskonta oraz stopę wzrostu przyjętą do kalkulacji wartości rezydualnej. Pozostała wartość firmy powstała z tytułu nabycia spółek Nordea Polska dotyczy nabycia spółki Nordea Polska Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie SA (obecnie PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA) oraz nabycia spółki Nordea Finance Polska SA. Wartość ta została przypisana do segmentu korporacyjnego i inwestycyjnego - ośrodkiem wypracowującym środki pieniężne są odpowiednio: cała spółka PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA oraz cała spółka PKO Leasing SA jako jednostka bezpośrednio nadrzędna, która w ramach połączenia przejęła aktywa spółki Nordea Finance Polska SA. Test na utratę wartości spółki PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA został przeprowadzony w oparciu o wartość bieżącą oczekiwanych przyszłych przepływów dla PKO Banku Polskiego SA z uwzględnieniem wartości rezydualnej. Przyszłe przepływy pieniężne oszacowano na podstawie przygotowanej przez Spółkę 10-cio letniej prognozy finansowej. Test na utratę wartości spółki PKO Leasing SA został przeprowadzony w oparciu o wartość bieżącą szacowanych przyszłych przepływów pieniężnych za okres 5 lat z uwzględnieniem wygaszania działalności po tym okresie, opracowanych na podstawie projekcji finansowych Spółki. Test na utratę wartości firmy powstałej z nabycia spółki PKO Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA został przeprowadzony w oparciu o wartość bieżącą oczekiwanych przyszłych przepływów dla akcjonariusza, przygotowanych przez kierownictwo Spółki na podstawie 3-letniej prognozy finansowej. Test uwzględnia 2 warianty przepływów finansowych: samą dywidendę oraz dywidendę i opłatę dystrybucyjną za sprzedaż jednostek uczestnictwa funduszy PKO Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych SA w sieci PKO Banku Polskiego SA, przy czym w obu przypadkach uwzględniona jest wartość rezydualna. Test na utratę wartości firmy spółki PKO BP BANKOWY PTE SA został przeprowadzony z wykorzystaniem metody embedded value, według której ustalono wartość użytkową akcji Spółki. Kluczowymi parametrami determinującymi wartość firmy na dzień 31 grudnia 2014 roku były założenia związane z uchwaloną w 2013 roku, a wprowadzoną od 1 lutego 2014 roku reformą systemu emerytalnego, a w szczególności: transfer w dniu 3 lutego 2014 roku 51,5% aktywów OFE do ZUS, dobrowolność kontynuacji odprowadzania części składki emerytalnej do OFE, mechanizm suwaka emerytalnego oraz obniżana opłata od składki. Model posiada horyzont czasowy do 2065 roku. Test na utratę wartości firmy związanej z aktywami przejętymi od spółki Centrum Finansowe Puławska Sp. z o.o. został przeprowadzony w oparciu o wycenę wartości godziwej przejętej nieruchomości jako ośrodka wypracowującego środki pieniężne, do którego wartość firmy została przypisana. Strona 79/156

80 29. Rzeczowe aktywa trwałe Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku Grunty i budynki Maszyny i urządzenia Środki transportu Środki trwałe w budowie Nieruchomości inwestycyjne Wartość brutto rzeczowych aktywów trwałych na początek okresu Zwiększenia, w tym: objęcie kontrolą jednostek zależnych nabycie i inne zmiany klasyfikacja z aktywów przeznaczonych do sprzedaży inne Zmniejszenia, w tym: ( ) ( ) (5 388) (8 290) (88 142) (61 456) ( ) likwidacja i sprzedaż (35 375) ( ) (1 773) - (8 971) (45 713) ( ) różnice kursowe (36 867) (30 214) (2 453) (4 308) - (12 511) (86 353) klasyfikacja do aktywów przeznaczonych do sprzedaży ( ) (72) ( ) klasyfikacja do zapasów - - (19 989) - (79 171) - (99 160) inne (130) (5 270) (1 162) (3 982) - (3 160) (13 704) Transfery z nakładów na środki trwałe ( ) Wartość brutto rzeczowych aktywów trwałych na koniec okresu Skumulowana amortyzacja (umorzenie) na początek okresu ( ) ( ) (26 112) - (16) ( ) ( ) Zwiększenia, w tym: ( ) ( ) (15 289) - (3 080) (87 685) ( ) objęcie kontrolą jednostek zależnych (86 467) (42 703) (660) - (1 416) (32 998) ( ) amortyzacja okresu (90 482) ( ) (14 581) - (1 664) (51 228) ( ) klasyfikacja z aktywów przeznaczonych do sprzedaży - (116) (48) (164) inne (219) (139) (3 459) (3 817) Zmniejszenia, w tym: likwidacja i sprzedaż klasyfikacja do aktywów przeznaczonych do sprzedaży różnice kursowe inne Skumulowana amortyzacja (umorzenie) na koniec okresu ( ) ( ) (27 199) - (3 096) ( ) ( ) Odpisy aktualizujące na początek okresu (7 447) (109) - (4 528) - - (12 084) Zwiększenia, w tym: - (4) - (3 189) - - (3 193) utworzenie w okresie - (4) - (3 189) - - (3 193) Zmniejszenia, w tym: zmniejszenie z tytułu spisania aktywów różnice kursowe Odpisy aktualizujące na koniec okresu (4 511) (109) - (5 460) - - (10 080) Wartość bilansowa netto na początek okresu Wartość bilansowa netto na koniec okresu Inne Ogółem Wartość pozabilansowa maszyn i urządzeń użytkowanych na dzień 31 grudnia 2014 roku na mocy umów leasingu operacyjnego oraz umów dzierżawy z opcją zakupu wyniosła tysięcy PLN (na dzień 31 grudnia 2013 roku wyniosła tysiące PLN). W latach zakończonych odpowiednio dnia 31 grudnia 2014 roku oraz dnia 31 grudnia 2013 roku nie występowały ograniczenia dotyczące tytułu prawnego Grupy Kapitałowej do rzeczowych aktywów trwałych tytułem zabezpieczenia zobowiązań. Na dzień 31 grudnia 2014 roku wartość godziwa aktywów prezentowanych jako Nieruchomości inwestycyjne wynosiła tysiące PLN i została oszacowana metodą porównawczą (na dzień 31 grudnia 2013 roku wynosiła tysięcy PLN). Strona 80/156

81 Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2013 roku Grunty i budynki Maszyny i urządzenia Środki transportu Środki trwałe w budowie Nieruchomości inwestycyjne Wartość brutto rzeczowych aktywów trwałych na początek okresu Zwiększenia, w tym: nabycie i inne zmiany inne Zmniejszenia, w tym: ( ) ( ) (25 330) (19 583) (590) (24 167) ( ) likwidacja i sprzedaż (33 980) ( ) (1 421) - (39) (19 326) ( ) różnice kursowe (3 061) (2 463) (207) (394) - (1 019) (7 144) klasyfikacja do aktywów przeznaczonych do sprzedaży ( ) (208) (215) (1) (2) (81) ( ) inne (84 853) ( ) (23 487) (19 188) (549) (3 741) ( ) Transfery z nakładów na środki trwałe ( ) Wartość brutto rzeczowych aktywów trwałych na koniec okresu Skumulowana amortyzacja (umorzenie) na początek okresu ( ) ( ) (24 485) - (555) ( ) ( ) Zwiększenia, w tym: (64 111) ( ) (13 046) - (10) (43 108) ( ) amortyzacja okresu (62 435) ( ) (13 027) - (10) (42 527) ( ) inne (1 676) (1 370) (19) - - (581) (3 646) Zmniejszenia, w tym: likwidacja i sprzedaż klasyfikacja do aktywów przeznaczonych do sprzedaży różnice kursowe inne Skumulowana amortyzacja (umorzenie) na koniec okresu ( ) ( ) (26 112) - (16) ( ) ( ) Odpisy aktualizujące na początek okresu (7 685) (301) (1 283) (4 674) - - (13 943) Zwiększenia, w tym: (331) (687) - (71) - - (1 089) klasyfikacja z aktywów przeznaczonych do sprzedaży (299) (299) utworzenie w okresie (32) (687) - (71) - - (790) Zmniejszenia, w tym: rozwiązanie w okresie zmniejszenie z tytułu spisania aktywów różnice kursowe inne Odpisy aktualizujące na koniec okresu (7 447) (109) - (4 528) - - (12 084) Wartość bilansowa netto na początek okresu Wartość bilansowa netto na koniec okresu Inne Ogółem W 2014 roku i 2013 roku Grupa Kapitałowa otrzymała odpowiednio odszkodowanie od stron trzecich z tytułu utraty wartości lub utraty rzeczowych aktywów trwałych w kwocie tysięcy PLN i tysięcy PLN ujęte w rachunku zysków i strat. W roku zakończonym dnia 31 grudnia 2014 roku istotną pozycję stanowi wartość tysięcy PLN dotycząca nabycia elementów infrastruktury IT (w 2013 roku nie wystąpiły istotne transakcje nabycia i sprzedaży rzeczowych aktywów trwałych oraz istotne zobowiązania z tytułu dokonania zakupu rzeczowych aktywów trwałych). Strona 81/156

82 Leasing operacyjny-leasingodawca Na dzień sporządzenia sprawozdania przyszłe należności z tytułu minimalnych opłat leasingowych wynikających z umów leasingu operacyjnego przedstawiają się następująco: Łączna kwota przyszłych opłat leasingowych z tytułu nieodwołalnego leasingu operacyjnego Dla okresu: do 1 roku od 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Razem Dla umów leasingu operacyjnego, gdzie Grupa Kapitałowa jest leasingodawcą, przeciętny okres trwania umowy wynosi z reguły do 36 miesięcy. Leasingobiorca ponosi koszty serwisu oraz ubezpieczeń. Na dzień sporządzenia sprawozdania aktywa oddane w leasing na podstawie leasingu operacyjnego przedstawiają się następująco: za rok zakończony 31 grudnia 2014 roku Środki transportu oddane w leasing operacyjny Nieruchomości oddane w leasing operacyjny Maszyny i urządzenia oddane w leasing operacyjny Ogółem Wartość brutto Umorzenie (6 026) (363) (235) (6 624) Odpis aktualizujący - (628) - (628) Wartość netto za rok zakończony 31 grudnia 2013 roku Środki transportu oddane w leasing operacyjny Nieruchomości oddane w leasing operacyjny Maszyny i urządzenia oddane w leasing operacyjny Ogółem Wartość brutto Umorzenie (5 436) (525) (18) (5 979) Odpis aktualizujący - (1 036) - (1 036) Wartość netto Inne aktywa Rozrachunki z tytułu transakcji zrealizowanych przy użyciu kart Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów Należności od odbiorców Rozliczenie instrumentów finansowych Należności z tytułu innych operacji z podmiotami finansowymi i niefinansowymi Aktywa do zbycia Należności od budżetu z tytułu prowadzonej przez Bank dystrybucji opłaty sądowej Należności i rozliczenia z tytułu obrotu papierami wartościowymi Należności z tytułu nierozliczonych transakcji instrumentami pochodnymi Inne* Razem w tym aktywa finansowe ** * W pozycji Inne znajdują się m.in.: Należności z zakresu gospodarki własnej, Należności z tytułu prowizji i opłat, Należności z tytułu kaucji i wadiów. **Do aktywów finansowych zaliczono wszystkie pozycje Innych aktywów, z wyjątkiem pozycji Czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów, Aktywa do zbycia oraz Inne. 31. Zobowiązania wobec Banku Centralnego Do 1 miesiąca Razem Strona 82/156

83 32. Zobowiązania wobec banków Otrzymane kredyty i pożyczki, w tym: Nordea Bank AB (publ) * Depozyty banków Rachunki bieżące Transakcje z przyrzeczeniem odkupu Inne depozyty z rynku pieniężnego Razem * Informacje zostały opisane w nocie 3 Nabycie na dzień 1 kwietnia 2014 roku przez PKO Bank Polski SA spółek Nordea Polska i portfela Szwedzkiego 33. Zobowiązania wobec klientów Zobowiązania wobec ludności Depozyty terminowe Środki na rachunkach bieżących i depozyty O/N Pozostałe zobowiązania Zobowiązania wobec podmiotów gospodarczych Depozyty terminowe Środki na rachunkach bieżących i depozyty O/N Otrzymane kredyty i pożyczki Transakcje z przyrzeczeniem odkupu Pozostałe zobowiązania Zobowiązania wobec jednostek budżetowych Środki na rachunkach bieżących i depozyty O/N Depozyty terminowe Pozostałe zobowiązania Razem Według segmentu klienta Zobowiązania wobec klientów, w tym: bankowości detalicznej i prywatnej korporacyjne małych i średnich przedsiębiorstw * otrzymane kredyty i pożyczki transakcje z przyrzeczeniem odkupu pozostałe zobowiązania Razem * Od 2014 roku zmiana prezentacyjna polegająca na włączeniu do segmentu małych i średnich przedsiębiorstw klientów rynku mieszkaniowego (dane za 2013 rok zostały doprowadzone do porównywalności). Struktura zobowiązań przedstawiona w nocie obejmuje następującą segmentację: zobowiązania wobec ludności obejmują bankowość detaliczną i prywatną, zobowiązania wobec podmiotów gospodarczych obejmują segment klienta korporacyjnego (z wyłączeniem klienta budżetowego), segment małych i średnich przedsiębiorstw, segment klienta rynku mieszkaniowego, zobowiązania wobec jednostek budżetowych obejmują segment klienta korporacyjnego klient budżetowy. Strona 83/156

84 34. Zobowiązania z tytułu działalności ubezpieczeniowej Rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe Zobowiązania z tytułu kontraktów inwestycyjnych ubezpieczyciela w podziale na: Produkty strukturyzowane Polisolokaty Ubezpieczeniowe produkty finansowe Unit-Linked Razem Większość produktów ubezpieczeniowych należy do grupy produktów inwestycyjnych, gdzie ryzyko ponosi ubezpieczający. Szczegółowy opis dotyczący ryzyka na działalności ubezpieczeniowej znajduje się w nocie 68 Zarządzanie ryzykiem ubezpieczeniowym Zobowiązania z tytułu działalności ubezpieczeniowej brutto, w tym: Rezerwy w ubezpieczeniach na życie Rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia Rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe dla ubezpieczeń na życie gdy ryzyko lokaty (inwestycyjne) ponosi ubezpieczający Rezerwy składek i rezerwy na pokrycie ryzyka niewygasłego Rezerwy na premie i rabaty dla ubezpieczonych Pozostałe rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe określone w statucie 1 - Zobowiązania z tytułu działalności ubezpieczeniowej brutto, razem Na udziale reasekuratora (133) - Zobowiązania z tytułu działalności ubezpieczeniowej netto Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych Zobowiązania z tytułu emisji Instrumenty finansowe wyceniane według zamortyzowanego kosztu obligacje wyemitowane przez PKO Finance AB obligacje wyemitowane przez PKO Bank Polski SA obligacje wyemitowane przez PKO Leasing SA Instrumenty finansowe desygnowane do wyceny do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat - bankowe papiery wartościowe wyemitowane przez PKO Bank Polski SA Razem Zobowiązania z tytułu emisji o okresie spłaty: do 1 miesiąca od 1 miesiąca do 3 miesięcy od 3 miesięcy do 1 roku od 1 roku do 5 lat powyżej 5 lat Razem W 2014 roku Podmiot dominujący wyemitował bankowe papiery wartościowe i obligacje bankowe o wartości nominalnej tysięcy PLN, klasyfikowane odpowiednio jako zobowiązania desygnowane do wyceny do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat zgodnie z MSR 39.11A ppkt. a oraz wyceniane według zamortyzowanego kosztu. W 2014 roku zostały umorzone bankowe papiery wartościowe i obligacje bankowe o wartości nominalnej tysiące PLN. Zmiana wartości godziwej z tytułu ryzyka kredytowego dotycząca wyemitowanych bankowych papierów wartościowych według stanu na dzień 31 grudnia 2014 roku wynosi 649 tysięcy PLN (na dzień 31 grudnia 2013 roku wynosiła tysięcy PLN). W 2014 roku PKO Leasing SA wyemitował obligacje o wartości nominalnej tysięcy PLN oraz wykupił obligacje o wartości nominalnej tysięcy PLN. Na dzień 31 grudnia 2014 roku zadłużenie Spółki z tytułu emisji obligacji wynosiło w wartości nominalnej tysięcy PLN, z czego zadłużenie wobec Banku wynosiło w wartości nominalnej tysięcy PLN. Strona 84/156

85 Obligacje wyemitowane przez PKO Finance AB: Data emisji Wartość nominalna Waluta Termin zapadalności wartość bilansowa na dzień wartość bilansowa na dzień * EUR CHF EUR CHF USD EUR Razem *Uwzględniono eliminację obligacji będących w portfelu DM PKO Banku Polskiego SA. 36. Zobowiązania podporządkowane na dzień 31 grudnia 2014 roku Wartość nominalna w walucie Wartość nominalna Waluta Stopa procentowa (%) Termin zapadalności/ wykupu Stan zobowiązania Obligacje podporządkowane PLN 4,13% Pożyczka podporządkowana CHF 3,16% Razem x x x x na dzień 31 grudnia 2013 roku Wartość nominalna Waluta Stopa procentowa (%) Termin zapadalności/ wykupu Stan zobowiązania Obligacje podporządkowane PLN 4,37% Na dzień 31 grudnia 2014 roku Bank posiadał zobowiązania podporządkowane z tytułu: Emisji własnej przeprowadzonej 14 września 2012 roku obligacji podporządkowanych o dziesięcioletnim terminie wykupu, z prawem dla Banku do dokonania przedterminowego wykupu wszystkich papierów dłużnych z tego programu, w terminie 5 lat od daty emisji. Wartość nominalna obligacji wynosi tysięcy PLN. Środki uzyskane z nowej emisji zostały za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego przeznaczone na podwyższenie funduszy uzupełniających Banku. Pożyczki podporządkowanej przejętej przez PKO BP od Nordea Bank Polska SA o wartości nominalnej tysiące CHF otrzymanej od Nordea Bank AB (publ) na podstawie umowy podpisanej w kwietniu 2012 roku z 10 letnim okresem wymagalności. Pożyczka jest zaliczana do funduszy uzupełniających Banku, zgodnie z decyzją Komisji Nadzoru Finansowego wydaną w dniu 27 grudnia 2012 roku. Zmiana stanu zobowiązań podporządkowanych Stan na początek okresu Zwiększenia (z tytułu): objęcie kontrolą jednostki zależnej odsetek naliczonych różnic kursowych inne Zmniejszenia (z tytułu): ( ) (93 704) spłaty pożyczki ( ) - spłaty odsetek (83 935) (93 704) inne (481) - Stan zobowiązań podporządkowanych na koniec okresu Strona 85/156

86 37. Pozostałe zobowiązania Koszty do zapłacenia Przychody pobierane z góry Inne zobowiązania (z tytułu): zobowiązania z tytułu środków przekazanych przez BFG na rzecz wypłat dla deponentów SKOK w Wołominie rozliczenia międzybankowe zobowiązania w zakresie działalności inwestycyjnej i gospodarki własnej zobowiązania wobec dostawców zobowiązania i rozliczenia z tytułu obrotu papierami wartościowymi rozliczenia instrumentów finansowych rozliczenia publiczno-prawne zobowiązania z tytułu działalności dewizowej rozliczenie zakupu maszyn i urządzeń oraz materiałów, robót i usług dotyczących budowy środków trwałych i działalności inwestycyjnej zobowiązania z tytułu kart płatniczych zobowiązania z tytułu operacji z podmiotami finansowymi i niefinansowymi zobowiązania wobec instytucji ubezpieczeniowych zobowiązania z tytułu oprocentowania odsetek przejściowo wykupionych z budżetu zobowiązania z tytułu sprzedaży znaków wartościowych pozostałe* Razem w tym zobowiązania finansowe ** * Pozycja pozostałe obejmuje m.in. zobowiązania z tytułu kaucji i wadiów. ** Do zobowiązań finansowych zaliczono wszystkie pozycje Pozostałych zobowiązań z wyjątkiem pozycji Przychody pobierane z góry, Rozliczenia publiczno-prawne oraz Pozostałe. Na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku Grupa Kapitałowa nie posiadała zobowiązań, w przypadku których nie wywiązywałaby się z płatności wynikających z zawartych umów. 38. Rezerwy Rezerwa na świadczenia emerytalno rentowe oraz nagrody jubileuszowe W maju 2013 Podmiot dominujący wprowadził zmiany w Zakładowym Układzie Zbiorowym Pracy usuwając zapisy dotyczące uprawnień do nagród jubileuszowych i nie wynikających z Kodeksu Pracy odpraw emerytalnych. Uruchomiony został jednorazowy regulamin spłat nagród i odpraw ustalający zasady spłat określonych nagród jubileuszowych oraz odpraw emerytalnych do realizacji w lipcu 2013 roku. W ramach regulaminu spłat nagród i odpraw zostały wypłacone środki w kwocie 193 milionów PLN oraz została rozwiązana rezerwa w kwocie 179 milionów PLN. Jednocześnie uruchomiony został Pracowniczy Program Emerytalny. Wpis do rejestru PPE prowadzonego przez KNF został zrealizowany w dniu 5 lipca 2013 roku. Zgodnie z postanowieniami Zakładowej Umowy Emerytalnej pracownicy uzyskali możliwość przystępowania do Programu od dnia 15 lipca 2013 roku. Zasady działania PPE w PKO Banku Polskim określone zostały w Zakładowej Umowie Emerytalnej podpisanej przez Pracodawcę z zakładowymi organizacjami związkowymi. W ramach PPE (dla pracowników, którzy przystąpili do Programu) Bank nalicza składkę podstawową o wartości 3% składników wynagrodzenia od których naliczane są składki na ubezpieczenia społeczne. Pracownicy mają prawo do zadeklarowania składek dodatkowych, które są odprowadzane do Programu za pośrednictwem Pracodawcy i potrącane są z wynagrodzenia Pracownika. PPE zarządza PKO TFI SA. Szczegółowy opis zaprezentowano w nocie 2.14 Świadczenia pracownicze. Rezerwy na udzielone zobowiązania i gwarancje Szerzej na temat rezerw na udzielone zobowiązania pozabilansowe opisano w nocie 53.8 Rezerwy pozabilansowe oraz w nocie 2.16 Udzielone zobowiązania pozabilansowe. Inne rezerwy Inne rezerwy obejmują głównie rezerwę restrukturyzacyjną, której opis tworzenia został szczegółowo przedstawiony w nocie 2.13 Rezerwa restrukturyzacyjna oraz rezerwy na potencjalne roszczenia z tytułu sprzedaży wierzytelności, o których więcej zaprezentowane zostało w nocie 71 Informacje o pakietowej sprzedaży wierzytelności. Strona 86/156

87 Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2014 roku Rezerwa na sprawy sporne Rezerwa na świadczenia emerytalno - rentowe oraz nagrody jubileuszowe Rezerwa na udzielone zobowiązania i gwarancje Inne rezerwy* Stan na dzień 1 stycznia 2014 roku, w tym: Rezerwa krótkoterminowa Rezerwa długoterminowa Objęcie kontrolą jednostek zależnych Utworzenie/aktualizacja rezerw Rozwiązanie rezerw (3 782) (7 520) ( ) (7 530) ( ) Wykorzystanie rezerw (625) (6 881) - (3 047) (10 553) Różnice kursowe (131) - (49) - (180) Inne zmiany i reklasyfikacje (7 541) (3 993) (7 065) Stan na dzień 31 grudnia 2014 roku, w tym: Rezerwa krótkoterminowa Rezerwa długoterminowa * Pozycja Inne rezerwy obejmuje m.in. rezerwę restrukturyzacyjną w kwocie tysięcy PLN oraz rezerwę na potencjalne roszczenia z tytułu sprzedaży wierzytelności w kwocie tysięcy PLN. Za rok zakończony dnia 31 grudnia 2013 roku Rezerwa na sprawy sporne Rezerwa na świadczenia emerytalno - rentowe oraz nagrody jubileuszowe Rezerwa na udzielone zobowiązania i gwarancje Inne rezerwy* Stan na dzień 1 stycznia 2013 roku, w tym: Rezerwa krótkoterminowa Rezerwa długoterminowa Utworzenie/aktualizacja rezerw Rozwiązanie rezerw (1 672) ( ) ( ) (195) ( ) Wykorzystanie rezerw (318) ( ) - (12 432) ( ) Różnice kursowe (19) (19) Inne zmiany i reklasyfikacje (25 380) Stan na dzień 31 grudnia 2013 roku, w tym: Rezerwa krótkoterminowa Rezerwa długoterminowa * Pozycja Inne rezerwy obejmuje m.in. rezerwę restrukturyzacyjną w kwocie tysiące PLN oraz rezerwę na potencjalne roszczenia z tytułu sprzedaży wierzytelności w kwocie tysięcy PLN. Rezerwy na sprawy sporne utworzone zostały w wysokości oczekiwanych wypływów korzyści ekonomicznych. 39. Kapitały własne i akcjonariat Banku Razem Razem Kapitał zakładowy Pozostałe kapitały, w tym: Kapitał zapasowy Fundusz ogólnego ryzyka bankowego Pozostałe kapitały rezerwowe Razem kapitały rezerwowe Udział w innych dochodach całkowitych jednostki stowarzyszonej (54) Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży (57 797) Zabezpieczenie przepływów pieniężnych ( ) Zyski i straty aktuarialne (8 976) (7 676) Inne dochody całkowite ( ) Różnice kursowe z przeliczenia jednostek zagranicznych ( ) ( ) Niepodzielony wynik finansowy (60 658) ( ) Wynik okresu bieżącego netto Udziały niekontrolujące (10 015) Wynik okresu bieżącego brutto Pozostałe kapitały razem Strona 87/156

88 Szczegółowe zasady tworzenia kapitałów w PKO Banku Polskim SA zostały szerzej opisane w punkcie Kapitały własne w nocie 2 Opis ważniejszych zasad rachunkowości oraz szacunków i ocen. Akcjonariat Banku Według informacji posiadanych na dzień 31 grudnia 2014 roku akcjonariat Banku jest następujący: Nazwa podmiotu Na dzień 31 grudnia 2014 roku Ilość akcji Ilość głosów % Wartość nominalna 1 akcji Udział w kapitale podstawowym % Skarb Państwa ,39 1 zł 31,39 Aviva Otwarty Fundusz Emerytalny ,72 1 zł 6,72 ING Otwarty Fundusz Emerytalny ,17 1 zł 5,17 Pozostali ,72 1 zł 56,72 Razem , ,00 Na dzień 31 grudnia 2013 roku Skarb Państwa ,39 1 zł 31,39 Aviva Otwarty Fundusz Emerytalny ,72 1 zł 6,72 ING Otwarty Fundusz Emerytalny ,17 1 zł 5,17 Pozostali ,72 1 zł 56,72 Razem , ,00 1) Stan posiadania akcji na dzień 29 stycznia 2013 roku, raportowany przez Aviva OFE po przekroczeniu progu 5% udziału w akcjonariacie PKO Banku Polskiego SA po rozliczeniu transakcji sprzedaży 153,1 miliona akcji PKO Banku Polskiego SA przez BGK oraz Skarb Państwa. 2) Stan posiadania akcji na dzień 24 lipca 2012 roku, raportowany przez ING OFE po przekroczeniu progu 5% udziału w akcjonariacie PKO Banku Polskiego SA po rozliczeniu transakcji sprzedaży 95 milionów akcji PKO Banku Polskiego SA przez Skarb Państwa. Ze wszystkich akcji PKO Banku Polskiego SA wynikają te same prawa i obowiązki. Akcje nie są uprzywilejowane, ani w zakresie prawa głosu czy dywidendy. Statut PKO Banku Polskiego SA ogranicza jednak prawa głosu przysługujące akcjonariuszom dysponującym powyżej 10% ogólnej liczby głosów na Walnym Zgromadzeniu i zakazuje wykonywania więcej niż 10% ogólnej liczby głosów na Walnym Zgromadzeniu przez takich akcjonariuszy. Powyższe nie dotyczy: akcjonariuszy, którzy w dniu podjęcia uchwały Walnego Zgromadzenia wprowadzającej ograniczenie prawa głosu byli uprawnieni z akcji reprezentujących więcej niż 10% ogólnej liczby głosów w Banku (tj. Skarb Państwa i BGK), akcjonariuszy, którzy są uprawnieni z akcji imiennych serii A (Skarb Państwa) oraz akcjonariuszy działających wspólnie z akcjonariuszami, o których mowa w tiret drugim na podstawie porozumienia dotyczącego wspólnego wykonywania prawa głosu z akcji. Ponadto, ograniczenie praw głosu wygasa, kiedy udział Skarbu Państwa w kapitale zakładowym Banku spadnie poniżej 5%. Zgodnie z 6 ust. 2 Statutu PKO Banku Polskiego SA zamiana akcji imiennych serii A na akcje na okaziciela oraz przeniesienie tych akcji wymaga zgody wyrażonej w uchwale Rady Ministrów. Zamiana na akcje na okaziciela lub przeniesienie akcji imiennych serii A po uzyskaniu powyższej zgody powoduje wygaśnięcie ograniczeń przewidzianych w zdaniu poprzednim w stosunku do akcji będących przedmiotem zamiany na akcje na okaziciela lub przeniesienia, w zakresie w jakim zgoda została udzielona. Akcje Banku są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Struktura kapitału akcyjnego PKO Banku Polskiego SA: Seria Rodzaj akcji Ilość akcji Wartość nominalna 1 akcji Wartość serii wg wartości nominalnej Seria A akcje zwykłe imienne zł zł Seria A akcje zwykłe na okaziciela zł zł Seria B akcje zwykłe na okaziciela zł zł Seria C akcje zwykłe na okaziciela zł zł Seria D akcje zwykłe na okaziciela zł zł Razem zł W roku 2014 i 2013 nie wystąpiły zmiany w wysokości kapitału zakładowego PKO Banku Polskiego SA. Wyemitowane akcje PKO Banku Polskiego SA nie są uprzywilejowane i są w pełni opłacone. Strona 88/156

89 POZOSTAŁE NOTY 40. Zobowiązania warunkowe oraz pozabilansowe zobowiązania otrzymane Programy papierów wartościowych objęte subemisją (maksymalne zobowiązanie Grupy do objęcia papierów wartościowych): Emitent papierów wartościowych z gwarancją przejęcia emisji Rodzaj gwarantowanych papierów wartościowych Zobowiązania pozabilansowe gwarancyjne Okres obowiązywania umowy Stan na dzień 31 grudnia 2014 roku Spółka A obligacje korporacyjne Spółka B obligacje korporacyjne Spółka C obligacje korporacyjne Spółka D obligacje korporacyjne Razem Stan na dzień 31 grudnia 2013 roku Spółka B obligacje korporacyjne Spółka A obligacje korporacyjne Spółka D obligacje korporacyjne Spółka C obligacje korporacyjne Spółka E obligacje korporacyjne Spółka F obligacje korporacyjne Razem Wszystkie umowy dotyczą Umów Organizacji, Prowadzenia i Obsługi Programu Emisji Obligacji. Wszystkie papiery wartościowe objęte przez Grupę Kapitałową subemisją zaliczają się do papierów z nieograniczoną zbywalnością, nienotowanych na giełdach i nieznajdujących się w regulowanym obrocie pozagiełdowym Zobowiązania umowne Na dzień 31 grudnia 2014 roku wartość zobowiązań umownych dotyczących wartości niematerialnych wynosiła tysiące PLN (na dzień 31 grudnia 2013 roku wynosiła tysięcy PLN). Na dzień 31 grudnia 2014 roku wartość zobowiązań umownych dotyczących rzeczowych aktywów trwałych wynosiła tysiące PLN (na dzień 31 grudnia 2013 roku wynosiła tysięcy PLN) Udzielone zobowiązania finansowe według wartości nominalnej Linie i limity kredytowe dla podmiotów finansowych dla podmiotów niefinansowych dla podmiotów budżetowych Razem w tym: udzielone zobowiązania nieodwołalne Strona 89/156

90 40.4. Udzielone zobowiązania gwarancyjne Gwarancje w obrocie krajowym i zagranicznym dla podmiotów finansowych dla podmiotów niefinansowych * dla podmiotów budżetowych Udzielone gwarancje i poręczenia - obligacje korporacyjne krajowe dla podmiotów niefinansowych dla podmiotów finansowych Udzielone akredytywy dla podmiotów niefinansowych dla podmiotów budżetowych - 99 Udzielone gwarancje i poręczenie gwarancja zapłaty dla podmiotów finansowych Udzielone gwarancje i poręczenie - obligacje komunalne krajowe dla podmiotów budżetowych Razem w tym: udzielone gwarancje dobrego wykonania umowy * Zmiana w pozycji Gwarancje w obrocie krajowym i zagranicznym dla podmiotów niefinansowych wynika głównie z udzielonych zobowiązań gwarancyjnych dla podmiotów z branży górnictwo i energetyka. W latach zakończonych odpowiednio dnia 31 grudnia 2014 roku oraz dnia 31 grudnia 2013 roku Bank i jednostki zależne nie udzieliły poręczeń kredytu lub pożyczki ani nie udzieliły gwarancji jednemu podmiotowi lub jednostce zależnej od tego podmiotu, których łączna wartość stanowiłaby równowartość 10% kapitałów własnych Grupy Kapitałowej. Informacje na temat rezerw utworzonych na pozabilansowe zobowiązania gwarancyjne i finansowe znajdują się w nocie 38 Rezerwy. Zobowiązania udzielone według terminów wymagalności 31 grudnia 2014 roku Do 1 miesiąca włącznie Powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy włącznie Powyżej 3 miesięcy do 1 roku włącznie Powyżej 1 roku do 5 lat włącznie Powyżej 5 lat Zobowiązania udzielone finansowe Zobowiązania udzielone gwarancyjne Razem grudnia 2013 roku Do 1 miesiąca włącznie Powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy włącznie Powyżej 3 miesięcy do 1 roku włącznie Powyżej 1 roku do 5 lat włącznie Powyżej 5 lat Zobowiązania udzielone finansowe Zobowiązania udzielone gwarancyjne Razem Razem Razem Pozabilansowe zobowiązania otrzymane Według wartości nominalnej Finansowe Gwarancyjne* Razem * Pozycja pozabilansowe zobowiązania otrzymane gwarancyjne zawiera głównie gwarancje w ramach programu wspierania mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw gwarancja de minimis. W wyniku postanowień Umowy zobowiązujących Grupę Kapitałową Nordea Bank AB (publ) do partycypacji w ryzyku utraty wartości Portfela Hipotecznego, PKO Bank Polski SA oraz Nordea Bank AB (publ) w dniu 1 kwietnia 2014 roku zawarły umowę dotyczącą podziału ryzyka kredytowego ( Umowa Podziału Ryzyka ), zgodnie z którą Nordea Bank AB (publ) ponosić będzie w okresie 4 lat od dnia zamknięcia transakcji 50% nadwyżki kosztu ryzyka Portfela Hipotecznego ponad roczny poziom kosztów ryzyka ustalony na poziomie 40 punktów bazowych za każdy rok powyższego, czteroletniego okresu obowiązywania Umowy Podziału Ryzyka. Strona 90/156

91 W ramach prac związanych z rozliczeniem transakcji Grupa Kapitałowa dokonała wyceny Umowy Podziału Ryzyka w oparciu o przeprowadzaną analizę prawdopodobieństwa przepływów środków pieniężnych wynikających z Umowy. Oszacowana wartość oczekiwana wynosi 0. Uprawnienie do sprzedaży lub obciążenia zestawem zabezpieczenia ustanowionego na rzecz Grupy Kapitałowej Na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 roku na rzecz Grupy Kapitałowej Banku nie ustanowiono zabezpieczeń, które Grupa Kapitałowa Banku była uprawniona sprzedać lub obciążyć innym zastawem, w przypadku realizacji wszelkich obowiązków przez właściciela zabezpieczenia. 41. Sprawy sporne Według stanu na dzień 31 grudnia 2014 roku, łączna wartość postępowań sądowych, w których Spółki Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA (łącznie z Bankiem) są pozwanym wynosiła tysięcy PLN, w tym tysięcy PLN dotyczyło postępowań sądowych na Ukrainie (na dzień 31 grudnia 2013 roku łączna wartość wyżej wymienionych postępowań sądowych wynosiła tysięcy PLN), a kwota łącznej wartości postępowań sądowych z powództwa Spółek Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA (łącznie z Bankiem) na dzień 31 grudnia 2014 roku wynosiła tysięcy PLN, w tym tysięcy PLN dotyczyło postępowań sądowych na Ukrainie, głównie związanych z windykacją kredytów udzielonych przez KREDOBANK SA (na dzień 31 grudnia 2013 roku łączna wartość wyżej wymienionych postępowań sądowych wynosiła tysięcy PLN, w tym postępowań sądowych na Ukrainie w wysokości tysięcy PLN). Powyższa informacja nie uwzględnia spraw spornych KREDOBANK SA dotyczących podatków opisanych w nocie 13 Podatek dochodowy. Poniżej przestawiono opis najistotniejszych spraw spornych Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA: a) Postępowanie w sprawie stosowania praktyk naruszających konkurencję Bank jest stroną postępowania prowadzonego obecnie przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK), wszczętego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2001 roku na wniosek Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji Związek Pracodawców przeciwko operatorom systemu płatniczego Visa, Europay oraz bankom emitentom kart Visa oraz Europay/Eurocard/Mastercard. Postępowanie dotyczy praktyk ograniczających konkurencję na rynku płatności za pomocą kart płatniczych w Polsce, mających polegać na wspólnym ustalaniu opłaty interchange za transakcje dokonane kartami systemu Visa oraz Europay/Eurocard/Mastercard, a także ograniczaniu dostępu do rynku podmiotom zewnętrznym. Dnia 29 grudnia 2006 roku UOKiK uznał praktyki polegające na wspólnym ustalaniu opłaty interchange za ograniczające konkurencję oraz nakazał ich zaniechania, jednocześnie nakładając m.in. na PKO Bank Polski SA karę pieniężną w kwocie tysięcy PLN. Bank odwołał się od decyzji Prezesa UOKiK do SOKiK. W dniu 20 grudnia 2011 roku odbyła się rozprawa, na której nie doszło do merytorycznego rozstrzygnięcia odwołań. Sąd zobowiązał MasterCard do złożenia wyjaśnień w sprawie i wyznaczył termin kolejnego posiedzenia na dzień 9 lutego 2012 roku, który to termin, na wniosek pełnomocnika powodów przesunięto na dzień 24 kwietnia 2012 roku, a następnie SOKiK odroczył ogłoszenie postanowienia w sprawie wniosku o zawieszenie do dnia 8 maja 2012 roku. W dniu 8 maja 2012 roku SOKiK zawiesił postępowanie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przed Sądem Unii Europejskiej w sprawie MasterCard przeciwko Komisji Europejskiej. W dniu 24 maja 2012 roku Sąd Unii Europejskiej utrzymał w mocy decyzję Komisji Europejskiej zakazującą wielostronnie uzgadnianych opłat interchange stosowanych przez MasterCard. W dniu 28 maja 2012 roku uczestnik postępowania Visa Europe Ltd, a w dniu 29 maja 2012 roku pełnomocnik powodów, w tym PKO Banku Polskiego SA, złożyli zażalenie na postanowienie SOKiK z dnia 8 maja 2012 roku. W sierpniu 2012 roku wpłynęło do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odwołanie MasterCard do wyroku Sądu UE z dnia 24 maja 2012 roku oddalającego skargę MasterCard. W dniu 25 października 2012 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił postanowienie z dnia 8 maja 2012 roku i oddalił wniosek MasterCard o zawieszenie postępowania. Decyzję sądu w tej sprawie pełnomocnik Banku otrzymał w styczniu 2013 roku, a w lutym 2013 roku akta sądowe zostały przekazane do sądu pierwszej instancji. Obecnie sprawa jest przedmiotem ponownego postępowania przez SOKiK. W dniu 29 października 2013 roku odbyła się rozprawa, zaś w dniu 21 listopada 2013 roku został ogłoszony wyrok, którym SOKiK zmniejszył karę wymierzoną Bankowi do kwoty tysięcy PLN. Wyrok jest nieprawomocny. W dniu 7 lutego 2014 roku została złożona apelacja od tego wyroku w imieniu Banku oraz ośmiu powodów reprezentowanych przez pełnomocnika Banku. Wyrok został również zaskarżony przez innych uczestników postępowania, tj. przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) oraz Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji (POHiD) (apelacje zmierzające do nałożenia na uczestników porozumień surowszych kar pieniężnych), a także: Visa Europe Limited, Bank Pocztowy S.A., Bank Gospodarki Żywnościowej S.A., mbank S.A. (dawniej: BRE Bank S.A.), Deutsche Bank PBC S.A., HSBC Bank Polska S.A. (apelacje zmierzające przede wszystkim do zmiany rozstrzygnięcia w przedmiocie uznania porozumień za naruszające prawo konkurencji oraz nałożenia kar na ich uczestników). Odpisy tych apelacji zostały doręczone pełnomocnikowi Banku, który złożył odpowiedzi na nie. Akta sprawy zostały przekazane z SOKiK do Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Na dzień 31 grudnia 2014 roku Bank posiada rezerwę na kwotę tysięcy PLN (pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Rezerwy ). Na dzień 31 grudnia 2014 roku dodatkowo Bank jest stroną m.in. następujących postępowań: przed SOKiK w wyniku odwołania od decyzji Prezesa UOKiK 1) w związku z podejrzeniem stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w zakresie prezentowania w kampaniach reklamowych kredytu konsumenckiego pod marketingową nazwą Max pożyczka Mini Ratka informacji, która mogła być nieczytelna dla przeciętnego konsumenta i wprowadzać go w błąd co do dostępności kredytów na promowanych warunkach. W dniu 28 grudnia 2012 roku na Bank została nałożona przez Prezesa UOKiK kara pieniężna w wysokości tysięcy PLN. Bank odwołał się od decyzji Prezesa UOKiK w dniu 16 stycznia 2013 roku. Postępowanie w toku. Na dzień 31 grudnia 2014 roku Bank posiada rezerwę w tej samej kwocie (pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Rezerwy ). 2) w związku z podejrzeniem stosowania niedozwolonych postanowień umownych we wzorcach umów o kredyt konsumencki, z wyłączeniem umów o karty kredytowe. Decyzją z dnia 31 grudnia 2013 roku uznano działania Banku za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nałożono na Bank karę pieniężną w wysokości tysięcy PLN oraz tysięcy PLN (łącznie tysiące PLN). Bank odwołał się od tej decyzji. Postępowanie jest w toku. Na dzień 31 grudnia 2014 roku Bank posiada rezerwę w kwocie tysięcy PLN (pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Rezerwy ). Strona 91/156

92 przed SOKiK z powództwa osoby fizycznej o uznanie za niedozwolone zapisów Taryfy opłat i prowizji w punktach przewidujących opłaty za czynności monitorująco-upominawcze w związku z opóźnianiem się klientów ze spłatą bieżących zadłużeń. Bank udzielił odpowiedzi na pozew i repliki na kolejne pismo procesowe. W sprawie tej nie ma ryzyka ukarania Banku karą finansową. Istnieje ryzyko wpisania postanowień dotyczących opłat monitorująco-upominawczych do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK. przed SOKiK z powództwa Prezesa UOKiK o uznanie za niedozwolone niektórych postanowień wzorców umów o kredyt konsumencki. Sprawa w Sądzie w toku, nastąpiła jedynie wymiana korespondencji między stronami. Nie ma ryzyka ukarania Banku karą finansową. przed Sądem Apelacyjnym z powództwa Banku - wyniku zakończenia postępowania odwoławczego wszczętego przez Bank przed SOKIK od decyzji Prezesa UOKiK w związku z możliwością stosowania niedozwolonych postanowień umownych we wzorcach umów indywidualnych kont emerytalnych ( IKE ). W dniu 19 grudnia 2012 roku Prezes UOKiK nałożył na Bank łączną karę pieniężną w wysokości tysięcy PLN, w tym: 1) w wysokości tysięcy PLN za niewskazywanie w umowach IKE zakresu odpowiedzialności Banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzania rozliczeń pieniężnych oraz odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza, 2) w wysokości tysięcy PLN za stosowanie we wzorcach umów IKE otwartego katalogu przesłanek wypowiedzenia, 3) w wysokości tysięcy PLN za stosowanie klauzuli wpisanej do rejestru określającej dla sporów z konsumentami sądu właściwego dla siedziby oddziału PKO BP SA prowadzącego rachunek lokacyjny IKE. Postępowanie odwoławcze prowadzi w imieniu Banku renomowana kancelaria prawna. Bank odwołał się od decyzji Prezesa UOKiK w dniu 2 stycznia 2013 roku. Wyrokiem z dnia 25 listopada 2014 roku SOKiK obniżył nałożoną na Bank karę łącznie do kwoty tysięcy PLN, w tym odnośnie: 1) praktyki opisanej powyżej w pkt 1 obniżył karę do kwoty 2,5 miliona PLN, 2) praktyki opisanej powyżej w pkt 2 obniżył karę do kwoty 1,5 miliona PLN, 3) praktyki opisanej powyżej w pkt 3 kara została uchylona, gdyż Sąd uznał, że praktyka Banku nie naruszała zbiorowych interesów konsumentów. Postępowanie w toku. Na dzień 31 grudnia 2014 roku Bank posiadał na powyższe kwoty rezerwę w kwocie tysięcy PLN (pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Rezerwy ). przed Prezesem UOKiK: 1) postępowanie wyjaśniające wszczęte 7 stycznia 2012 roku w celu ustalenia, czy sposób oferowania przez Bank kredytów hipotecznych w ramach Jesiennej promocji kredytów hipotecznych może stanowić praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, 2) postępowanie wyjaśniające wszczęte 23 grudnia 2013 roku dotyczące pobierania przez Bank opłat za udzielanie informacji stanowiącej tajemnicę bankową, 3) postępowanie wszczęte 28 lutego 2014 roku w sprawie ustalenia, czy dokumenty przesłane przez Bank do UOKiK w wybranych sprawach zawierały tajemnicę przedsiębiorstwa, 4) postępowanie wyjaśniające wszczęte 23 stycznia 2014 roku w sprawie postanowień wzorców umownych rachunków bankowych regulujące kwestie pełnomocnictw istnieje ryzyko nałożenia kary finansowej; sprawa w toku wadliwej, zdaniem Urzędu, praktyki Banku nieprzyjmowania pełnomocnictw do rachunków bankowych, w których brak jest wskazania numeru rachunku. Bank przyjął na siebie zobowiązanie do zmiany praktyki i wdrożył takie rozwiązania, 5) postępowanie wszczęte 5 marca 2014 roku w sprawie ustalenia, czy Bank wykonał decyzję UOKiK z dnia 12 grudnia 2008 roku w sprawie przekazu reklamowego Max Lokaty bez gwiazdek. Bank udzielił odpowiedzi, w której wskazał że wykonał zobowiązanie poprzez dwukrotne umieszczenie komunikatu w gazecie GPW Parkiet, 6) postępowanie wyjaśniające wszczęte 29 sierpnia 2014 roku w sprawie ustalenia, czy Bank w umowie kredytu Aurum wprowadzał w błąd klientów poprzez prezentację kosztów ubezpieczenia w tej umowie i formularzu informacyjnym, 7) postępowanie wyjaśniające, wszczęte 9 października 2014 roku w sprawie możliwości skorzystania przez klientów z reklamacji chargeback. Bank udzielił odpowiedzi na wezwanie UOKiK. W relacjach Banku z klientami nie funkcjonuje tego typu procedura reklamacyjna (jest ona właściwa dla relacji Bank - organizacja kartowa), 8) postępowanie wszczęte 15 października 2014 roku w sprawie ustalenia, czy Bank w ulotce reklamowej Mini Ratka w mgnieniu oka na wyciąg z konta wprowadzał w błąd klientów poprzez prezentację kwoty pożyczki. W dniu 13 listopada 2014 roku UOKiK wszczął właściwe postępowanie administracyjne w tej sprawie. Bank nie zgadza się z zarzutem UOKiK i w odpowiedzi rozważa przyjęcie na siebie zobowiązania do prezentowania, zgodnego z założeniami UOKIK (chodzi o doprecyzowanie komunikacji). Na dzień 31 grudnia 2014 roku PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA spółka zależna od Banku jest stroną: 1) siedmiu postępowań przed SOKiK z powództwa osób fizycznych o uznanie za niedozwolone niektórych postanowień wzorców umownych dotyczących umów ubezpieczenia na życie; we wszystkich przypadkach Spółka złożyła odpowiedź na pozew wnosząc o jego oddalenie w związku z wniesieniem powództwa po upływie 6 miesięcy od dnia zaniechania ich stosowania, w sprawie tej nie ma ryzyka ukarania Spółki karą finansową, 2) postępowania prowadzonego przed Prezesem UOKiK w sprawie stosowanych opłat likwidacyjnych i wartości wykupu polisy w związku z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia w niektórych wzorcach umownych do umów ubezpieczenia na życie, a także zastosowaniu w tych wzorcach nieprecyzyjnej informacji o wartości wykupu całkowitego w związku z rozwiązaniem umowy ubezpieczenia; postępowanie jest w toku, wartość utworzonej rezerwy na 31 grudnia 2014 roku wynosi tysiące PLN, 3) postępowania przed Sądem Najwyższym na skutek wniesienia przez Spółkę skargi kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego w związku z karą pieniężną nałożoną na Spółkę w 2010 roku przez Prezesa UOKiK z tytułu naruszenia przez Spółkę zbiorowych interesów konsumentów (kara pieniężna została w 2013 roku zapłacona); postępowanie jest w fazie przed decyzją Sądu Najwyższego o przyjęciu lub odrzuceniu skargi kasacyjnej do rozpoznania, Strona 92/156

93 4) postępowania wyjaśniającego prowadzonego przed Prezesem UOKiK w związku z prowadzeniem w 2014 roku reklamy stosowanej przez ubezpieczycieli przy sprzedaży umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym; przedmiotowe postępowanie jest na wstępnym etapie. b) Roszczenia reprywatyzacyjne w stosunku do nieruchomości posiadanych przez Grupę Kapitałową Na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego toczy się sześć postępowań administracyjnych i administracyjno-sądowych, w tym jedno zawieszone, o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnych wydanych przez organy administracji publicznej, a dotyczących nieruchomości posiadanych przez Spółki Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA (łącznie z Bankiem), które to postępowania, w przypadku ich negatywnego dla Banku rozstrzygnięcia, skutkować mogą zgłoszeniem roszczeń reprywatyzacyjnych oraz jedno postępowanie administracyjne o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości posiadanej przez Bank, w której termin rozprawy kasacyjnej przed NSA został wyznaczony na dzień 03 lutego 2015 roku. Zważywszy na aktualny stan przedmiotowych postępowań dotyczących stwierdzenia nieważności decyzji i orzeczeń organów administracji publicznej, nie jest obecnie możliwe określenie ich ewentualnych negatywnych skutków finansowych dla Grupy. Ponadto w odniesieniu do dwóch nieruchomości Banku zostały zgłoszone roszczenia przez byłych właścicieli dotyczące wydania lub zwrotu nieruchomości oraz regulacji stanu prawnego nieruchomości (toczą się postępowania sądowe o wydanie nieruchomości, zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez Bank z nieruchomości, o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości przez Skarb Państwa). Toczą się również postępowania o stwierdzenie zasiedzenia części dwóch nieruchomości posiadanych przez podmioty zależne do Banku. Przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie toczy się postępowanie w sprawie skargi Centrum Finansowego Puławska Sp. z o.o. (CFP) - dotyczące użytkowania nieruchomości położonej przy ul. Puławskiej i ul. Chocimskiej w Warszawie, na której znajduje się obecnie siedziba Banku - o stwierdzenie nieważności decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego, z dnia 10 kwietnia 2001 roku stwierdzającej, że orzeczenia Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 1 marca 1954 roku, wydano z rażącym naruszeniem prawa. Z uwagi na likwidację CFP i wykreślenie z rejestru przedsiębiorców a następnie podział majątku CFP, wydane zostało przeniesienie na Bank prawa użytkowania wieczystego przedmiotowej działki, w dniu 23 maja 2012 roku złożony został w imieniu Banku wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Podczas rozprawy w dniu 18 grudnia 2012 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie dopuścił Bank do udziału w postępowaniu z racji przejścia na Bank praw do przedmiotowej nieruchomości. Po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 7 maja 2013 roku Sąd oddalił skargę. Od wyroku przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem został doręczony Bankowi w dniu 20 czerwca 2013 roku. W dniu 17 lipca 2013 roku złożona została skarga kasacyjna. Nie wyznaczono terminu rozprawy. Zarząd PKO Banku Polskiego SA uważa, że prawdopodobieństwo zaistnienia poważnych roszczeń wobec Banku i spółek bezpośrednio i pośrednio zależnych od Banku z tytułu powyższych postępowań jest niewielkie. 42. Informacje uzupełniające do skonsolidowanego sprawozdania z przepływów pieniężnych Środki pieniężne i ich ekwiwalenty Na środki pieniężne oraz ekwiwalenty środków pieniężnych składają się gotówka w kasie oraz środki pieniężne na rachunku nostro w Narodowym Banku Polskim, a także należności od banków w rachunku bieżącym oraz inne środki pieniężne o terminie wymagalności do 3 miesięcy licząc od daty nabycia Kasa, środki w Banku Centralnym Bieżące należności od banków Razem Na dzień 1 kwietnia 2014 roku wartość nabytych środków pieniężnych i ich ekwiwalentów związanych z nabyciem Spółek Nordea Polska wyniosła tysiące PLN. Przepływy pieniężne z tytułu odsetek i dywidend otrzymanych i wypłaconych Przychody z tytułu odsetek - otrzymane Odsetki otrzymane z tytułu udzielonych kredytów i udzielonych pożyczek Odsetki otrzymane od inwestycyjnych papierów wartościowych Odsetki otrzymane od papierów wartościowych przy początkowym ujęciu wyznaczonych jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Odsetki otrzymane z tytułu lokat Odsetki otrzymane od papierów z portfela przeznaczonego do obrotu Odsetki od instrumentów zabezpieczających Pozostałe odsetki otrzymane (głównie odsetki od rachunków bieżących, skupionych wierzytelności, zrealizowanych gwarancji) Razem Strona 93/156

94 Koszty z tytułu odsetek - zapłacone Odsetki zapłacone z tytułu depozytów ( ) ( ) Odsetki zapłacone z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych ( ) ( ) Odsetki zapłacone z tytułu otrzymanych kredytów i pożyczek ( ) (69 672) Pozostałe odsetki zapłacone (głównie odsetki od rachunków bieżących, premie od dłużnych papierów wartościowych, odsetki od zobowiązań z tytułu zabezpieczeń ( ) ( ) pieniężnych) Razem ( ) ( ) Przychody z tytułu dywidend - otrzymane Otrzymane dywidendy od wspólnych przedsięwzięć i jednostek stowarzyszonych * Otrzymane dywidendy od pozostałych podmiotów Razem * Pozycja dotyczy dywidendy otrzymanej od jednostek wycenianych metodą praw własności Koszty z tytułu dywidend- wypłacone Dywidendy wypłacone akcjonariuszom jednostki dominującej ( ) ( ) Razem ( ) ( ) Przepływy z działalności operacyjnej inne korekty Inne korekty Zmiany wynikające z objęcia kontrolą jednostek zależnych Wycena wyemitowanych dłużnych papierów wartościowych (64 895) Naliczone odsetki, dyskonto, premia od dłużnych papierów wartościowych ( ) ( ) Wartość godziwa pozostałego udziału sprzedanej zorganizowanej części jednostki zależnej - ( ) Rachunkowość zabezpieczeń ( ) Zyski i straty aktuarialne (1 537) (9 477) Wycena oraz odpisy aktualizujące dotyczące udziałów w jednostkach stowarzyszonych, wspólnych przedsięwzięciach i inne zmiany (12 794) Różnice kursowe z przeliczenia jednostek zagranicznych (63 490) (8 829) Likwidacja oraz odpisy na utratę wartości rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych (50 045) Razem ( ) ( ) Objaśnienie przyczyn różnic pomiędzy zmianami stanu pozycji skonsolidowanego sprawozdania z sytuacji finansowej oraz zmianami stanu tych pozycji wykazywanymi w działalności operacyjnej skonsolidowanego rachunku przepływów pieniężnych (Zysk) strata z działalności inwestycyjnej związanej ze sprzedażą, likwidacją rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych Zysk ze sprzedaży zorganizowanej części jednostki zależnej - ( ) Przychody ze sprzedaży i likwidacji rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych (39 982) Zysk ze sprzedaży aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży (73 451) (25 450) Koszty sprzedaży i likwidacji rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych Razem (17 629) ( ) Strona 94/156

95 Odsetki i dywidendy Odsetki otrzymane od inwestycyjnych papierów wartościowych, wykazywane w działalności inwestycyjnej ( ) ( ) Otrzymane dywidendy wykazywane w działalności inwestycyjnej (27 899) (1 888) Odsetki zapłacone od otrzymanych pożyczek, wykazywane w działalności finansowej Razem (70 072) ( ) Zmiana stanu należności od banków Zmiana stanu wynikająca z sald bilansowych ( ) Wyłączenie aktywów netto spółek objętych kontrolą Wyłączenie nabytych środków pieniężnych spółek objętych kontrolą ( ) - Zmiana stanu odpisów na należności od banków Wyłączenie zmiany stanu środków pieniężnych i ich ekwiwalentów ( ) Razem Zmiana stanu aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu oraz instrumentów finansowych przy początkowym ujęciu wyznaczonych jako wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Zmiana stanu wynikająca z sald bilansowych ( ) ( ) Wyłączenie aktywów netto spółek objętych kontrolą Razem ( ) Zmiana stanu pochodnych instrumentów finansowych (aktywo) Zmiana stanu wynikająca z sald bilansowych ( ) Wyłączenie aktywów netto spółek objętych kontrolą Razem ( ) Zmiana stanu kredytów i pożyczek udzielonych klientom Zmiana stanu wynikająca z sald bilansowych ( ) ( ) Wyłączenie aktywów netto spółek objętych kontrolą Zmiana stanu odpisów na należności od klientów ( ) Razem ( ) ( ) Zmiana stanu innych aktywów, zapasów oraz aktywów trwałych przeznaczonych do sprzedaży Zmiana stanu wynikająca z sald bilansowych ( ) ( ) Wyłączenie aktywów netto spółek objętych kontrolą Klasyfikacja do aktywów przeznaczonych do sprzedaży Zmiana stanu odpisów na pozostałe należności Razem ( ) Strona 95/156

96 Zmiana stanu zobowiązań wobec klientów Zmiana stanu wynikająca z sald bilansowych Wyłączenie aktywów netto spółek objętych kontrolą ( ) - Ujęcie zaciągnięcia/spłaty pożyczek długoterminowych od innych niż banki instytucji finansowych w działalności finansowej ( ) Razem Zmiana stanu zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych Zmiana stanu wynikająca z sald bilansowych Ujęcie zaciągnięcia/spłaty długoterminowych zobowiązań z tytułu emisji do działalności finansowej ( ) Razem Zmiana stanu rezerw i odpisów Zmiana stanu wynikająca z sald bilansowych ( ) Wyłączenie aktywów netto spółek objętych kontrolą (43 985) - Zmiana stanu rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego dotyczącej wyceny portfela dostępnego do sprzedaży ujętej w odroczonym podatku - (56 278) Zmiana odpisów z tytułu utraty wartości należności od banków (28 472) (799) Zmiana odpisów z tytułu utraty wartości należności od klientów ( ) Zmiana odpisów z tytułu utraty wartości pozostałych należności (3 855) - Razem ( ) Zmiana stanu pozostałych zobowiązań, zobowiązań z działalności ubezpieczeniowej oraz zobowiązań podporządkowanych Zmiana stanu wynikająca z sald bilansowych Wyłączenie aktywów netto spółek objętych kontrolą ( ) - Ujęcie wypłaty odsetek od emisji własnej do działalności finansowej Ujęcie spłaty odsetek od pożyczek otrzymanych od innych niż banki instytucji finansowych do działalności finansowej Ujęcie wpływów/spłaty zobowiązań podporządkowanych w działalności finansowej Razem Transakcje ze Skarbem Państwa i jednostkami powiązanymi Skarb Państwa jest jednostką sprawującą kontrolę nad jednostką dominującą Grupy Kapitałowej jako podmiot posiadający 31,39% udziału w kapitale podstawowym Banku. Szczegółowo akcjonariat Banku został opisany w nocie 39 Kapitały własne i akcjonariat Banku niniejszego sprawozdania. W sprawozdaniu z sytuacji finansowej Grupy Kapitałowej wykazano należności i papiery wartościowe oraz zobowiązania z tytułu transakcji ze Skarbem Państwa, jednostkami budżetowymi oraz podmiotami, w których udziałowcem jest Skarb Państwa. Na mocy ustawy z dnia 30 listopada 1995 roku o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2013 roku, poz. 763 z późniejszymi zmianami), PKO Bank Polski SA otrzymuje środki z budżetu państwa tytułem wykupu odsetek od kredytów mieszkaniowych Przychody memoriałowe z tytułu przejściowego wykupu przez budżet państwa odsetek od kredytów mieszkaniowych starego portfela Przychody otrzymane kasowo z tytułu przejściowego wykupu przez budżet państwa odsetek od kredytów mieszkaniowych starego portfela Różnica pomiędzy przychodami memoriałowymi a kasowymi pozycja Kredyty i pożyczki udzielone klientom Strona 96/156

97 W dniu 29 listopada 2000 roku przyjęto ustawę o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych (Dz. U. z 2000 roku, Nr 122, poz z późniejszymi zmianami), która weszła w życie 1 stycznia 2001 roku. W wykonaniu postanowień tej ustawy PKO Bank Polski SA zawarł w dniu 3 sierpnia 2001 roku umowę z Ministrem Finansów, działającym w imieniu Skarbu Państwa, na mocy której udzielone zostało Bankowi poręczenie spłaty zadłużenia z tytułu kredytów mieszkaniowych, tzw. starego portfela. W dniu 29 grudnia 2011 roku okres obowiązywania niniejszej umowy (pierwotnie do 31 grudnia 2011 roku) został przedłużony do dnia 31 grudnia 2017 roku. Objęcie poręczeniami Skarbu Państwa należności wynikających z kredytów mieszkaniowych starego portfela powoduje neutralizację ryzyka niespłacalności tych kredytów. Wykonanie przez Skarb Państwa umów poręczenia następuje w przypadku niedokonania przez kredytobiorcę spłaty kredytów w terminach wynikających z umowy kredytowej. Odpowiedzialność Skarbu Państwa ma charakter posiłkowy i skutkuje wówczas, gdy egzekwowanie niespłaconej części kredytów i odsetek, które Bank ma obowiązek podjąć, zanim wystąpi z roszczeniem do Skarbu Państwa, okaże się nieskuteczne. Powyższa ustawa obejmuje poręczeniem 90% pozostałych do spłaty kwot kredytów zaciągniętych, a jeszcze niespłaconych przez spółdzielnie mieszkaniowe. W wyniku wykonania obowiązków poręczyciela Skarb Państwa, zgodnie z instytucją poręczenia, wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela (Banku) i staje się tym samym wierzycielem w stosunku do kredytobiorcy. PKO Bank Polski SA prowadzi rozliczenia związane z wykupem odsetek od kredytów mieszkaniowych przez Budżet Państwa i z tego tytułu otrzymuje prowizje Przychody z tytułu prowizji Od 1 stycznia 1996 roku Bank został generalnym dystrybutorem znaków wartościowych, z czego otrzymuje prowizje od Budżetu Państwa Przychody z tytułu prowizji Dom Maklerski PKO Banku Polskiego SA pełni funkcję agenta emisji skarbowych obligacji detalicznych na podstawie umowy zawartej 11 lutego 2003 roku z Ministrem Finansów. Dom Maklerski PKO Banku Polskiego SA na podstawie tej umowy otrzymuje wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji agenta emisji Przychody z tytułu prowizji Strona 97/156

98 Istotne transakcje Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA z jednostkami powiązanymi ze Skarbem Państwa Transakcje zostały zawarte na warunkach nieodbiegających od rynkowych. Marże na transakcjach kredytowych zawierają się w przedziale 0,25%- 4,2%. Podmiot Należności ogółem Zobowiązania ogółem Zobowiązania pozabilansowe udzielone o charakterze gwarancyjnym i finansowym Przychody z tytułu odsetek Przychody z tytułu prowizji Koszty z tytułu odsetek Podmiot Podmiot (7 633) Podmiot (264) Podmiot (396) Podmiot (13 860) Podmiot (4 302) Podmiot (4 790) Podmiot (23 708) Podmiot (2 555) Podmiot (46) Podmiot (509) Podmiot (245) Podmiot (1 216) Podmiot (110) Podmiot (90) Pozostałe podmioty (12 300) Razem (72 024) Podmiot Należności ogółem Zobowiązania ogółem Zobowiązania pozabilansowe udzielone o charakterze gwarancyjnym i finansowym Przychody z tytułu odsetek Przychody z tytułu prowizji Koszty z tytułu odsetek Podmiot Podmiot (623) Podmiot (1 242) Podmiot (527) Podmiot 21 * (573) Podmiot Podmiot (10 651) Podmiot (247) Podmiot (5 681) Podmiot (171) Podmiot (1 581) Podmiot (1 055) Podmiot (408) Podmiot (126) Podmiot 22 * (1 445) Pozostałe podmioty (14 907) Razem (39 237) * Podmioty nie występują w 2014 roku Odpowiednio na dzień 31 grudnia 2014 roku oraz na dzień 31 grudnia 2013 na powyższe należności nie zostały utworzone istotne odpisy z tytułu utraty wartości. Strona 98/156

99 44. Transakcje z jednostkami powiązanymi kapitałowo Transakcje jednostki dominującej z jednostkami stowarzyszonymi i wspólnymi przedsięwzięciami wycenionymi metodą praw własności Wszystkie opisane poniżej transakcje ze wspólnymi przedsięwzięciami i jednostkami stowarzyszonymi zostały zawarte na warunkach nieodbiegających od warunków rynkowych. Terminy spłat transakcji mieszczą się w przedziale od jednego miesiąca do piętnastu lat. 31 grudnia 2014 roku Podmiot Należności w tym kredyty Zobowiązania Wspólne przedsięwzięcia bezpośrednio Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice Sp. z o.o. Udzielone zobowiązania pozabilansowe Centrum Obsługi Biznesu" Sp. z o.o Jednostki stowarzyszone bezpośrednio Bank Pocztowy SA Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych" Sp. z o.o Jednostki stowarzyszone pośrednio Centrum Operacyjne Sp. z o.o Razem Podmiot Wspólne przedsięwzięcia bezpośrednio Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice Sp. z o.o. Przychody ogółem w tym z tytułu odsetek i prowizji Koszty ogółem w tym z tytułu odsetek i prowizji Centrum Obsługi Biznesu" Sp. z o.o Jednostki stowarzyszone bezpośrednio Bank Pocztowy SA Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych" Sp. z o.o Jednostki stowarzyszone pośrednio Centrum Operacyjne Sp. z o.o Razem grudnia 2013 roku Podmiot Należności w tym kredyty Zobowiązania Wspólne przedsięwzięcia bezpośrednio Udzielone zobowiązania pozabilansowe Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice Sp. z o.o CENTRUM HAFFNERA" Sp. z o.o Centrum Obsługi Biznesu" Sp. z o.o Wspólne przedsięwzięcia pośrednio Centrum Majkowskiego" Sp. z o.o. w likwidacji Promenada Sopocka" Sp. z o.o Sopot Zdrój" Sp. z o.o Jednostki stowarzyszone bezpośrednio Bank Pocztowy SA Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych" Sp. z o.o Jednostki stowarzyszone pośrednio Centrum Operacyjne Sp. z o.o Razem Strona 99/156

100 Podmiot Wspólne przedsięwzięcia bezpośrednio Centrum Elektronicznych Usług Płatniczych eservice Sp. z o.o. Przychody ogółem w tym z tytułu odsetek i prowizji Koszty ogółem w tym z tytułu odsetek i prowizji CENTRUM HAFFNERA" Sp. z o.o Centrum Obsługi Biznesu" Sp. z o.o Wspólne przedsięwzięcia pośrednio Centrum Majkowskiego" Sp. z o.o. w likwidacji Promenada Sopocka" Sp. z o.o Sopot Zdrój" Sp. z o.o Kamienica Morska" Sp. z o.o. w likwidacji Jednostki stowarzyszone bezpośrednio Bank Pocztowy SA Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych" Sp. z o.o Jednostki stowarzyszone pośrednio Centrum Operacyjne Sp. z o.o Razem W tabeli nie wykazano Spółki Dystrybucyjnej Banku Pocztowego Sp. z o.o. ze względu na brak transakcji wzajemnych z Bankiem. 45. Transakcje z jednostkami powiązanymi osobowo Na dzień 31 grudnia 2014 roku jednostkami powiązanymi z Bankiem poprzez kluczowy personel kierowniczy PKO Banku Polskiego SA bądź bliskich członków rodziny kluczowego personelu kierowniczego pozostawał jeden podmiot (na dzień 31 grudnia 2013 roku - dwa podmioty). W roku 2014 i 2013 w Grupie Kapitałowej nie wystąpiły transakcje wzajemne z tymi podmiotami. 46. Świadczenia dla kluczowego personelu kierowniczego PKO Banku Polskiego SA a) krótkoterminowe świadczenia pracownicze Wynagrodzenia otrzymane od PKO Banku Polskiego SA Krótkoterminowe świadczenia pracownicze Rada Nadzorcza Banku Zarząd Banku Razem Wynagrodzenia otrzymane od jednostek powiązanych (innych niż Skarb Państwa i jednostki powiązane ze Skarbem Państwa) Krótkoterminowe świadczenia pracownicze Zarząd Banku* Razem * Kwota uwzględnia wynagrodzenie otrzymane od jednostek stowarzyszonych. Krótkoterminowe świadczenia pracownicze to świadczenia pracownicze, które podlegają w całości rozliczeniu przed upływem 12 miesięcy od końca rocznego okresu sprawozdawczego, w którym pracownicy wykonywali związaną z nimi pracę. Jak opisano w nocie 43 Zasady ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w Grupie Kapitałowej Banku począwszy od roku 2012 zmienny składnik wynagrodzeń w przypadku osób zajmujących stanowiska kierownicze w Banku, w tym Zarząd przyznawany jest w: formie nieodroczonej (w pierwszym roku po roku kalendarzowym stanowiącym okres oceny), odroczonej (na kolejne trzy lata po pierwszym roku po okresie oceny). W związku z powyższym jako świadczenie krótkoterminowe dla Zarządu Banku ujęta została nieodroczona część składnika zmiennego składnika wynagrodzeń, która została wypłacona odpowiednio za 2013 rok w lipcu 2014 roku i za 2012 rok w lipcu 2013 roku. Strona 100/156

101 Ponadto w 2014 roku przyznana wartość nieodroczonego składnika wynagrodzeń przyznanego w formie gotówkowej za 2013 rok wyniosła tysięcy PLN bez narzutów (z narzutami tysięcy PLN). W 2013 roku przyznana wartość nieodroczonego składnika wynagrodzeń przyznanego w formie gotówkowej za 2012 rok wyniosła tysiące PLN bez narzutów (z narzutami tysięcy PLN). b) pozostałe świadczenia długoterminowe (w zakresie zmiennych składników wynagrodzeń) Jako pozostałe świadczenie długoterminowe ujęta została odroczona część zmiennego składnika wynagrodzeń przyznawana w formie gotówkowej oraz świadczenia z tytułu pracowniczego programu emerytalnego. W roku zakończonym dnia 31 grudnia 2014 roku (lipiec 2014) wypłacono część odroczonego składnika wynagrodzeń przyznanego w formie gotówki za rok 2012 rok w wysokości 357 tysięcy PLN bez narzutów. Na dzień 31 grudnia 2014 roku wartość zobowiązania z tytułu pozostałych świadczeń długoterminowych wyniosła odpowiednio 2 082,7 tysiąca PLN, tj tysiące PLN wypłaty gotówką (odroczone za 2012 rok i 2013 rok) i 60,7 tysięcy PLN składki na PPE. W 2014 roku przyznana wartość odroczonego składnika wynagrodzeń w formie gotówkowej za 2013 rok wyniosła tysięcy PLN (1 578 tysięcy PLN z oszacowanymi pełnymi narzutami) wypłata nastąpi w ciągu 3 lat. W 2013 roku przyznana wartość odroczonego składnika wynagrodzeń przyznanego w formie gotówkowej za 2012 rok wyniosła tysiące PLN bez narzutów (1 257 tysięcy PLN z oszacowanymi pełnymi narzutami) wypłata nastąpi w ciągu 3 lat. Wynagrodzenie otrzymane i potencjalnie należne (w formie gotówkowej) od PKO Banku Polskiego SA dla Zarządu Banku otrzymane * potencjalnie należne Razem *z narzutami c) płatności na bazie akcji rozliczanych w środkach pieniężnych (w zakresie zmiennych składników wynagrodzeń) W roku zakończonym dnia 31 grudnia 2014 roku wypłacono Zarządowi Banku tysięcy PLN z tytułu zmiennych składników wynagrodzeń bez narzutów (z narzutami tysięcy PLN) (akcje fantomowe nieodroczone za 2012 rok) przyznawanych w formie instrumentu finansowego, tj. akcji fantomowych (których przeliczenie na gotówkę jest dokonywane po dodatkowym okresie retencyjnym. W okresie 12 miesięcy zakończonym dnia 31 grudnia 2013 roku nie wypłacono składnika zmiennego nieodroczonego w formie instrumentu finansowego za 2013 rok. W 2014 roku i 2013 roku wartość zobowiązania z tego tytułu wyniosła tysięcy PLN. W 2014 roku przyznana wartość składnika wynagrodzeń (odroczonego i nieodroczonego) przyznanego w formie akcji fantomowych za 2013 rok wyniosła tysięcy PLN. W 2013 roku przyznana wartość składnika wynagrodzeń (odroczonego i nieodroczonego) przyznanego w formie akcji fantomowych za 2012 rok wyniosła tysięcy PLN bez narzutów (3 112 tysięcy PLN z doszacowanymi pełnymi narzutami) wypłata nastąpi w ciągu 3 lat. Świadczenia w formie płatności na bazie akcji rozliczanych w środkach pieniężnych dla Zarządu Banku należne i otrzymane potencjalnie należne Razem Powyższe wynagrodzenia obejmują odroczony składnik wynagrodzeń przyznawany w formie instrumentu finansowego, tj. akcji fantomowych (których przeliczenie na gotówkę jest dokonywane po dodatkowym okresie retencyjnym) zgodnie z zasadami opisanymi w nocie 47. Wypłata z tytułu akcji fantomowych (część należna) została zrealizowana w styczniu 2015 roku. d) świadczenia po okresie zatrudnienia W roku zakończonym dnia 31 grudnia 2014 roku oraz dnia 31 grudnia 2013 roku nie wypłacono świadczeń po okresie zatrudnienia. e) świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy W roku zakończonym dnia 31 grudnia 2014 roku oraz odpowiednio dnia 31 grudnia 2013 roku nie wypłacono świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy. f) kredyty, pożyczki, gwarancje i inne pożytki świadczone przez Bank na rzecz kierownictwa Rada Nadzorcza Zarząd Razem Warunki oprocentowania i terminy spłaty należności nie odbiegają od warunków rynkowych i terminów spłaty dla podobnych produktów bankowych. Strona 101/156

102 Wynagrodzenie członków zarządów i rad nadzorczych spółek zależnych Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA Krótkoterminowe świadczenia pracownicze Rada Nadzorcza Zarząd Razem Zasady ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w Grupie Kapitałowej Banku W celu wypełnienia wymogów uchwały Komisji Nadzoru Finansowego nr 258/2011 z dnia 4 października 2011 roku w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych warunków szacowania przez banki kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego oraz zasad ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w Banku, Bank wdrożył poprzez uchwały: Rady Nadzorczej Banku: Zasady zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w Banku (stanowiące podstawę wydania kolejnych regulacji) oraz Regulamin zmiennych składników wynagrodzeń dla członków Zarządu, Zarządu Banku: Regulamin zmiennych składników wynagrodzeń dla osób zajmujących stanowiska kierownicze, Rad Nadzorczych wybranych spółek zależnych Grupy PKO Banku Polskiego SA (PKO Leasing SA, PKO TFI SA, PKO BANKOWY PTE SA, PKO Życie Towarzystwo Ubezpieczeń SA): Regulaminy zmiennych składników wynagrodzeń dla członków Zarządu. Przywołane Zasady i wydane na ich podstawie Regulaminy opisują tryb przyznawania wyżej wymienionym osobom zmiennych składników wynagrodzeń powiązanych z wynikami i efektami pracy. Zgodnie z wymogami przywołanej uchwały KNF i w proporcjach w niej określonych zmienne składniki wynagrodzeń przyznawane są w formie: nieodroczonej (w pierwszym roku po roku kalendarzowym stanowiącym okres oceny), odroczonej (na kolejne trzy lata po pierwszym roku po okresie oceny), przy czym zarówno wynagrodzenie nieodroczone, jak i odroczone, jest przyznawane w równych częściach w formie gotówkowej oraz w formie instrumentu finansowego, tj. akcji fantomowych (których przeliczenie na gotówkę jest dokonywane po dodatkowym okresie retencyjnym). Składnik wynagrodzenia w formie instrumentu finansowego jest przeliczany na akcje fantomowe po przyznaniu danego składnika z uwzględnieniem mediany średniodziennych cen akcji (Volume Weighted Average Price) Banku na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie, publikowanych w systemie informacyjnym Thomson Reuters albo Bloomberg - z IV kwartału okresu oceny. Następnie, po okresie retencyjnym i okresie odroczenia, akcje są przeliczane na gotówkę - z uwzględnieniem mediany średniodziennych cen akcji (Volume Weighted Average Price) Banku na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie z III kwartału roku kalendarzowego poprzedzającego wypłatę (zarząd) oraz III kwartału roku kalendarzowego, w którym dokonywana jest wypłata (pozostałe osoby na stanowiskach kierowniczych), publikowanych w systemie informacyjnym Thomson Reuters albo Bloomberg. Wynagrodzenie odroczone może podlegać redukcji w przypadku pogorszenia wyników finansowych Banku lub odpowiednio Spółki Grupy, straty Banku /Spółki lub pogorszenia innych zmiennych związanych z efektami pracy w okresie oceny osób zajmujących stanowiska kierownicze oraz wynikami nadzorowanych lub kierowanych przez te osoby jednostek/komórek organizacyjnych, które ujawniły się po okresie oceny. Na dzień 31 grudnia 2014 roku rezerwa na składniki zmienne za lata wynosiła 37,4 miliona PLN, z czego dla osób zajmujących stanowiska kierownicze bez Zarządu Banku w kwocie 23 miliony PLN i dla Zarządu Banku w kwocie 11 milionów PLN a dla spółek Grupy Kapitałowej 3,4 miliona PLN. Na dzień 31 grudnia 2013 roku rezerwa na składniki zmienne za lata wynosiła 28,5 miliona PLN, z czego dla osób zajmujących stanowiska kierownicze bez Zarządu Banku w kwocie 16 milionów, dla Zarządu Banku wynosiła 9 milionów PLN a dla spółek Grupy Kapitałowej 3,5 miliona PLN. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w 2014 roku wypłacony został składnik nieodroczony gotówka dla osób zajmujących stanowiska kierownicze bez Zarządu Banku składnik nieodroczony z tytułu premii za rok 2013 oraz składnik odroczony z tytułu premii za rok 2012 gotówka w kwocie 4,6 miliona PLN oraz dla Zarządu Banku w kwocie 2,3 miliona PLN bez narzutów a dla spółek Grupy Kapitałowej 2,0 miliony PLN. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w 2013 roku z tytułu premii za rok 2012 wypłacony został składnik nieodroczony gotówka dla osób zajmujących stanowiska kierownicze bez Zarządu Banku w kwocie 3 miliony PLN, dla Zarządu Banku w kwocie 1,6 miliona PLN a dla spółek Grupy Kapitałowej 1 milion PLN. Wypłata z tytułu akcji fantomowych za 2012 rok i 2013 rok wyliczona zgodnie z przepisami, w oparciu o kurs akcji w 3 kwartale 2014 roku w wysokości 38,52 PLN, została zrealizowana w listopadzie 2014 roku dla osób zajmujących stanowiska kierownicze bez Zarządu Banku w wysokości 4,6 miliona PLN bez narzutów, a dla spółek Grupy Kapitałowej 0,8 miliona PLN. W styczniu 2014 roku dla Zarządu Banku wypłacono 1,8 miliona PLN (z narzutami). 48. Zmiany w Spółkach wchodzących w skład Grupy Kapitałowej W 2014 roku, poza zdarzeniami związanymi z nabyciem spółek Grupy Nordea opisanych w nocie 3, miały miejsce następujące zdarzenia wpływające na strukturę Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA: 1. dotyczące spółki Polski Standard Płatności Sp. z o.o. W dniu 13 stycznia 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym została zarejestrowana nowa spółka Polski Standard Płatności Sp. z o.o. Kapitał zakładowy Spółki wynosił tysięcy PLN i dzielił się na udziałów o wartości nominalnej 50 PLN każdy. Wszystkie udziały Spółki zostały objęte przez PKO Bank Polski SA za cenę równą wartości nominalnej obejmowanych udziałów. Strona 102/156

103 W dniu 19 września 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym zostało zarejestrowane podwyższenie kapitału zakładowego spółki Polski Standard Płatności Sp. z o.o. o tysięcy PLN, tj. z tysięcy PLN do tysięcy PLN. Udziały w podwyższonym kapitale zostały objęte przez: Alior Bank SA, Bank Millennium SA, Bank Zachodni WBK SA, ING Bank Śląski SA oraz mbank SA. W wyniku wyżej wymienionego podwyższenia udział PKO Banku Polskiego SA w kapitale zakładowym Spółki oraz w głosach na zgromadzeniu wspólników uległ zmniejszeniu ze 100% do 16,67%. Spółka w okresie od 13 stycznia 2014 roku do 18 września 2014 roku była podmiotem zależnym od PKO Banku Polskiego SA, a od 19 września 2014 roku udziały Spółki są ujmowane w aktywach finansowych. Spółka została utworzona w ramach projektu, realizowanego wspólnie z bankami partnerskimi, dotyczącego budowy nowego standardu płatności mobilnych w Polsce opartego o wdrożone w 2013 roku przez PKO Bank Polski SA innowacyjne rozwiązanie płatności mobilnych IKO. Nowy system płatności mobilnych został uruchomiony w dniu 9 lutego 2015 roku pod nazwą BLIK. 2. dotyczące spółek Grupy Kapitałowej CENTRUM HAFFNERA Sp. z o.o. W dniu 20 stycznia 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym zostało zarejestrowane obniżenie kapitału zakładowego spółki CENTRUM HAFFNERA Sp. z o.o. poprzez umorzenie udziałów Wspólnika Gminy Miasta Sopot. Kapitał zakładowy Spółki wynosi tysięcy PLN i dzieli się na udziały o wartości nominalnej 500 PLN każdy. W wyniku powyższej operacji Bank posiada udziały wyżej wymienionej Spółki stanowiące 72,98% udziału w kapitale zakładowym Spółki i uprawniające do 72,98% głosów na zgromadzeniu wspólników. Ze względu na rozpoczęcie sprawowania kontroli nad Spółką, Spółka stała się jednostką zależną od PKO Banku Polskiego SA, a jej spółki zależne jednostkami zależnymi pośrednio od Banku. W dniu 24 stycznia 2014 roku spółka Kamienica Morska Sp. z o.o. w likwidacji spółka zależna od CENTRUM HAFFNERA Sp. z o.o. została wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego. 3. dotyczące spółek Grupy Kapitałowej KREDOBANK SA W dniu 5 lutego 2014 roku PKO Bank Polski SA dokonał dokapitalizowania KREDOBANK SA poprzez przekazanie darowizny finansowej w wysokości tysięcy USD (tj tysięcy PLN według średniego kursu NBP z dnia przekazania środków). Wyżej wymieniona darowizna w bilansie PKO Banku Polskiego SA zwiększa cenę nabycia akcji Spółki. W dniu 17 marca 2014 roku w Państwowym Ukraińskim Rejestrze Przedsiębiorstw zostało zarejestrowane podwyższenie kapitału zakładowego spółki Finansowa Kompania Idea Kapitał Sp. z o.o. w wysokości tysięcy UAH przeprowadzone w drodze podwyższenia wartości nominalnej udziału Spółki i objęte przez KREDOBANK SA jedynego udziałowca tej Spółki. Według stanu na koniec 2014 roku kapitał zakładowy Spółki wynosi tysięcy UAH i obejmuje 1 udział o wyżej wymienionej wartości. 4. dotyczące spółek Grupy Kapitałowej PKO Leasing SA W dniu 23 kwietnia 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym zostało zarejestrowane podwyższenie kapitału zakładowego spółki PKO Bankowy Leasing Sp. z o.o. o kwotę tysięcy PLN. Wszystkie udziały w podwyższonym kapitale Spółki zostały objęte przez PKO Leasing SA spółkę zależną od Banku, za cenę równą wartości nominalnej obejmowanych udziałów. PKO Leasing SA pozostaje jedynym udziałowcem Spółki. W dniu 30 września 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym właściwym dla siedziby spółki przejmującej zostało zarejestrowane: połączenie spółki PKO Leasing Pro SA ze spółką PKO Leasing SA w wyniku, którego cały majątek spółki PKO Leasing Pro SA (wszystkie aktywa i pasywa z wyłączeniem pozycji bilansowych związanych z działalnością faktoringową przejętą przez spółkę PKO BP Faktoring SA) został przeniesiony do spółki PKO Leasing SA, podwyższenie kapitału zakładowego spółki PKO Leasing SA o tysięcy PLN w drodze emisji akcji, które zostały przyznane PKO Bankowi Polskiemu SA jako jedynemu akcjonariuszowi spółki PKO Leasing Pro SA (spółki przejmowanej) w ramach połączenia wyżej wymienionych Spółek. Według stanu na 31 grudnia 2014 roku kapitał zakładowy spółki PKO Leasing SA wynosi tysięcy PLN i dzieli się na akcji o wartości nominalnej 10 PLN każda. PKO Bank Polski SA posiada akcje spółki PKO Leasing SA stanowiące 100% kapitału zakładowego Spółki i uprawniające do 100% głosów na Walnym Zgromadzeniu Spółki. 5. dotyczące spółek Grupy Qualia Development Sp. z o.o. W dniu 4 września 2014 roku uchwałą wspólników spółki Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Jurata Sp. k. został podwyższony wkład komandytariusza (spółki Qualia Development Sp. z o.o.) oraz suma komandytowa Spółki o tysięcy PLN, tj. z tysięcy PLN do tysięcy PLN. Wyżej wymienione zmiany zostały zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 2 października 2014 roku. W dniu 3 listopada 2014 roku uchwałą wspólników spółki Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sopot Sp. k. został podwyższony wkład komandytariusza (spółki Qualia Development Sp. z o.o.) o 600 tysięcy PLN, tj. z tysięcy PLN do tysięcy PLN. Wyżej wymienione zmiany zostały zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 31 grudnia 2014 roku. 6. dotyczące spółki Bankowe Towarzystwo Kapitałowe SA W dniu 20 października 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym zostało zarejestrowane podwyższenie kapitału zakładowego spółki Bankowe Towarzystwo Kapitałowe SA o kwotę tysięcy PLN. W wyniku wyżej wymienionego podwyższenia kapitał zakładowy Spółki wynosi tysiące PLN i dzieli się akcji o wartości nominalnej 100 PLN każda. Wszystkie akcje w podwyższonym kapitale Spółki zostały objęte przez PKO Bank Polski SA jedynego akcjonariusza Spółki, za cenę równą wartości nominalnej obejmowanych akcji. Strona 103/156

104 7. dotyczące spółki PKO Bank Hipoteczny SA W dniu 26 sierpnia 2014 roku Komisja Nadzoru Finansowego wydała zgodę na utworzenie przez PKO Bank Polski SA banku pod nazwą PKO Bank Hipoteczny SA. W dniu 6 października 2014 roku PKO Bank Polski SA zawiązał spółkę PKO Bank Hipoteczny SA, w dniu 24 października 2014 roku Spółka została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym. Kapitał zakładowy Spółki wynosił tysięcy PLN i dzielił się na 300 milionów akcji o wartości nominalnej 1 PLN każda. W grudniu 2014 roku Spółka złożyła wniosek w Komisji Nadzoru Finansowego o wydanie zezwolenia na rozpoczęcie działalności operacyjnej. Spółka będzie oferować długoterminowe kredyty hipoteczne dla klientów detalicznych oraz emitować długoterminowe listy zastawne. 8. dotyczące spółki Finansowa Kompania Prywatne Inwestycje Sp. z o.o. W dniu 17 listopada 2014 roku w Państwowym Ukraińskim Rejestrze Przedsiębiorstw zostało zarejestrowane podwyższenie kapitału zakładowego spółki Finansowa Kompania Prywatne Inwestycje Sp. z o.o. w wysokości tysięcy UAH przeprowadzone w drodze podwyższenia wartości nominalnej udziału Spółki i objęte przez PKO Bank Polski SA. W wyniku wyżej wymienionego podwyższenia kapitał zakładowy Spółki wynosi tysięcy UAH i obejmuje 1 udział o wyżej wymienionej wartości. Według stanu na 31 grudnia 2014 roku udziałowcami Spółki są: PKO Bank Polski SA z 95,47% udziałem w kapitale zakładowym Spółki oraz Inter-Risk Ukraina Sp. z d.o. z 4,53% udziałem w kapitale zakładowym Spółki. 9. dotyczące spółki Inter-Risk Ukraina Sp. z d.o. W dniu 3 grudnia 2014 roku w Państwowym Ukraińskim Rejestrze Przedsiębiorstw zostało zarejestrowane podwyższenie kapitału zakładowego spółki Inter-Risk Ukraina Sp. z d.o. w wysokości tysięcy UAH przeprowadzone w drodze podwyższenia wartości nominalnej udziału Spółki i objęte przez PKO Bank Polski SA. W wyniku wyżej wymienionego podwyższenia kapitał zakładowy Spółki wynosi tysięcy UAH i obejmuje 1 udział o wyżej wymienionej wartości. Według stanu na 31 grudnia 2014 roku jedynym udziałowcem Spółki jest PKO Bank Polski SA. 10. dotyczące połączenia spółki Inteligo Financial Services SA i PKO BP Finat Sp. z o.o. W dniu 27 maja 2014 roku Zarząd PKO Banku Polskiego SA podjął uchwałę dotyczącą połączenia Inteligo Financial Services SA (jako spółki przejmowanej) z PKO BP Finat Sp. z o.o. (jako spółki przejmującej). W ramach wyżej wymienionego procesu, przed połączeniem Spółek, Bank przejął część zasobów Inteligo Financial Services SA związanych głównie z usługami informatycznymi świadczonymi na rzecz PKO Banku Polskiego SA oraz pracowników z obszaru IT związanych z działalnością przenoszoną do Banku. W dniu 28 listopada 2014 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym właściwym dla siedziby spółki przejmującej zostało zarejestrowane: połączenie spółki Inteligo Financial Services SA ze spółką PKO BP Finat Sp. z o.o. w wyniku, którego cały pozostały majątek spółki Inteligo Financial Services SA został przeniesiony do spółki PKO BP Finat Sp. z o.o., podwyższenie kapitału zakładowego spółki PKO BP Finat Sp. z o.o. o tysięcy PLN w drodze utworzenia nowych udziałów, które zostały przyznane PKO Bankowi Polskiemu SA jako jedynemu akcjonariuszowi spółki Inteligo Financial Services SA (spółki przejmowanej) w ramach połączenia wyżej wymienionych Spółek. Według stanu na 31 grudnia 2014 roku kapitał zakładowy spółki PKO BP Finat Sp. z o.o. wynosi tysiące PLN i dzieli się na udziałów o wartości nominalnej 100 PLN każdy. Jedynym udziałowcem Spółki jest PKO Bank Polski SA. 11. dotyczące inwestycji kapitałowych Merkury fiz an W 2014 roku Merkury fiz an objął łącznie: akcji o wartości nominalnej 500 PLN każda w podwyższonym kapitale spółki Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 1 S.K.A., akcji o wartości nominalnej 500 PLN każda w podwyższonym kapitale spółki Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 2 S.K.A., akcji o wartości nominalnej 500 PLN każda w podwyższonym kapitale spółki Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 3 S.K.A., akcji o wartości nominalnej 500 PLN każda w podwyższonym kapitale spółki Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 4 S.K.A., akcji o wartości nominalnej 500 PLN każda w podwyższonym kapitale spółki Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 5 S.K.A., akcji o wartości nominalnej 500 PLN każda w podwyższonym kapitale spółki Molina spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 6 S.K.A. Wyżej wymienione podwyższenia kapitału zostały zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym w 2014 roku. Merkury fiz an posiada akcje wyżej wymienionych Spółek stanowiące 100% udziału w kapitale zakładowym oraz uprawniające do 100% głosów na walnym zgromadzeniu tych Spółek. 12. dotyczące spółek zależnych wykazywanych na aktywach trwałych przeznaczonych do sprzedaży W grudniu 2014 roku PKO Bank Polski SA przeklasyfikował, zgodnie z MSSF 5, udziały spółki Qualia Development Sp. z o.o. do pozycji Aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży Bank zamierza odzyskać wartość wyżej wymienionych udziałów w drodze transakcji sprzedaży. Podpisany list intencyjny i planowana transakcja dotyczą sprzedaży udziałów wyżej wymienionej Spółki wraz z dwoma nieruchomościami Banku zlokalizowanymi w Warszawie. Jednocześnie w związku ze zmianą w 2014 roku strategii działania Banku wobec spółek: Finansowa Kompania Prywatne Inwestycje Sp. z o.o. oraz Inter-Risk Ukraina Sp. z d.o. uwzględniającą trudną sytuację gospodarczo-polityczną na Ukrainie, udziały te na koniec 2014 roku przestały być wykazywane w Aktywach trwałych przeznaczonych do sprzedaży. Strona 104/156

105 13. dotyczące zdarzeń, które spowodują zmiany w Grupie Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA w 2015 roku W dniu 3 listopada 2014 roku w Grupie Kapitałowej Qualia Development Sp. z o.o. została utworzona nowa spółka Qualia 2 Sp. z o.o. Kapitał zakładowy Spółki wynosi 5 tysięcy PLN i dzieli się na 100 udziałów o wartości 50 PLN każdy. Na dzień utworzenia Spółki Qualia Development Sp. z o.o. objęła 99 udziałów, a 1 udział objęła Qualia Sp. z o.o. Spółka w styczniu 2015 roku została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym i przejęła obowiązki komplementariusza w spółce Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - Nowy Wilanów Sp. k. Jednocześnie, w związku z wyżej opisanymi zmianami w dniu 2 lutego 2015 roku w Krajowym Rejestrze Sądowym została zarejestrowana zmiana nazwy spółki Qualia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Nowy Wilanów Sp. k. obecna nazwa brzmi: Qualia 2 spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Nowy Wilanów Sp. k. 49. Wartość godziwa aktywów i zobowiązań finansowych Kategorie wyceny do wartości godziwej aktywów i zobowiązań finansowych wycenianych w skonsolidowanym sprawozdaniu z sytuacji finansowej do wartości godziwej Grupa Kapitałowa klasyfikuje poszczególne składniki aktywów i zobowiązań finansowych wycenianych do wartości godziwej do następujących kategorii: Poziom 1: Ceny kwotowane na aktywnych rynkach Poziom 2: Techniki wyceny oparte na obserwowalnych danych rynkowych Poziom 3: Pozostałe techniki wyceny W tabeli poniżej przedstawiono podział aktywów i zobowiązań finansowych prezentowanych w sprawozdaniu finansowym w wartości godziwej w podziale na 3 kategorie na dzień 31 grudnia 2014 roku: Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Aktywa i zobowiązania wyceniane w wartości godziwej na dzień Nota Wartość bilansowa Ceny kwotowane na aktywnych rynkach Techniki wyceny oparte na obserwowalnych danych rynkowych Pozostałe techniki wyceny Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Dłużne papiery wartościowe Udziały i akcje w innych jednostkach Certyfikaty inwestycyjne Prawa poboru Pochodne instrumenty finansowe Instrumenty zabezpieczające Instrumenty o charakterze handlowym Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Dłużne papiery wartościowe Jednostki uczestnictwa Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży Dłużne papiery wartościowe Kapitałowe papiery wartościowe Aktywa finansowe wyceniane do wartości godziwej razem Pochodne instrumenty finansowe Instrumenty zabezpieczające Instrumenty o charakterze handlowym Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych Instrumenty finansowe desygnowane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Zobowiązania finansowe wyceniane do wartości godziwej razem Strona 105/156

106 Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu na dzień (Nota 18) Wartość bilansowa Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Dłużne papiery wartościowe obligacje skarbowe PLN obligacje komunalne PLN obligacje korporacyjne PLN obligacje korporacyjne EUR obligacje emitowane przez GPW obligacje emitowane przez banki, w tym obligacje BGK Udziały i akcje w innych jednostkach Certyfikaty inwestycyjne Prawa poboru RAZEM Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat na dzień (Nota 21) Wartość bilansowa Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Dłużne papiery wartościowe bony pieniężne NBP obligacje skarbowe PLN obligacje skarbowe UAH obligacje komunalne EUR obligacje komunalne PLN obligacje strukturyzowane PLN obligacje korporacyjne PLN Jednostki uczestnictwa RAZEM Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży na dzień (Nota 23) Wartość bilansowa Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Dłużne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży obligacje skarbowe PLN obligacje skarbowe USD obligacje skarbowe UAH obligacje komunalne PLN obligacje korporacyjne PLN obligacje korporacyjne EUR obligacje korporacyjne USD obligacje korporacyjne UAH Kapitałowe papiery wartościowe RAZEM Strona 106/156

107 W tabeli poniżej przedstawiono podział aktywów i zobowiązań finansowych prezentowanych w sprawozdaniu finansowym w wartości godziwej w podziale na 3 kategorie na dzień 31 grudnia 2013 roku: Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Aktywa i zobowiązania wyceniane w wartości godziwej na dzień Nota Wartość bilansowa Ceny kwotowane na aktywnych rynkach Techniki wyceny oparte na obserwowalnych danych rynkowych Pozostałe techniki wyceny Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu Dłużne papiery wartościowe Udziały i akcje w innych jednostkach Certyfikaty inwestycyjne Pochodne instrumenty finansowe Instrumenty zabezpieczające Instrumenty o charakterze handlowym Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Dłużne papiery wartościowe Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży Dłużne papiery wartościowe Kapitałowe papiery wartościowe Aktywa finansowe wyceniane do wartości godziwej razem Pochodne instrumenty finansowe Instrumenty zabezpieczające Instrumenty o charakterze handlowym Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych Instrumenty finansowe desygnowane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Zobowiązania finansowe wyceniane do wartości godziwej razem Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu na dzień (Nota 18) Wartość bilansowa Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Dłużne papiery wartościowe obligacje skarbowe w PLN obligacje skarbowe w EUR obligacje komunalne obligacje korporacyjne obligacje emitowane przez GPW obligacje emitowane przez banki Udziały i akcje w innych jednostkach Certyfikaty inwestycyjne RAZEM Instrumenty finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat na dzień (Nota 21) Wartość bilansowa Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Dłużne papiery wartościowe bony pieniężne NBP obligacje skarbowe PLN obligacje komunalne EUR obligacje komunalne PLN obligacje skarbowe UAH RAZEM Strona 107/156

108 Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży na dzień (Nota 23) Wartość bilansowa Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Dłużne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży obligacje skarbowe PLN obligacje skarbowe w USD obligacje skarbowe w UAH obligacje komunalne obligacje korporacyjne w PLN obligacje korporacyjne w UAH Kapitałowe papiery wartościowe RAZEM W zależności od kategorii klasyfikacji aktywów i zobowiązań finansowych do hierarchii, stosuje się przy tym różnorodne metody ustalania ich wartości godziwej: Poziom 1: Ceny kwotowane na aktywnych rynkach Aktywa i zobowiązania finansowe, których wartość godziwa wyceniana jest bezpośrednio o ceny notowane (nieskorygowane) z aktywnych rynków dla identycznych aktywów lub zobowiązań. Do tej kategorii Grupa Kapitałowa klasyfikuje instrumenty finansowe i kapitałowe wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat oraz dostępne do sprzedaży, dla których istnieje aktywny rynek i dla których wartość godziwa ustalana jest w oparciu o wartość rynkową, będącą ceną kupna: dłużne papiery wartościowe wyceniane do fixingu z platformy Bondspot, dłużne i kapitałowe papiery wartościowe będące przedmiotem obrotu na rynku regulowanym, w tym w portfelu Domu Maklerskiego, instrumenty pochodne będące przedmiotem obrotu na rynku regulowanym. Poziom 2: techniki wyceny oparte na obserwowalnych danych rynkowych Aktywa i zobowiązana finansowe, których wartość godziwa wyceniana jest za pomocą modeli wyceny, w przypadkach, których wszystkie znaczące dane wejściowe są obserwowalne na rynku w sposób bezpośredni (jako ceny) lub pośrednio (bazujące na cenach). Do tej kategorii Grupa Kapitałowa klasyfikuje instrumenty finansowe dla których brak jest aktywnego rynku: Aktywa i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej Metoda (technika) wyceny Obserwowalne dane wejściowe Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu obligacje skarbowe w EUR Cena rynkowa polskich papierów skarbowych w walucie obcej pozyskiwana jest z serwisów informacyjnych, w których znajdują się kwotowania takich papierów (Bloomberg lub strony brokerskie w systemie Reuters). Nie jest to rynek regulowany. Cena rynkowa papierów wartościowych pozyskiwana z serwisów informacyjnych. Pochodne instrumenty finansowe instrumenty zabezpieczające Wycena instrumentów pochodnych CIRS, IRS odbywa się według modelu zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych. Dyskontowanie odbywa się w oparciu o krzywe rentowności. Krzywe rentowności zbudowane są w oparciu o stawki rynkowe, dane rynkowe rynku pieniężnego, rynku transakcji FRA, IRS, basis swap. Pochodne instrumenty finansowe instrumenty o charakterze handlowym Wycena instrumentów pochodnych CIRS, IRS, FRA odbywa się według modelu zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych. Dyskontowanie odbywa się w oparciu o krzywe rentowności. Wycena opcji walutowych odbywa się według określonych modeli wyceny dla danego typu opcji walutowej. Ceny egzotycznych opcji wbudowanych w produkty strukturyzowane pozyskiwane są z rynku (są cenami rynkowymi). Krzywe rentowności zbudowane są w oparciu o stawki rynkowe, dane rynkowe rynku pieniężnego, rynku transakcji FRA, IRS, basis swap. Danymi wejściowymi do modeli wyceny opcji walutowych są krzywe rentowności budowane w oparciu o stawki rynku pieniężnego, rynkowe stawki punktów swapowych, płaszczyzny zmienności dla określonych par walutowych, walutowe kursy fixingowe NBP. W celu wyceny egzotycznych opcji wbudowanych w produkty strukturyzowane pozyskiwane są ceny rynkowe tych opcji. Strona 108/156

109 Aktywa i zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej Metoda (technika) wyceny Obserwowalne dane wejściowe Aktywa finansowe przy początkowym ujęciu wyznaczone jako wyceniane do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat bony pieniężne NBP Wycena metodą krzywej rentowności Krzywe rentowności dla bonów pieniężnych zbudowane są w oparciu o ceny rynkowe, dane rynku pieniężnego oraz rynku transakcji OIS. - obligacje komunalne EUR Wycena według przyjętego modelu wyceny Danymi wejściowymi do modelu wyceny są stawki rynkowe, dane rynkowe: rynek pieniężnych, rynek transakcji IRS, rynek transakcji CDS, zmienność rynku opcji stopy procentowej. - obligacje komunalne PLN Wycena według modelu krzywej rentowności oraz marży ryzyka Krzywe rentowności zbudowane są w oparciu o stawki rynkowe, dane rynkowe rynku pieniężnego, rynku transakcji IRS. - obligacje skarbowe UAH Podejście rynkowe Ceny notowane na mniej aktywnym rynku. - obligacje strukturyzowane PLN Krzywe rentowności zbudowane w oparciu o Wycena pozyskiwana od podmiotu stawki rynkowe oraz rynkowa zmienność zewnętrznego na podstawie zawartej umowy cen instrumentów bazowych w oparciu, o które konstruowana jest opcja. Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży - obligacje komunalne Wycena według modelu krzywej rentowności oraz marży ryzyka Krzywe rentowności zbudowane są w oparciu o stawki rynkowe, dane rynkowe rynku pieniężnego, rynku transakcji IRS. - obligacje korporacyjne Wycena według modelu krzywej rentowności oraz marży ryzyka Krzywe rentowności zbudowana są w oparciu o stawki rynkowe, dane rynkowe. rynku pieniężnego, rynku transakcji IRS. - ukraińskie obligacje skarbowe UAH, USD Podejście rynkowe Ceny notowane na mniej aktywnym rynku. - obligacje korporacyjne UAH Podejście rynkowe Ceny notowane na mniej aktywnym rynku. Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych instrumenty finansowe desygnowane do wyceny do wartości godziwej przez rachunek zysków i strat Wycena według metody krzywej rentowności oraz ceny egzotycznych opcji wbudowanych w te papiery Krzywe rentowności zbudowane są w oparciu o stawki rynkowe, dane rynkowe rynku pieniężnego, rynku transakcji IRS. W celu wyceny egzotycznych opcji wbudowanych w produkty strukturyzowane pozyskiwane są ceny rynkowe tych opcji. Poziom 3: Pozostałe techniki wyceny Aktywa i zobowiązania finansowe, których wartość godziwa wyceniana jest za pomocą modeli wyceny, w przypadku których dane wejściowe nie są oparte na możliwych do zaobserwowania danych rynkowych (dane wejściowe nieobserwowalne). Do tej kategorii Grupa Kapitałowa zaklasyfikowała akcje nienotowane na GPW, które są wyceniane według wewnętrznych modeli wyceny: a) Fundusz - wartość godziwa tych papierów ustalana jest w oparciu o wartość netto aktywów funduszu tj. wartość godziwą projektów inwestycyjnych (spółek) wchodzących w skład funduszu, które podlegają co pół roku przeglądom lub badaniom przez biegłego rewidenta. Gdyby Grupa Kapitałowa stosowała wartości parametrów nieobserwowalnych będące ekstremalnymi wartościami z zakresu możliwych wartości, wartość godziwa kapitałowych instrumentów finansowych mogłaby na dzień 31 grudnia 2014 roku być większa o tysięcy PLN lub mniejsza o tysięcy PLN. b) Akcje spółki notowanej na giełdzie - wartość godziwa tych papierów ustalana jest w oparciu o cenę zawartą w warunkowej umowie sprzedaży. Gdyby Grupa Kapitałowa stosowała wartości parametrów nieobserwowalnych będące ekstremalnymi wartościami z zakresu możliwych wartości, wartość godziwa kapitałowych instrumentów finansowych mogłaby na dzień 31 grudnia 2014 roku być większa o tysiące PLN lub mniejsza o tysiące PLN. Strona 109/156

110 c) Obligacje korporacyjne UAH - wartość godziwa tych papierów ustalana jest w oparciu o wartość bieżącą przyszłych zdyskontowanych przepływów pieniężnych. Gdyby Grupa Kapitałowa stosowała wartości parametrów nieobserwowalnych będące ekstremalnymi wartościami z zakresu możliwych wartości, wartość godziwa kapitałowych instrumentów finansowych mogłaby na dzień 31 grudnia 2014 roku być większa o 693 tysiące PLN lub mniejsza o tysięcy PLN. Wpływ parametrów estymowanych na wycenę do wartości godziwej instrumentów finansowych dla których Grupa Kapitałowa stosuje wycenę do wartości godziwej na Poziomie 3 na dzień 31 grudnia 2014 roku jest następujący: Instrument finansowy Technika wyceny Czynnik nieobserwowalny Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży Kapitałowe papiery wartościowe - Fundusz metoda wartości netto aktywów funduszu (NAV - Net Asset Value) Wartość godziwa według scenariusza pozytywnego scenariusza negatywnego cena za akcję funduszu Kapitałowe papiery wartościowe - Spólka notowana na giełdzie cena zawarta w warunkowej umowie sprzedaży Dłużne papiery wartościowe - obligacje korporacyjne UAH technika wartości bieżącej cena zawarta w warunkowej umowie sprzedaży prawdopodobieństwo niewypłacalności (PD) W IV kwartale 2014 roku dokonano pojedynczej wyceny udziałów spółki Qualia Development Sp. z o.o. do wartości godziwej w wysokości tysięcy PLN, oszacowanej na podstawie ofert wiążących otrzymanych od potencjalnych nabywców oraz dokonano przeklasyfikowania udziału w wyżej wymienionej spółce na aktywa trwałe przeznaczone do sprzedaży. Przeniesienia instrumentów pomiędzy Poziomem 1 a Poziomem 2 występują na podstawie dostępności kwotowania z aktywnego rynku według stanu na koniec okresu sprawozdawczego. Przeniesienie z Poziomu 2 do Poziomu 3 następuje w sytuacji zamiany w wycenie czynnika obserwowalnego na nieobserwowalny lub zastosowania do wyceny nowego nieobserwowalnego czynnika ryzyka, która jednocześnie skutkuje istotnym wpływem na wycenę instrumentu. Przeniesienie z Poziomu 3 do Poziomu 2 następuje w sytuacji zamiany w wycenie czynnika nieobserwowalnego na obserwowalny lub gdy wpływ czynnika nieobserwowalnego na wycenę instrumentu przestaje być istotny. Przeniesienia pomiędzy poziomami wyceny następują w dacie i według stanu na koniec okresu sprawozdawczego. W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2014 roku nastąpiło przeniesienie z Poziomu 2 do Poziomu 3 obligacji korporacyjnych w UAH. Powodem reklasyfikacji był fakt, że papiery te na dzień 31 grudnia 2014 roku nie były kwotowane na giełdzie w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Poniższa tabela prezentuje uzgodnienie w trakcie okresów pomiarów: od 1 stycznia 2014 roku 31 grudnia 2014 roku oraz od 1 stycznia 2013 roku 31 grudnia 2013 roku, wartości godziwej na poziomie 3 hierarchii wartości godziwej: Inwestycyjne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży Bilans otwarcia na początek okresu Suma zysków lub strat w innych dochodach całkowitych Objęcie nowej emisji udziałów w Funduszu i różnice kursowe podmiotów walutowych Zawarcie warunkowej umowy sprzedaży Spółki notowanej na giełdzie Przeniesienia na lub z poziomu Stan na koniec okresu Aktywa i zobowiązania finansowe, które w skonsolidowanym sprawozdaniu z sytuacji finansowej nie są prezentowane w wartości godziwej Grupa Kapitałowa jest w posiadaniu instrumentów finansowych, które w sprawozdaniu z sytuacji finansowej nie są prezentowane w wartości godziwej. Dla wielu aktywów i zobowiązań finansowych wartości rynkowe są niedostępne, stąd wartości godziwe są oszacowane przy zastosowaniu szeregu technik wyceny. Do wyceny wartości godziwej instrumentów finansowych zastosowano model oparty na szacowaniach wartości bieżącej przyszłych przepływów pieniężnych poprzez zdyskontowanie przepływów pieniężnych przy zastosowaniu odpowiednich stóp procentowych. Wszystkie wyliczenia modelowe zawierają pewne założenia upraszczające i są wrażliwe na przyjmowane założenia. Poniżej przedstawiono podsumowanie głównych metod i założeń wykorzystywanych podczas szacowania wartości godziwych instrumentów finansowych nie wycenianych do wartości godziwej. W przypadku pewnych grup instrumentów finansowych, ze względu na brak oczekiwanych istotnych różnic pomiędzy wartością bilansową a godziwą, wynikający z charakterystyki tych grup (np. krótkoterminowy charakter, wysoka korelacja z parametrami rynkowymi, unikalność instrumentu) przyjęto, że wartość bilansowa jest w przybliżeniu zgodna z wartością godziwą. Dotyczy to następujących grup instrumentów finansowych: kredyty i pożyczki udzielone przez Grupę Kapitałową klientom: części portfela kredytów mieszkaniowych ( stary portfel kredytów mieszkaniowych), kredyty z brakiem określonego harmonogramu spłaty, kredyty wymagalne na moment wyceny, zobowiązania Grupy Kapitałowej wobec klientów: zobowiązania bez określonego harmonogramu spłaty, inne specyficzne produkty, dla których nie można mówić o istnieniu rynku, depozyty i lokaty międzybankowe o terminie zapadalności do 7 dni lub o zmiennym oprocentowaniu, Strona 110/156

111 kredyty lub pożyczki udzielone i zaciągnięte na rynku międzybankowym o zmiennym oprocentowaniu (zmiana oprocentowania maksymalnie co 3 miesiące), kasa i środki w Banku Centralnym oraz zobowiązania wobec Banku Centralnego, inne aktywa i zobowiązania finansowe. W odniesieniu do kredytów i pożyczek udzielonych klientom zastosowano model oparty o szacowania wartości bieżącej przyszłych przepływów pieniężnych poprzez zdyskontowanie przepływów pieniężnych przy zastosowaniu bieżących stóp procentowych uwzględniający wysokość marży na ryzyko kredytowe oraz urealnione terminy spłaty wynikające z umów kredytowych. Bieżący poziom marż został wyznaczony dla transakcji zawartych w ostatnim kwartale zakończonym dniem kończącym okres sprawozdawczy na instrumentach o podobnym ryzyku kredytowym. Wartość godziwą depozytów oraz innych zobowiązań wobec klientów innych niż banki o ustalonym terminie wymagalności oszacowano na podstawie oczekiwanych przepływów pieniężnych zdyskontowanych bieżącymi stopami procentowymi właściwymi dla poszczególnych produktów depozytowych. Wartość godziwą długu podporządkowanego Banku oszacowano na podstawie oczekiwanych przepływów pieniężnych zdyskontowanych w oparciu o krzywą rentowności. Wartość godziwą zobowiązania z tytułu emisji papierów dłużnych wyemitowanych przez PKO Bank Polski SA oszacowano na podstawie oczekiwanych przepływów pieniężnych zdyskontowanych bieżącymi stopami rynku międzybankowego. Wartość godziwą zobowiązania z tytułu emisji papierów dłużnych wyemitowanych przez PKO Finance AB oszacowano na podstawie kwotowań Bloomberg. Lokaty i depozyty międzybankowe oszacowano na podstawie oczekiwanych przepływów pieniężnych zdyskontowanych bieżącymi stopami rynku międzybankowego. Należności z tytułu leasingu finansowego oszacowano na podstawie oczekiwanych przepływów pieniężnych zdyskontowanych przy zastosowaniu wewnętrznej stopy zwrotu dla transakcji leasingowych tego samego rodzaju zawieranych przez Grupę Kapitałową w okresie bezpośrednio poprzedzającym dzień kończący okres sprawozdawczy. W tabeli poniżej przedstawiono podsumowanie wartości bilansowych i godziwych dla poszczególnych grup instrumentów finansowych, które nie zostały wykazane w wartości godziwej w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Grupy Kapitałowej na dzień 31 grudnia 2014 roku: poziom hierarchii wartości godziwej metoda wyceny wartość bilansowa wartość godziwa Kasa, środki w Banku Centralnym nd wartość wymaganej zapłaty Należności od banków 2 zdyskontowane przepływy pieniężne Kredyty i pożyczki udzielone klientom kredyty mieszkaniowe 3 zdyskontowane przepływy pieniężne kredyty gospodarcze 3 zdyskontowane przepływy pieniężne kredyty konsumpcyjne 3 zdyskontowane przepływy pieniężne transakcje z przyrzeczeniem odkupu 3 zdyskontowane przepływy pieniężne dłużne papiery wartościowe 3 zdyskontowane przepływy pieniężne Inwestycyjne papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności Inne aktywa finansowe 3 3 zdyskontowane przepływy pieniężne wartość wymaganej zapłaty z uwzględnieniem utraty wartości Zobowiązania wobec Banku Centralnego 2 wartość wymaganej zapłaty Zobowiązania wobec innych banków 2 zdyskontowane przepływy pieniężne Zobowiązania wobec klientów wobec podmiotów gospodarczych 3 zdyskontowane przepływy pieniężne wobec jednostek budżetowych 3 zdyskontowane przepływy pieniężne wobec ludności 3 zdyskontowane przepływy pieniężne Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych 1, 2 kwotowania rynkowe/ zdyskontowane przepływy pieniężne Dług podporządkowany 2 zdyskontowane przepływy pieniężne Inne zobowiązania finansowe 3 wartość wymaganej zapłaty Strona 111/156

112 W tabeli poniżej przedstawiono podsumowanie wartości bilansowych i godziwych dla poszczególnych grup instrumentów finansowych, które nie zostały wykazane w wartości godziwej w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Grupy Kapitałowej na dzień 31 grudnia 2013 roku: poziom hierarchii wartości godziwej metoda wyceny wartość bilansowa wartość godziwa Kasa, środki w Banku Centralnym nd wartość wymaganej zapłaty Należności od banków 2 zdyskontowane przepływy pieniężne Kredyty i pożyczki udzielone klientom kredyty mieszkaniowe 3 zdyskontowane przepływy pieniężne kredyty gospodarcze 3 zdyskontowane przepływy pieniężne kredyty konsumpcyjne 3 zdyskontowane przepływy pieniężne transakcje z przyrzeczeniem odkupu 3 zdyskontowane przepływy pieniężne dłużne papiery wartościowe 3 zdyskontowane przepływy pieniężne Inwestycyjne papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności Inne aktywa finansowe 3 3 zdyskontowane przepływy pieniężne wartość wymaganej zapłaty z uwzględnieniem utraty wartości Zobowiązania wobec Banku Centralnego 2 wartość wymaganej zapłaty Zobowiązania wobec innych banków 2 zdyskontowane przepływy pieniężne Zobowiązania wobec klientów wobec podmiotów gospodarczych 3 zdyskontowane przepływy pieniężne wobec jednostek budżetowych 3 zdyskontowane przepływy pieniężne wobec ludności 3 zdyskontowane przepływy pieniężne Zobowiązania z tytułu emisji papierów wartościowych 1, 2 kwotowania rynkowe/ zdyskontowane przepływy pieniężne Dług podporządkowany 2 zdyskontowane przepływy pieniężne Inne zobowiązania finansowe 3 wartość wymaganej zapłaty Kompensowanie aktywów i zobowiązań finansowych Kompensowanie składnika aktywów i zobowiązań finansowych jest dokonywane tylko w przypadku, gdy Grupa posiada ważny tytuł prawny do przeprowadzenia kompensaty ujętych kwot i zamierza się rozliczyć w kwocie netto albo jednocześnie zrealizować składnik aktywów i wykonać zobowiązanie. Z zapisów paragrafu 42 MSR 32 wynika między innymi, że aby kompensata była możliwa, tytuł prawny nie może być uwarunkowany wystąpieniem określonego zdarzenia w przyszłości. Grupa Kapitałowa zawiera porozumienia dotyczące kompensowania, czyli umowy ISDA (International Swaps and Derivatives Association Master Agreements) oraz GMRA (Global Master Repurchase Agreement), które umożliwiają kompensowanie aktywów i zobowiązań finansowych (końcowe potrącenie i rozliczenie transakcji tzw. close out netting) w przypadku zaistnienia przypadku naruszenia w stosunku do którejś ze stron umowy. Umowy te mają szczególne znaczenie dla ograniczania ryzyka związanego z instrumentami pochodnymi, gdyż umożliwiają zarówno wymagalnych (redukcja ryzyka rozliczeniowego), jak i niewymagalnych zobowiązań stron (redukcja ryzyka przedrozliczeniowego). Umowy te nie spełniają jednak wymogów określonych w MSR 32, gdyż tytuł kompensaty uwarunkowany jest wystąpieniem określonego zdarzenia w przyszłości (przypadki naruszenia). Dodatkowo kompensowanie składnika aktywów i zobowiązań finansowych dotyczy instrumentów finansowych nabytych w ramach prowadzonych przez Dom Maklerski PKO Banku Polskiego SA działań stabilizacji emisji dla akcjonariusza sprzedającego, co zostało szerzej opisane w nocie 22 Kredyty i pożyczki udzielone klientom. Dodatkowym zabezpieczeniem ekspozycji wynikającej z instrumentów pochodnych są depozyty zabezpieczające składane przez kontrahentów w ramach realizacji umów CSA (Credit Support Annex) Razem Aktywa finansowe Instrumenty pochodne Transakcje z przyrzeczeniem odkupu Kwoty brutto ujętych aktywów finansowych Kwoty brutto zobowiązań finansowych, które są kompensowane zgodnie z kryteriami określonymi w 42 MSR 32 (8 923) (8 923) - Wartość netto aktywów finansowych wykazywanych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Wartość instrumentów finansowych niepodlegających kompensowaniu w sprawozdaniu finansowym Wartość zobowiązań finansowych objęta egzekwowalnym porozumieniem ramowym lub podobnym porozumieniem dotyczącym kompensowania (bez zabezpieczeń finansowych) Zabezpieczenie w formie pieniężnej i papierów wartościowych otrzymane Kwota netto Strona 112/156

113 Razem Zobowiązania finansowe Instrumenty pochodne Transakcje z przyrzeczeniem odkupu Kwoty brutto ujętych zobowiązań finansowych Kwoty brutto aktywów finansowych, które są kompensowane zgodnie z kryteriami określonymi w 42 MSR 32 (8 923) (8 923) - Wartość netto zobowiązań finansowych wykazywanych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Wartość instrumentów finansowych niepodlegających kompensowaniu w sprawozdaniu finansowym Wartość aktywów finansowych objęta egzekwowalnym porozumieniem ramowym lub podobnym porozumieniem dotyczącym kompensowania (bez zabezpieczeń finansowych) Zabezpieczenie w formie pieniężnej i papierów wartościowych udzielone Kwota netto Razem Aktywa finansowe Instrumenty pochodne Transakcje z przyrzeczeniem odkupu Kwoty brutto ujętych aktywów finansowych Kwoty brutto zobowiązań finansowych, które są kompensowane zgodnie z kryteriami określonymi w 42 MSR 32 (17 111) (17 111) - Wartość netto aktywów finansowych wykazywanych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Wartość instrumentów finansowych niepodlegających kompensowaniu w sprawozdaniu finansowym Wartość zobowiązań finansowych objęta egzekwowalnym porozumieniem ramowym lub podobnym porozumieniem dotyczącym kompensowania (bez zabezpieczeń finansowych) Zabezpieczenie w formie pieniężnej otrzymane Kwota netto Razem Zobowiązania finansowe Instrumenty pochodne Transakcje z przyrzeczeniem odkupu Kwoty brutto ujętych zobowiązań finansowych Kwoty brutto aktywów finansowych, które są kompensowane zgodnie z kryteriami określonymi w 42 MSR 32 (17 111) (17 111) - Wartość netto zobowiązań finansowych wykazywanych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Wartość instrumentów finansowych niepodlegających kompensowaniu w sprawozdaniu finansowym Wartość aktywów finansowych objęta egzekwowalnym porozumieniem ramowym lub podobnym porozumieniem dotyczącym kompensowania (bez zabezpieczeń finansowych) Zabezpieczenie w formie pieniężnej udzielone Kwota netto Działalność powiernicza Podmiot dominujący jest bezpośrednim uczestnikiem Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych oraz Rejestru Papierów Wartościowych (NBP). Bank prowadzi rachunki papierów wartościowych oraz obsługuje transakcje na rynku krajowym i rynkach zagranicznych, świadczy usługi powiernictwa i pełni funkcję depozytariusza dla funduszy emerytalnych i inwestycyjnych. Aktywa przechowywane przez Bank w ramach świadczenia usług powierniczych, ze względu na niespełnienie definicji składnika aktywów Banku, nie zostały wykazane w niniejszym sprawozdaniu finansowym. Ponadto jako członek Rady Banków Depozytariuszy i Rady ds. Nieskarbowych Papierów Dłużnych przy Związku Banków Polskich, PKO Bank Polski SA bierze udział w pracach przy tworzeniu regulacji i standardów rynkowych. Strona 113/156

114 CELE I ZASADY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM 52. Zarządzanie ryzykiem w Grupie Kapitałowej Zarządzanie ryzykiem jest jednym z najważniejszych procesów wewnętrznych zarówno w PKO Banku Polskim SA, jak i w pozostałych spółkach Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA. Zarządzanie ryzykiem ma na celu zapewnienie rentowności działalności biznesowej, przy zapewnieniu kontroli poziomu ryzyka i jego utrzymaniu w ramach przyjętej przez Bank i Grupę Kapitałową tolerancji na ryzyko i systemu limitów, w zmieniającym się otoczeniu makroekonomicznym i prawnym. Poziom ryzyka stanowi ważny składnik procesu planistycznego. W Grupie Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA zidentyfikowane zostały następujące rodzaje ryzyka bankowego, które podlegają zarządzaniu: kredytowe, stopy procentowej, walutowe, płynności, cen towarów, cen kapitałowych papierów wartościowych, instrumentów pochodnych, operacyjne, braku zgodności, zmian makroekonomicznych, modeli, biznesowe (w tym ryzyko strategiczne), utraty reputacji, kapitałowe oraz ubezpieczeniowe Elementy procesu zarządzania ryzykiem bankowym Na proces zarządzania ryzykiem bankowym w Grupie Kapitałowej składają się następujące elementy: identyfikacja ryzyka: polegająca na rozpoznaniu aktualnych i potencjalnych źródeł ryzyka oraz oszacowaniu istotności potencjalnego wpływu tego rodzaju ryzyka na sytuację finansową Grupy Kapitałowej. W ramach identyfikacji ryzyka określane są te rodzaje ryzyka, które uznawane są za istotne w działalności Banku, danej spółki Grupy Kapitałowej lub całej Grupy Kapitałowej, pomiar i ocena ryzyka: pomiar ryzyka obejmujący definiowanie miar ryzyka adekwatnych do rodzaju, istotności ryzyka i dostępności danych oraz ilościowej kwantyfikacji ryzyka za pomocą ustalonych miar, a także ocena ryzyka polegająca na określeniu rozmiarów lub zakresu ryzyka z punktu widzenia realizacji celów zarządzania ryzykiem. W ramach pomiaru ryzyka przeprowadza się testy warunków skrajnych na podstawie założeń zapewniających rzetelną ocenę ryzyka, prognozowanie i monitorowanie ryzyka: polegające na sporządzaniu prognoz poziomu ryzyka oraz monitorowaniu odchyleń realizacji od prognoz lub założonych punktów odniesienia (np. limitów, wartości progowych, planów, pomiarów z poprzedniego okresu, wydanych rekomendacji i zaleceń). Monitorowanie ryzyka odbywa się z częstotliwością adekwatną do istotności danego rodzaju ryzyka oraz jego zmienności, raportowanie ryzyka: polegające na cyklicznym informowaniu organów Banku o wynikach pomiaru ryzyka, podjętych działaniach i rekomendacjach działań. Zakres, częstotliwość oraz forma raportowania są dostosowane do szczebla zarządczego odbiorców, działania zarządcze: polegające w szczególności na wydawaniu przepisów wewnętrznych, określaniu poziomu tolerancji na ryzyko, ustalaniu wysokości limitów i wartości progowych, wydawaniu zaleceń, podejmowaniu decyzji o wykorzystywaniu narzędzi wspierających zarządzanie ryzykiem. Celem podejmowania działań zarządczych jest kształtowanie procesu zarządzania ryzykiem oraz poziomu ryzyka. Proces zarządzania ryzykiem obrazuje poniższy schemat: Identyfikacja Działania zarządcze Zarządzanie ryzykiem Pomiar i ocena Raportowanie Prognozowanie i monitorowanie Główne zasady zarządzania ryzykiem Zarządzanie ryzykiem w Grupie Kapitałowej opiera się w szczególności na następujących zasadach: Grupa Kapitałowa zarządza wszystkimi zidentyfikowanymi rodzajami ryzyka bankowego, proces zarządzania ryzykiem jest odpowiedni do skali działalności oraz do istotności, skali i złożoności danego ryzyka i na bieżąco dostosowywany do nowych czynników i źródeł ryzyka, metody zarządzania ryzykiem (w szczególności modele i ich założenia) oraz systemy pomiaru ryzyka są dostosowane do skali i złożoności ryzyka oraz okresowo weryfikowane i walidowane, Strona 114/156

115 zachowana jest niezależność organizacyjna obszaru ryzyka i windykacji od działalności biznesowej, zarządzanie ryzykiem jest zintegrowane z systemami planistycznymi i kontrolingowymi, poziom ryzyka jest na bieżąco kontrolowany, proces zarządzania ryzykiem wspiera realizację strategii Grupy Kapitałowej przy zachowaniu zgodności ze strategią zarządzania ryzykiem, w szczególności w zakresie poziomu tolerancji na ryzyko Organizacja zarządzania ryzykiem w Banku Zarządzanie ryzykiem w Banku odbywa się we wszystkich jednostkach organizacyjnych Banku. Organizacja zarządzania ryzykiem przedstawiona jest na poniższym schemacie: Schemat organizacji zarządzania ryzykiem Proces zarządzania ryzykiem jest nadzorowany przez Radę Nadzorczą Banku, która regularnie otrzymuje informacje o profilu ryzyka w Banku i Grupie Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA oraz najważniejszych działaniach podejmowanych w zakresie zarządzania ryzykiem. Zarząd Banku odpowiada za zarządzanie ryzykiem, w tym za nadzorowanie i monitorowanie działań podejmowanych przez Bank w zakresie zarządzania ryzykiem. Zarząd Banku podejmuje najważniejsze decyzje mające wpływ na poziom ryzyka Banku oraz uchwala przepisy wewnętrzne dotyczące zarządzania ryzykiem. Proces zarządzania ryzykiem jest realizowany w trzech, wzajemnie niezależnych liniach obrony: 1) pierwsza linia obrony, którą stanowi kontrola wewnętrzna funkcjonalna zapewniająca stosowanie mechanizmów kontroli ryzyka i zgodność działania z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa, 2) druga linia obrony, którą stanowi system zarządzania ryzykiem, w tym metody, narzędzia, proces i organizacja zarządzania ryzykiem, 3) trzecia linia obrony, którą stanowi audyt wewnętrzny. Niezależność linii obrony polega na zachowaniu organizacyjnej niezależności w następujących płaszczyznach: funkcja drugiej linii obrony w zakresie tworzenia rozwiązań systemowych jest niezależna od funkcji pierwszej linii obrony, funkcja trzeciej linii obrony jest niezależna od funkcji pierwszej i drugiej linii obrony, funkcja zarządzania ryzykiem braku zgodności podlega Prezesowi Zarządu. Pierwsza linia obrony realizowana jest w szczególności w jednostkach organizacyjnych Banku, komórkach organizacyjnych Centrali i podmiotach Grupy Kapitałowej i obejmuje te aspekty działalności tych jednostek, komórek i podmiotów, które mogą generować ryzyko. Jednostki, komórki oraz podmioty Grupy Kapitałowej odpowiadają za identyfikację ryzyk, zaprojektowanie i wdrożenie odpowiednich mechanizmów kontroli, o ile nie wdrożono mechanizmów kontrolnych w ramach działań podejmowanych w drugiej linii obrony. Jednocześnie podmioty Grupy Kapitałowej obowiązuje zasada spójności i porównywalności oceny i kontroli ryzyka w Banku oraz w spółkach Grupy Kapitałowej, z uwzględnieniem specyfiki działalności spółki oraz rynku, na którym prowadzi ona działalność. Strona 115/156